„12 წლის ასაკში დედა ძალიან მაღიზიანებდა თავისი რჩევებით. ის განუწყვეტლივ მარიგებდა ჭკუას, როგორ უნდა მოვქცეულიყავი საზაფხულო ბანაკში, რა უნდა მეჭამა იქ, ვისთან როგორ მელაპარაკა, როგორ დამებანა. გავიდა დრო და ახლა ჩემს შვილს – ელიზაბეტს, ზუსტად ასევე ვაბეზრებ თავს. ბანაკში გამგზავრებამდე გამწარებული ვეხვევი, თითქოს ტრანსში ვიყო და ვცდილობ, საერთოდ არ ვიფიქრო იმ კატასტროფებსა და ტერაქტებზე, რომლებიც ჩვენ გარშემო ყოველ ფეხის ნაბიჯზე ხდება. თუმცა არაფერი გამომდის…“ – აღიარებს 40 წლის მშობელი, კომოელი ანაბელი. ამბობს, რომ ძალიან მშიშარა დედაა. დღეში რამდენჯერმე უმესიჯებს ბანაკში წასულ შვილს და სთხოვს, რომ ტელეფონი არასდროს გამორთოს.
მშობლის შიში ნორმიდან გადახრას არ წარმოადგენს. ანაბელიც ჩვეულებრივი, მოსიყვარულე მშობელია და მას ეშინია შვილს არაფერი დაემართოს. მაგრამ შიში უსაფუძვლო არ უნდა იყოს. მხოლოდ ამ შემთხვევაში შეიძლება მისი გამართლება და ბავშვის დაცვაც, მაგალითად, ნორმალურია, როდესაც დედას ეშინია, ბავშვმა დენის როზეტში თითი არ შეყოს, ანდა მაღალსართულიანი სახლის ფანჯრის კიდეზე არ ჩამოჯდეს. „როგორც კი ბავშვი დამოუკიდებლობის სწავლას იწყებს, მშობლის შიში მატულობს და ეს ბუნერივი პროცესია“, – განმარტავს მილანელი ფსიქოლოგი ნიკოლე ბიანკა. მისი თქმით, მშობლები ყოველთვის ღელავენ და ეშინიათ, არ აქვს მნიშვნელობა შვილი ჩვილია თუ მოზარდი.
მაგრამ მშობლებს ისიც უნდა ახსოვდეთ, რომ ზაფხული ბავშვებისათვის ექსპერიმენტების და გამჯდარი ჩვევების შეცვლის პერიოდია. ბავშვს მეტი თავისუფალი დრო აქვს და ის ახალი ჰორიზონტების კვლევა-ძიებას იწყებს. დედებს კი უკვირთ, რომ ერთ მშვენიერ დღეს მათი ვაჟიშვილი რატომღაც ინტერესდება ექსტრემალური სერფინგით, უფროსი ქალიშვილი კი რამდენიმედღიანი ლაშქრობისთვის იწყებს სამზადისს. მშობლები ნერვიულობენ და ბრაზობენ, როცა შვილი მათი კონტროლის ზონიდან იწყებს გასვლას, რაც საკმაოდ დიდი დისკომფორტს ქმნის მათთვის. მათ არ სურთ, აღიარონ, რომ ბავშვები იზრდებიან და დამოუკიდებლად უნდა იცხოვრონ. ამ დამოუკიდებლობის „გადამკიდეს“ ცუდი ჯერ არაფერი მომხდარა, მაგრამ მღელვარე მშობლები წინდაწინ იწყებენ ნერვიულობას და განცდას. ფსიქოლოგთა განმარტებით, ამის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი ის არის, რომ მშობელთა დიდ ნაწილს საკმაოდ ბუნდოვანი წარმოდგენა აქვს საკუთარი შვილების შესაძლებლობებზე.
ზაფხულის არდადეგები ის აქტიური პერიოდია, როდესაც მშობელს შეუძლია მაქსიმალურად დიდი დრო გაატაროს ბავშვთან ერთად, აჩვენოს მას თავისი სიყვარული და სიახლოვის სურვილი. ამის გამოხატვას ხომ დედ-მამა წლის განმავლობაში, მოუცლელობისა თუ სხვა პრობლემების გამო, ხშირად ვერ ახერხებენ. მაგრამ ხდება ისეც, რომ მშობლისა და ბავშვის სურვილი – დროის ერთად გატარების – არ ემთხვევა ერთმანეთს. რთულია, მაგრამ ამ შემთხვევაში, მშობელი უნდა გამოემშვიდობოს „იდეალური ბავშვის“ იდეას, რათა გაიგოს, როგორია მისი შვილი რეალურად, მეორე მხრივ კი, აუხსნას და განუმარტოს ბავშვს რა მოსალოდნელი საფრთხეები ელის დამოუკიდებლობის გზაზე.
