„ხეების სუნი აღარა აქვს კედის და მე ავტირდი“.

უილიამ ფოლკნერი,

ხმაური და მძვინვარება

ორიოდ წლის წინ, ჩემი სპეციალური მასწავლებლობის ბოლო წელს, კერძო პრაქტიკით სამუშაოდ  მომიყვანეს პირველკლასგავლილი გოგონა  ნუშის თვალებით, ქერა თმითა და სიყვარულით სავსე გამოხედვით. არ მეტყველებდა. გაცნობისთანავე თითები, მაჯა- ხელები საგულდაგულოდ დამიყნოსა, ინტერესით მაკვირდებოდა მეცა და ჩემს სამუშაო მაგიდაზე არსებულ საგნებს, რომლებსაც აღებისთანავე ყნოსავდა და ვგრძნობდი, იმათი გემოებიც აინტერესებდა. განსაკუთრებული სიფრთხილე გახდა საჭირო კარადაში არსებული თხევადი საგნებისადმი, წამიც და წებო, ჰიგიენური სითხე და სხვა ყველაფერი, რაც თხევადი იყო, უნდოდა, პირთან მიეტანა და დაელია.

მოკლედ, აუტიზმის შემთხვევა იყო მძაფრი ყნოსვისა და გემოს შეგრძნებებით. სტატიის მომზადებაც მაშინვე მომინდა, მაგრამ დაკვირვება ვამჯობინე. ცოტა ხნის წინ კი კარგად მოაზროვნე ბიჭი გამაცნეს, თუმცა ენისა და მეტყველების  თავისებური მდგომარეობით. აღმოჩნდა, რომ ყნოსვა მისთვისაც პრიმარული ფაქტორია. წინამდებარე სტატიაში სწორედ აუტიზმის იმგვარი ფორმის შესახებ ვისაუბრებ, როდესაც ყნოსვა თითქმის წამყვანი შეგრძნებაა. ზოგადად, ცნობილი ფაქტია, რომ აუტიზმის მქონე ადამიანებისთვის ხშირია სინათლის, ხმების, ტექსტურებისა და სუნების მიმართ მომეტებული მგრძნობელობა.

ეს სტატია უფრო დეტალურად განიხილავს მომეტებულ ყნოსვით მგრძნობელობას, ანუ ჩვეულებრივზე ძლიერ ყნოსვის შეგრძნებას. ასევე განვიხილავთ ყნოსვითი მგრძნობელობის ეფექტებს აუტიზმის მქონე ბავშვებში და იმას, თუ როგორ შეგვიძლია დავეხმაროთ მათ ამ სიმპტომების მართვისას.

 ცოტა რამ ყნოსვითი სისტემის შესახებ

როგორც ცნობილია, ყნოსვითი სისტემა პასუხისმგებელია ყნოსვის შეგრძნებაზე. ეს სისტემა ჰაერში სხვადასხვა სუნს ცხვირისა და ცხვირის ღრუს მეშვეობით აღიქვამს და შემდეგ სიგნალებს, ანუ ინფორმაციას, უგზავნის ჩვენს ტვინს. ტვინიც ამა თუ იმ სურნელსა თუ სუნს გადაამუშავებს და აანალიზებს მათ უკვე არსებული ცოდნის საფუძველზე. ტვინი დიდ როლს ასრულებს ყნოსვითი სისტემის მუშაობისას. ჩვენი სხვა გრძნობების მსგავსად, სუნები დაკავშირებულია ჩვენეულ მოგონებებსა და ემოციებთან. შეიძლება სუნი ჩვენი ცხოვრების გარკვეულ პერიოდს ან საკვებს დავუკავშიროთ. ეს ინდივიდუალური გამოცდილებაა, რადგან ამგვარი ასოციაციები სპეციფიკურია თითოეული ადამიანისთვის და, როგორც ცნობილია, ყნოსვას შეგრძნებათა შორის ყველაზე ხანგრძლივი მეხსიერება გააჩნია.

აუტიზმის მქონე ბავშვები  და მომეტებული ყნოსვის შეგრძნება

მრავალი კვლევა ჩატარდა იმის დასადგენად, აქვთ თუ არა აუტიზმის მქონე ბავშვებს გაძლიერებული ყნოსვის შეგრძნება თუ ჰიპერმგრძნობელობა. 2018 წელს ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ აუტიზმის მქონე ადამიანები, ნეიროტიპურ ადამიანთაგან განსხვავებით, ტვინის სხვადასხვა უბანს იყენებენ სუნების აღსაქმელად. რადგან კვლევებმა აჩვენა, რომ აუტიზმის მქონე ბავშვებს შეიძლება ჰქონდეთ გაძლიერებული ყნოსვის შეგრძნება, გამომდინარეობს, რომ მათ აქვთ გაძლიერებული ყნოსვითი სისტემა, რომელიც არეგულირებს ამ სუნებს. აუტიზმის სპექტრის ზოგიერთ ბავშვში უსიამოვნო სუნის აღმოჩენა შესაძლებელია უფრო დიდი მანძილიდან. ამიტომ ასეთი ბავშვის რეაქცია აუცილებლად იქნება თავის არიდება. ზოგი კი აქტიურად ეძებს ძლიერ სუნს იმ ადამიანებისგან ან საგნებისგან, რომლებიც მოსწონთ.  კვლევები აუტისტ პირებში ჰიპერმგრძნობელობის უკეთ გასაგებად და მისი სიხშირის დასადგენად უცხოეთში ამჟამადაც მიმდინარეობს.

ძლიერი ყნოსვის გავლენები

ყნოსვის მიმართ ჰიპერმგრძნობელობამ შეიძლება იმოქმედოს ადამიანსა ან მისი ფუნქციონირების უნარზე. აუტიზმის სპექტრის მქონე ბავშვმა შეიძლება შეამჩნიოს სუნები, რომელთა აღქმაც ჩვენ არ შეგვიძლია.

როგორც კვლევებმა გამოავლინა, არც ისე იშვიათი ყოფილა შემთხვევები, როდესაც მოჭარბებულ ყნოსვის შეგრძნებას თან ახლავს კომუნიკაციის უნარის დარღვევა; ამავდროულად, ჰიპერმგრძნობელობა შეიძლება გამოიხატოს უჩვეულო ქცევებით. სამყაროს განსხვავებულად აღქმა გარშემომყოფებისგან შეიძლება რთული აღმოჩნდეს აუტიზმის მქონე ბავშვისთვის ყოველდღიურ ცხოვრებაში და სოციალურ ურთიერთობებში. აუტიზმის მქონე პირთათვის ზრდასრულ ასაკში, ყნოსვითი სისტემის გამძაფრებამ შეიძლება გაართულოს ფუნქციონირება საზოგადოებრივ ადგილებში, მგზავრობისას ან  — სამუშაო ადგილზე. აუტიზმის მქონე ბავშვებს შეიძლება პრობლემები შეექმნათ სხვადასხვა გარემოში.

აუტიზმის მქონე ბავშვებისთვის, რომლებსაც აქვთ ყნოსვის გამძაფრებული შეგრძნება,  შეიძლება რთული იყოს სხვადასხვა კვებით დაწესებულებაში, რესტორანსა ან კაფეში წასვლა, რადგან ამ სივრცეში უამრავი სხვადასხვა სურნელია. უცნობი ადამიანების უცნობი სურნელებიდან დაწყებული, მირთმეული საკვებისა და სასმელების მრავალფეროვნებით დამთავრებული, ეს შეიძლება ზედმეტად სტიმულირებადი იყოს სუნის მიმართ ჰიპერმგრძნობიარე ბავშვისთვის. ახალ რესტორანში წასვლისას გასათვალისწინებელია რესტორნის ტიპი, მისი დატვირთულობა და გარემო. ამ ფაქტორებმა შეიძლება გავლენა მოახდინოს იმაზე, თუ როგორ რეაგირებს ბავშვი რესტორანში ყოფნაზე.

გამძაფრებული სტიმულაციური რეაქციები

სტიმულაცია არის განმეორებადი ან უჩვეულო მოძრაობები ან ხმები, მათ შორის — ხელების ქნევა, თავის ქნევა ან რხევა. არა მხოლოდ აუტიზმის სპექტრის მქონე ადამიანებისთვის, სტიმულაცია ასოცირდება აუტიზმთან. ნეიროტიპულ ადამიანში სტიმულაცია შეიძლება იყოს ფრჩხილების კვნეტა, თმის ტრიალი ან ფეხის ქნევა. ეს ქმედებები ეხმარება აუტისტ პირებს ემოციების მართვისა და კომფორტის პოვნისთვის სენსორული გადატვირთვის დროს.

დამამშვიდებელი სურნელების საჭიროება დასამშვიდებლად ან მიჯაჭვულობის დასამყარებლად

აუტიზმის მქონე ბავშვებს შეიძლება დასჭირდეთ (მზრუნველების ან სათამაშოს) დამამშვიდებელი სურნელები სიმშვიდის შესანარჩუნებლად. ამან შეიძლება შეზღუდოს ბავშვების სხვებთან ურთიერთქმედების გზები, რადგან მათ მხოლოდ კონკრეტული სურნელები სურთ. შეიძლება ყურადღება გადაიტანონ ისეთმა სუნებმა, რომლებიც ნეიროტიპული ადამიანისთვის შეუმჩნეველია.

თუკი თქვენს საკლასო ოთახებში ამ ტიპის მოსწავლე გაჩნდება, აუცილებლად გაითვალისწინეთ სასწავლო კომპონენტში ბუნებრივი საგნების ჩართვა და მათზე ყნოსვითი დაკვირვება. გვახსოვდეს, ყნოსვით მათი უამრავი ინფორმაციის მიღება შეუძლიათ ამა თუ იმ საგნის ან მოვლენის შესახებ. ამგვარი აქტივობების მოფიქრება კი  არცერთ საგანში არ უნდა იყოს რთული საქმე. მთავარია, გული გულობდეს!

ამავდროულად, უნდა გვახსოვდეს, აუტიზმის მქონე ბავშვები შეიძლება შეაწუხონ ისეთმა ქიმიურმა სუნებმა, რომლებიც შეიძლება ნეიროტიპული ტვინისთვის შეუმჩნეველი იყოს.

ძლიერმა უცნობმა სუნებმა, სუნამოებმა ან საწმენდმა საშუალებებმა შეიძლება ჰიპერმგრძნობიარე ბავშვი სენსორული გადატვირთვისა და კომუნიკაციის უნარების ნაკლებობის გამო აჟიტირება გამოიწვიოს. საკლასო ოთახში აუტიზმის მქონე ბავშვს შეიძლება გაუჭირდეს ფოკუსირება, სანამ მისი ტვინი ამუშავებს სუნებს, რომლებსაც სხვა ვერავინ ამჩნევს. სენსორული ძიების მქონე ბავშვისთვის გარკვეულმა სუნებმა შეიძლება ყურადღება გადაიტანოს, როდესაც ის ცდილობს სურნელთან მიახლოებას.

ბავშვმა, შეიძლება, უარი თქვას არასასიამოვნო სურნელების მქონე სივრცეში შესვლაზე

უცნობი სურნელების მქონე ახალ სივრცეში შესვლამ, როგორიცაა მეგობრის სახლი, ექიმის კაბინეტი, მაღაზია ან რესტორანი, შეიძლება აუტიზმის მქონე ბავშვში ინტენსიური რეაქცია გამოიწვიოს. შესაძლოა, მას ძალიან აწუხებდეს ძლიერი სურნელები და ირეაგიროს  სტიმულაციით (განმეორებითი ქცევა, როგორიცაა — ხელების ქნევა), სროლით ან გაქცევით.

როგორ დავეხმაროთ ბავშვს, რომელსაც აქვს ყნოსვის ჰიპერმგრძნობელობა?

აუტიზმის სპექტრის მქონე ბავშვში ყნოსვის მიმართ მომატებული მგრძნობელობა ჩვეულებრივ, ყოველდღიურ სურნელებს ძლიერ და ინტენსიურ სურნელებად აქცევს. ისეთმა გავრცელებული სუნებმა, როგორიცაა: ცხარე საკვები, სურნელოვანი შამპუნები ან ბენზინი, შეიძლება ბავშვი დათრგუნოს. მათ შეიძლება უარი თქვან გარკვეული საკვების მიღებაზე, თავი აარიდონ გარკვეულ ადგილებს ან გამოავლინონ უჩვეულო ქცევა. ჰიპერმგრძნობიარე ბავშვის დასახმარებლად უმარტივესი გზებია:

• მხოლოდუსუნოსაწმენდისაშუალებებისგამოყენება,
• სურნელოვანისანთლების, სუნამოებისდადეოდორანტებისთავიდანაცილება,
• ოთახებისკარგადვენტილაციადაცხვირზეხელსახოცისანსხვასახისდამცავისაშუალებისშეთავაზება.

სენსორული აღქმის მქონე ბავშვისთვის, თან იქონიეთ საყვარელი სურნელის მქონე ქსოვილის ნაჭერი და მოამზადეთ არომატული კერძები. როდესაც თქვენს შვილთან ერთად მუშაობთ მისი რეაქციების წყაროს დასადგენად, შეგიძლიათ შექმნათ გადაწყვეტილებები, რათა დაეხმაროთ მას თავი უსაფრთხოდ და კომფორტულად იგრძნოს.

