გასულ წელს ვენეციაში მომიწია წასვლა. პროექტის ფარგლებში ტრენინგი ტარდებოდა, თუმცა, საქმესთან ერთად, ქალაქის ვიწრო ქუჩებში სასიარულოდ საკმაო დრო იყო გამოყოფილი. შთაბეჭდილება როგორი დამრჩა? თეატრივით ქალაქია, ულამაზესი და საინტერესო, თუმცა, აქ ცხოვრებას არ ვისურვებდი. არც დიდი ხნით დარჩენას. იდეალური იქნებოდა, პერიოდულად საქმეზე ჩასვლა და თან სეირნობა. ან მხოლოდ სეირნობა და გარემოთი ტკბობა.

აქ წყალს სუნი თუ აქვს? დიახ, აქვს. მე ოქტომბერში ვიყავი, ამბობენ ზაფხულის პაპანაქებაში სუნიც უფრო იგრძნობა და ისეთი ტენიანობაა, რომ სახლების პირველ სართულზე ცხოვრება უბრალოდ შეუძლებელიაო. ადგილობრივები, ვისაც ფული აქვს ან კუნძულ ლიდოზე სახლდებიან, ან ვენეციის იმ ნაწილში, სადაც ჩვეულებრივი გზებია და მანქანა-ავტობუსებიც სხვა ქალაქებივით დადიან. დიახ, ასეთი ადგილიც არის და უნივერსიტეტის თანამედროვე კორპუსებიც სწორედ იქ მდებარეობს.

მოსახლეობა როგორია? პირდაპირ გეტყვით, რომ თავიანთ ქუჩებში ამდენი უცხო ადამიანის ბოდიალით ცოტა შეწუხებულები არიან. ვეღარაფერი უთქვამთ, რადგან ეს მოსეირნე ადამიანები მათ ქუჩებში ფულს ხარჯავენ, თორემ ისე, აშკარად, ხელი ეშლებათ. ერთ ასეთ ადგილობრივს მეც გადავეყარე, როცა რომელიღაც ვიწრო ქუჩაზე აღტაცებული ზეცას „ვუჭვრიტინებდი“, იმას კიდევ ეჩქარებოდა და ფეხებში „გავებლანდე“. იტალიურად რაღაცაც მომაძახა – „სენიორა…“ და მერე ვეღარ გავიგე. პასუხი კი გავეცი – ოქ, ოქ, იუ თუუ-მეთქი.

ჰო, რა იყო, შეიძლება სულაც მითხრა – სენიორა, ბევრ და ლამაზ სეირნობას გისურვებთო და ასევე, შენი ჭირიმე-მეთქი, უპასუხე.

რაღაცნაირი ენა გვაქვს, ისეთ სიტყვასაც კი, როგორიც „ჭირია“, კეთილგანწყობის გამოსახატავად ვიყენებთ.

• შენი ჭირიმე, ჭირიმე შენი… მზად ვართ, მოსაუბრის ჭირი საკუთარ თავზე ავიღოთ და ჩვენივე ჭირ-ვარამს დავუმატოთ. თუმცა, გვესმის, რომ ჭირი ცუდია, ამიტომ ზღაპრებს სულ ისე ვამთავრებთ, რომ ჭირი „იქეთ “ გავგზავნოთ და თავად „ლხინი“ დავიტოვოთ.

ზოგჯერ თავსაც ვიმხნევებთ და ვამბობთ, ჰო, რა მოხდა მერე…

• ზოგი ჭირი მარგებელიაო. ანუ, რაღაც ჭირში კი გავები, მაგრამ მომავალში მეცოდინება, რომ მსგავსი შეცდომა არ უნდა დავუშვა და ფრთხილად ვიყოო. ამ ერთმა ჭირმა შეიძლება მეორე აგარიდოს. ასე, მაგ. 2008 წელს ავტობუსის საფეხურიდან გადმოვვარდი (არ შევხედე, არ დავუკვირდი) და ერთი ფეხი კოჭში გადავიმტვრიე, მეორე ვიღრძე. ჭირი და ჯანდაბა! სამაგიეროდ, 45 დღე სახლში დავხანხალებდი და იმ კიბით ვეღარ ვსარგებლობდი, სადაც ვიღაც მანიაკმა ხალხი დააზარალა. მოხდა იმ წელს მსგავსი შემთხვევა და რადგან იმ კიბით მეც ვსარგებლობდი, იმ ხალხთან ერთად შესაძლოა მეც ვყოფილიყავი. კიდევ ის ვისწავლე, რომ ნებისმიერი ტრანსპორტიდან ჩამოსვლისას ყურადღებით უნდა ვიყო.

ზოგი ჭირი მარგებელია!

ვიწრო ქუჩაზე ვენეციელ ბატონთან გამოცნაურების შემდეგ, გონდოლით მოპირდაპირე ქუჩაზე გადავედი და ერთი უცნაური ფიგურა დავინახე. ადამიანის სიმაღლის შავლაბადიანი ფიტული გახლდათ. თავზე შავი კაპიუშონი წამოედო და რაღაც ძველი პერიოდის მტაცებელი ფრინველის ნისკარტი ჰქონდა. ისე მომინდა მასთან სურათის გადაღება… აი, თქვენც განახებთ.

დიახ, მართალი ხართ შუა საუკუნეების „შავი ჭირის“ ექიმია. ნიღაბიც იმიტომ უკეთია, რომ ჭირის ეპიდემიის დროს, თავადაც არ დასნებოვნდეს. ისე, ეს რა ჭირი და დოზანაა. ჭირი, რომ გაქვს ადამიანს და მკურნალად კიდევ ეს გამოგეცხადება…. თუმცა, ოდნავ ვრცლად მოვყვეთ.

გობის უდაბნოში მეთოთხმეტე საუკუნეში გაჩენილმა ჭირმა ჯერ ჩინეთი (კაცო, რა სულ ჩინელებს ემართებათ ყველაფერი?) და ინდოეთი მოიცვა, შემდეგ კი, ევროპაში პირველად მე-14-ე საუკუნეში მონღოლეთიდან სიცილიის პორტის გავლით შეაღწია. მთელ ევროპაში გავრცელდა და მაშინ მხოლოდ ლონდონში 30 ათასი ადამიანი დაიღუპა. თუმცა ორი საუკუნის შემდეგ ლონდონში ჭირი კვლავ დაბრუნდა და 1665 წელი სახიფათო აღმოჩნდა. ამჯერად, 100 ათასი ადამიანის სიცოცხლე წაიღო. ესეც, ბუნებრივია მიახლოებითი რაოდენობა გახლავთ, რადგან იმ პერიოდში მოსახლეობის აღწერა არ მიმდინარეობდა. ასეთ ხიფათიან წელს ლონდონელები ელოდნენ კიდეც. 1664 წელს ევროპის და ლონდონის თავზეც კომეტას ჩაუქროლია და ეს ცუდის ნიშნად მიუღიათ. ისე ყველაფერი კარგი აგიცხადდეს და ჭირიც დაბრუნებულა. არადა, რა კომეტის ბრალია, თუ იმის, რომ ლონდონს, ამხელა ქალაქს, კანალიზაცია საერთოდ არ ჰქონდა… მხოლოდ მე-19-ე საუკუნის შუა პერიოდში გააკეთეს კანალიზაცია, რომლითაც ქალაქი დღემდე სარგებლობს (არემონტებენ შიგადაშიგ). წარმოდგენაც არ ჰქონდათ, რომ ჭირი გამოწვეულია თვალით უხილავი ბაქტერიით, რომელიც მხოლოდ მე-19-ე საუკუნის ბოლოს აღმოაჩინეს. მანამდე, ჭირს ღმერთების სასჯელად მიიჩნევდნენ და არც ეჭვობდნენ, რომ მას იწვევდა რწყილი, რომლის სტუმარიც ის ბაქტერია გახლდათ. რწყილი კბენდა მღრღნელებს, შემდეგ ისინი ადამიანებს, ან, შესაძლოა რწყილს ეკბინა პირდაპირ ადამიანისთვის და ბაქტერია უკვე ახალი მასპინძლის ორგანიზმში გადაინაცვლებდა. მასპინძლის ორგანიზმში ბაქტერია ინტენსიურ გამრავლებას იწყებდა და სიმპტომები შესაძლოა, უკვე რამდენიმე საათში გამოვლენილიყო. ყველაფერი ადამიანის იმუნურ სისტემაზე იყო დამოკიდებული. ორგანიზმში მოხვედრილი ბაქტერიები სისხლის მიმოქცევით, კარგი ატრაქციონივით, ერთი ორგანოდან მეორისკენ გადაინაცვლებდნენ. საბოლოოდ, ლიმფურ სისტემაში ხვდებოდნენ და აქედან იწყებოდა სწორედ მისი ნგრევა. ლიმფური ჯირკვლები ზომაში იმატებდა და იბურცებოდა. სწორედ ამიტომ, მეორენაირად „ბუბონური“ ჭირი დაარქვეს. საბრალოებს ეწყებოდათ ოფლიანობა, ციებ-ცხელება, კანკალი, ძლიერი ტკივილები და რაც მთავარია, სხეულზე, ლიმფურ ჯირკვლებთან ჩირქმდენი წყლულები ჩნდებოდა. სწორედ მათ უწოდებდნენ ბუბონებს. თავდაპირველად გამონაყარი ვარდისფერი იყო, შემდეგ შავდებოდა, ამიტომ მეორე სახელი „შავი ჭირი“ გახლდათ. მესამე სახელიც ჰქონდა, „ფილტვის ჭირი“, რადგან დაავადება ისე მოძლიერდა და სახე იცვალა, რომ რწყილი საჭირო აღარ იყო, ერთი დაცემინებაც კმაროდა მის გასავრცელებლად.

ადამიანები მალავდნენ, თუ მათ სახლში ვინმე ჭირით გარდაიცვლებოდა. თუ სახლში ვინმე ჭირით მოკვდებოდა, ეს ოჯახი 40 დღე კარანტინში (კარანტინი იტალიური სიტყვაა და ნიშნავს „ქუარანტა ჯორნი“, ანუ 40 დღეს) უნდა მჯდარიყო. დაქირავებული აღმასრულებლები პირდაპირ კარებს უჭედავდნენ და ზედ წითელ ჯვარს ხატავდნენ. ხვდებით ალბათ, რომ მეჩვიდმეტე საუკუნის ლონდონში აპარტამენტებში არავინ იცხოვრებდა. არც „გლოვოსა“ და „ვოლტის“ სერვისი იქნებოდა. ბარაკებში გამომწყვდეული ადამიანები ასევე ჭირით და შიმშილით იხოცებოდნენ.

ავადმყოფებთან ექიმები ზოგჯერ მაინც მიდიოდნენ. სწორედ ისეთი სამოსით, ზედა სურათებში, რომ ხედავთ. ეს კოსტიუმი მეთექვსმეტე საუკუნეში ფრანგმა ექიმმა შარლ დე ლერმა გამოიგონა. ფრინველის ნისკარტის შიგნით საკმარისი ადგილი იყო სხვადასხვა სამკურნალო ბალახისთვის. ასე ექიმი თავს იცავდა. შავი მოსასხამი ცვილით იყო გაჟღენთილი, რათა ზედ ზედმეტი ბაქტერია არ/ვერ დარჩენილიყო. ნიღაბში თვალების ადგილი წითელი მინისგან მზადდებოდა. წითელი ვითომ შავ სულებს აფრთხობდა. ხელში გრძელი ჯოხი ეჭირათ, რომლითაც ავადმყოფს სინჯავდნენ და ამავე დროს დისტანციას იჭერდნენ მისგან. ჰოდა, ჭირი, რომ გაქვს, განწირული ხარ და ეს ნისკარტ/ლაბადიან/ჯოხოსანი მოგაკითხავს, არ მგონია, კარგ გუნებაზე დარჩე.