„სინამდვილეში, საფრთხე არცთუ ბევრია, – აზუსტებს კიარა ფერარიო, მილანელი ფსიქოთერაპევტი. – უბრალოდ, ბავშვის ასაკიდან გამომდინარე ამ საფრთხეებს ადეკვატურად უნდა ვაფასებდეთ. საფრთხეების შესახებ ბავშვებმაც იციან ზოგადად, მაგრამ ამ თემასთან დაკავშირებული ოჯახური კონფლიქტი სწორედ მაშინ იწყება, როდესაც ბავშვი ცდილობს, აჩვენოს მშობელს რამდენად გაიზარდა. მშობლის ამოცანაა ნაკლები ისტერიკა მოაწყოს და ენდოს შვილს“.
ბავშვის ქცევისადმი სწორი დამოკიდებულება მშობლის მხრიდან ძალიან მნიშვნელოვანი სამუშაოა. მშობელმა უნდა მისცეს ბავშვს დამოუკიდებლად განვითარების, საკუთარი აღმოჩენების გაკეთების საშუალება. დამოუკიდებლობის პროცესი არ არის სწორხაზოვანი, ბავშვი გარკვეულ ნაბიჯებს დგამს წინ, ხშირად კი შეცდომებსაც უშვებს. ინგლისელ ფსიქოანალიტიკოსთა ჯონ ბოულბისა და მერი ეინსვორტის კვლევების საფუძველზე ცხადი გახდა, რომ მცირეწლოვანი ბავშვები სამყაროს იმ „ძირითადი ბაზის“ პრიზმიდან შეიცნობენ, რომელსაც მათთვის მშობლები ქმნიან. მიუხედავად ამისა, ბავშვები გაურბიან მშობლებს, ეძებენ დამოუკიდებლობას, თუმცა გარკვეული დროის მერე, მაინც მშობლებს უბრუნდებიან. შემდეგ ისევ ცდილობენ განცალკევებას და ა.შ.
10 წლის ასაკში ბავშვები უშიშრად უვარდებიან ზღვის ტალღებს და ამის შესახებ მშობლებს ეტრაბახებიან, ამოწმებენ მათ რეაქციას. 16 წლის ასაკში ღამის კლუბებს ლაშქრავენ. 11 წლის ასაკში შეუძლიათ ღამე კარავში გაათენონ, ოღონდ საკუთარი სახლის სიახლოვეს. 16 წლისები კი მთაში მიდიან მეგობრებთან ერთად. მშობლისთვის აუცილებელია, იცოდეს, რა უნდა უთხრას შვილს, როდესაც ის თავისუფლებას მოითხოვს. ფსიქოლოგები კიარა ფერარიო და ნიკოლე ბიანკა მსგავსი სხვადასხვა სიტუაციებიდან ასეთ გამოსავალს გვთავაზობენ:
2-4 წლის ასაკში – პირველი აღმოჩენები. ბავშვი რომ პლაჟზე დაიკარგოს? წყალში რომ შევიდეს დაუკითხავად? რა უნდა გააკეთოთ: რასაკვირველია, ბავშვს ყურადღების მიქცევა უნდა, მაგრამ ამავდროულად უნდა მისცეთ უფლება, დაათვალიეროს სათამაშო ტერიტორია, წავიდეს ასაკისთვის შესაფერისს პატარ-პატარა რისკებზე. ამ ასაკში ბავშვებს ცუდად ესმით, რა არის საფრთხე, ამიტომ გაურბიან მშობლებს და ცნობისმოყვარეობას იკმაყოფილებენ. ბავშვებს ყველაზე მეტად ის აინტერესებთ, რასაც უკრძალავენ. ბავშვს უნდა ჰქონდეს ექსპერიმენტის ჩატარების საშუალება. სხვაგვარად მისი ცნობისმოყვარეობა ვერ დაკმაყოფილდება. თუ ბავშვი პლაჟზე წაიქცა, არაფერია, არ მივარდეთ და არ დაუწყოთ ქვიშის ჩამოფერთხვა. ბავშვმა უნდა იგრძნოს, რას ნიშნავს ქვიშაზე წაქცევა.