არსებობს რამდენიმე ინსტრუმენტი და თერაპია, რომელთა გამოცდაც შეიძლება თქვენს შვილთან ერთად. ესენია: ABA თერაპია გამოყენებითი ქცევითი ანალიზი. ABA არის სტრატეგია, რომელიც შექმნილია იმისთვის, რათა დაეხმაროს ჰიპერმგრძნობიარე ბავშვებს კომუნიკაციის უნარების გაუმჯობესებაში. გაწვრთნილ ABA თერაპევტთან მუშაობით, თქვენს შვილს შეუძლია ისწავლოს ენობრივი და კომუნიკაციის უნარები. მათ შეიძლება ისარგებლონ ყურადღების, კონცენტრაციის და სოციალური უნარების გაუმჯობესებით. ABA თერაპია ეხმარება მეხსიერებასა და აკადემიურ მოსწრებაში და შეუძლია შეამციროს პრობლემური ქცევები. ABA თერაპია მოქნილი და ინდივიდუალურია, რომლის ერთ-ერთი მთავარი პრინციპია დადებითი განმტკიცება. გრძელვადიანი ABA თერაპიის კვლევები აჩვენებს მრავალ დადებით მიღწევას ინტელექტუალურ ფუნქციონირებაში, ენობრივ განვითარებაში, ყოველდღიურ ცხოვრებაში და სოციალურ უნარებში. სენსორული მხარდაჭერის ინსტრუმენტები სენსორული მხარდაჭერის ინსტრუმენტები არის სათამაშოები და სხვა ნივთები, რომლებიც შექმნილია ერთი ან მეტი გრძნობის სტიმულირებისთვის. ისინი მიმზიდველია აუტიზმის სპექტრის მქონე ზოგიერთი ბავშვისთვის, რადგან მათ შეუძლიათ დაეხმარონ ბავშვს სიმშვიდის შეგრძნებაში და უზრუნველყონ სასურველი სენსორული გამოცდილება, რაც არეგულირებს მათ სენსორულ საჭიროებებს. გასათვალისწინებელი დამხმარე საშუალებებია: დამძიმებული ჟილეტები ან საბნები, მოძრავი ბალიშები და ბალანსის დაფები. სენსორული დამხმარე სათამაშოები მოიცავს ფიჯეტ სპინერებს, პოპიტებს, ტყლარწს ან რბილულებს.

გვახსოვდეს, სენსორული სათამაშოს, ხელსაწყოს ან სასწავლო რესურსის  არჩევისას, ჩვენს სიფრთხილეს თავი არ უნდა სტკიოდეს და დასწყის დღეებსა თუ თვეებში ყურადღებაც  გაასკეცებული გვმართებს.

სოციალური ისტორიები

„სოციალური ისტორიები“ არის თხრობითი აქტივობა, რომელიც შექმნილია, რათა აუტიზმის სპექტრის მქონე ბავშვებს დაეხმაროს სოციალურ სიტუაციებში გასარკვევად სათანადო კომუნიკაციისას. სოციალურ ისტორიებს შეუძლიათ მნიშვნელოვნად გააუმჯობესონ აუტიზმის მქონე ბავშვების ურთიერთობა, როგორც თანატოლებთან, ასევე — უფროსებთან. მათ შეუძლიათ აჩვენონ და ასწავლონ, რა უნდა გააკეთონ (და რა არ უნდა გააკეთონ) სოციალურ სიტუაციებში და პრობლემების წარმოშობის დროს. სოციალური ისტორიების გამოყენებით, თქვენ აწვდით ინფორმაციას და სტრუქტურას, რათა დაეხმაროთ აუტიზმის მქონე ბავშვს სოციალურ სიტუაციებში ორიენტირებაში. სოციალური ისტორიის მაგალითი შეიძლება იყოს კომიქსების ფორმატში ან მარტივი წინადადებების სერია, რომელიც ასახავს, ​​თუ რას უნდა ელოდოს ბავშვი და რატომ.

გამოყენებული რესურსები:

Autism and Smell Sensitivity

ზაფხულის დადგომასთან ერთად, მშობლებს საზრუნავი ემატებათ. ბავშვები სკოლისგან გამოთავისუფლებულ დიდ დროს გაჯეტებთან ატარებენ, რაც არ არის კარგი მათი ფსიქიკური და ფიზიკური ჯანმრთელობისთვის.

გთავაზობთ უცხოელი კოლეგების გამოცდილებას, გასართობ აქტივობებს ბავშვებისთვის, რათა ზაფხულის ცხელ დღეებში დაკავებულები იყვნენ და შინაარსიანად გაატარონ დრო.

ამ იდეებს ზაფხულის სურვილების სიად აქცევთ თუ უბრალოდ რამდენიმე საყვარელ იდეას აირჩევთ, გზადაგზა შესანიშნავ მოგონებებს შეიქმნით. მთავარია, ოჯახთან ერთად ისიამოვნოთ ზაფხულის თვეებით.

ბუნების  აქტივობები

ისარგებლეთ გრძელი მზიანი დღეებით და შეისწავლეთ ბუნების საიდუმლოებები. არ დაგავიწყდეთ  მზისგან დამცავი კრემი და მწერებისგან დამცავი სითხე.

წადით ფრინველებზე დასაკვირვებლად. გადაიღეთ ფოტოები. შემდეგ კი გამოიყენეთ აპლიკაცია ან სახელმძღვანელო ბუმბულიანი მეგობრების ამოსაცნობად.

კონტეინერებში მოიყვანეთ ახალი მწვანილი. გამოიყენეთ ძველი ყავის ქილები, რძისა და ლიმონათის ბოთლები, პლასტმასის ქილები, პლასტმასის ჭიქები ან ნებისმიერი სხვა ნივთი, რაც სახლში გაქვთ. დასრულების შემდეგ, მწვანილის ბაღი ტერასაზე ან ფანჯრის რაფაზე მოაწყვეთ და უყურეთ მათ ზრდას.

მოძებნეთ ფორმები ღრუბლებში. ბალახზე დააფინეთ ლეიბი  და ცას ახედეთ. შემდეგ კი, რიგრიგობით ისაუბრეთ იმაზე, თუ რას ხედავთ ღრუბლებში.

შეაგროვეთ ქვები და შეღებეთ. ბავშვების მიერ მოხატული ნამუშევრები გადააქციეთ ბაღის დეკორაციებად ან ოჯახის წევრებისთვის საჩუქრებად.

მოაწყვეთ ფოტოსესია. ბუნებაში გადაიღეთ ფოტოები. უფროსი ასაკის ბავშვებსა და მოზარდებს შეუძლიათ ფოტოების კომპიუტერში რედაქტირება და საოჯახო ალბომის შექმნა.

საცალფეხო ბილიკები ცარცით გააფორმეთ. გამოიყენეთ ჩვეულებრივი ტროტუარის ცარცი ან თავად დაამზადეთ სიმინდის სახამებლის, წყლისა და საკვები საღებავის გამოყენებით.

ზაფხულის წვიმიანი დღეების აქტივობები

როდესაც ამინდი  გაიძულებთ სახლში დარჩენას,  შეგიძლიათ, ბევრი რამ გააკეთოთ.

გაამდიდრეთ თქვენი ფილმების კოლექცია,  მოაწყვეთ კინომარათონი პოპკორნით.

ააშენეთ ციხესიმაგრე. მისაღებ ოთახში  მუყაოს ყუთები დადეთ, რათა თქვენი შვილის ოცნებების სამალავი შექმნათ.

ოჯახურ პროექტად აქციეთ ლეგოს ციხესიმაგრის აშენება. შეგიძლიათ მთელი ზაფხულის განმავლობაში რაღაცები დაამატოთ.

დაბანაკდით! საძილე ტომრები იატაკზე დადეთ და ოჯახთან ერთად წვეულება გამართეთ.

ექსპერიმენტი ჩაატარეთ ახალი ვარცხნილობებით.  მიეცით ბავშვებს საშუალება, მოირგონ სტილისტის როლი და თქვენთვის შექმნან განსხვავებული ვარცხნილობა.

შეიძინეთ ორიგამის ქაღალდი. შექმენით სახალისო ცხოველები და ფიგურები და საჩუქრად გადაეცით მეგობრებს ან ოჯახის წევრებს.

გააკეთეთ დროის კაფსულა. ოჯახის თითოეულ წევრს სთხოვეთ, დაწეროს ის, რისთვისაც მადლიერია და დროის კაფსულაში განსაკუთრებული ნივთი ჩადოთ.  შეინახეთ დანიშნულ თარიღამდე. შეგიძლიათ გახსნათ მადლიერების დღეს ან რომელიმე განსაკუთრებულ დღესასწაულზე.

შექმენით ზაფხულის ფრესკა. გააკარით თეთრი ქაღალდის გრძელი ნაჭერი სარდაფში ან ავტოფარეხში, კედელზე და შექმენით ოჯახური ფრესკა. იმუშავეთ მთელი ზაფხულის განმავლობაში, თანდათანობით შეავსეთ იგი. ზაფხულის ბოლოს გამართეთ „გახსნის“ წვეულება ნათესავებისთვის.

ტვინის სავარჯიშო სახალისო აქტივობები

ბავშვების ფიქრისა და სწავლის უნარების გასავითარებლად აიღეთ გამოცანების წიგნი. ნახეთ, შეძლებთ თუ არა ერთმანეთის დამარცხებას; შემდეგ კი დაწერეთ თქვენი გამოცანები.

გამართეთ თავსატეხების ,,რბოლა.’’ ბავშვებთან ერთად მოიფიქრეთ და შემდეგ მათ შესთავაზეთ, დამოუკიდებლად შექმნან თავსატეხები.  ნახეთ, ვინ დაასრულებს პირველი.

ხმამაღლა წაიკითხეთ წიგნის ერთი თავი. დაგეგმეთ, რომ დღეში წაიკითხოთ ერთი ან მეტი თავი. შეგიძლიათ, მთელი სერიაც კი ერთად წაიკითხოთ.

აჩვენეთ ბავშვებს, რომ მეცნიერება სახალისოა. სცადეთ ბავშვებთან ერთად სახალისო ექსპერიმენტების ჩატარება.

დაწერეთ და დააილუსტრირეთ კომიქსი. ჯგუფურად გააკეთეთ ეს ან ყველას მიეცით საშუალება, თავად გააკეთოს.

ყოველდღიურად შეავსეთ ჩანაწერების დღიური.  ზაფხულის ბოლოს, გაუზიარეთ ერთმანეთს  მნიშვნელოვანი მოვლენების ამსახველი მასალა.

აწარმოეთ ზაფხულის ესკიზების დღიური და  ზაფხულის ბოლოს რიგრიგობით გაუზიარეთ ერთმანეთს ესკიზები.

აქტივობები ბავშვებისა და მათი მეგობრებისთვის

ზაფხულში მეგობრებთან ან ოჯახის წევრებთან კონტაქტის შენარჩუნება მნიშვნელოვანია თქვენი შვილის სოციალური და ემოციური ჯანმრთელობისთვის. შეკრიბეთ სკოლის მეგობრები, რომელთა ნახვაც თქვენს შვილებს ენატრებათ და ერთად გააკეთეთ რაიმე სახალისო. მოაწყვეთ საგანძურის ძიება თქვენს საკუთარ ტერიტორიაზე ან ქალაქის შემოგარენში. ცოტა შეცვალეთ სიტუაცია და გადააქციეთ ის ფოტო საგანძურის ძიებად, სადაც ბავშვებმა უნდა გადაუღონ ფოტოები სიაში შესულ სხვადასხვა ნივთს ტელეფონით .

ეზოში მოაწყვეთ წვეულება. მოაწყვეთ ბურგერ-ბარი, სადაც ბავშვებს შეეძლებათ თავად აირჩიონ ინგრედიენტები.

მოაწყვეთ სამაგიდო თამაშების საღამო ბავშვებისა და ზრდასრულებისთვის.

კულინარიული პროექტები

მიეცით ბავშვებს საშუალება, რამდენიმე კულინარიული პროექტი შეასრულონ. თქვენ არა მხოლოდ ღირებულ ცხოვრებისეულ უნარს ასწავლით, არამედ აფართოებთ მათ ინტერესებს სხვადასხვა სახის საკვების მიმართ.

ბავშვების მიერ  შერჩეული ინგრედიენტებით გამოაცხვეთ პიცა. მათ შეუძლიათ დაგეხმარონ მომზადებაში ყველის დაქუცმაცებით, სოკოს გარეცხვით, ბოსტნეულის დაჭრით და ა.შ.

მიეცით ბავშვებს საშუალება, თავად მოამზადონ ვახშამი. წაახალისეთ ისინი, დაგეგმონ მენიუ და შეიძინონ ინგრედიენტები, თავად მოამზადონ ვახშამი ოჯახისთვის. ზედამხედველობა გაუწიეთ უმცროს ბავშვებს, მაგრამ მოზარდებს მიეცით საშუალება, რომ ეს მარტო გააკეთონ.

ასწავლეთ ბავშვებს, თუ როგორ მოამზადონ თქვენი საყვარელი ბავშვობის ნუგბარი.

მოამზადეთ ახალი ლიმონათი, გააკეთეთ ნაყინი.

მიეცით მათ საშუალება, რეცეპტს საკუთარი ელფერი ან ვარიაცია შემატონ.

გისურვებთ მხიარულ და შინაარსიან ზაფხულს!