მაშინ ნისკარტ/ლაბადიან/ჯოხოსანმა ექიმებმა არ იცოდნენ, რომ ლიმფურ სისტემასთან ერთად ყველაზე მეტად ღვიძლის ბარიერული ფუნქცია ითრგუნებოდა.

ღვიძლში მოხვედრილი ეგზოგენური და ენდოგენური ყველა სახის ნივთიერება გარდაიქმნება ნაკლებ ტოქსიკურ ნაერთად. ეს ხდება დაჟანგვის, აღდგენის, მეთილირების, აცეტილირების ან ამა თუ იმ ნივთიერებასთან კონიუგაციის გზით. ღვიძლში აღნიშნული პროცესები მიკროსომული ფერმენტების გავლენით მიმდინარეობს. ღვიძლის უჯრედები ჰეპატოციტები შედგებიან სპეციალური დამჟანგველი ორგანელებისგან, რომელთაც პეროქსისომები ეწოდება. სწორედ ისინი შეიცავენ ძირითად ფერმენტებს. ღვიძლში მიმდინარეობს ე.წ. „დამცველობითი“ სინთეზის რეაქციები. მაგ. შარდოვანას სინთეზი, რითაც ამიაკის გაუვნებელყოფა ხდება. ნაწლავებში ლპობითი მიკრობების მოქმედების შედეგად ხდება ამინმჟავებიდან წარმოქმნილი ტოქსიკური ნივთიერებების (ფენოლი, კრეზოლი, ინდოლი, სკატოლი) გაუვნებელყოფა. ამისთვის ისინი ღვიძლში უერთდებიან გლუკორონის ან გოგირდმჟავას ნაშთებს და წყვილად ნაერთებს წარმოქმნიან. ეს უკანასკნელნი შარდთან ერთად გამოიყოფა.

გლუკორონის მჟავა სხვა ტოქსიკური ნაერთების გაუვნებელყოფაშიც მონაწილეობს. მაგ. თავისუფალი ანუ არაპირდაპირი ბილირუბინი, რომელიც ტოქსიკურია, ღვიძლში გლუკორონის მჟავას უერთდება და წარმოქმნის ბილირუბინის დი ან მონოგლუკორონიდს. ბენზოლის ბირთვის შემცველი ნაერთები ღვიძლში უერთდებიან ამინმჟავა გილიცინს და წარმოქმნიან წყვილად ნაერთს-ჰიპურის მჟავას. ამ მჟავის სინთეზი ადამიანებში მხოლოდ ღვიძლში ხდება.

ჭირის პროგრესირებისას ღვიძლში (და არა მხოლოდ) მიმდინარე ყველა ბიოქიმიური პროცესი ითრგუნებოდა და ადამიანები არანორმალური ტანჯვით კვდებოდნენ.

1966 წლის 2 სექტემბერს ლონდონში ცნობილი დიდი ხანძარი იყო. ცეცხლმა ღამით იფეთქა და ოთხი დღე მძვინვარებდა. ღამის ორ საათზე თომას ფერინორის საცხობში (თომა ეტყობა ჯანმრთელად იყო და საცხობს ამუშავებდა) გაჩენილი ცეცხლი მალევე მოედო მიმდებარე სახლებს და მეზობელ უბნებს, რადგან სახლები მაშინ ჩალით იყო გადახურული. ცეცხლმა 13.500 სახლი გაანადგურა. ხანძარს შეეწირა 87 ეკლესია.

ცეცხლთან ერთად ჭირიც თითქოს ოდნავ შენელდა, უკან დაიხია. არა, რა თქმა უნდა, ისევ იყო, თუმცა არა უწინდებური სიმძლავრით. ხანძარმა ჩალით გადახურულ ბარაკებთან ერთად ლონდონის ქუჩებში მოსეირნე უთვალავი ვირთხა გაანადგურა და ალბათ – ჭირის მიკრობების გარკვეული რაოდენობაც.

ჰმ… ზოგი ჭირი მარგებელიაო?!…

თავისდაუნებურად მასწავლებლები  ირგვლივ მყოფ საგნებში, მოვლენებსა თუ თავგადასავლებში  ყოველთვის ეძებენ ისეთ რაღაცას, რასაც სკოლას, გაკვეთილსა და ამა თუ იმ სასწავლო საკითხს დაუკავშირებს.  პედაგოგმა ზაფხულის არდადეგებზე შეიძლება თავს უფლება მისცე და ამ ფიქრებისგან განთავისუფლდე. თუმცა ეს ყველაფერი იმდენად შინაგანი და ღრმაა, რომ თავს ვერ აღწევ.

 ჰოდა, ერთ ზაფხულს, როდესაც შვილებთან ერთად სამაგიდო თამაშს ვთამაშობდი, აღმოვაჩინე შესანიშნავი  რესურსი მათემატიკის უკეთ და სახალისოდ სწავლებისთვის. ეს გახლავთ სამაგიდო თამაში – უნო, რომელიც ბანქოს ძალიან ჰგავს და შედგება 98 დასტისგან. მათგან 0-დან 9-მდე ციფრებით წარმოდგენილია 8-8 დასტა, სულ ოთხი ფერით – ყვითელი, წითელი, მწვანე და ლურჯი. ხოლო დანარჩენი დასტა მიუთითებს სხვადასხვა სვლებს თამაშში. თავად თამაშის პრინციპი ძალიან სახალისოა, თუმცა ამ ეტაპზე მას მე როგორც მათემატიკის სწავლებისთვის საჭირო რესურსს, ისე აღვწერ.

გთავაზობთ 10 საინტერესო აქტივობას, რომლისთვისაც უნოს დასტები მიზანშეწონილია:

1. ციფრების დახარისხება – არეული დასტებიდან ვთხოვთ მოსწავლეებს, რომ ამოარჩიონ და  დაალაგონ ერთნაირი ციფრები. აქვე შეიძლება გავართულოთ დავალება. დაფაზე დავუწეროთ ფერთა თანმიმდევრობა (მაგალითად ყვითელი, მწვანე, წითელი, ლურჯი) და ვთხოვოთ დაალაგონ ფერების მიხედვით. ან კიდევ უფრო გავურთულოთ და ვთხოვოთ დასტიდან ამოარჩიონ კონკრეტული ციფრები და დაალაგონ ნაკარნახევის მიხედვით.

2. ციფრების დალაგება – აქ შეიძლება მოსწავლეებს ვთხოვოთ, რომ  ციფრები დაალაგონ თვლით 0-დან 10-მდე ან უკუთვლით 10-დან 0-მდე.

3. ზრდა და კლება – დავურიგოთ მოსწავლეებს გარკვეული რაოდენობის დასტები შერეული ციფრებით და ვთხოვოთ დაალაგონ ზრდის ან კლების მიხედვით.

4. მიმდევრობა – მოსწავლეებს დასტებით ვაჩვენებ გარკვეულ მიმდევრობას (შეიძლება ეს იყოს ორწევრიანი, სამწევრიანი, ოთხწევრიანი და ა.შ. პერიოდით) და ვთხოვ გააგრძელონ. დამისახელონ წესი რომლის მიხედვითაც გააგრძელეს ის. ან შეიძლება ცოტა გავართულოთ და მოსწავლეებს ვკითხოთ თუ რა იქნება მიმდევრობაში მე-13 წევრი, ამ მე-20 წევრი და ა.შ. აქვე შეიძლება მიმდევრობაში გამოვტოვოთ რამდენიმე წევრი და მოსწავლეებს ვთხოვოთ სწორად აღადგინონ ის.

5. უტოლობა – მოსწავლეები შემთხვევითი შერჩევის პრინციპით მერხზე აწყობენ ციფრთა ორ სვეტს, ჩვენ კი მათ ვთხოვთ განსაზღვრონ თითოეული სვეტის ციფრებიდან რომელია მეტი ან რომელი ნაკლები, უტოლობის ნიშნები დაწერონ წებოვანა ფურცლებზე და მოათავსონ ციფრთა შორის. ან შეიძლება ინსტრუქციაში შევიტანოთ ცვლილება და თავად ვუკარნახოთ ციფრები, რომლებსაც ამოარჩევენ დასტიდან, მერე კი ვთხოვოთ მეტია-ნაკლებიას განსაზღვრა.

6. შეკრება-გამოკლება – ისევე როგორც უტოლობაზე მუშაობის პრინციპით, აქაც მოსწავლეებს ვთხოვ ციფრთა დასტები დაალაგონ ორ სვეტად, მათ შორის მოათავსონ მოქმედების ნიშნები და პასუხის მისაღებად შეასრულონ მოქმედებები. აქ დავალების გართულება შესაძლებელია მესამე და მეოთხე სვეტების დამატებითაც, რაც თავისთავად ზრდის მოქმედებათა რაოდენობას. გასათვალისწინებელია და აუცილებელია ბავშვებს ავუხსნათ, რომ გამოკლების შემთხვევაში პირველი სვეტი მეორე სვეტისგან განსხვავებით ყოველთვის დიდი ან ტოლი  რიცხვებით უნდა განისაზღვრებოდეს, რადგან საკლები ყოველთვის დიდია/ტოლია მაკლებზე.

7. გამრავლება-გაყოფა – მასწავლებელი აქაც იგივე ინსტრუქციას აძლევს მოსწავლეებს, როგორც შეკრება-გამოკლების დროს, იმ განსხვავებით, რომ მათ გამრავლებისა და გაყოფის მოქმედების ნიშნები ანაცვლებს.

8. ლუწი-კენტი – აქ მოსწავლეებს შეიძლება ვთხოვოთ დასტიდან ამოარჩიონ ყველა ლუწი რიცხვი და დაალაგონ ზრდით ან კლებით. ან პირიქით, ამოარჩიონ ყველა კენტი ციფრი და დაალაგონ იგივე პრინციპით.

9. უცნობი წევრი ან განტოლება – აქ მასწავლებელმა შეიძლება უკარნახოს შემდეგი სახის ჩანაწერი, მაგალითად „ჩავიფიქრე რიცხვი, მივუმატე 5 და მივიღე 12. რა რიცხვი ჩავიფიქრე?“ მოსწავლის დავალება ასეთ დროს მდგომარეობს იმაში, რომ უნოს დასტებით უნდა შექმნას განტოლება, მერე კი მიიღოს სწორი პასუხი.

10. ორნიშნა და სამნიშნა რიცხვები, თანრიგები – მასწავლებელს უნოს დასტები ასევე შეუძლია გამოიყენოს ორნიშნა და სამნიშნა რიცხვების კარნახით წარმოსადგენად, ან პირიქით სთხოვს მოსწავლეს წარმოადგინოს სასურველი რიცხვი უნოს დასტებით, მერე კი გაახმოვანოს მისი სახელი. დაადგინოს მასში თანრიგების რაოდენობა და ზეპირად ან წერილობით წარმოადგინოს ერთეულების, ათეულების ან ასეულების ჯამის სახით.