6-10 წლის ასაკში – პირველი დღე სპორტულ კლუბში (პარაპლანი, სერფინგი, ცხენოსნობა). ბავშვი რომ თავს ვერ მოუფრთხილდეს, რამე დაიშავოს და უსაფრთხოების ზომები ვერ დაიცვას? როგორ უნდა მოიქცეთ: მიენდეთ სპორტული კლუბის ინსტრუქტორს. მას თავის საქმეში სერტიფიკატი ან დიპლომი აქვს. მან თავისი საქმე იცის. მშობელმა უნდა აღიაროს და გააცნობიეროს, რომ ყოველთვის ყველაფრისგან შვილს ვერ დაიცავს. არ შეიძლება, ბავშვს ვაიძულოთ იცხოვროს ისე, როგორც ჩვენ გვინდა, მუდამ ამოფარებული გვყავდეს კალთას. რისკი სწავლების ერთ-ერთი ნაწილია. თუ ბავშვი საფრთხეში არ ჩავარდა, ის ვერასოდეს გაიგებს, როგორ უნდა აარიდოს თავი ამავე საფრთხეს და როგორ გაუმკლავდეს მას.
5-12 წლის ასაკში – პირველი არდადეგები მშობლების გარეშე (საზაფხულო ბანაკი, უცხოეთში დასვენება). თქვენს შვილს ყურადღება რომ მოაკლონ? ცუდად რომ გრძნობდეს თავს და ამის შესახებ თქვენ არ იცოდეთ? როგორ უნდა მოიქცეთ: გჯეროდეთ თქვენი შვილის. მშობლებს ჰგონიათ ხოლმე, რომ მათ გარეშე ბავშვი პრობლემებს ვერ მოაგვარებს, ვერ გაუმკლავდება უცნობ სიტუაციებს. გაიხსენეთ თქვენი თავი და თქვენი მშობლების უსაფუძვლო შიშები, რომლებსაც არანაირი დადებითი შედეგი არ მოჰყოლია.
10-14 წლის ასაკში – კარლოს დაბადების დღე, კარლო – ახალი მეგობარი პლაჟიდან. ვინ არის ეს საეჭვო კარლო და სად მუშაობენ მისი მშობლები? როგორ უნდა მოიქცეთ: ყველაზე მეტად მშობლებს ბავშვის ცუდი სამეგობრო წრე აშინებთ. ამიტომ გაიცანით კარლო და მისი მშობლები, ანდა უბრალოდ გაიკითხეთ მათ შესახებ. მოზარდი შვილი ვერაფრით მიებმება მშობლებს, მშობლები კი მოზარდი შვილისთვის ავტორიტეტებად უნდა დარჩნენ. ამ ბალანსის შენარჩუნება რთულია, მაგრამ შეუძლებელი არ არის.
16-17 წლის ასაკში – ღამის კლუბში წასვლის პირველი მცდელობა. ავარიაში რომ მოხვდეს? ნარკოტიკები რომ გასინჯოს? სექსობრივი გზით გადამდები ინფექცია რომ გადაედოს? რა უნდა გააკეთოთ: ამ ასაკში აკრძალვებით ვერანაირ ხეირს ვერ ნახავთ. ამიტომ უნდა ისწავლოთ ბავშვთან მოლაპარაკება. აუცილებელია, მშობელმა განუმარტოს ბავშვს, თუ რა საფრთხე ელის ღამის კლუბში: სასიკვდილო შემთხვევა (ნარკოტიკები, ალკოჰოლი) და დაუცველ სქესობრივ ცხოვრებასთან დაკავშირებული ინფექციები. ბავშვს უნდა უთხრათ, რომ ენდობით, მაგრამ ისიც არ უნდა გაცდეს გარკვეულ ჩარჩოებს. ამ ჩარჩოებს ყველა ოჯახი ინდივიდუალურად ადგენს. თუ მშობელს ყველაზე მეტად საგზაო ავარიების ეშინია, ისეთი ტრანსპორტით უნდა გაამგზავროს შვილი, რომ რისკი მინიმუმამდე შემცირდეს. ასევე, შეთანხმდით ბავშვთან იმაზე, რომ მან კლუბიდან არ უნდა დაიგვიანოს და თუ ამ წესს დაარღვევს, ნდობას დაკარგავს. ოჯახში არსებული წესები იმის გარანტიაა, რომ ბავშვიც მეტ-ნაკლებად დაცულია სხვადასხვა საფრთხეებისგან და მშობელიც თავს მშვიდად გრძნობს.