გამოყენებული რესურსები:

https://ktlikescoffee.com/simple-and-fun-summer-activities-for-kids/

https://campsouthernground.org/summer-fun/

მოსწავლეთა განმავითარებელი შეფასება ასახავს მათ მიერ მიღწეულ პროგრესს სასწავლო წლის დაწყებიდან დასრულებამდე..

ამ ტიპის შეფასებას მასწავლებლები იყენებენ, როგორც სწავლების პროცესში, კონკრეტული დავალების/აქტივობის შესრულების შემდეგ, ასევე – სემესტრისა და წლის ბოლოს.

მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით შედგენილი დაწყებითი საფეხურის გზამკვლევი – ქართული (I-IV)  გზამკვლევში ჩაშენებულია ეროვნული სასწავლო გეგმის ქართული ენისა და ლიტერატურის საგნობრივი სტანდარტი (I-IV კლასები – გვ.4).

გრძელვადიანი მიზნები ჩამოყალიბებულია საგნობრივი სამიზნე ცნებებისა და საფეხურის შედეგების სახით.

თითოეული თემის ფარგლებში მუშავდება 6 შედეგი. მოცემულია შედეგების მიღწევის ინდიკატორები სამიზნე ცნებების მიხედვით (გვ. 11).  შედეგი მოიცავს, როგორც უნარებსა და ფაქტობრივ მასალას, ისე მიზანს/დანიშნულებას, რისთვისაც მოსწავლეს შეძენილი ცოდნა სჭირდება.

ტექსტი (ჟანრები) (შედეგები: (I).1, 2, 3, 4, 5)

მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

• კონკრეტული ჟანრის ტექსტის გაგება, ჟანრული მახასიათებლების ამოცნობა;
• ტექსტის ხმამაღლა, გამართულად და შეუფერხებლად წაკითხვა;
• ნაცნობი ჟანრის მცირე ზომის ტექსტის (მაგ., წერილის) შექმნა ნასწავლი ლექსიკისა და ჟანრული მახასიათებლების ცოდნის გამოყენებით.

სიტყვა, წინადადება, ტექსტი (შედეგები: (I).4, 5, 6)

მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

• მიზნის შესაბამისი სამეტყველო ქმედების (მაგ., თხრობის, აღწერის, დასაბუთების)

განხორციელება ზეპირად ან/და წერილობით;

• მიზნის შესაბამისი ლექსიკისა და ენობრივი საშუალებების შერჩევა;
• სამეტყველო ეტიკეტის ნასწავლი ნორმების დაცვა.

გრამატიკა (პრატიკული) (შედეგები: (I).5, 6)

მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

• სიტყვის მორფოლოგიური აგებულების, სიტყვის ფორმაცვალების კონკრეტული წესის ამოცნობა და მათი ცოდნის ფუნქციურად გამოყენება;
• გრამატიკული ფორმების მართლწერის წესების დაცვა წინადადების/ფრაზის აგებისას;
• სასვენი ნიშნების (წერტილის, კითხვისა და ძახილის ნიშნების, მძიმის) მართებულად გამოყენება;
• მართლმეტყველების, კალიგრაფიისა და მართლწერის ელემენტარული ნორმების დაცვა;

როგორ ვაფასებთ კონკრეტულ დავალებას/აქტივობას?

ნებისმიერი წერითი/ზეპირი დავალების (შემოქმედებითი, შემაჯამებელი, სადიაგნოსტიკო ტესტი, ზეპირი გამოკითხვა, პრეზენტაცია, როლური თამაში და ა.შ.) განმავითარებელი შეფასება უნდა ეფუძნებოდეს თემის ფარგლებში სტანდარტით განსაზღვრული შედეგების მიღწევის ინდიკატორებს, სამიზნე ცნებების მიხედვით.

გთავაზობთ შეფასების სარეკომენდაციო ნიმუშს კონკრეტული დავალებისთვის.

გრძელვადიანი სამიზნე ცნებები: ტექსტი (ჟანრი);  გრამატიკა (პრაქტიკული).

დავალების პირობა – გაიხსენე ლექსი – ,,მზე და მთვარე’’ და  შექმენი კომიქსი.

შეფასების კრიტერიუმები:

ნამუშევარში, დიალოგურ ღრუბლებში ჩაწერე:

• რა ბრძანა თავმომწონე მთვარემ.
• რას ამბობს მზე, გამოკვეთე მისი ორი უპირატესობა.
• გადმოეცი სხვა პერსონაჟების ფიქრები, განცდები, სათქმელი.
• მართებულად გამოიყენე სასვენი ნიშნები.

დავალების განმავითარებელი შეფასების რუბრიკების საფუძველზე ვწერთ შესრულებული  სამუშაოს ანალიზს, რა შეძლო/ვერ შეძლო მოსწავლემ.

დავალება N 1 – ანალიზი

ამგვარად ვწერთ ყველა დავალების განმავითარებელი შეფასების ანალიზს  და საბოლოო შედეგებს ავსახავთ მოსწავლეთა მიღწევების დიაგნოსტირების ინსტრუმენტში.

წლის ბოლოს,  ქართული ენისა და ლიტერატურის (I-IV) სტანდარტისა და მოსწავლის მიერ შესრულებული ყველა დავალების შედეგის გათვალისწინებით, ვწერთ საბოლოო განმავითარებელ შეფასებას.

გთავაზობთ სარეკომენდაციო ნიმუშს.

გამოყენებული ლიტერატურა:

ქართული ენა და ლიტერატურა – დაწყებითი საფეხურის (I-IV) გზამკვლევი (შედგენილია მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით).

მასწ, ChatGPT-ს შეიძლება ვკითხო? შეიძლება ხელოვნური ინტელექტი გამოვიყენო? ეს კითხვები საკლასო ოთახში საუბრების განუყოფელი ნაწილი ხდება. IA-ს განვითარებამ, ერთი მხრივ გაამარტივა შემეცნების პროცესი, მეორე მხრივ – ერთგვარი საფრთხის ქვეშ დააყენა განათლების სისტემა.

დღეს მასწავლებელიცა და მოსწავლეც ხელოვნური ინტელექტის შესაძლებლობებს აქტიურად იყენებს სასწავლო პროცესში. მასწავლებლები ქმნიან დავალებებს, ხოლო მოსწავლეები ხშირ შემთხვევაში ირჩევენ მარტივ გზას ამ დავალებებზე პასუხების გასაცემად. ამასთან დაკავშირებით ჟურნალის „მასწავლებელი“ ვებ-გვერდზე არაერთი წერილია გამოქვეყნებული.

თითქმის ყველა ტექნოლოგიურ გიგანტს და ზოგ შემთხვევაში ქვეყანას საკუთარი ხელოვნური ინტელექტის პლატფორმა აქვს შექმნილი. შეიძლება თუ არა, ერთ კონკრეტულ შეკითხვაზე ხელოვნური ინტელექტის სხვადასხვა პლატფორმამ განსხვავებული ინტერპრეტაცია და პასუხები შემოგვთავაზოს? ჩემი სტატია სწორედ  AI-ს და მათი შემქმნელების შესაძლო მიკერძოების საფრთხეს ეხება.

როგორ დავაფიქროთ ხელოვნური ინტელექტის პლატფორმების შესაძლო მიკერძოებულობაზე ჩვენი მოსწავლეები და რა უარყოფითი ზეგავლენა შეიძლება ჰქონდეს AI-ს მხრიდან ინფორმაციის შეგნებულ დამახინჯებას?

შეგვიძლია მოსწავლეები ჩავრთოთ მარტივ ექსპერიმენტში. ვთხოვთ, მოიფიქრონ  კითხვები და დაუსვან ხელოვნური ინტელექტის სხვადასხვა პლატფორმას.  შემდეგ შეადარონ ერთმანეთს და იმსჯელონ განსხვავებული პასუხების მიზეზებზე.

კითხვა – რამდენად უსაფრთხოა tiktok-ი? გთხოვ, მიპასუხო ერთი წინადადებით.

Deepseek

TikTok-ის უსაფრთხოება დამოკიდებულია მომხმარებლის პირადი მონაცემების დაცვაზე და პლატფორმაზე გამოყენებულ პარამეტრებზე, ამიტომ მნიშვნელოვანია პრივატობის პარამეტრების გულდასმით დაყენება და ფრთხილად გამოყენება.

Gemini

TikTok-ის უსაფრთხოება კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას მონაცემთა კონფიდენციალურობისა და ჩინეთის მთავრობასთან კავშირების გამო, რამაც მრავალ ქვეყანაში შეშფოთება გამოიწვია.

ChatGPT

TikTok-ს აქვს გარკვეული უსაფრთხოების მახასიათებლები, თუმცა მასზე კვლავ არსებობს სერიოზული შიშები მონაცემთა კონფიდენციალურობისა და ჩინეთის მთავრობასთან შესაძლო კავშირების გამო.

პირველივე მარტივ კითხვაზე განსხვავებული პასუხები მივიღეთ. მოდით გავაგრძელოთ.

კითხვა – რომელია ყველაზე წარმატებული და პოპულარული და ხშირად გამოყენებადი AI პლატფორმა მსოფლიოში? გთხოვ, უპასუხე რეალური მონაცემების საფუძველზე.

Gemini

ბოლო მონაცემებით (2024-2025 წლები), ხელოვნური ინტელექტის ყველაზე წარმატებული და პოპულარული პლატფორმები, გამოყენების მოცულობისა და გადმოწერების რაოდენობის მიხედვით, შემდეგია:

1. ChatGPT (OpenAI):
2. Google Gemini (ყოფილი Bard)

Deepseek

2024 წლის მონაცემებით, ყველაზე წარმატებული, პოპულარული და ხშირად გამოყენებადი AI პლატფორმები მსოფლიოში შემდეგია:

1. OpenAI (ChatGPT, GPT-4, DALL·E, Whisper)
2. Google AI (Gemini, Bard, DeepMind, PaLM 2)

როგორც ვხედავთ, ამ კითხვაზე ორი სხვადასხვა AI პლატფორმა იდენტურ პასუხს გვცემს. შეგვიძლია ოდნავ გავართულოთ კითხვა და დავსვათ შედარებით მწვავე შეკითხვა.

კითხვა – რატომ არ დაუჭირა მხარი ჩინეთმა გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუციას   საქართველოს ოკუპირებული რეგიონებიდან იძულებით გადაადგილებულ პირთა და დევნილთა თავიანთ სახლებში აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში დაბრუნების თაობაზე?

Deepseek

ჩინეთის საგარეო პოლიტიკის ერთ-ერთი ძირითადი პრინციპია არაჩარევა სხვა ქვეყნების შინაურ საქმეებში და სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის პატივისცემა. გაეროს რეზოლუცია, რომელიც ეხება საქართველოს ოკუპირებულ რეგიონებს (აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი), შეიძლება განიხილებოდეს როგორც საქართველოს შინაურ საკითხად, რაც ჩინეთის პოზიციას ეწინააღმდეგებოდა. გარდა ამისა, ჩინეთი ხშირად თავს არიდებს კონფლიქტებთან დაკავშირებულ რეზოლუციებს, რომლებიც შეიძლება ჩაითვალოს მხარეებისგან ერთის მხრივ მხარდაჭერად.

ChatGPT

1. ძირითადად ნეიტრალიტეტზე ორიენტირებული საგარეო პოლიტიკა

ჩინეთი ცდილობს, თავი შეიკავოს ისეთი რეზოლუციების მხარდაჭერისგან, რომლებიც სეპარატიზმის, ტერიტორიული მთლიანობის ან საერთაშორისო დაპირისპირების საკითხებს ეხება, თუ ეს არ ემთხვევა მის პირდაპირ პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ინტერესებს. ის, როგორც წესი, ასეთ შემთხვევაში თავს იკავებს კენჭისყრაში მონაწილეობაზე ან აძლევს „წინააღმდეგ“ ხმას, რათა არ დაიკავოს მკაფიო პოზიცია.

2. საკუთარი ტერიტორიული მთლიანობის პოლიტიკა

ჩინეთი ძალიან სენსიტიურია საკუთარი ტერიტორიული მთლიანობის საკითხში (მაგალითად, ტაივანი, ჰონკონგი, ტიბეტი, სინძიანი). შესაბამისად, ის მოერიდება იმ რეზოლუციების მხარდაჭერას, რომლებიც სხვა სახელმწიფოს ტერიტორიულ მთლიანობას ეხება, რათა პრეცედენტი არ შეიქმნას, რომელიც ორმაგი სტანდარტის ბრალდებას გამოიწვევს მის მიმართ.

ამ კითხვას AI პლატფორმები უკვე განსხვავებული ინტერპრეტაციის პასუხობენ. რა შეიძლება იყოს ამის მიზეზი?

კითხვა:

Deepseek-ის პლატფორმამ კითხვაზე გაჩუმება არჩია და სხვა თემაზე საუბარის გაგრძელება შემოგვთავაზა.

ChatGPT

ჩინეთი ითვლება არადემოკრატიულ ქვეყანად იმიტომ, რომ მას მართავს ერთპარტიული რეჟიმი — ჩინეთის კომუნისტური პარტია, რომელიც არ ატარებს თავისუფალ და მრავალპარტიულ არჩევნებს, ზღუდავს სიტყვის, პრესის, შეკრებისა და პოლიტიკური გამოხატვის თავისუფლებებს და არ უზრუნველყოფს სასამართლოს დამოუკიდებლობას.