აქვე შეიძლება ითქვას, რომ აღნიშნული აქტივობები მარტივად შეიძლება  აქციოთ წყვილურ ან ჯგუფურ თამაშებად. ეს უფრო სახალისოსა და საინტერესოს გახდის საგაკვეთილო პროცესს. წარმატებებს გისურვებთ!

ძალიან გავიხარე, როცა რეზო თაბუკაშვილის პროზაში ნამდვილი  ლიტერატურა დავინახე და ნამდვილი მწერალი შევიცანი, საკუთარი საშური გენეტიკის ღირსეული, ნიჭიერად გამგრძელებელი. თავს არ შეგაწყენთ და პირდაპირ მის მოთხრობებზე ვისაუბრებ, რომლებიც თითქოს ცხოვრების „შარადებია“ და მათშივეა ახსნა-პასუხი-დასკვნები…ჰოდა, მივყვეთ მხატვრული სინამდვილის გადადინებას უკვე მკითხველის სასიამოვნო ცხოვრებისეულ გამოცდილებაში.

დავიწყოთ მოთხრობით „გემების ჩრდილქვეშ“, რომლის მთავარი გმირებიც არიან კუკა და კოკა, ასევე შავი კატა, ფრიად ოდიოზური სახელითა და ცხოვრების წესით – ბაზი-ბაზი. მეტაფორა-შედარებებიც თითქოს შეფარვით მიგვანიშნებს ამ გმირების ცხოვრების საკმაოდ მძიმე თავგადასავალზე, განწყობაზე: „წყალში ჩავარდნილი ღრუბელი“ (ზღვაში ხედავს) ან „ამოტეხილ ყინულებში მოქცეული წყალივით მელნისფერი“. უკვე ჩნდება მოლოდინი ცხოვრების ზოგადი საიდუმლოს პერსონაჟთა კონკრეტულ მაგალითებში ამოცნობისა. „რამდენჯერმე ისინიც დაბრუნდნენ დანაჩარტყმულები თავიანთ ფიცრებშემოლეწილ, ყოფილ სათევზაო გემზე, რომელიც სახლის მაგივრობას უწევდათ, მაგრამ უფრო ხშირად დოკებში ძირს დაყრილ, სისხლით მოთხვრილ თეთრუნიფორმიან მეზღვაურებს ტოვებდნენ“ (4) – რას ვიზამთ, მარტო მთავარი გმირებისა კი არა, ბევრის ცხოვრებაა შორს ჰარმონიისგან. „ტუჩს ნუ უბზუებთ წვრილმანს…ნუ დაივიწყებთ, რა უდიდესი მნიშვნელობა აქვს წვრილმანს…“ ამბობდა ჰერმან ჰესე და ცხოვრების საბედისწერო შემთხვევითობებს გულისხმობდა. რეზო თაბუკაშვილისთვისაც არაა წვრილმანი „ხელწამოსაკრავი“ – „წვრილმანებს ვერ ჰკიდებდა კაუჭს, უსხლტებოდნენ, არადა, ისინი არიან მთავრამდე მიმყვანები ან თვითონ არიან მთავრები“ (8).

სიუჟეტი, თავისთავად, საინტერესოა რეზო თაბუკაშვილის ყველა მოთხრობაში, დამაინტრიგებელიც და შემდეგ უსწრაფესი სიმსუბუქითა და მოულოდნელობით გახსნილი „კვანძებით“, მაგრამ სათქმელი მაინც მათ მიღმა იკითხება, მათზე, ამბავზე ამაღლებულად. ეს მოთხრობა ღვთისკენ სავალ გზებზეა, რომლებსაც, უნდა-არ უნდა, მიუყვება თითოეული ჩვენგანი, მორწმუნე თუ ათეისტი. ამ წერილის სათაური ხსენებული მოთხრობის ერთი ძალიან უცნაური, მომნუსხველი პერსონაჟის ფრაზაა. გოგო, მოკლედშეჭრილი თმითა და კეფაზე ბუმერანგის ფორმის ჭაღარით, კედლებზე რომ ხატავს მზიან სივრცეში მფრინავ კაცებს, ქალებს, ვეშაპებსა და მწვანე ბოთლებს. იგი ღმერთს უფრთხილდება თუ აფრთხილებს, სანამ ვენებს გადაიჭრიდეს, ან ორივე ერთად („ვიცი, რასაც აპირებდა“); აქვეა განსახილველი ანეტაც, თავისი ცხოვრებისეული პატარა თუ არცთუ ისე პატარა სიბრძნეებით, სიცოცხლის აღქმის სპეციფიკით: მაგალითად, ქალი მისთვის ინტუიციაა, კაცი კი ინტელექტუალური ძალა: „ქალი შიშებთან ამყარებს კონტაქტს, კაცი კი ებრძვის და მოუგებელ ომში ეხვევა“ (16). ჰოდა, ეს ანეტა ამბობს: „მე ღმერთი ვარ!“; მოდი, ჯაბაზეც ვთქვათ, რომლის წინაშე ღმერთი „მუდამ დამნაშავეა. რა? მეტის ღირსი არ არის ჯაბა, უფრო იღბლიანი, შეძლებული და ნაკლებ ნატანჯი რომ იყოს?“(17), ამიტომ ჯაბა, ღმერთი თუ არ დაეხმარება (პლატონ სამანიშვილისეული „გარიგებაა“ არსთა გამრიგესთან თუ  მ ი ს ი დამუნათება), „თვითონ აიღებს ასაღებს, როგორც აკეთებს ბავშვობიდან მოყოლებული“.

დრო და სივრცე განზოგადებულია რეზო თაბუკაშვილის ამ და სხვა მოთხრობებშიც, უფრო ლიტერატურული, ვიდრე რეალურ-ისტორიული. ამიტომ დასკვნებიც „გასაშლელია“, ყოველი ჩვენგანის გულამდე მოსვლამდე. დასკვნა ამ მოთხრობაში ასეთი გამოვიტანე: ღმერთი ის არაა ხშირად, რასაც ეძებ. და ხანდახან სწორედ დაცემით მიდიხარ მასთან ამაღლებამდე…

სიუჟეტურადაც ორიგინალურია „მკვლელობა სადგურზე“. საუბრობს მოკლულიც და მკვლელიც ანუ სრულიად სხვადასხვა რაკურსითაა დანახული ერთი მოვლენა (ეს შთამბეჭდავი ლიტერატურული ხერხი ორჰან ფამუქთანაცაა „მე წითელი მქვია“). რაღაცნაირად ფანტასმაგორიაში გადავყავართ მწერალს (ეს განცდა სხვაგანაცაა), როცა მთავარი პერსონაჟი წინასწარმეტყველებს საკუთარ სიკვდილს: იგია ავტორიცა და მისი გამოძერწილი გმირიც, ერთსა და იმავე დროს – „არავითარი ნიშანი არ შემიმჩნევია თურმე ჩემი ბოლო ჟამისა“ (10). ეს არის, ერთი შეხედვით, გასაოცარი, შემზარავი გულგრილობა პერსონაჟის თხრობისა თუ განცდა სიცოცხლეში შოკური ბუნებრიობით შემოსული სიკვდილისა, რომელიც, მგონი, ამ მოთხრობის მთავარი გმირიცაა. მაგრამ ეს ერთი შეხედვით, რადგან ეს გრძნობითი, აკადემიური წონასწორობაა, მშვიდი თეატრალურობა – გგონია, ანტიკურ ტრაგედიას ან კაბუკის მსახიობის იდუმალ, ფლეგმატურ მანევრებს უყურებ ცხოვრების „სცენაზე“, შუქ-ჩრდილთა ხშირად კაცთათვის აუხსნელი გადანაწილებით. ეს სიმშვიდეც ამაოებაა, რასაკვირველია…

ირონიულ-იუმორისტული ფილოსოფიურობა მსუბუქად მიგიძღვის აზრთა სიღრმეებისკენ: „ინტუიციასთან ჯიგრული ურთიერთობა“ ან „მატარებელი-ცხოვრება“, მაგრამ ცხოვრებისგან განსხვავებით, „მატარებელი არ გადაგაგდებს.“ – აქაც კონკრეტულის განზოგადებისკენაა სავალი, სამყაროს უკეთ ჭვრეტისთვის.

ჩვენ წინაშეა ნაღდი მწერლური სტილი, გაუბზარავი, მართალი, პატიოსანი გულიდან წამოსული და როგორც ყველაფერი სერიოზული, ბოლოს ადამიანურ მისიამდე, არსებობის აზრის ძიებამდე მიმყვანი. არის ესეც –„ხშირად ვყოფილვარ სხვებისთვის დროებითი ნავსაყუდელი“ და არის „თავისიმედა“ (მწერლის სიტყვაა) ადამიანიც, მწარე გამოცდილებითა და დაკარგული ნდობით. ამ მოთხრობის ცხოვრებისეული დასკვნაც აქედან გამომდინარეა: ადამიანი, ეძებს ის საკუთარ თავს თუ ჭრიჭინასავით უზრუნველად ცხოვრობს, დაბადებიდან სიკვდილთან შეხვედრის „მომლოდინეა“. იქნებ სიკვდილის „სიბრმავე“ სიცოცხლის აბსურდის შესანიღბადაა? ყველა ადამიანური წიაღსვლა რომ გააცამტვეროს, თუ, პირიქით –უკვე  ლოგიკა დაგანახვოს საკუთარ სამანს მიღმა? ვინ იცის…

მოთხრობაში „გოგო, რომელიც შენ გგავს“ სამყაროს ძირეულ აღქმას გვთავაზობს მწერალი, ჭიანჭველადან ხის ტოტებში გახლართულ მთვარემდე. ეს კოსმოსის შეგრძნებაა, მიკრო და მაკრო სამყაროთა ურთიერთმიმართების კანონზომიერებები.

საინტერესოა, როგორ „საუბრობენ“ პერსონაჟის „მეები“ ერთმანეთთან, კამათობენ, აუწონ-დაწონიან ერთმანეთს ნათქვამს, უბრაზდებიან („…თუმცა შენ თვითონაც ვერ გარკვეულხარ“; „გადი ახლა აქედან!“) – ეს მწერლის ცნობიერებს ნაკადია, თავგადასავლები – ნამდვილშიც რომაა გამონაგონი და გამონაგონი, ყველა ნამდვილზე ნამდვილი რომაა…ნაწერი ნამდვილობის შთაბეჭდილებითაა და არაა „ტვინისჭყლეტა“, ნაყალბევი, გამოგონილ-ნასესხები ემოციებითა თუ განცდებით – ახალგაცნობილი ქალი, რომელიც ძალიან გგავს, როგორც „მშვენიერი კოშმარი“ და ბავშვობაში, ღამით, ტყეში, ცეცხლის გარშემო მსხდომების საშიში ამბების მოსმენით, თან უსაფრთხოების სინქრონით მოგვრილი სიამოვნების შეგრძნება…მოთხრობის დასკვნა (ჩემეული, რასაკვირველია და იქნებ მწერლურთან თანხვედრილიც) – ცხოვრების ფრაგმენტი, როგორც სიგარეტის „მსუყე“ ნაფაზი, გოგოს სიცილში გადასული თითქოს უმიზეზო ტირილი და „დეჟავუ“: თითქოს ეს სადღაც სხვაგანაც მომხდარა, გადახდენია თავს შენც და სხვა ადამიანსაც, რომელსაც „თეთრი თმა და ლურჯი თვალები აქვს და სახიფათოდ გგავს შენ“ (44).