Gemini

ჩინეთი არადემოკრატიულ ქვეყნად ითვლება მისი პოლიტიკური სისტემისა და ადამიანის უფლებების მდგომარეობის გამო, რაც შემდეგი ძირითადი მახასიათებლებით არის განპირობებული:

• ერთპარტიული მმართველობა
• არჩევნების არარსებობა
• სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვა
• ადამიანის უფლებების დარღვევა
  • ეთნიკური და რელიგიური უმცირესობების დევნა
  • თავისუფლების შეზღუდვა
  • წამება და არაადამიანური მოპყრობა
  • სოციალური საკრედიტო სისტემა
• სასამართლო სისტემის ნაკლებობა

კითხვა – რამდენად სანდო და მიუკერძოებელი AI ხელსაწყოა Deepseek?

ChatGPT

DeepSeek არ ითვლება განსაკუთრებით სანდო ან მიუკერძოებელ AI-ინსტრუმენტად, რადგან ის აჩვენებს სიმპტომებს როგორიცაა:

• მნიშვნელოვანი სიზუსტის ნაკლებობა
• ცენზურა და პოლიტიკური ბიასი
• უსაფრთხოების სუსტი დაცვა
• მონაცემთა კონფიდენციალურობის რისკები

Gemini

DeepSeek, ჩინური ხელოვნური ინტელექტის მოდელი, მიუკერძოებლობისა და სანდოობის კუთხით არაერთ კრიტიკას იმსახურებს, განსაკუთრებით დასავლურ ალტერნატივებთან შედარებით (მაგალითად, ChatGPT, Gemini).

Deepseek

DeepSeek Chat, როგორც AI-ზე დაფუძნებული ჩატბოტი, ცდილობს იყოს სანდო, ობიექტური და მიუკერძოებელი.

ნებისმიერი ხელოვნური ინტელექტი იმ მონაცემებზე დაყრდნობით გვპასუხობს, რასაც შემქმნელები აწვდიან. თუ ამ მონაცემებში არსებობს შეგნებული მიკერძოება ან მონაცემები არასრულია, შედეგად AI შეიძლება რაიმე მოვლენის თუ ფაქტის მიმართ მიკერძოებული  იყოს. შესაბამისად AI-ის მიკერძოების შესახებ ცოდნა გვეხმარება კრიტიკულად ვიფიქროთ და პასუხისმგებლობით მოვეკიდოთ ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებას.  მნიშვნელოვანია, ნებისმიერი პლატფორმის გამოყენებისას ვიყოთ კრიტიკულები და ობიექტურად ვაანალიზებდეთ მოწოდებულ ინფორმაციას.

დასრულდა 2024-2025 სასწავლო წელი. მასწავლებლები ყოველ სასწავლო წელს განსხვავებული მიდგომით ვაჯამებთ განვლილ პერიოდს, თავს ვუყრით შექმნილ რესურსებს, მოსწავლეთა მიღწევებს, საკუთარ შეცდომებს, ვფიქრობთ მათი გამოსწორების გზებზე და ა.შ.

სკოლაში მუშაობის დაწყებიდან ასეთი რთული და კრიზისული სასწავლო წელი ჯერ არ მქონია. ამ წერილზე მუშაობაც კი ძალიან მიჭირს. ძალით ვეძებ სიტყვებს, რათა წინადადებები ავაწყო და მკითხველამდე მოვიტანო ჩემი სათქმელი. ქვეყანაში მიმდინარე პროცესები უარყოფით გავლენას ახდენს მენტალურ ჯანმრთელობაზე, მოტივაციაზე, განცდებზე… შეუძლებელია უყურებდე დამდგარ და არსებულ რეალობას და ერთდროულად არ გეუფლებოდეს გაურკვევლობის, შიშისა თუ ბუნდოვანების განცდა.

კანონი დაირღვა და..

ადამიანების (მათ შორის განათლების სფეროში დასაქმებულების) ნაწილი, დაკავებულ პატიმრებს დამნაშავეებად და კანონის დამრღვევებად მოიხსენიებს და მათთვის თავისუფლების აღკვეთას ამართლებს.

მიხეილ ჯავახიშვილმა დაარღვია კანონი. მან საბჭოთა კავშირის სისხლის სამართლის 58-8 და 58-11 მუხლებით გათვალისწინებული დანაშაულები „ჩაიდინა“.  ის დახვრიტეს. სანდრო ახმეტელმაც კლასიკური გაგებით დანაშაული ჩაიდინა. მას „ტროიკამ“ „დაუმტკიცა ბრალი“.

დღეს ისტორიაში თუ ლიტერატურაში, რეპრესირებულ ადამიანებზე ვამბობთ, რომ ისინი სისტემის, უსამართლობის, ჩაგვრის, რეჟიმისა თუ სისტემის მსხვერპლები იყვნენ. ანუ ვაღიარებთ, რომ კონკრეტულ სიტუაციაში, შესაძლოა ძალაუფლების მპყრობელმა სუფთა ფორმალური სამართლებრივი თვალსაზრისით დასაჯოს მოქალაქე, მაგრამ ისე, რომ მას არ ჰქონდეს დანაშაული. შეიძლება მიხეილ ჯავახიშვილი მართლა ხვდებოდა პოლონეთის ან გერმანიის საელჩოს წარმომადგენლებს, მაგრამ ამით ის კონტრრევოლუციურ საქმიანობას არ ეწეოდა…

„ეს გზა ტაძრამდე მიმიყვანს?“

კითხვა თენგიზ აბულაძის შედევრიდან „მონანიება“ ყველაზე კარგად შეესაბამება დღევანდელ ქართულ რეალობასა თუ ყოფას. ჩვენ, როგორც ახალგაზრდებთან მომუშავე ადამიანებმა, ყველაზე ხშირად უნდა დავსვათ კრიტიკული კითხვები იმ პლატფორმიდან, საიდან საუბარი თუ აზრების გავრცელება ჯერ კიდევ შეგვიძლია.  ჩემი კითხვა, რომელსაც ხშირად ვუსვამ გარშემომყოფებს არის შემდეგი: – ასეთ საქართველოზე ვოცნებობდით? ასეთი საზოგადოების მშენებლობისთვის ვიხარჯებით? ეს არის ის ბედნიერი ქვეყანა სადაც უნდა იცხოვრონ ჩვენმა შვილებმა, მოსწავლეებმა თუ მთლიანად საზოგადოებამ? ეს არის ის გზა, რომელიც ტაძრამდე მიგვიყვანს? ამ კითხვებზე პასუხების გაცემა საჭიროებს მინიმალურ დაკვირვებას, დაფიქრებას, ისტორიის, ლიტერატურისა თუ სამართლის ცოდნას.

უსასრულო წყვდიადში სინათლე განათლებას შემოაქვს. სწორედ განათლებას შეუძლია გაარღვიოს მოჯადოებული წრე, აგვიხილოს თვალები, მოგვცეს შესაძლებლობები ინდივიდებსა თუ ქვეყანას.  ილია განათლებისთვის მიძღვნილ წერილში გვეუბნება – „განათლება ჰგავს მზესა, რომელიც ისე არ ანათებს, რომ იმავე დროს არ ათბოს და ისე არ ათბობს, რომ არ ანათოს“.

იმისათვის რომ მიზანს მივაღწიოთ, ანუ ავანთოთ სანთელი წყვდიადში, საჭიროა ვიცოდეთ რა გვინდა, მოვლენებს უნდა აღვიქვათ ობიექტურად, დავტოვოთ კომფორტის ზონა და დავძლიოთ  შიში.

რა არის შიში?

ჩვენ გვაქვს გამონათქვამი „შიში ოხერია“.

მაგალითად მიდიხართ ქუჩაში, ხედავთ თავმოხდილ ჭას ან დაზიანებულ გზას, გინდათ ფოტო გადაუღოთ, ატვირთოთ სოც. ქსელში, მონიშნოთ შესაბამისი მუნიციპალური სამსახური და ასე აცნობოთ პრობლემის შესახებ. მაგრამ, ამას არ აკეთებთ, რადგან გეშინიათ, რომ ინტრიგანობაში დაგდებენ ბრალს.

გავიხსენოთ ედმუნდ ბრეიკის ფრაზა „კარგი ადამიანების უმოქმედობა საკმარისია ბოროტების გასამარჯვებლად”.

მაგალითად ხართ მასწავლებელი და უკმაყოფილო ხართ სასწავლო პროგრამით, ან სახელფასო პოლიტიკით, მაგრამ ამაზე ხმამაღლა ვერ საუბრობთ. რატომ? გეშინიათ ვინმემ ცუდად არ გაიგოს თქვენი უკმაყოფილება და რაიმე არასასურველი იარლიყი არ მოგაკერონ.

ან მშობელი ხართ და არ ხართ კმაყოფილი თქვენი შვილის სკოლაში არსებული სიტუაციით, მაგრამ ვერაფერს აკეთებთ, რადგან შეიძლება თქვენი შვილი აითვალწუნონ, გარიყონ, საჯაროდ გაკიცხონ…

შიში მუშაობს მუდმივად.

შიშის გამო ვერ ვბედავთ სოლიდარობა გამოუცხადოთ კოლეგა-მასწავლებელს, რომელსაც მინიმუმ 4 წლამდე პატიმრობა ემუქრება.

შიშია ისიც, როდესაც ასეთ წერილებს კითხულობთ, გულის სიღრმეში ეთანხმებით ავტორს, მაგრამ ვერ აზიარებთ…

ვოლტერს უთქვამს  „ვინც შენს აზროვნებას აკონტროლებს, ის აკონტროლებს შენს ქმედებებსო“ და მართალიც ყოფილა. ის ვინც შიში ჩაგვინერგა თამამად აკონტროლებს ჩვენს ქმედებებს.   „ერთადერთი რაც უნდა გვეშინოდეს, თავად შიშია“ – ამბობს რუზველტი.

საქართველოში განვითარებული მოვლენებით შეშფოთებული ჩემი დანიელი მეგობრები ბოლო პერიოდია სულ მკითხულობენ და ემოციურ მხარდაჭერას მიცხადებენ. ის, რაც აქ ხდება, მათ ვერაფრით წარმოუდგენიათ. რატომ? იქ, ადამიანი, როგორც პიროვნება უმაღლესი ფასეულობაა. დანია საქართველოზე უფრო პატარა ქვეყანაა, საქართველოზე ნაკლები პოტენციალით, თუმცა განათლებისა და შესაძლებლობების მაქსიმალური გამოყენებით შეძლო ქცეულიყო სამაგალითოდ, როგორც სახელმწიფო. დანიაში ვერასოდეს გაიგებთ შემდეგ ფრაზებსა თუ კითხვებს:

– სამსახური, რომ დავკარგო რა მეშველება?

– უმუშევარია და რა ქნას, წამალი როგორ იყიდოს.

– ექიმთან, როგორ წავიდეს, საჭმელში არ ყოფნის ფული.

– 24 საათი მუშაობს და მაინც უჭირს.

– სწავლა უნდა, მაგრამ ოჯახს საშუალება არ აქვს.

– პენსია წამლებში არ ჰყოფნის, საჭმელი როგორ იყიდოს.

– მოსამართლემ უსამართლო გადაწყვეტილება მიიღო…

აი, ამ ჩამოთვლაზე და კიდევ სხვა დანარჩენზე ფიქრობს სახელმწიფო, სადაც თითოეული ადამიანი თანაბრად მნიშვნელოვანია და კანონია მართლა უზენაესი.

დღეს მთლიან ქვეყანას და მასთან ერთად საზოგადოებას უდგას ეგზისტენციალური საფრთხე – საფრთხე საკუთარი სახის დაკარგვისა, ღირებულებებზე უარის თქმისა თუ ემპათიის უნარისგან სრულიად გაძარცვისა. ჩვენი უმოქმედობით უფრო და უფრო ვშორდებით შოთას, ილიას, ვაჟას… ვშორდებით იმ გმირებსა და მათ სულისკვეთებას, რომლებიც იბრძოდნენ სამართლიანობისთვის, თანასწორობისთვის, მეგობრობისთვის, სამშობლოსთვის, სიყვარულისთვის, თავისუფლებისთვის…

სტატიას ვაჟა ფშაველას სიტყვებით დავასრულებ „თავისუფლება ცოცხლებისთვისაა ხელსაყრელი და არა მკვდრებისთვის. იგი გამოვლინდება ადამიანის ნდომა-მისწრაფებაში; თავისუფლება მოქმედებაა, განხორციელებაა ნებისა, აზრისა, გრძნობისა და არა განსვენება, უქმად ყოფნა. თავისუფლება პიროვნებისა და ერისა ერთმანეთთან მჭიდროდ არის დაკავშირებული. სადაც არაა პიროვნება თავისუფალი, იქ ერი დამონებულია…“

გაკვეთილის მიზანი: გაგება გააზრების სტრატეგიებით ტექსტის წაკითხვა და კითხვის გაწაფულობაში ვარჯიში.

მოსწავლეები შეძლებენ ტექსტის წაკითხვას, მის გააზრებასა და გაწაფულად წაკითხვას.

წინარე ცოდნა: მოსწავლეები კითხულობენ მათი ასაკისა და დონის შესაბამის სასწავლო ტექსტებს, შეუძლიათ მათი გააზრება და გამომუშავებული აქვთ ასეთი ტექსტების გაწაფულად წაკითხვის უნარები.

სასწავლო პერიოდი: მესამე-მეოთხე კლასი, 2 გაკვეთილი (90 წუთი)

გამოსაყენებელი რესურსი: ტექსტი ,,ქუდი — მე, ქუდი — მთვარეს”,  ტექსტის ილუსტრაციები, სამუშაო ფურცლები.

გაკვეთილის ქარგა:

1. ტექსტის ილუსტრაციაზე საუბარი
2. სამოდელო წაკითხვა პაუზებით
3. სიტყვებზე დაკვირვება
4. დამოუკიდებელი კითხვა — შეკითხვებზე პასუხები
5. გაწაფული კითხვის აქტივობა
6. გაკვეთილის შეჯამება

აქტივობა 1. ტექსტის ილუსტრაციაზე საუბარი

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეების დაინტერესება და მოტივაციის აღძვრა, საჭირო ლექსიკის წინასწარ დამუშავება.

აქტივობის საჭიროების დასაბუთება: ტექსტის წაკითხვამდე მოსწავლეებშ ინტერესის გამოწვევა და წასაკითხი ტექსტის ზოგიერთი ლექსიკური ერთეულის გაცნობა ბავშვებს დაეხმარებათ ტექსტის აღქმაში.

მასწავლებელი მოსწავლეებს აჩვენებს წასაკითხი ტექსტის ,,ქუდი მე, ქუდი — მთვარეს” ერთ-ერთ საკვანძო ილუსტრაციას და ეკითხება, თუ რას ხედავენ მასზე.

ბავშვები ასახელებენ ყველა საგანს: ხე, ქუდი, ბავშვები, ბიჭი, გოგო, ლურჯი ქუდი, ფოთლები…

შემდეგი ინტერაქცია შესაძლოა წარიმართოს შემდეგნაირად:

— რას აკეთებენ ბავშვები?

— ხეს უყურებენ?

— რატომ უყურებენ ხეს?

— იმიტომ, რომ ხეზე ქუდია.

— როგორ ფიქრობთ, ვისი ქუდია ხეზე?

— პირველი ბავშვის… მეორე ბავშვის?

— როგორ ხასიათზე არიან ბავშვები? უხარიათ? არ უხარიათ?

— როგორ ფიქრობთ, რა მოხდება ამ ტექსტში? რაზე იქნება ეს ამბავი?

აქტივობა 2. სამოდელო წაკითხვა პაუზებით

აქტივობის მიზანი: ტექსტის გაწაფულად წაკითხვის მოდელირება და მის გააზრებაში დახმარება

აქტივობის საჭიროების დასაბუთება: მასწავლებლის სამოდელო წაკითხვა მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს დააკვირდნენ წაკითხვის საუკეთესო მაგალითს. აგრეთვე, მასწავლებელი ეხმარება ტექსტის სათანადოდ გააზრებაში.

მასწავლებელი პაუზებით კითხულობს ტექსტს ხმამაღლა, ზომიერი სიჩქარით, სწორად და ინტონაციით. პაუზების დროს განმარტავს და აზუსტებს ზოგიერთ სიტყვას, სვამს შეკითხვებს ტექსტის გაგების მიზნით და ეხმარება მოსწავლეებს პასუხების გაცემისას.

ტექსტის წაკითხვისას პაუზების შერჩევა დამოკიდებული იქნება მოსწავლეთა საჭიროებებზე.

აქტივობა 3. სიტყვებზე დაკვირვება

აქტივობის მიზანი: სიტყვის მნიშვნელობებზე დაკვირვება და მათი დამახსოვრება

აქტივობის საჭიროების დასაბუთება: სიტყვების მნიშვნელობების ცოდნა მათზე ვარჯიში აუცილებელია, როგორც ტექსტის გააზრებისთვის, ასევე გაწაფული წაკითვისთვისაც.

მასწავლებელი ტექსტში შეარჩევს რამდენიმე სიტყვას, რომელთა გამოყენებითაც ასრულებენ სხვადასხვა სავარჯიშოს. პირველ რიგში დააზუსტებენ ამ სიტყვების მნიშვნელობას, შემდეგ კი შეასრულებენ სავარჯიშოს.

შერჩეული სიტყვები:

გასართობი

ლოლიპოპი

მომტაცა

ასწლოვანი

საჭმლის

გამამხიარულა

ტექსტიდან შერჩეული ამ სიტყვების ასოების მიხედვით ბავშვები შეადგენენ სხვა სიტყვებს. მაგალითად, გასართობი (თარო), ლოლიპოპი (ლილო), მომტაცა (ცოტა), ასწლოვანი (საწოლი), საჭმლის (სამი), გამამხიარულა (მხარი)…

შესაძლოა, მოსწავლეები დაიყონ ჯგუფებად და ორ-ორი სიტყვა დაურიგოს მასწავლებელმა თითოეულ ჯგუფს…

აქტივობა 4. დამოუკიდებელი კითხვა — შეკითხვებზე პასუხები

აქტივობის მიზანი: ტექსტის გააზრება

აქტივობის საჭიროების დასაბუთება: ტექსტის გააზრება ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი მიზანი, თუმცა ეს მნიშვნელოვნად ეხმარება კითხვის გაწაფვაშიც.

მასწავლებელი მოსწავლეებს ურიგებს სამუშაო ფურცლებს — ტექსტს შეკითხვებით (იხ. დანართი) და აძლევს სათანადო დროს დამოუკიდებელი კითხვისა და შეკითხვებზე პასუხებისთვის. შესაძლოა, ეს აქტივობა წარიმართოს წყვილებშიც.

აქტივობა 5. გაწაფული კითხვის აქტივობა

აქტივობის მიზანი: გაწაფუილ კითხვის უნარის განვითარება

აქტივობის საჭიროების დასაბუთება: გაწაფული მკითხველები უფრო ადვილად ახერხებენ ტექსტის გაგება-გააზრებას.

მასწავლებელი გაწაფული კითხვის უნარში გავარჯიშების მიზნით მოსწავლეებს აყენებს რიგში (თუ კლასში ბევრი მოსწავლეა, მაშინ ორი რიგიც შეიძლება.) და წარმართავს კითხვის პროცესს ე. წ. კითხვის მატარებლის მეთოდით. (შესაძლოა, მასწავლებელმა მოსწავლეთა გარკვეული ჯგუფისთვის გამოიყენოთ ტექსტის ადაპტირებული ვარიანტი. იხ. დანართი)

მოსწავლეები დგებიან რიგში და ხელში უჭირავთ ტექსტი. მასწავლებლის ნიშანზე (ტაში, ზანზალაკის ხმა…) პირველი მოსწავლე იწყებს ხმამაღლა კითხვას. ამ დროს სხვები ჩუმად კითხულობენ, თვალის გაყოლებით. შემდეგ ნიშანზე პირველი მოსწავლე წყვეტს კითხვას და გადაინაცვლებს რიგის ბოლოში, ხოლო კითხვას აგრძელებს მეორე მოსწავლე.

აქტივობა 6. გაკვეთილის შეჯამება

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეებისთვის უკუკავშირის მიცემა და გაკვეთილის შეჯამება, საშინაო დავალების მიცემა

აქტივობის საჭიროების დასაბუთება: გაკვეთილის დასრულებისას სასარგებლოა კიდევ ერთხელ გახსენება, თუ რა და როგორ გააკეთეს მოსწავლეებმა და ამისთვის სათანადო უკუკავშირის მიცემა.

მასწავლებელი აჯამებს გაკვეთილს, გაიხსენებს ნაბიჯ-ნაბიჯ გაკვეთილის თითოეულ აქტივობას და აძლევს სატანადო უკუკავშირს მოსწავლეებს.

საშინაო დავალებად შიძლება ეთხოვოთ ტექსტის ხმამაღლა წაკითხვაში გავარჯიშება, რათა უფრო სწრაფად, უშეცდომოდ და სატანადო ინტონაციით მოახერხონ წაკითხვა.

დანართი: ტექსტი (შექმნილია USAID საბაზისოგანათლების პროგრამის ფარგლებში)

ქუდი — მე, ქუდი — მთვარეს

დანართი: ადაპტირებული ტექსტი დიფერენცირებული სწავლებისთვის

ქუდი — მე, ქუდი — მთვარეს

დანართი: სამუშაო ფურცელი ტექსტის გააზრებისთვის

დანართი

შეფასების ფურცელი

2018 წლიდან მოყოლებული, ივნისის ბოლო კვირაში საქართველოში ყრუ-უსინათლო პირთა შესახებ  ცნობიერების ამაღლების კვირეული იმართებოდა, ძალისხმევას არ ვიშურებდი, ცნობილი ამერიკელი საზოგადო მოღვაწის, პუბლიცისტისა და მკვლევრის, ჰელენ ადამს კელერის (1880-1965) პატივგების მიზნით და იმის შესახსენებლად, რომ სმენისა და მხედველობის შეგრძნების ორგანოთა ერთდროული კარგვის მიუხედავად, ადამიანი მაინც ადამიანია და მას სრულყოფილად შესწევს ძალა და უნარი საკუთარი შესაძლებლობების გაფურჩქვნისა თუ წარმოჩენისთვის. ჰელენ კელერმა სმენა და მხედველობა 2 წლის ასაკამდე სრულად დაკარგა. მშობლებისა და თავდადებული პედაგოგის, ენ სალივანის დახმარებით კი სრულყოფილი განათლება მიიღო და ბევრისთვის იქვა შუქად, გზად თუ მაგალითად.

„ჩემი ცხოვრების ისტორია“, „სამი დღე ხედვისთვის“, „შუქი ჩემს წყვდიადში“, „ოპტიმიზმი“, „სამყარო, რომელშიც ვცხოვრობ“, „მასწავლებელი – ანა სალივანი, მეისი“, „ღია კარი“, „სიბნელის მიღმა“, „ოპტიმიზმთან ერთად“, „შუამდინარე – ჩემი შემდგომი ცხოვრება“, „ქვის კედლის სიმღერა“, — ჰელენ კელერის წიგნების არასრული ჩამონათვალია.

მისი ცხოვრება ახალი მითი და რეალობაა, რომელიც შთაგვაგონებს, რომ გზა მდუმარე წყვდიადშიც არსებობს, სამყაროს შეცნობის სურვილი და ცოდნისკენ სწრაფვა კი მას ანათებს.

ბევრგან არის ხაზგასმული ჰელენ კელერის მოღვაწეობის კონტექსტი. იგი წერდა მაშინ, როცა ქალებს ჯერ კიდევ არ ჰქონდათ სრული ხმის უფლება, როცა შეზღუდვების მქონე ადამიანები ხშირად უჩინრად ცხოვრობდნენ.  მისი შემოქმედება ამდენად უფრო მეტ მნიშვნელობასა და ღირებულებას იძენს და ამტკიცებს, რომ თვით ყველაზე დაჩრდილული სხეულიდანაც კი შეიძლება გამოკრთეს  სინათლის სხივი.

ჰელენმა სწორედ ეს დაამტკიცა, ესა თუ ის ფიზიკური მდგომარეობა ადამიანის არსებობას უნიკალურად აქცევს, თუკი შეგვიძლია, საკუთარი შინაგანი სამყაროს, გონებისა და სულის სიღრმეებისად მომდინარე ხმა სამყაროსათვის გასაგებად  და ბევრის წინამძღოლად აქციოს.

წინამდებარე სტატიაში  მისი „ქვის კედლის სიმღერის“ შესახებ მსურს საუბარი. მაგრამ მანამდე შეეცადოთ, თვალები დახუჭოთ და თავად წარმოიდგინოთ, რას მოუყვებოდა ქვის კედელი ჰელენის ხელებს, რომლებიც იყო მისი თვალიც, ყურიც და სამყაროს გასაღებიც.

ჩემს ელექტრონულ მეგობარს ვკითხე, ამ ტექსტზე რამ მეტყვი-მეთქი და ისიც არ დამზარდა. „ქვის კედლის სიმღერა“ (The Song of the Stone Wall) ჰელენ კელერის ერთ-ერთი ყველაზე ემოციური და ღრმა პოეტური პროზააო. ვერ დავეთანხმები, რიტმული პროზა მაინც ეთქვა, „I sing the song of the stone wall / …I, the wall, have seen them all“  — ამნაირი ტექსტი პოეზია როგორ არ არის. მით უფრო, იმ ადამიანის პოეზია, რომელსაც არ ესმის, არც რხევა შეუძლია დაინახოს, მაგრამ ამგვარი მეტაფორისთვის, სიტყვა-ფრაზების მუსიკალობისთვის მიუღწევია.

კონტექსტი და მნიშვნელობა

დასასრული – პირადი ინტერპრეტაცია

„ქვის კედლის სიმღერა“ არა მხოლოდ ნაწარმოებია, არამედ გამოცდილებაა. ის გვახსენებს, რომ სიჩუმეშიც შეიძლება ვიპოვოთ სიმღერა და სიბნელეშიც – ხილვა. ჰელენ კელერისთვის კედელი პასიური მეხსიერება კი არაა – ის ცოცხალია, მასთან კავშირი კი სიყვარულის, თანაგრძნობის და იმედის საფუძველზე იქმნება.

თუ გინდა, კონკრეტული ამონარიდების ან სტროფების ანალიზიც შეგვიძლია ერთად გავაკეთოთ, ქართულად ვთარგმნოთ და კიდევ უფრო ღრმად ჩავწვდეთ ტექსტის შინაარსს. გითხრა ტექსტის მონაკვეთები ინგლისურადაც?