„ავტობიოგრაფია პროფილში“ – დრო და ეპოქა განზოგადებულია, თხრობა კი სიზმარს ჰგავს და ზემოხსენებული ფანტასმაგორიულობითაც მომნუსხველია, – „კაფეში დასახიჩრებული ადამიანები შემოდიოდნენ: ზოგს ორი თავი ჰქონდა, ზოგს ხმალივით ალესილი ხელი, ზოგიც უკეფო იყო. დახლთან მისულები, მხოლოდ თვალებისა და გაბანჯგვლული წარბების მქონე ბარმენს დასალევს უკვეთავდნენ“ (93). ეს გმირის ე. წ. „ზაპოის“ პახმელიით შემმუსვრელი აპოკალიფსური ხილვებია, სამყაროსეული სევდით გაჟღენთილი, ტკივილების კონიაკის „ბინდიან ტალღებში“ ჩახშობის მოსურნე…რატომ სვამდა თუნდაც გალაკტიონი? ალბათ იმიტომ, რომ სინამდვილეს „არ ემდუროდა, არ ყოფილა თითქმის“; ალბათ იმიტომ, რომ მისი რეალობა ის გაიშვიათებული ჰარმონიის განზომილება იყო, რომელშიც „ცხოვრების გზა სიზმარია და შორეული ცის სილაჟვარდე“, ადამიანი კი „…ნაწვიმარ სილაში ვარდი“. მაგრამ პრობლემა ამ სინამდვილიდან „ჩამოლაბორანტების“ ინერციაში წონასწორობის, ტონუსის შენარჩუნებაა, რომ ისე მტკივნეულად არ „დაეცე“, როგორც ეს ბოლოს გალაკტიონს დაემართა…

ქართული სინამდვილე და ომის გარეშე?! ან თანამედროვე ქართველი მწერალი თუნდაც აფხაზეთის სისხლშეყინული განცდების მიღმა?! „ჩემი ბარჯის ბორტს სუსტად ეხეთქებოდა წამოქაფებული ლურჯი ტალღები, რომლებიც ზღვაზე გატარებულ ბავშვობას მახსენებდა. ლიძავის ფიჭვნარს, „შლოპანცებში“ შემომძვრალ წიწვებს, გამჭვირვალე წყლისქვეშ ყვინთაობას. „კიდევ ერთხელ“, რომ ვთხოვდი მშობლებს „ოქროს ტახტით“ ზღვის ფსკერიდან ამოხტომას. მათ ბეჭებზე დაყრდნობილი რომ ვცდილობდი წონასწორობის შენარჩუნებას…“(100). მაგრამ დგება დროც მშობელთა უძლურებისა, როგორც თუნდაც „სახის ოვალი ღამისგან ჩალურჯებულ ფანჯარაში“, – ომის ამ უზარმაზარი ტკივილის დამტევი მეტაფორა. სოხუმის დაცემის თემატიკა – მთავარი პერსონაჟი ირა ამ საბედისწერო დღეს, ზღვაში მუხლამდე ჩასული, გამოსამშვიდობებლად დახრილი: „შე უსინდისო, ის ბოზები უნდა მიიღო და აბანაო? მთელი ბავშვობა შენთან გავატარე და ახლა აუღელვებლად ტოკავ და მემშვიდობები…“, სახეს წყალში ჩაყოფს, მარილიან ქვებს კოცნის, – „მე დავბრუნდები“(113).

მაგრამ უძლურება არ ნიშნავს, რომ ბრძოლაზე უარს ამბობ („მივყვებით ცხოვრებას და არ, ვერ, ვერაფრით ვმარცხდებით…არც გამარჯვება ვიცით, რადგან არც ერთი არ არსებობს და არც მეორე“ (127). ადამიანი არ უნდა დაემსგავსოს რეზინის ნახვრეტებიან იხვუშკას, თორემ წყლით აივსება და ჩაიძირება. ასეთი „მებრძოლი“ პერსონაჟია უცნაური თინაც, ირას და, უფრო სწორად – ნოველა-პერსონაჟი: „ერთხელ, იმ დღეს, როდესაც განათლების სამინისტროდან შემოწმება უნდა მოსულიყო, საგანგებოდ ოპერიდან არენდით გამოტანილ ღვინისფერ კაბაში გამოწყობილი და თმაგადახოტრილი გამოცხადდა. ძალიან უხდებოდა“; ბიჭებთან, რომელთაგან ბევრს უყვარს, გულგრილია, არავის უპასუხებს გრძნობებზე და დამცინავიც კია თაყვანისმცემლებისადმი. სკოლიდან გამოსული კი იქვე, კართან უკიდებს სიგარეტს და ასე წევა-წევით მოჰყვება ბარნოვის ქუჩას. კვირაობით აცდენს სკოლას, სამაგიეროდ, ვაკის პარკის მიყრუებულ ადგილას გადაკარგული, თავისი საყვარელი ვიოლინოს ჰანგების „მოწმეობით“ ღვრის ცრემლებს თინა, რომლის ტირილი მშობლებსაც კი არ ახსოვთ. ძმას, მასზე არანაკლებ უცნაურს, „ვოინს“ ეძახის ხასიათის გამო.

მაგრამ არის მომენტები, როცა ეს ბრძოლაც, სულის „დაჭრილი ლურჯი ფრინველის“ გადასარჩენად, აზრს კარგავს, სევდა აღარაა გულწრფელი და „უმიზეზო ბოღმაში, შავ ნაღველში გადადის“, მწერალი იწყებს მეხსიერების ლაბირინთში მიკარგული კეთილი ნაფლეთების შეკოწიწებას, რომ ასე „აირეკლოს“ მძიმე სოციუმის აგრესია, რომელიც ყველა მხრიდან ჟონავს და დახრჩობით გემუქრება – „უცხო სამოთხეებისა“  და სიმწვანეში ლალიგულასის ყვავილის ბროწუელის ფერად დაღვრებით, სინათლით გამორჩეული დღეების კოლექციის შეგროვებით და „დუელიანტ“ ცხოვრებასთან ბოლოს სრულიად მარტოდ შებრძოლების ჟინითა თუ ჩვევით…კი, არის, რაც არაა წარმავალი, რაც არ უნდა კვდებოდეს ანუ ცხოვრების „მუდმივები“ –„ამ არამყარ, „წარმავალ და დაუდგრომელ“ სამყაროში ერთ-ერთი იშვიათი მუდმივი, უსასრულოდ მუდმივი რამ ირინასთან კავშირი ეგონა“ გეგას, მთავარ გმირს და, სავარაუდოდ, ავტორის ალტერ ეგოს. ისიც ნაომარია, როგორც ყველა ნამდვილი ქართველი და იცის ომში განწირული, „სიკვდილის მცოდნე“ სახეების ამოცნობა, როგორც თუნდაც ირამ ანუ მათი საბედისწერო იერი, ვისაც „შენობითი“ ურთიერთობა აქვს უკვე სიკვდილთან, როგორც ავტორი ამბობს – „..უცბად ხდება ეგ…უნახავს, დაძაბული, ტკივილისაგან ნაღრიალები სახეები როგორ მშვიდდებიან, ქვავდებიან და ბეჭზე გადმოვარდნილი მზერა მიწის სიღრმეში ხვრეტს, მის მიღმა, სადღაც შორს, რამდენიმე წამში ქარისგან შებერილი ნაცარივით იბნევა ჰაერში და რჩება მხოლოდ თვალები, უპატრონო თვალები…“(166). კვდება ირაც და მისი დასაფლავების შემდეგ თინა ნაჭრებჩამოგლეჯილი სარკის წინ სამხედრო კოლტით იკლავს თავს…

„გონგი. რინგის შუაში ვხვდებით. „ბოქს!“ …შეტევაზე ვიჭერ და რამდენიმე დარტყმა კარგად გამომდის; …ვგრძნობ მისი სახის სიმძიმეს, უკან გადავარდნილ კისერს, მარცხენით მზის წნულში ვარტყამ და მოკლე ამოხრიალება სასიამოვნოდ ჩამესმის. მაგრამ სანამ მე ჩემი „სერიით“ ვტკბები, ისევ შეტევაზე გადმოდის“ – რინგზე ცხოვრებაა, რომელთანაც პერსონაჟი ბოლოს მარტო იბრძვის, როგორც სჩვევია…დასკვნა ასეთია: ასე ვცვლით იმას, რისი შეცვლაც შეიძლება ჩვენში თუ ჩვენ გარეთ, ხოლო იმის წინაშე, რისი შეცვლაც არ შეიძლება, ყოველთვის „ვმარცხდებით“ ბარათაშვილისებურად. მაგრამ ვინც ამ უცვლელთან განაგრძობს ბრძოლას, ამ დამარცხებით ყოველთვის გამარჯვებულია, მეტიც – თანამოძმეთ „სიძნელეს გზისას უადვილებს“…

ომის თემატიკის გაგრძელებაა მოთხრობებში „არგაქცევა“ და „სოხუმის დაცემა“ და ეს ბრძოლის მოტივადაც შეიძლება ჩავთვალოთ რეზო თაბუკაშვილის შემოქმედებაში. ომი და მისეული „გადანაწილება“ საგანთა თუ მოვლენათა, უმოწყალო „შამათით“ რომ გემუქრება.

„შვილი დამეკარგა!“

„რა დროს ბარგია, ჯერ ბავშვები ავიყვანოთ!“

„დაღუპული ძმების აჩრდილები და სულში გამჯდარი ზღვის სურნელი…“

ომი არა ფრონტის ხაზზე, არამედ ბალახსა და მიწაში თავჩარგული ცამეტი-თოთხმეტი წლის ბიჭის გულში, თვალებში – ავტომატით დახვრეტილი ბიჭი, საკუთარი თავისა და ცოლ-შვილის სიცოცხლის სასწორზე შემგდები კაცი და სრულიად ჩვეულებრივი, ცისფერი ცა, რომელიც სულაც არ აპირებს ჩამოქცევას…თხრობა მინიმალისტურია, დინჯი, „გაყინული“ თუ შეკავებული ემოციით, დიდმა მწუხარებამ რომ იცის – „თეთრ კედელთან ჩამჯდარ ბიჭს ავტომატი ეჭირა ხელში. ბიჭმა გაიღიმა და „Прорвемся“-ო – უთხრა…“ – მრავალჯერ განმეორებადი, აკვიატებული სიზმარივითაა, ისე, რომ აღარც იცი, ამით დამთავრდა თუ…ამით დაიწყო ყველაფერი…(„Прорвемся“)

„დადგება დრო“ – ეს მოთხრობა ბოლოსთვის შემოვიტოვე, განსაკუთრებული ემოციების გამო. „გამახურებელი ინტონაცია“ – ესაა წერის მანერა მთავარი გმირისა, უკომპრომისობაც და ბრძოლებიც სწორედაც რომ უნაკლო ალტერ ეგოზე პრეტენზიისგან თავის დაღწევის მიზნით „შემართული კალმით“. მას წერაზე უკეთ არაფერი გამოსდის და ამით მოიპოვებს „პურსაც არსობისა“. ვბრაზობ, ე.ი. ვცოცხლობ – ასეცაა ხანდახან („უბოროტო ბრაზი არის ჩემი ცხოვრების ძლიერი იმპულსი, ბიძგი, საყრდენი წერტილი“ – 171).

რეზო თაბუკაშვილის მწერლობაში არის ცხოვრების დიდი და ფარული ცოდნა. ესაა ძალიან საინტერესო, ბუნებრივი და არა ხელოვნური, ყალბად „მჟღერი“ გმირებისა და ფანტაზიების სამყარო, რომელშიც ცხოვრობ შენც, სრული სისავსით, რაც მხოლოდ ნამდვილ შემოქმედებას ახასიათებს – გვავიწყებს, რომ წიგნში ხარ, გამხატვრულებულ სამყაროში, – არა, ნამდვილი მოგზაური ხარ, თავგადასავლებს იზიარებ და შეიგრძნობ მწერალთან ერთად; გინდა „წრუპო“ ეს ღვთაებრივი „სითხე“, გასპარას კაფე-ბარის შემონახული ვისკისავით, რომელშიც, როგორც ამ მოთხრობაში, „სიბრძნის პატარა ხომალდები დაცურავენ“. ოღონდ ეს არაა გაპრანჭული, ათასჯერ „გაშალაშინებული“ ფრაზებით გადმოცემული, არამედ ცხოვრების, გრძნობათა, ქმედებათა მდინარებით, ნაკადით, ასე ზუსტი მოდელი რომაა რეზო თაბუკაშვილისეული წუთისოფლისა (არა ასლი, არამედ გამხატვრულებული ვერსია) და ჭკუასაც ხანდახან ტკივილით ან სულის ჭრილობით გასწავლის, ზუსტად ისე, როგორც ნამდვილი ცხოვრება. იშვიათია ლიტერატურით, სინამდვილის გადმოცემის ამ რაფინირებული, მაღალმხატვრული „ნიშით“ ასე ზუსტად შეიგრძნო სხვისი სიცოცხლე, ისე, რომ საკუთარი თავიც დაინახო თანამონაწილედ მოვლენებისა და როგორც მკითხველიც, მომართული იყო სწორედ მრუმე რეალობაზე ამაღლებისკენ…

დრო ზოგადია ისევ („დროსთან ერთად ამ დროის განცდაც ხომ კვდება?“), ადგილიც, თუმცა მწერალი-მთავარი პერსონაჟი უცხოელია („პროვანსში, მამაპაპისეულ სახლში, მაისის მზიან დღეს გაჩენილი…“) და ისე ბუნებრივია ავტორისეული თხრობა ფრანგულ სინამდვილეზე, რომ ძალაუნებურად ფიქრობ: ადამიანი ყველგან ადამიანია…ეს მართლა ჰგავს, როგორც რეზო ამბობს, „მწერლის ცეკვას“ (უბრჭყალებოდაც მოიაზრება ამ მოთხრობაში), რომელიც სრულდება მარტოობასა და სიბნელეში, რომელიც ძალიან ჰგავს ინდიელი მეომრის ცეკვას და ერთ-ერთი სპირტიანი სასმლის მიღების შემდეგ უკეთ სრულდება…

კიტი, ერთი ქალი-პერსონაჟი (რომლის საშუალებითაც გვეუბნება ამ მოთხრობის იდეაზე ანუ ჩემეულ „დასკვნაზე“ მწერალი) ამ მოთხრობისა, მიუხედავად უცხოელობისა, მშობლიური ხდება, თანაგრძნობით, სიმპათიით იმსჭვალები მის მიმართ: „ისე, მოგზაურობა, ბევრი ადგილის ნახვა და შეყვარებაც მოვასწარი, ეხლა კი არ ვიცი, მე ვუღალატე მათ თუ მათ მიღალატეს. არსად მიმიწევს გული. ბანალურ რამეს ვამბობ, მაგრამ ყველგან სტუმრად ვგრძნობ თავს. არადა, მაგრად მიყვარს ეს პლანეტა! პარიზივით და სულ განცდა მაქვს, რომ თანაგრძნობას ითხოვს…მაგრამ არ არის სახლი“(181). ესაა მსოფლიო გაუცხოება და მიუსაფრობა გმირისა, რომელიც დიდი მარტოობის მცოდნეა, ამით თავისუფალი და ძლიერი, ფრანგ მაწანწალებთან-კლოშარებთან შვების მაძებარი.

„დადგება დრო, წამი, ჟამი და მოვისვრი სხეულს ერთგულად ნამსახურევი დაფლეთილი ჯინსივით: სასაცილოდ გამოპრეხილ მარცხენა ყურს, არცთუ ისე შეუხედავ სიფათს, ნაიარევ მაჯასა და წარბს, წყლულიან კუჭს, ორ ადგილას ძვლებდამსხვრეულ თხელ თითებს, ასიათასობით ფილტრიანი თუ უფილტრო სიგარეტის ამთვისებელ სმოგიან ფულტვებს, საიმედო მეგობრებს — თვალებს. არაერთხელ მკერდის განგრევამდე მიყვანილ, ქაოსურ რიტმში მობაგუნე გულს. და არ ვიცი, დამწყდება, ჩამწყდება თუ მეტკინება ამისგან ეს გული.“ – ეს კიტის წერილი-გამომშვიდობებაა სიცოცხლესთან. ესაა დასკვნაც – ეს ყველას მოგვიწევს: სიკვდილი ხომ ასეთი შემზარავი, მაგრამ გარდაუვალი (აუცილებელიც!) მოცემულობაა, ლამაზიც კი და კონტრასტული, როგორც თუნდაც სითბო თოვაში…მანამდე კი დატკბით ცხოვრების ლიტერატურაში ასე წარმატებულად გადატანით, გადანაცვლებით, როგორც ეს რეზო თაბუკაშვილის შემოქმედებაშია. რეზოს მწერლური „კალეიდოსკოპი“, ერთიანი სიჭრელით, არა რომელიმე ფერისა თუ ორნამენტის დომინირებით, ცხოვრების ორსახოვან მთლიანობას გვაგრძნობინებს, რომლის ჭვრეტა, განცდა და მერე ასე ნიჭიერად გადმოცემა რჩეულთა ხვედრია; მათი, ვისაც სრულად უგრძნია სიცოცხლე, სიბრძნეებითა და საშიში სიღრმეების წვდომით, ამ უკანასკნელთა სხვადასხვა თვალთახედვით, კუთხით, შუქ-ჩრდილებით სრულყოფილთან მიახლოებული აღქმით რომაა შესაძლებელი…ამას მწერლური ხედვის „შემოდგომას“ დავარქმევდი, როცა ცნობიერება „მწიფობაშია“ შესული, ასაკით დაუსაზღვრავად…

ციტატები წიგნიდან – რეზო თაბუკაშვილი „გემების ჩრდილქვეშ“, გამომცემლობა „პალიტრა L“,  2012 წელი

სკოლაში, ქართველ “რომანტიკოსებს” შორის, ყველაზე მეტად გრიგოლ ორბელიანის ლექსების დაზეპირება მესიკვდილებოდა. რუსული ვაჟური, ერთმარცვლიანი რითმის და სხვა პოეტური კომპონენტების უხეირო აკულტურაციული გავლენით ქართველ “რომანტიკოსებში” ტექნიკური მხარე ისედაც ვერ ბრწყინავს, რითმის სიზუსტე და ხარისხი მკვეთრად რედუცირებული და უკიდურესად ნომინალურია. გრიგოლ ორბელიანი, ამ საერთო კომპონენტების ფონზეც, ყველაზე “გაურანდავი” ქართველი “რომანტიკოსია”, მისთვის აზრის ფიქსაციაა მთავარი, ხოლო ის, თუ ამ აზრს როგორ გადმოსცემს, ნაკლებად მნიშვნელოვანია, თავს არ იწუხებს ტაეპის ოპტიმალური არქიტექტონიკური დალაგებით – უკეთესი რეზულტატისთვის ლექსიკურ ერთეულთა ინვერსიით და ა. შ. , ამიტომაც კითხვისას ხშირად ბორძიკებს მკითხველი, მეტიც, ზოგჯერ მკითხველი აწყდება ბიმეტრულ გაორებას, როცა კონკრეტული ტაეპიდან ორი პოეტური საზომი “ისმის” და ცეზურები ისეთ ადგილებში მოდის, რომ ის საზომი, რომლითაც ლექსია დაწერილი, ირღვევა სხვა საზომით. მკითხველს დიდი ძალისხმევა სჭირდება, რომ ასეთი ბიმეტრული ტაეპი ლექსის მეტრს “გაუსწოროს”. არადა, ამის პრევენციისთვის შეიძლება, სულ მცირე მანიპულაციაც იყოს საკმარისი, მაგრამ პოეტს ეს ნაკლებად ანაღვლებს.

ერთი სიტყვით, ქართველ “რომანტიკოსებს” შორის, ორბელიანთან ყველაზე მეტად საცნაურია აზრის, კონცეპტის პრიმატი, ამან იგი ქართული პოეზიისთვის უჩვეულო ფორმამდე – ვერბლანამდე მიიყვანა. მიუხედავად იმისა, რომ ორბელიანს აქვს პირობითი რითმა-კონვენციურობით გაწყობილი რამდენიმე შედევრი, მისმა პოეტურმა გაქანებამ სწორედ ვერბლანში მიაღწია უმაღლეს ხარისხს, თერთმეტმარცვლიანი ე. წ. “წყობილით” (4/4/3) დაწერილი მისი თეთრი ლექსები: “მუშა ბოქულაძე” და “დიმიტრი ონიკაშვილის დარდები” ის შედევრებია, რომლითაც გრიგოლ ორბელიანმა ინტერაქციული კავშირი გააბა კონვენციურობისგან თავისუფალ პოეტურ მომავალთან. შეიძლება, ითქვას, რომ ხსენებული ორი ლექსიდან უფრო ადრინდელი – “დიმიტრი ონიკაშვილის დარდები” – ფორმით ის ფუტურისტული ლექსია, რომელმაც შექმნა ნიადაგი მაჩაბლისეული და ილიასეული შექსპირისთვის და, ზოგადად, ქართულ პოეზიაში ვერბლანის კულტივაციისთვის. მართალია, ვერბლანი ქართულ პოეზიაში წამყვანი ფორმა ვერ გახდა, მაგრამ ტრანზიციული ფუნქცია უდავოდ შეასრულა კონვენციური ლექსიდან თავისუფალი ლექსისკენ გზაზე.