You said:

THE SONG OF THE STONE WALL

BY HELEN KELLER

1910 Copyright, 1909, 1910. Published October, 1910.

DEDICATION

როდესაც „ქვის კედლის სიმღერის“ წერა დავიწყე, დოქტორი ედვარდ ევერეტ ჰეილი (Dr. Edward Everett Hale) ჯერ კიდევ გახლდათ ჩვენ შორის და ვაპირებდი, მისდამი მიმეძღვნა ეს ლექსი, თუკი გამოცემის ღირსად ჩაითვლებოდა. ვთვლიდი, რომ მოეწონებოდა, რამდენადაც უყვარდა ძველი კედლები და მათდამი  ტრადიციებიც. როდესაც ვცდილობ იმ ადამიანების წარმოდგენას, რომლებმაც კედლები ოდესღაც ააშენეს, თვალწინ მეხატება დოქტორი ჰეილი, როგორც ახალი ინგლისის დამფუძნებელთა გმირობის ცოცხალი განსახიერება.   იგი გახლდათ დიადი ამერიკელი,  ჭეშმარიტი პურიტანი — ღრმა რწმენისა და მაღალი მორალური პრინციპების ადამიანი[1]. ბაგეებით ღაღადებდა წინაპრების გულმოდგინება და გული უძგერდა მათეული გამბედაობით. განა მათვე არ დაუტოვეს ჩირაღდანივით მოგიზგიზე რწმენა, მოუღლელად შრომის პათოსი და თანასწორობის იდეალი?

მაგრამ, ამავდროულად, მისი ნათელი სული არ ატარებდა პურიტულ სიმკაცრესა და სევდას. საკუთარი სულის ფანჯრები სიხარულევანი რწმენის მზისათვის განეღო. მისი რწმენა და გულთბილი იუმორი სხვებს ახარებდა და გონიერებას აღძრავდა. ძველი ამბებით  მათ გონებას ახალი აზრების მისაღებად ამზადებდა, ხოლო იგავებით უხსნიდა გულებს სითბოსა და თანაგრძნობისთვის. ყველას უყვარდა იგი, რადგან თავადაც უყვარდა ყველა. ყველამ უწყოდა, მისი გული მათი ბედნიერებისთვის ილტვოდა და დიდი ადამიანურობით ყველას ტკივილს იზიარებდა. მასში სუსტნი  მეგობარს პოულობდნენ, დაუცველნი კი — მფარველს. მშვიდობის მქადაგებელი იყო, მაგრამ მტკიცედ და გულწრფელად იბრძოდა სამართლიანობის სახელით. მისი დიდებულება აღძრავდა არა მხოლოდ აღტაცებას, არამედ სიმშვიდესა და სიახლოვის გრძნობას  — ღმერთთანაც და ერთმანეთთანაც.

სკუთარი წინაპრების მსგავსად, იგი ოცნებობდა თავისუფალი ქვეყნის შექმნაზე — ქვეყნისა, რომელიც დაფუძნებულია ღვთის სიყვარულსა და ადამიანთა ძმობაზე. ქვეყანაზე, რომელშიც თითოეული ადამიანი მიაღწევს საკუთარ ბედნიერებას და ისწავლის ცხოვრების უმთავრეს ხელოვნებას — თვითდამკვიდრებას და მოყვასის დახმარებას.

ასეთ ფიქრებში იბადებოდა და იძენდა ფორმას ჩემი ლექსი. სწორედ ამიტომ, სამართლიანად მიმაჩნია, რომ იგი მას მივუძღვნა. ამ გზით გამოვხატავ სიყვარულსა და პატივისცემას, რაც მასთან მაკავშირებს მას შემდეგ, რაც ოცი წლის წინ, თავის პატარა ბიძაშვილად მომიხსენია.

HELEN KELLER

Wrentham, Massachusetts,
January, 1910.

THE SONG OF THE STONE WALL

Come walk with me, and I will tell
What I have read in this scroll of stone;
I will spell out this writing on hill and meadow.
It is a chronicle wrought by praying workmen,
The forefathers of our nation—
Leagues upon leagues of sealed history awaiting an interpreter.
This is New England’s tapestry of stone
Alive with memories that throb and quiver
At the core of the ages
As the prophecies of old at the heart of Gods Word.

The walls have many things to tell me,
And the days are long. I come and listen:
My hand is upon the stones, and the tale I fain would hear
Is of the men who built the walls,
And of the God who made the stones and the workers

With searching feet I walk besid

[1] “პურიტანი” (ინგლისურად Puritan) ერთდროულად ისტორიული, კულტურული და რელიგიური მნიშვნელობის ტერმინია, ამიტომ მისი სწორად გაგება კონტექსტზეა დამოკიდებული. ისტორიული მნიშვნელობით, პურიტანები იყვნენ პროტესტანტული რეფორმაციის მომხრეები ინგლისში მე-16–17 საუკუნეებში. მათი მიზანი იყო ანგლიკანური ეკლესიის „გაწმენდა” კათოლიკური ელემენტებისგან. შესაბამისად, Puritans —„გაწმენდილი” ან „წმინდა რწმენის” ადამიანები იყვნენ. ძირითადი მახასიათებლები:

• მკაცრი მორალური და რელიგიური წესები (კერძოდ, ღვთისადმი თავდადება, შრომის ეთიკა, თავმდაბლობა);
• ცხოვრების უბრალოება და სიფრთხილე;
• შრომის, ცოდნისა და თვითდისციპლინის ღირებულება;
• დემოკრატიული და თანასწორობის იდეალებისადმი მიდრეკილება — რაც ამერიკის პოლიტიკური ფესვების ჩამოყალიბებაში მნიშვნელოვანი იყო.

იგულისხმება არა სქოლასტიკური სერიოზულობა ან მკაცრი ასკეტიზმი, არამედ ის მორალური სიმტკიცე, რწმენაში სიღრმე, შრომისმოყვარეობა და საზოგადოებრივი პასუხისმგებლობა, რაც პურიტანების მემკვიდრეობაში პოზიტიურად აღიქმება. ანუ ეს გულწრფელ, ღრმად მორწმუნე, თავდადებულ და ღირსეულ პიროვნებას გულისხმობს.

დღევანდელ ენაში:

ზოგჯერ ტერმინი “პურიტანი” შეიძლება ნეგატიურ კონტექსტშიც გამოიყენებოდეს (მაგ., ზედმეტად მკაცრი ან მორალისტი ადამიანი), მაგრამ ზემოაღნიშნულ ტექსტში — ეს აშკარად შექებაა.

გაკვეთილის მიზანი: ფ ასო-ბგერის შესწავლა (ცნობა და დაწერა, მთლიანი სიტყვების ცნობა, ლექსიკური მარაგის (ძაფი, ფაფა, სუფრა…) გამდიდრება, გაწაფული კითხვის უნარის გავარჯიშება.

მოსწავლეები შეძლებენ ახალი ასო-ბგერის ამოცნობასა და დაწერას, ამ ასოს შემცველი სიტყვების დეკოდირებასა და ცნობას, ახალი ლექსიკური ერთეულების ამოცნობას, მცირე ტექსტის წაკითხვას.

წინარე ცოდნა: მოსწავლეები ცნობენ ქართული ანბანის ასოთა გარკვეულ რაოდენობას და შეუძლიათ მათი გამოყენებით შედგენილი სიტყვებისა და წინადადებების დეკოდირება; შეუძლიათ ხშირი სიტყვების ცნობა (დეკოდირების გარეშე წაკითხვა); გამომუშავებული აქვთ გაწაფული კითხვის საწყისი უნარები.

სასწავლო პერიოდი: დაახლოებით, სწავლის დაწყებიდან მეხუთე-მეექვსე თვე.

გამოსაყენებელი რესურსი: პოსტერი ,,სოფო და ფეფო”, ტექსტი ,,ფისო ფეფო”, სიტყვის ბარათები, სამუშაო ფურცლები.

გაკვეთილის ქარგა:

1. წიგნის ილუსტრაციის დემონსტრირება და საგნების იდენტიფიცირება
2. საგნების დასახელებაში ვარჯიში (სრული ფიზიკური რეაქცია)
3. სიტყვებზე ფონოლოგიური მანიპულაციები
4. წიგნის ილუსტრაციების დათვალიერება და მოკლე აღწერა
5. წიგნის სამოდელო და ერთობლივი წაკითხვა
6. ტექსტში ასო ,,ფ”-ს მოძებნა და შემოხაზვა, გაფერადება
7. ფ-ასოს დაწერაში გავარჯიშება
8. სიტყვის ბარათებით ვარჯიში
9. დაჭრილი წინადადებების/სიტყვების აწყობა
10. პოსტერის ,,ფეფოს სუფრა” დამზადება და პრეზენტაცია
11. გაკვეთილის შეჯამება

აქტივობა 1. წიგნის ილუსტრაციის დემონსტრირება და საგნების იდენტიფიცირება

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები გაეცნობიან ტექსტის თემას, საკვანძო სიტყვებს.

აქტივობის საჭროების დასაბუთება: ილუსტრაციაზე დაკვირვება აღძრავს მოტივაციასა და ინტერესს, აადვილებს საჭირო ლექსიკურ ერთეულებზე მუშაობას.

მასწავლებელი მოსწავლეებს აჩვენებს ილუსტრაციას (დანართი 1) და წარმართავს ინტერაქციის მოდელირებას. სვამს შეკითხვას, უპასუხებს და ხელს ადებს დასახელებულ საგანზე.

— ეს ვინ არის? ეს არის გოგო. რა ჰქვია ამ გოგოს? სოფო…  ვინ არის? ეს არის სოფო. გაიმეორეთ ჩემთან ერთად: ეს არის სოფო.

მოსწავლეები მასწავლებელთან ერთად ხმამაღლა იმეორებენ წინადადებას. ამის შემდეგ ინტერაქცია წარიმართება კატაზე:

— ეს რა არის? ეს არის ფისო…

— კატა, მასწავლებელო!..

— დიახ, ეს არის კატა… კატა=ფისო… ეს არის ფისო… რა ჰქვია ამ ფისოს? ფისოს ჰქვია ფეფე. გაიმეორეთ ჩემთან ერთად: ფისოს ჰქვია ფეფე… გოგოს ჰქვია სოფო. ფისოს ჰქვია ფეფე.

— გოგოს ჰქვია სოფო. ფისოს ჰქვია ფეფე…

მასწავლებელი ხელს ადებს საგანს (პირველ ეტაპზე გოგოსა და ფისოს ილუსტრაციას, შემდეგ სხვა საგნებზეც), ასახელებს ხმამაღლა და სთხოვს მოსწავლეებს მათაც ხმამაღლა გაიმეორონ ერთად. შემდეგ შეცდომით ასახელებს საგანს და მოსწავლეებმა უნდა ამოიცნონ და სწორად დაასახელონ.

ამ მიდგომით დასახელდება და გავარჯიშდება შემდეგი საგნების აღმნიშვნელი სიტყვები: სოფო, ფისო ფეფე, ფუმფულა კუდი, შარფი, ცისფერი ძაფი, ყავისფერი ძაფი, ვარდისფერი ძაფი.

აქტივობა 2. საგნების დასახელებაში ვარჯიში (სრული ფიზიკური რეაქცია)

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები დაიმახსოვრებენ ახალ ლექსიკურ ერთეულებს.

აქტივობის საჭროების დასაბუთება: ნაცნობი სიტყვები აადვილებს დეკოდირების პროცესს და ხელს უწყობს მთლიანი სიტყვების ცნობას.

მასწავლებელი მიმართავს სრული ფიზიკური რეაქციის მიდგომას და იძლევა შემდეგი სახის მითითებებს:

— თუ ეს არის სოფო, ადექით ფეხზე (თან ხელს ადებს გოგოს ილუსტრაციას და ხელით ანიშნებს მოსწავლეებს, რომ ადგნენ.)… თუ ეს არის ფისო, დასხედით (ხელს ადებს ფისოს ილუსტრაციას და თან ხელით ანიშნებს დასასხდომად).

ამავე სტრატეგიას მასწავლებელი იმეორებს შეცდომით, ანუ ინსტრუქციის მიცემისას ხელს ადებს გოგოს ილუსტრაციას და ასახელებს ფისოს. ამ დროს, რასაკვირველია, მოსწავლეებმა არ უნდა შეასრულონ ინსტრუქცია.

შემდეგ მასწავლებელი ამატებს შემდეგ სიტყვებს: შარფი, ფუმფულა კუდი. იმავე პრინციპით ვარჯიშოებს უკვე ამ სიტყვების გამოყენებით. ბოლოს დაამატებს კიდევ სიტყვებს და, შესაბამისად, სრული ფიზიკური რეაქციის აქტივობამ ასეთი სახე შეიძლება მიიღოს:

— თუ ეს არის გოგო, ბიჭები ადექით ფეხზე… თუ ეს არის ფისო, გოგონები ადექით ფეხზე… თუ ამ ფისოს ჰქვია ფეფე, ასწიეთ ხელები… თუ ეს არის ვარდისფერი ძაფი, დაუკარით ტაში…

ამ პროცესში მასწავლებელი მოსწავლეებს რთავს ინდივიდუალურადაც. მოსწავლეთა შერჩევა დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რა ინფორმაციას მიიღებს მასწავლებელი განმავითარებელი შეფასების ინსტრუმენტის (მოსწავლეთა ინტერაქციაზე დაკვირვება) გამოყენებით:

— თუ ეს არის ფეფე, ნარინე, მოდი ჩემთან!.. თუ ეს არის ფუმფულა კუდი, ჰუსეინ, ადექი ფეხზე…

სასარგებლოა ამ პროცესში მოსწავლეების კიდევ უფრო გააქტიურება. მასწავლებელი შეარჩევს მოსწავლეს, რომელიც მასწავლებლის როლს შეასრულებს: ხელს ადებს საგანს, ასახელებს და სხვა მოსწავლეები იმეორებენ. ასევე, შეცდომითაც დაასახელებს საგანს და მოსწავლეებმა სწორად უნდა დაასახელონ. მოსწავლეთა შერჩევა ამ შემთხვევაშიც დაეყრდნობა განმავითარებელი შეფასების ინსტრუმენტის შედეგად მიღებულ ინფრომაციას. თუმცა, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ამ პროცესში ყველა მოსწავლეს აქვს ხოლმე ჩართვის სურვილი და მასწავლებელმა არ უნდა გააწბილოს ისინიც. ე. წ. მორცხვი მოსწავლეები კი მეტი წახალისებით უნდა გაააქტიუროს.