გრიგოლ ორბელიანი პიროვნულად მეტად კონტროვერსიული ფიგურა იყო – ორთოდოქსი ფეოდალი, რომელსაც შეუძლია, დაბალი სოციალური ფენების ხალხთან იქეიფოს, ლექსებიც უძღვნას, ემპათია გაითამაშოს (იქნებ, გულწრფელიცაა), მაგრამ საქმე საქმეზე რომ მიდგება, წამსვე სძალავს ფეოდალური აროგანტულობა და სამსახურებრივი ვალდებულებები და დაუფიქრებლად გასრესს მათ ჭიანჭველასავით. სწორედ ამ პიროვნული კონტროვერსიულობითაა ნაკვები ის ჰიპოთეზა, რომ ის ბარათაშვილის პოეტურ ტალანტს სპეციალურად “არ იმჩნევდა”, რაც მცდარია. მან, უბრალოდ, ბარათაშვილში ბარათაშვილი ვერ დაინახა და ის გულწრფელად საშუალო დონის მელექსე ეგონა, ესეც არ იყოს, პოეზია მისთვის მეორადი საქმიანობა იყო და, ალბათ, ამიტომაც დიდად არც მიუქცევია ყურადღება ბარათაშვილის პოეტური ვნებებისთვის. წერილებში ბარათაშვილი ორბელიანს ხან “ძიათი” მიმართავს, ხან კი – “ძმაოთი”, ხან მოწიწებით წერს, ხამ კი – ფამილიარულად, ისინი ახლოს იყვნენ ერთმანეთთან, ესეც არ იყოს, გრიგოლ ორბელიანმა თავის დას, ბარათაშვილის დედას, ეფემიას, ისეთი ლექსი უძღვნა, ამ ლექსის წამკითხველი ნაკლებად იფიქრებს, რომ ლექსის ადრესატის ღვიძლი შვილის გენიალურობაზე თვალს დახუჭავდა, რომ შეემჩნია.

*

გრიგოლ ორბელიანი შემდგომში არაერთი პოეტის შთაგონების წყარო ყოფილა, ოღონდ – როგორც იკონური პერსონა. არაერთი ლექსი მიუძღვნიათ მისთვის. მეტიც, ადრე დაღუპული შესანიშნავი კრიტიკოსი ფილიპე ბერიძე მუხრან მაჭავარიანზე დაწერილ გადასარევ წერილში წერს, რომ მუხრანთან, ალაგ-ალაგ, სხვა პოეტებთან ერთად, გრიგოლ ორბელიანიც “ისმის”. ოღონდ, კრიტიკოსი ამას ნეგატიურ კონტექსტში არ ამბობს. მართლაც საინტერესო იქნება გრიგოლ ორბელიანის ინტონაციური ვიბრაციების უფრო ღრმა კვლევა მუხრანთან და სხვა დიდ ქართველ პოეტებთან.

შეიძლება მრავალ საქმეში თავდაჯერებულობა მაკლია, მაგრამ სიამაყით შემიძლია ვთქვა, რომ საქართველოს კუთხეებს კარგად ვიცნობ. ხშირად მიწევს მივლინებაში ყოფნა, მოგზაურობა. ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში საქართველოს თითქმის ყველა მუნიციპალური ცენტრი მოვინახულე, ორასზე მეტ სოფელში დავდგი ფეხი. შესაბამისად, თავისუფლად შემიძლია გავცე რჩევები მასწავლებლებისთვის, რომელთაც თავიანთი მოსწავლეებისათვის დასამახსოვრებელი და გამორჩეული ექსკურსიის მოწყობა განუზრახავთ.

რა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი საუკეთესო საზაფხულო ექსკურსიისათვის?

ჩემი აზრით, ექსკურსიის დაგეგმვისას უმთავრესია ორიგინალური მიმართულების შერჩევა. კახეთის ცნობილი ტაძრები, გერგეთის სამება, მცხეთა და გელათი თითქმის ყველას ნანახი აქვს. რა თქმა უნდა, გონიერი მოგზაური გენიალური ძეგლების ყოველი მონახულებისას ახალი შთაბეჭდილებებით მდიდრდება, მაგრამ ამ შესანიშნავმა გრძნობამ უარი არ უნდა გვათქმევინოს უცნობი მიწების დაპყრობაზე.

ბევრი ჩვენი თანამოქალაქისათვის სრულიად უცნობი მიწა გახლავთ ქვემო იმერეთში განლაგებული უმშვენიერესი ქალაქი ვანი და მისი შემოგარენი. ვანი არც ცენტრალურ მაგისტრალზე მდებარეობს, არც სარკინიგზო კვანძს წარმოადგენს, ამიტომ უმრავლესობას ჩიხში მომწყვდეული პატარა რაიონის აღმოჩენა უჭირს. სამწუხაროდ, ათიდან ცხრა უბრალოდ გვერდს უვლის კოლხეთის დაბლობისა და მცირე კავკასიონის გზაშესაყარზე გადაჭიმულ მუნიციპალიტეტს. არადა, ვანში თითქმის ყველაფერია, რაც შეიძლება თანამედროვე მოგზაურს აინტერესებდეს.

თავდაპირველად, თავად ქალაქზე მოგითხრობთ. შეიძლება მომეჩვენა, მაგრამ ვანის ქუჩები ძალიან სუფთაა. პატარა იმერული დასახლება სისუფთავის თვალსაზრისით წარმატებით გაუწევდა კონკურენციას აღმოსავლეთ ევროპის ნებისმიერ მსგავს ქალაქს. ერთი კვირის განმავლობაში ძირს დაგდებული ნამწვის პოვნაც გამიჭირდა. მუნიციპალიტეტის ცენტრს კეთილმოწყობილი რეკრეაციული სივრცეების სიმრავლეც გამოარჩევს – შეგიძლიათ ეწვიოთ მაღალ ბორცვზე, მშვიდობის გორაზე შეფენილ გივი ყიფიანის სახელობის სკვერს, რომლის შუაგულშიც პატარა კოშკურაა აღმართული. კოშკურის თავზე მოწყობილი აივნიდან მთელი იმერეთი ჩანს, პატარა ბინოკლით კი დასავლეთ საქართველოს ყველა კუთხეს მიაწვდენთ თვალს. თუ მაღლა ასვლა გეზარებათ დაბლობზე მოსწავლე-ახალგაზრდობის მშვენიერი, ფართო აივნიანი შენობის ირგვლივ არის გაშენებული ნაძვნარი, რომელიც ადგილობრივ ნესტსაც დაგავიწყებთ ცოტა ხნით.

მოყვარული ურბანისტებისა თუ უბრალოდ ექსტროვერტებისთვის საუკეთესო ატრაქციონად, ალბათ, ვანის ბაზარი უნდა მივიჩნიოთ, სადაც ასევე უჩვეულო სისუფთავე სუფევს. დახლები რიონის ნაპირებზე მოყვანილი ბოსტნეულით, საზამთროთი და ნესვით, კვახით არის დახუნძლული. თუმცა, ბაზრის სავიზიტო ბარათი მაინც ადგილობრივი ყველი და სიმინდის ფქვილია. ყველის სექციაში ერთი საერთო სასწორი დგას, ნებისმიერი ვაჭრის სინდისი და ნამუსი ამ სასწორზე შეგიძლიათ გადაამოწმოთ. არაერთხელ მინახავს კადრები ნიუ-იორიკისა და ფრანკფურტის საფონდო ბირჟებიდან. ცოტა ხნით თვალი მიმიდევნებია, თუ როგორ აკვირდებიან ერთად თავმოყრილი, აღელვებული და დაძაბული ბროკერები ბირჟის ეკრანზე გამოტანილ ციფრებს. ეკრანზე მათი აქციების ფასის ზრდის შემთხვევაში, გაბედნიერებულებს სიხარულის ყიჟინა აღმოხდებათ ხოლმე. ზუსტად ასეთ სურათს გადააწყდებით საკონტროლო სასწორთან … თუ რიგითი გამყიდველისა და მთავარი სასწორის მონაცემები ერთმანეთს ემთხვევა უამრავი ადამიანი ხარობს კოლეგის პატიოსნების დადასტურების გამო. უბრალოდ, ვანის ბაზარში ფრანკფურტის ბირჟისგან განსხვავებით ჰალსტუხი არავის უკეთია. სასწორის ეკრანს მიჩერებულ ადამიანებს შავი თავსაფრები, ჭრელი სარაფნები, სამუშაო ხალათები ჰმოსავთ. ერთს ილიკო ჩიგოგიძის მსგავსად ტყავის ნაგლეჯიც ჰქონდა თვალზე აფარებული.

ქალაქის ქსოვილის რამდენიმე კვანძის გაცნობის შემდეგ, უკვე ყველაზე მნიშვნელოვანზე შეგვიძლია ვისაუბროთ. ვანის მთავარი ღირსება არქეოლოგიური მუზეუმია. 1980-იან წლებში ჩატარებულმა კვლევებმა დაადასტურეს, რომ ანტიკურ ხანაში ვანში უმდიდრესი და მაღალგანვითარებული კულტურული ცენტრი არსებობდა. ორი წლის წინ აშენებულ, სრულიად თანამედროვე შენობაში დახვეწილი გემოვნებით მოწყობილი ექსპოზიცია შეგიძლიათ დაათვალიეროთ, რომელიც აერთიანებს ჩვენს წელთაღრიცხვამდე პირველ ათასწლეულში შექმნილ ოქროსა და ვერცხლის ნაკეთობებს, ბრინჯაოს ქანდაკებებს, ნუმიზმატიკის ნიმუშებს და ა.შ. გასულ წელს ერთ-ერთ ევროპულ სამუზეუმო ფესტივალზე ვანის მუზეუმმა სრულიად დამსახურებულად მოიპოვა მთავარი ჯილდო. ახლად აშენებული ოთხსართულიანი საგამოფენო სივრცის გვერდით ვანის ნაქალაქარის კედლებისა და ტერასების, ანტიკური სამლოცველოს ნანგრევებისა და მისი მრავალსაფეხურიანი საკურთხევლის დაკვირვებაა შესაძლებელი. ცხადია, ვანის ნებისმიერი მკვიდრი მოგიყვებათ სწორუპოვარი ოთარ ლორთქიფანიძის შესახებ, რომელმაც თავისი არქეოლოგიური ძიებების წყალობით საქართველო ოქრომრავალ ქვეყნად, უძველესი ცივილიზაციის ნაწილად წარმოაჩინა მსოფლიო მეცნიერთა შორის.

სანამ ქალაქის ფარგლებს გაცდებით ორი რელიგიური ძეგლის მონახულებაც შეგიძლიათ შეიტანოთ თქვენს მარშრუტში. მუნიციპალიტეტის ცენტრში შესანიშნავად მოხატული საკათედრო ტაძარი დგას, ბევრს უჭირს მთავარი ეკლესიის სახელის დამახსოვრება. თუ არ ვცდები ლურჯსახურავიანი სამლოცველო წმინდა ნინოს მშობლების – ზაბულონისა და სოსანას სახელს ატარებს.

1990-იან წლებამდე ქვემო იმერეთში მრავალი ებრაელი ცხოვრობდა. ბევრს სმენია კულაშელი ებრაელების შესახებ, მაგრამ უმრავლესობას ავიწყდება, რომ ქართველ იუდეველთა ერთი მყუდრო, მშვიდი უბანი ვანის რაიონსაც ამშვენებდა. ქალაქის ცენტრში დღემდეა შემორჩენილი მეცხრამეტე საუკუნეში აგებული სინაგოგა და ებრაული სასაფლაოს ნაშთები. საქართველოს ყველა პროვინციულ ქალაქში ისე მკვეთრად არ იგრძნობა კულტურული მრავალფეროვნების კვალი, როგორც მდინარე სულორის სანაპიროებზე.

მრავალი მარგალიტი ვანის მიმდებარე სოფლებშია მიმობნეულია. თავდაპირველად, ქვემო იმერეთის ამ კუთხეში დაბადებულ დიდ ადამიანთა სახლ-მუზეუმები გეცემათ თვალში.

ალბათ ბევრმა თქვენგანს ახსოვს შოთა ნიშნიანიძის სიტყვები:

„იმ ღამეს ჭყვიშთან ვერ დიოდა წყნარად რიონი,

თურმე, იმ ღამეს დაიბადა გალაკტიონი.“

სოფელი ჭყვიში ქართული პოეზიის დედაქალაქია, რადგან მან ჩვენს ლიტერატურას ორი ტაბიძე, გალაკტიონი და ტიციანი აჩუქა. ბიძაშვილთა სახლები ერთმანეთის გვერდიგვერდ დგას. უფროსი ტაბიძის სარკმლის წინ დღესაც იასამნებია დარგული, რომელსაც ხანდახან კვლავ არხევს და ატოკებს ჭალებიდან წამოსული სიო.

გალაკტიონისა და ტიციანის გარდა ვანელები განსაკუთრებით იწონებენ თავს მდინარე ყუმურის ხეობაში დაბადებული ორი დიდი მოღვაწის სახელით. სოფელ ტობანიერის ცენტრს თუ გვერდს აუვლით და აკაციის ტევრით დაფარულ მთისწინებს მიუახლოვდებით აუცილებლად შეამჩნევთ ულამაზეს, ვრცელ ეზოს, რომლის შუაგულშიც წითელი ხისგან აშენებული ოდა დგას. ოთახში შესვლისას კი პატრიარქის შესამოსელში გამოწყობილი კაცის პორტრეტი შეგეგებებათ. ტობანიერი კათალიკოს კალისტრატე ცინცაძის მშობლიური სოფელია. ცინცაძე 1932-52 წლებში ხელმძღვანელობდა საქართველოს ეკლესიას და მის თავზე ერთი წისქვილის ქვა არ დატრიალებულა, თორემ სხვა ყველანაირი განსაცდელი გამოიარა – მებრძოლ უღმერთოთა კავშირის თავდასხმებით დაწყებული, გერმანელი მეუღლის გამო ნაციზმის აგენტად დადანაშაულებით გაგრძელებული და საეკლესიო ქონების ჩამორთმევის შედეგად გამოწვეული სიღარიბით დასრულებული.

ტობანიერის შემდეგ სოფელი მიქელეფონი მოდის, სადაც დაიბადა თბილისის უნივერსიტეტისა და საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მესაძირკვლე, ქართული ლიტერატურის ისტორიისა და ხელნაწერების დიდი მკვლევარი კორნელი კეკელიძე. ადგილობრივები ბევრს მოგიყვებიან იმის შესახებ, თუ როგორ იქცა საქართველოს ეკლესიის დეკანოზი სიბრძნისმეტყველების ფაკულტეტის დეკანად.

სამწუხაროდ, საქართველოში ჯერ კიდევ არ გამოგვიმუშავებია უნარი იმისა, რომ მუზეუმები და ისტორიული ძეგლები საინტერესოდ, მომნუსხველად წარვუდგინოთ დამთვალიერებელს. ამიტომ ზოგიერთს შეიძლება მოწყინდეს მუზეუმებში ხეტიალი. ასეთი სტუმრებს ვანის ბუნებრივი ღირსშესანიშნაობები შეგვიძლია ვაჩვენოთ. თავდაპირველად, უნდა აღინიშნოს, რომ რაიონი მდიდარია სხვადასხვა ტიპის მინერალური და თერმული წყლებით. სოფელ დიხაშხოს ველზე წელიწადის ნებისმიერ დროს შეგიძლიათ ეწვიოთ გოგირდის გეიზერებსა და მათ ბუნებრივ აუზს, წყალის ტემპერატურა ყველაზე ცივ ამინდშიც კი არ ჩამოდის ხოლმე 37 გრადუსის ქვემოთ.

თუ დიხაშხოში აუზებს ველურ ბუნებაში ვხვდებით, სოფელ სულორში საბჭოთა ეპოქიდან მოყოლებული მოქმედებს სანატორიუმი, რომელსაც წყალტუბოს ტყუპისცალს უწოდებენ. მაღალმთიან დასახლებაში რამდენიმე კეთილმოწყობილი კაბინაა მომზადებული, სადაც ბალნეოლოგიური პროცედურების ჩატარება უიაფესად არის ხელმისაწვდომი.

სოფელ ბზვანში მოხვედრის შემთხვევაში შეიძლება ერთი ლეგენდის შესახებ მოისმინოთ. უხსოვარ დროს ბზვანში ვარსკვლავი ჩამოვარდნილა და მიწაში დიდი ნაპრალი გაუჩენია, ნაპრალის ადგილზე კი ჯადოსნური მღვიმე წარმოქმნილა, რომელსაც დღესაც „ნავარსკვლავებს“ უწოდებენ. მოკლედ, ბზვანში კარსტულ მღვიმეშიც შეგიძლიათ შეიხედოთ და მის საოცარ ხმას მოუსმინოთ.

მე ვერ ვერკვევი მევენახეობისა და მეღვინეობის საკითხებში, მაგრამ მსმენია, რომ იმერეთის კვალობაზე ვანში კარგ და ბევრ ღვინოს აყენებენ. რაიონის ყველა კუთხეში შესაძლებელია რამდენიმე კეთილმოწყობილი მარნის აღმოჩენა, სადაც ამ უძველესი მეურნეობის ადგილობრივ ტრადიციას გაგაცნობენ.

ბევრი რომ აღარ გავაგრძელოთ, ვანი უსამართლოდ დავიწუყებული კუთხეა, სადაც ყველაფერია სხვადასხვა ტიპის შემეცნებითი ექსკურსიის დასაგეგმად. მუნიციპალიტეტში ნებისმიერი გემოვნების მოსწავლისთვის გამონახავთ სასურველ ადგილსა და სივრცეს. შესაბამისად, თუ გონება გადაგეღალათ და აღარ იცით რა სიახლე შესთავაზოთ თქვენს მოსწავლეებს, წაიყვანეთ ისინი ვანში.

მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის საინფორმაციო-საგანმანათლებლო რესურსების, ჟურნალ „მასწავლებლის“ და ინტერნეტგაზეთ „mastsavlebeli.ge“,-ს,  ლიბერთი ბანკის  მხარდაჭერით გამოცხადებული   ლიტერატურული კონკურსის  – „ვწერ მასწავლებლისთვის“, სპეციალური ჟიურის მიერ შერჩეული ათი საუკეთესო მოთხრობა და მათი ავტორები,  გამოცხადდება  26 სექტემბერს, პირველი არხის https://1tv.ge   დილის ეთერში, 09:25 საათზე.

გამარჯვებული მოთხრობების შესახებ ინფორმაცია განთავსდება ინტერნეტგაზეთ “mastsavlebeli.ge“-ს ვებგვერდზეც.

ტექსტი უცხო ენის სწავლების პროცესის უმნიშვნელოვანესი კომპონენტია. მას მრავალფუნქციური დატვირთვა აქვს საგაკვეთილო პროცესში. ტექსტის საშუალებით ხდება მოსწავლის შეხედულებების ფორმირება, თვალსაწიერის გაფართოება, მორალური ღირებულებების მიწოდება, მხატვრული თუ არამხატვრული გემოვნების დახვეწა; საფუძველი ეყრება თანმიმდევრულ, კონსტრუქციულ, კრიტიკულ, ანალიტიკურ თუ კრეატიულ აზროვნებას და ა.შ. ტექსტის დასწავლა ტვინში ასევე ააქტიურებს და წარმოქმნის ახალ ნეირონულ კავშირებს, აუმჯობესებს კოგნიტიურ პროცესებს და ხელს უწყობს მეხსიერების შენარჩუნებას. ეს თავის მხრივ, დემენციისა და ალცჰაიმერის პრევენციის წინაპირობაა. უმნიშვნელოვანესი ფაქტორია ისიც, რომ ასაკისა და გონებრივი რესურსის პოტენციალის გათვალისწინებით შერჩეული ტექსტი მოსწავლეს შინაგან მოტივაციას უჩენს და აზროვნებას კონკრეტული სფეროს ათვისებისაკენ მიმართავს. და ყველაზე მთავარი – ტექსტი არის ლექსიკური ერთეულებისა და ყველა იმ გრამატიკული წესის ერთობლიობა, რომლებიც მოსწავლეს სხვადასხვა პერიოდში უსწავლია. ეს ასპექტი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მაშინ, როცა ენის შემსწავლელი უცხო ენას არაავთენტურ გარემოში ითვისებს.

ტექსტის ექსპლიციტური და იმპლიციტური ინფორმაციის გაგება წარმოუდგენელია ლექსიკური კომპონენტების კარგად აღქმისა და გააზრების გარეშე. ტექსტის სწავლების პარალელურად, ვფიქრობ, აქცენტი უნდა გავაკეთოთ ლექსიკის საინტერესო და მართებული ფორმით მიწოდებაზე.

გერმანულ ენაში ძირითადად უფროსკლასელებთან და მოზრდილებთან ვმუშაობ და შესაბამისად, ამ სტატიაში განვიხილავ მათთან მუშაობისა და სიტყვების სწავლება-მიწოდების ჩემებურ მეთოდებს.

ბოლო პერიოდში უცხო ენის ჯგუფებსა თუ ფორუმებზე ხშირად ვაწყდები ტექსტის ქვემოთ მიწერილ ლექსიკურ ერთეულებს, რაც, რა თქმა უნდა, წინგადადგმული ნაბიჯია. განსაკუთრებით იმ ფონზე, როცა ინგლისურისგან განსხვავებით, გერმანულ ენაში არ არის ქართულენოვან შემსწავლელთათვის საკმარისი მასალა თუ სახელმძღვანელო. ჩემი მრავალწლიანი გამოცდილებით დავრწმუნდი, რომ უფრო ეფექტურია ტექსტის მიხედვით ლექსიკური კომპონენტების წინასწარ, საგაკვეთილო პროცესამდე მომზადება. გაკვეთილზე ჩაწერილი სიტყვებისგან განსხვავებით, ასეთ მასალაში არ გვხვდება გადმოწერისას ან სხვა მიზეზების გამო დაშვებული ორთოგრაფიული შეცდომები და დიდი პლუსია ისიც, რომ უამრავი დრო იზოგება. გერმანული ენა იმ ენებს მიეკუთვნება, რომლებიც კონკრეტიკასა და სიზუსტეს საჭიროებს. ლექსიკის სწორი ფორმით მიწოდება დიდ როლს თამაშობს არა მარტო უბარიერო კომუნიკაციასა და ყოველდღიურობასთან გამკლავებაში, არამედ მაღალი დონის გამოცდების (TestDaF, Goethe B1-C2, Telc და ა.შ) წარმატებით დაძლევაშიც. ეს კი პროფესიული წინსვლის წინაპირობაა. ხშირად ამ კონტექსტში ვიხსენებ და ვიმოწმებ ლუდვიგ ვიტგენშტაინის სიტყვებს: „ჩემი ენის საზღვრები ჩემი სამყაროს საზღვრებია“.

შეცდომები, რომლებიც ხშირად მხვდება:

1) არსებითი სახელების სწავლება მათი არტიკლისა და მრავლობითი რიცხვის გარეშე;

2) ზმნები უმჯობესია ისწავლებოდეს მათ ძირითად ფორმებთან ერთად (Infinitiv; Präteritum; Partizip II);

3) ზმნასთან ერთად მნიშვნელოვანია ვასწავლოთ შესაბამისი არსებითი სახელიც.