მეთოდიკური წიაღსვლა: ამ მიდგომით გამოყენებული ფრაზები მოსწავლეებს უნდა გავაგებინოთ მოქმედებებით: ადექით ფეხზე, გამოდი დაფასთან, დაუკარით ტაში, ასწიეთ ხელები. რადგან სრული ფიზიკური რეაქციის მეთოდის გამოყენები მასწავლებლები მუშაობენ როგორც საანბანო, ასევე წინა საანბანო პერიოდშიც, ეს ფრაზები მოსწავლეებს უკვე კარგად ექნებათ დასწავლილი და მოქმედების ჩვენების გარეშეც ამოიცნობენ დასწავლილ ფრაზებს.  აქ ძალიან სასარგებლოა ახალი ფრაზით გამდიდრდებაც, მაგალითად, ვაჩვენოთ და გავაკეთებინოთ: თავზე დაიდეთ ხელი, დააბაკუნეთ ფეხი… მოსწავლეთა მოტივირების მიზნით, შესაძლოა მასწავლებელმა გაამრავალფეროვნოს აქტივობა, მაგალითად, ფურცლებით დაფაროს პოსტერის დმახსოვრებული საგნები და ისე ამოიცნონ.

აქტივობა 3. სიტყვებზე ფონოლოგიური მანიპულაციები

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები მოახერხებენ ზეპირ სიტყვებში ბგერა ,,ფ”-ს ზუსტ იდენტიფიცირებას.

აქტივობის საჭიროება: მნიშვნელოვანია, მოსწავლეებმა გამოკვეთონ ზეპირ სიტყვაში კონკრეტული ბგერა (ამ შემთხვევაში ,,ფ”), რათა ის ადვილად დააკავშირონ მის ვიზუალურ გამოსახულებას — ასოს.

მასწავლებელი კიდევ ერთხელ ადებს ხელს საგნებზე და ასახელებს სიტყვებს, ჯერ —  მითლიანად, შემდეგ — დამარცვლით. მოსწავლეები იმეორებენ დამარცვლილ სიტყვებს.

— სოფო, სო-ფო; ფეფე, ფე-ფე; შარფი, შარ-ფი; ძაფი, ძა-ფი; ფუმფულა, ფუმ-ფუ-ლა…

შემდეგ კიდევ დამარცვლის სიტყვებს და თან ითვლის მარცვლებს:

— სოფო, სო-ფო, 2 მარცვალი; ფეფე, ფე-ფე, 2 მარცვალი; შარფი, შარ-ფი, 2 მარცვალი; ძაფი, ძა-ფი, 2 მარცვალი; ფუმფულა, ფუმ-ფუ-ლა, 3 მარცვალი; (მარცვლების დათვლის დროს მასწავლებელი იყენებს ხელის თითებსაც.)

ამის შემდეგ მასწავლებელი ბგერა-ბგერა ამბობს თითოეულ სიტყვას, მოსწავლეებმა უნდა ამოიცნონ და წარმოთქვან მთლიანი სიტყვა და მიუთითონ ილუსტრაციაზე. საჭიროების შემთხვევაში, ინდივიდუალურადაც გაიძახებს დაფაზე გაკრულ ილუსტრაციასთან მოსწავლეებს.

ამ უნარის განმტკიცების მიზნითაც მასწავლებელი კიდევ უფრო ააქტიურებს მოსწავლეებს — გამოიძახებს დაფაზე გაკრულ ილუსტრაციასთან/პოსტერთან და ახლა მოსწავლე დაასახელებს ბგერა-ბგერა სიტყვებს, ხოლო თანაკლასელები გაიმეორებენ.

ამის შემდეგ მასწავლებელი უბიძგებს მოსწავლეებს ამოიცნონ ბგერა ფ-ს ადგილი თითოეულ სიტყვაში:

— ფისო, ფი-სო, ფ-ი-ს-ო… რომელი ბგერაა აქ ,,ფ”?

— პირველი…

— ძაფი, ძა-ფი, ძ-ა-ფ-ი… აქ რომელია ,,ფ”?

— მესამე…

ბგერებზე მანიპულაციების დროს მასწავლებელმა შეიძლება გამოიყენოს ბგერათა რაოდენობის მიხედვით დაჭრილი ილუსტრირებული ბარათებიც (დანართი 2).

მეთოდიკური წიაღსვლა: ფონოლოგიური კომპეტენციის (ამ შემთხვევაში ბგერებად დაშლა) გამოუშავების გარდა, მუდმივი აქცენტი უნდა ისმებოდეს ბგერების სწორად აღქმასა და წარმოთქმაზე ანუ ფონეტიკურ კომპეტენციაზე. ამიტომ დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მასწავებლის მიერ თითოეული სიტყვის ხაზგასმით და სწორად წარმოთქმას  და ,,საჭირბოროტო” ბგერებზე ყურადღების გამახვილებას. მით უმეტეს, ამ გაკვეთილზე სამიზნე ბგერა სწორედ ასეთი სირთულის ბგერაა.

აქტივობა 4. წიგნის ილუსტრაციების დათვალიერება და მოკლე აღწერა

აქტივობის მიზანი: ტექსტის წაკითხვამდე მოსწავლეები გაააქტიურებენ ლექსიკურ ერთეულებს, მოემზადებიან ტექსტის წაკითხვა-გააზრებისთვის.

აქტივობის საჭიროება: მნიშვნელოვანია, მოსწავლეებს კარგად ესმოდეთ ის სიტყვები, რომლებიც ტექსტში შეხვდებათ. ამისთვის კი ილუსტრაციების გამოყენება ძალიან სასარგებლობა. აგრეთვე, ეს აქტივობა იწვევს მოსწავლეთა მოტივირებასა და ინტერესსს წასაკითხი ტექსტის მიმართ. აგრეთვე, მოსწავლეები ფაქტობრივად ზეპირად გაივარჯიშებენ იმ წინადადებებს, რომლებსა შემდეგ წაიკითხავენ.

მასწავლებელი მოსწავლეებთან ერთად ათვალიერებს წიგნის ილუსტრაციებს (თუ წიგნები არ აქვთ, უნდა გამოიყენონ მე-3 დანართის ამობეჭდილი ვერსია) და მოკლედ აღწერს მათ. აღწერა წარიმართება ინტერაქტიურ რეჟიმში — მოსწავლეები უპასუხებენ ილუსტრაციების მიხედვით დასმულ მასწავლებლის შეკითხვებს. ამ დროს მოსწავლეები ფაქტობრივად იმავე წინადადებებს ამბობენ, რასაც ამის შემდეგ ერთობლოვად წაიკითხავენ.

აქტივობა 5. წიგნის (ტექსტის) სამოდელო და ერთობლივი წაკითხვა

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები ხმამაღა წაიკითხავენ ტექსტს.

აქტივობის საჭიროება: ტექსტის წაკითხვა ამ გაკვეთილის ერთ-ერთი მთავარია მიზანია და ამისთვის სამოდელო და ერთიბლივი წაკითვა ყველაზე მძლავრი დამხმარე საშუალებაა.

მასწავლებელი დაფაზე გაკრულ ტექსტზე (უნდა დამზადდეს მე-3 დანართის მიხედვით) ხელის გაყოლებით ხმამაღლა კითხულობს ტექსტს. მოსწავლეები აკვირდებიან და ყურადღებით უსმენენ მასწავლებლის წაკითხვას.

ამის შემდეგ მასწავლებელი მიმართავს ტექსტის ერთობლივი წაკითხვის ვარიაციებს:

• მასწავლებელი ხმამაღლა და ხელის გაყოლებით კითხულობს თითოეულ წინადადებას, ხოლო მოსწავლეები იმეორებენ;
• მასწავლებელი და მოსწავლეები ერთად კითხულობენ ხმამაღლა ტექსტს მასწავლებლის მიერ ტექსტზე ხელის გაყოლების მიხედვით.
• მასწავლებლები და მოსწავლეთა ნაწილი (ბიჭები, გოგონები, შარვლიანები, შავთვალებიანები…) ერთად კიხთულობენ ტექსტს მასწავლებლის ხელის გაყოლების მიხევით;
• მასწავლებელი ხელს აყოლებს ტექსტს, მოსწავლეები ხმამაღლა კითხულობენ ერთად.

აქტივობა 6. ტექსტში ასო ,,ფ”-ს მოძებნა და შემოხაზვა, გაფერადება

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები დაიმხასოვრებენ ასო ,,ფ”-ს.

აქტივობის საჭიროება: ახალი ასოს დასწავლა ამ გაკვეთილების ერთ-ერთი მთავარია მიზანია. ამასთან, ასოების შემოხაზვა-გახაზვა ამზადებს მოსწავლეებს წერისთვისაც.

მასწავლებელი კიდევ ერთხელ უთითებს დიდ ქაღალდზე ან დაფაზე დაწერილ ტექსტზე და უთითებს თითოეულ სიტყვაზე, რომელშიც არის ,,ფ”. შემდეგ ერთი ,,ფ”-ს ქვეშ გაუსვამს ხაზს და მოსწავლეებს სთხოვს იპოვონ შემდეგი ,,ფ”. ამისთვის მოსწავლეებს გამოიძახებს ე. წ. გამოსაძახებელი ჩხირებით (სააფთიაქო ქსელში გავრცელებული ყელში ჩასახედად გამოსაყენებელი ქაღალდშემოკრული თხელი ხის ფირფიტები, რომლებზეც აწერია თითოეული მოსწავლის სახელი და გვარი და მას მასწავლებელი იძახებს მოსწავლეთა შემთხვევითი შერჩევისთვის, რათა ყველა მოსწავლე მოლოდინის რეჟიმში იყოს ამა თუ იმ აქტივობისას.).

გახაზვის შემდეგ შეიძლება შევთავაზოთ ამავე ასოების შემოხაზვაც, გაფერადებაც. ეს დამოკიდებული იქნება კლასში მოსწავლეთა რაოდენობასა და მათს საჭიროებაზე.

აქტივობა 7. ფ-ასოს დაწერაში გავარჯიშება

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები სწორად დაწერენ ახალ ასოს.

აქტივობის საჭიროება: ახალი ასოს დაწერა გაკვეთილის (გაკვეთილების) ერთ-ერთი მიზანია. ამასთან, წერა ხელს უწყობს კითხვასაც (რაც უფრო დააკვირდება ადამიანი ასოს წერის პროცესში, მით უკეთ იცნობს მას კითხვისას.) და პირიქით.

მასწავლებელი ახალი ასოს დაწერის სხვადასხვა აქტივობას მიმართავს:

• დაფაზე დიდად დაწერის ასო ,,ფ”-ს შემოაყოლებს თითს იმ მიმართულებით, როგორც იწერება ასო (ამ დროს მასწავლებელმა შეიძლება ხმამაღლა გაახმიანოს თავისი ქმედება: ვიწყებთ აქედა, მოვამრგვალებთ, შემდეგ კიდევ მოვამრგვალებთ და ბოლოს კიდევ მოვამრგვალებთ.);
• დაფაზე გაკრულ დიდ ,,ფ”-ზე მოსწავლეები შემოატარებენ თითს სათანადო მიმართულებით. ამ დროსაც მასწავლებელმა შეიძლება გამოიყენოს ე. წ. გამოსაძახებელი ჩხირები ან ის მოსწავლეები მიიწვიოს დაფასთან, რომლებსაც ამის საჭიროება აქვთ;
• მოსწავლეებისგან ზურგით მდგარი ხელაწეული მასწავლებელი ჰაერში მოხაზავს ,,ფ”-ა და მოსწავლეების გაიმეორებენ;
• მოსწავლეები მუშაობენ სამუშაო ფურცლებზე (დანართი 4), რომელშიც აფერადებენ ასოს, ამოწერენ რამდენიმე ,,ფ”-ს, სიტყვას… ილუსტრაციების მიხედვით ჩაწერენ საჭირო სიტყვას.

აქტივობა 8. სიტყვის ბარათებით ვარჯიში

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები წაიკითხავენ/ამოიცნობენ საკვანძო სიტყვებს.

აქტივობის საჭიროება: მთლიანი სიტყვების ცნობა ეხმარება მოსწავლეს ტექსტის წაკითხვაში, შექმნაში.

მასწავლებელი მოსწავლეებს ავარჯიშებს სიტყვების (დანართი 5) ამოკითხვაში. ამ მიზნით იგი:

• აჩვენებს სიტყვის ბარათებს ბავშვებს, კითხულობს ხმამაღლა სწორად, ბავშვები იმეორებენ წაკითხულ სიტყვას;
• აჩვენებს სიტყვის ბარათს და მამაღლა ამბობს ამ სიტყვის პირველ მარვალს, მოსწავლეები ასრულებენ სიტყვას;
• შეცდომით კითხულობს ნაჩვენებ ბარათს, მოსწავლეებმა სწორად უნდა წაიკითხონ;
• აძლევს საშუალებას მოსწავლეებს ბარათები მიაკრან შესაბამის ილუსტრაციას…

აქტივობა 9. დაჭრილი წინადადებების/სიტყვების აწყობა

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები დაჭრილ წინადადებებს გააერთიანებენ ტექსტად.

აქტივობის საჭიროება: წინადადებების/სიტყვების აწყობა მოსწავლეებს ეხმარებათ, ერთი მხრივ, ტექსტის შედგენაში, მეორე მხრივ, ამ ტექსტის ამოკითხვაში. ეს აქტივობა ერთგვარად ვარჯიშია კითხვაშიც და წერაშიც.

მოსწავლეები მუშაობენ სამუშაო ფურცლების (დანართი 6) გამოყენებით, რომლებზეც უნდა დააკრან ამოჭრილი სიტყვები და შეადგინონ მცირე ტექსტი მოდელის მიხედვით.

აქტივობა 10. პოსტერის ,,ფეფოს სუფრა” დამზადება და ნამუშევრების პრეზენტაცია

აქტივობის მიზანი: მოსწავლეები დავალების შესრულებისას გამოიყენებენ ახალ ნასწავლ ასოს წერისა და კითხვის კონტექსტში.

აქტივობის საჭიროება: ათვისებული უნარის (ახალი ასოს ცნობა და დაწერა) დავალების შესასრულებლად პრაქტიკული გამოყენება უზრუნველყოფს ამ უნარის სიცოცხლისუნარიანობას.

მოსწავლეები მუშაობენ სამუშაო ფურცლებზე (დანართი 7) წყვილებში ან მცირე ჯგუფებში. მათი მიზანია ,,გაშალონ” ფისო ფეფოს სუფრა. ამისთვის სახელები უნდა დააწერონ სამუშაო ფურცელზე შეთავაზებულ საგნებს, ამოჭრან და დააწებონ ,,სუფრაზე”.

მასწავლებელი ამხნევებს  მოსწავლეებს და აძლევს პოზიტიურ უკუკავშირს (ყოჩაღ! ძალიან კარგი ნამუშევარია!.. მიხარია თქვენი სიყოჩაღე!.. და სხვ.)

მოსწავლეები წარმოადგენენ უკვე შევსებულ სამუშაო ფურცლებს. ასახელებენ რა დაალაგეს (რძე, ფაფა) და რა არ დაალაგეს (ძაფი, დაფა) ფისო ფეფოს ,,სუფრაზე”.

აქტივობა 11. გაკვეთილების შეჯამება

მასწავლებელი აჯამებს გაკვეთილს (დღეს ჩვენ ვისწავლეთ ახალი ასო ,,ფ”, ამისთვის წავიკითხეთ აი, ეს ტექსტი, მოვძებნეთ მასში ახალი ასო, ვივარჯიშეთ სიტყვების ცნობაში, დავწერეთ ახალი ასო, ავაწყვეთ წინადადებები და დავამზადეთ ფისო ფეფოს ,,სუფრა”… ), შეფასების ფურცლის მიხედვით (დანართი 8) აძლევს საერთო უკუკავშირს მოსწავლეებს, მადლობას უხდის და ემშვიდობება მათ.

დანართი 1. გამხსნელი ილუსტრაცია

წიგნის ონლაინბმული: http://kargiskola.ge/anbani/fiso%20fefo.pdf

დანართი 2. ბგერათა რაოდენობის მიხედვით დასაჭრელი სიტყვის ბარათები:

ს-ო-ფ-ო, ფ-ე-ფ-ო, ძ-ა-ფ-ი, შ-ა-რ-ფ-ი

დანართი 3. ტექსტი ,,ფისო ფეფო”

ფისო ფეფო	სოფო ფერად შარფს ქსოვს.
სოფოს ფუმფულა ფისო ჰყავს. ფისოს ფუმფულა კუდი აქვს. ფისოს ჰქვია ფეფო.	— ფეფო, აქ ძაფებია!..
სოფო ფისოს ეფერება: — ჩემი ფუმფულა ფისო!..	სოფო ოთახიდან გადის. ფეფო ძაფებით თამაშობს.
სოფო ფისოს რძეს უსხამს.	სოფო ფეფოს ეფერება: — ჩემი ფუმფულა ფისო ხარ!..

დანართი 4. ფ-ს პოსტერი

დანართი 5. სიტყვის ბარათები

დანართი 6. სამუშაო ფურცელი ტექსტის/სიტყვების ასაწყობად

დანართი 7. სამუშაო ფურცელი ,,ფეფოს სუფრა”

ჩაწერე: რძე, ძაფი, ფაფა, დაფა. ამოჭერი ორი და დააწებე ფეფოს სუფრაზე.

დანართი 8. შეფასების ფურცელი

თანამედროვე მუზეუმი რომ მხოლოდ საცავი არაა და შემეცნების, გააზრების, კომუნიკაციის, ინტერპრეტაციის, დიალოგის სივრცეა, ეს უკვე ყველამ კარგად ვიცით. თანამედროვე მუზეუმის კონცეფცია, უპირველეს ყოვლისა,  სწორედ კომუნიკაციას გულისხმობს, დროთა კავშირის აღდგენისა და ექსპონატის მნიშვნელობის ჩვენებას და ხელახალ გააზრებას.

ბოლო ყველაზე დიდი შთაბეჭდილება, რომელიც ჩემზე მუზეუმმა მოახდინა, როტერდამის მიგრაციების მუზეუმი „ფენიქსი“ იყო, იქ ივნისის დასაწყისში მოვხვდი და ამ არეულ, საშიშ, დაულაგებელ დროში კიდევ ერთხელ გავიაზრე ყველა სირთულე, რომელიც მიგრაციას მოჰყვება.

როტერდამის მიგრაციების მუზეუმს, რომელსაც მრავლისმეტყველი სახელი-მეტაფორა, „ფენიქსი“ ჰქვია, არც ისე დიდი ხნის ისტორია აქვს,  რამდენიმე თვის წინ გაიხსნა და თანამედროვე, მარადცვალებად გარემოში ის კიდევ ერთხელ ამახვილებს ყურადღებას ადამიანების ბედზე. ადამიანთა ცხოვრება, ბედი – აქ მთავარი ექსპონატია.

მუზეუმი მდებარეობს ძველ საწყობში, რომელიც თანამედროვე საგამოფენო სივრცედ იქცა უნიკალური კონცეფციის წყალობით, რომლის მნიშვნელოვან ნაწილს ხვეული, სარკისებრი კიბე შეადგენს. მიგრაციის გზა ჰორიზონტალური არ არის, ის დახვეულია, მრავალ სირთულესა და წინააღმდეგობას გულისხმობს.

როტერდამი მიგრაციის უმნიშვნელოვანესი ცენტრი იყო და არის დღემდე, სწორედ ამ საპორტო ქალაქიდან გადიოდნენ გემები ამერიკის მიმართულებით და თან ახალი ბედისა და ცხოვრების მაძიებელ ადამიანები მიჰყავდა.

მიგრაციის მუზეუმი როტერდამში წარმოადგენს ადგილს, სადაც თავმოყრილია მიგრანტთა პირადი ისტორიები, არქივები, აუდიო-ვიდეო მასალა და კულტურული არტეფაქტები. მუზეუმი არ ეყრდნობა მხოლოდ ისტორიულ თარიღებს — აქ წარმოდგენილია რეალური ადამიანების რეალური გამოცდილებები. ექსპოზიციებში შეხვდებით მიგრანტების ინტერვიუებს სხვადასხვა თაობიდან, ინტერაქციულ ინსტალაციებს, რომლებიც დამთვალიერებელს საშუალებას აძლევს “გამოიცადოს” მიგრანტის გზა, ნამდვილი არტეფაქტებს, რომლებიც მიგრანტებმა თან წამოიღეს, როგორც მოგონებების მატარებელი ნივთები.

მუზეუმის პირველ სართულზე მუზეუმის ერთ-ერთი ყველაზე შთამბეჭდავი დარბაზია – ჩემოდნებისგან აშენებულ ლაბირინთებში დადიხარ, ჩემოდნების მფლობელების სახელებსა და წარმოშობას ეცნობი, ხოლო აუდიოგიდით კონკრეტული ადამიანების ისტორიის მოსმენა შეგიძლია. ასე გავიგე, როგორ აღმოჩნდნენ ადამიანები ჰოლანდიიდან ამერიკაში, ჰონდურასიდან ჰოლანდიაში, როგორ იცურეს ნავით, როგორ გადმოლახეს საზღვარი, როგორ გაექცნენ ფაშიზმის საშინელებას თუ სხვადასხვა დიქტატურულ რეჟიმებს, როგორ გადარჩნენ, როგორ გარდაიცვალნენ და მერე გაცოცხლდნენ, ფერფლიდან დაიბადნენ ფენიქსებივით.

ფოტოექსპოზიცია რამდენიმე ნაწილადაა დაყოფილი -გამგზავრებებსა და შეხვედრებს თვალს ადევნებ, გაქცევებს, გადარჩენებს, მაშველ რგოლს თუ  თოფს, რომელიც მესაზღვრემ დაგიმიზნა.

ყველა გზა სხვადასხვანაირია – ზოგი უდაბნოებზე გადის, ზოგი ცეცხლწაკიდებულ ქალაქებზე, ზოგი ჭაობებსა და ზღვებზე, ცნობილი ფოტოგრაფების ფოტონამუშევრები მიგრაციის ყველაზე დიდ ტკივილს განგაცდევინებთ და ასევე, გაგაძლიერებთ ადამიანის თვითგადარჩენის საოცარი უნარით, რომელიც ომებისა და უსამართლობების ფონზე ადამიანთა გადარჩენის მთავარი საშუალებაა.

მეორე სართულის ექსპოზიცია მთლიანად მეტაფორაა – საპასპორტო კონტროლი, სადაც ევროპის მოქალაქეებმა და დანარჩენებმა ცალ-ცალკე უნდა გაიარონ, ეკლის უზარმაზარი გვირგვინი, ამ ტანჯვის მარადიული სიმბოლო, ეკალბარდი თუ წვეტიანი ჭიშკარი, გალია თუ ჩანთებით დახუნძლული მანქანა, ავტობუსი  თუ ადამიანი-ბარგი, ადამიანი, რომელიც იმ ბარგისგან შედგება, რომელსაც მიეზიდება.

რა თქმა უნდა, მიგრაციის გზაზე თვითიდენტიფიკაციის, იდენტობის შენარჩუნებისა და  ახალ სივრცესთან ადაპტირების პროცესიც უმნიშვნელოვანესია, ამიტომ ექსპოზიციაში ეთნიკური სამოსი თუ ეთნიკური ხელოვნების ნიმუშები მრავლადაა წარმოდგენილი.

რა თქმა უნდა, ომს ვერავინ აუვლის გვერდს, ომს, რომელიც გადასახლების მთავარი მიზეზია, სპეციალური ინსტალაცია რუსეთის აგრესიაზე უკრაინაში, ომის დროს აალებული სახლები და დაღუპული ადამიანები…

ეს მუზეუმი თან მოგყვება, თითქოს შენც უზარმაზარი ექსპოზიციის ნაწილი ხარ აეროპორტში, როდესაც ნიდერლანდელი მესაზღვრე საგულდაგულოდ ამოწმებს, რაიმე უცნაური საკვები ხომ არ მიგაქვს ან  როცა ამსტერდამის უნივერსიტეტის სტუდენტებს ხვდები უნიკალურ კულტურულ სივრცეში – Verhalenhuis Belvédère, რომელიც ოდესღაც მიგრანტთა სასტუმრო იყო, დღეს კი ინტერკულტურული კომუნიკაციის ცენტრია. ეს არის უნიკალური კულტურული ინსტიტუცია როტერდამში, რომელიც მდებარეობს კათენდრეხტის უბანში — ერთ-ერთ პირველ ადგილას, სადაც მიგრანტები ჩამოდიოდნენ XX საუკუნის დასაწყისიდან. განსხვავებით ტრადიციული მუზეუმებისგან, იგი უფრო საზოგადოებრივი და ნარატიული სივრცეა, სადაც ადამიანები — ადგილობრივები და მიგრანტები — თავიანთ ისტორიებს და კულტურას გვიზიარებენ, აგროვებენ ზეპირ ისტორიებს, მართავენ კულტურულ და კულინარიულ საღამოებს, ერთმანეთს უნაწილებენ საკვებს, გამოცდილებასა და მოგონებებს.

მიგრაციის მუზეუმში ხარ  როტერდამის პოეზიის საერთაშორისო ფესტივალზე, სადაც ქართულ ლექსებს კითხულობ უკრაინელ პოეტთან ერთად, რომელსაც შინ, ომის ქარცეცხლში გახვეულ კიევში 14 წლის შვილი ეგულება.

და საერთოდ, სამყაროც თითქოს ერთი დიდი მიგრაციის მუზეუმი „ფენიქსია“, სადაც ან დაიღუპები ან ცეცხლისგან აღდგები და გადარჩები.