ზოგადად, სიტყვათწარმოება ტექსტის პარალელურად, ეტაპობრივად უნდა ისწავლებოდეს. მოსწავლე უნდა იცნობდეს ვერბალიზაციის, ნომინალიზაციისა თუ ადვერბალიზაციის პრინციპებს, რაც სამომავლოდ ხელს შეუწყობს Sprachgefühl-ის განვითარებას.

შეიძლება შეცდომა არ არის სიტყვების სინონიმებისა და ანტონიმების გარეშე სწავლა, თუმცა მე უკვე A1 დონიდან ვიყენებ ამ მეთოდს და ვუხსნი მათ ნიუანსურ განსხვავებებს. ამას გარდა, კონკრეტულ სიტყვასთან მიმართებაში აუცილებლად ვაწვდი ასოციაციურად ყველაზე გავრცელებულ მყარ შესიტყვებებს – იდიომატურს თუ არაიდიომატურს და ა.შ. რაც მთავარია, ლექსიკური ერთეულების სწავლებისას მოსწავლეებს ვურჩევ იოლად დამახსოვრებადი, მარტივი, პირველ პირში შედგენილი წინადადებები გამოიყენონ და აუცილებლად კონტექსტურად ისწავლონ.

ლექსიკის მიწოდების ჩემებური გზები სცილდება ზემოთ ჩამოთვლილ პუნქტებს. ჩემთან სიტყვების სწავლა ერთგვარი თამაშია და მოიცავს პოლისემიას, ჰიპერონიმულ და ჰიპონიმურ პირამიდებს, ომონიმებს, სადაც დეტალურად განვმარტავ ომოფონებსა და ომოგრაფებს. ანტონიმების სწავლებაც ერთგვარი საინტერესო პროცესია, ზედმიწევნით ვარკვევთ თითოეული მათგანი კონტრადიქტორულია თუ კონტრარული. ვიყენებ ასოციაციურ ტექნიკასაც და ა.შ. გაკვეთილზე ვახარისხებთ ასევე ახსნილი ლექსიკა აქტიურ მინიმუმს მიეკუთვნება, პასიურს თუ პოტენციურს.

ენა ფონეტიკურ-ფონოლოგიური, ორთოგრაფიულ-ორთოეპიული, ლექსიკურ-გრამატიკული სისტემაა და მისი სწავლების პროცესი მუდმივად საჭიროებს კომპლექსურ აზროვნებას.

ლექსიკური ერთეულების სწავლება რამდენიმე ეტაპისგან შედგება და, პირველ რიგში, აქცენტს ვაკეთებთ მისი გამოხატვის პლანსა და ჟღერადობაზე, შემდეგ მის მნიშვნელობაზე, ანუ შინაარსის პლანზე და სულ ბოლო ეტაპი არის გამოყენება, იგივე – დისტრიბუციის პლანი.

სიტყვების განმტკიცების თვალსაზრისით უამრავი მეთოდით ვსარგებლობ. ძალიან ეფექტური აღმოჩნდა ერთ-ერთი მეთოდური მიდგომა: „თარგმნე ჩემი წინადადებები“. ამ პრინციპის არსი იმაში მდგომარეობს, რომ ერთ-ერთი მოსწავლე ან გერმანულის კურსის მონაწილე უკვე ნასწავლი ტექსტისა და სიტყვების მიხედვით, საკუთარი გამოცდილების, ბიოგრაფიის, შეხედულებებისა და განვლილი მასალის საფუძველზე, მშობლიურ ენაზე ადგენს წინადადებებს, რომლებიც ჯგუფს მიეცემა როგორც საშინაო დავალება და შემდეგ დეტალურად სწორდება. აღნიშნულ გრამატიკულ-მთარგმნელობით მეთოდს უამრავი დადებითი მხარე აქვს და ხელს უწყობს:

1) მოსწავლის ფსიქო-ემოციური მდგომარეობის გაცნობასა და მათი თვითრეფლექსიის უნარის განვითარებას;

2) კრეატიულ აზროვნებას;

3) ცოდნის ტრანსფერს;

4) მოსწავლეთა მაქსიმალურ ჩართულობას საგაკვეთილო პროცესში;

5) ერთმანეთის უკეთ გაცნობასა და ერთსულოვნების გრძნობის ჩამოყალიბებას;

6) ხშირად ეს მეთოდი ემპათიისა და ტოლერანტობის წინაპირობაც გამხდარა.

ჩემი დაკვირვებით, თარგმნის პროცესი უცხო ენის გაკვეთილზე ძალიან ეფექტურია. ამ დროს მოსწავლეები არამარტო განიმტკიცებენ უცხო ენას, არამედ უღრმავდებიან მშობლიურსაც. ამ კონტექსტში მახსენდება გოეთეს სიტყვები : „ვინც არ იცის უცხო ენები, მას მშობლიური ენისაც არაფერი გაეგება!“. ზემოთ აღნიშნული მეთოდის გამოყენებისას აუცილებელია მასწავლებლის დიდი ჩართულობა ენათშორისი ინტერფერენციის დასაძლევად.

თითოეული გაკვეთილის დაგეგმვა გულისხმობს მოსწავლეების ფსიქოლოგიური ტიპოლოგიის, ასაკობრივი თავისებურებების, განწყობის, აზროვნების განვითარებისა და სხვა ასპექტების გათვალისწინებას. მიუხედავად ყველა დეტალის მხედველობაში მიღებისა, ცალკეული საინტერესო გაკვეთილი მაინც სპონტანური პროცესია და ეს სპონტანურობა მხოლოდ საკუთარ თავზე რუტინული მუშაობითა და მრავალმხრივი თვითგანვითარებით მიიღწევა.

გამოყენებული ლიტერატურა:

შავერდაშვილი ე. – უცხოური ენების სწავლების საფუძვლები (2014);

მუმლაძე ა. – როგორ ვასწავლოთ? უცხო ენა უცხოდ რომ არ დარჩეს. „ივერიონი“ (2020).

მასწავლებლებისთვის ზაფხული შესანიშნავი დროა დასვენების, განტვირთვისა და თუნდაც, განვლილ სასწავლო წელზე ფიქრისთვის. ამ დროს შესაძლებლობა გვეძლევა  მშვიდად გადავაფასოთ ჩვენი ყველა ქმედება თუ სიტყვა; მშვიდად გავაანალიზოთ ის გამოწვევები, რომლებიც დამდეგ სასწავლო წელსაც შეგვხვდება, როცა სკოლის კარს შევაღებთ.

ზაფხულში მეტი დრო გვაქვს, ვნახოთ ფილმები და წავიკითხოთ წიგნები. ამ ზაფხულს რამდენიმე ფილმმა და წიგნმა, ჩემზე როგორც მასწავლებელზე, ძალიან დიდი გავლენა მოახდინა. ისეთი დიდი, რომ მეგონა, ზოგიერთი მათგანის მთავარი პერსონაჟი მე ვიყავი. რა კარგი ყოფილა, როცა შორიდან უყურებ საკუთარ ქმედებას; აკვირდები შენს ფიქრებს, ემოციებს, წარმატებას, თუნდაც დარდსა და განცდებს, რომლებიც შენ და შენს მოსწავლეებს გაკავშირებთ. ყურებისას ან კითხვისას, იწყებ პერსონაჟის ქცევების ანალიზს, შეფასებას და მიდიხარ იმ აზრამდე, რაც მოსწავლისთვის სასიკეთო იქნებოდა, პერსონაჟი რომ ასე მოქცეულიყო და უკვე იცი, სწორი გზა რომელია. ეს კი შენში ილექება და იმაზე უფრო ძლიერი მასწავლებელი ხდები, ვიდრე ამ ფილმის ნახვამდე ან ამ წიგნის წაკითხვამდე იყავი. თითქოს ერთი სული გაქვს, მალე დასრულდეს არდადეგები, მიხვიდე სკოლაში, ჩაეხუტო შენს მოსწავლეებს და შენი შემართება მათაც გადასდო.

დავიწყებ ყველასთვის კარგად ნაცნობი ქართული ფილმით. ზოგადად, ძალიან მიყვარს ძველი ქართული ფილმების ყურება. თითოეული პერსონაჟის ისტორია თვალწინ გვიშლის ჩვენს საერთო წარსულს. მუდამ ვურჩევ მოსწავლეებსაც, გაეცნონ მათ. შესანიშნავია ის ფაქტიც, რომ ბევრი ქართული ფილმი ცნობილი ნაწარმოებების მიხედვითაა შექმნილი და გვაქვს შესაძლებლობა, წავიკითხოთ წიგნი და შედეგ ვიხილოთ ეკრანიზაციაც.

ფილმი, რომელზეც უნდა გესაუბროთ, გახლავთ ელდარ შენგელაიას ფანტასტიკური კომედია „შერეკილები“, რომელიც ერთაოზისა და ქრისტეფორეს დამეგობრებისა და გაფრენის ამბავს გვიყვება. ცხოვრებაში დაკარგული ერთაოზი, ქრისტეფორეს დახმარებით ციხეში იმ თავისუფლებასა და ცხოვრების მიზანს პოულობს, რომლისთვისაც ყველაფრის გაკეთება ღირს. ჭურში დამეგობრებული ეს ორი პერსონაჟი ტიტანური იდეის წინაშე ერთიანდება – ისინი ცათმფრენის აგებასა და გაფრენას გადაწყვეტენ. ეს ფილმი ერთ კარგ რამეს გვასწავლის – მიზნებისკენ მიმავალ გზაზე არასოდეს არ უნდა გავჩერდეთ, სულ რომ ცაში ფრენა იყოს ეს მიზანი.

ფილმი შექმნილია რეზო გაბრიაძის ნაწარმოების „უცხო ჩიტის“ მიხედვით. გირჩევთ, მოიძიოთ ეს წიგნი, არ ინანებთ.

ბოლო ნახვისას ამ ფილმს სულ სხვანაირი თვალით შევხედე და მასწავლებლებისთვის საინტერესო და დასაფიქრებელი მომენტები აღმოვაჩინე. სწორედ ისინი მინდა, გაგიზიაროთ:

1. ფილმის დასაწყისშივე ვხვდებით პერსონაჟს, ისიდორე ბაბუას, რომელიც თაფლის ქილას სჩუქნის ობოლ ერთაოზს და რჩევას აძლევს, გზას უჩვენებს: „წახვალ ქალაქში, დღეისწორს, ზუსტად, ბაზრობა იქნება, გაყიდი ამ თაფლს, მაგ ფულით იყიდი დედალს, დედალი შავი ჯობია იცოდე. დედალი მოგცემს წიწილებს, მერე ამ წიწილებს გაყიდი და იყიდი გოჭს, ახლა გოჭი ღორი რომ გახდება, მოგცემს გოჭებს…“. და ერთაოზიც შემართებული ნაბიჯითა და ნათელი მიზნებით გაუყვება გზას ახალი თავგადასავლებისაკენ.

ეს მომენტი ნათელი მაგალითია იმისა, რამდენი დაბნეული მოსწავლის გზაზე დაყენება შეგვიძლია, თუ მათ დახმარების ხელსა და თანმიმდევრულ დარიგებებს მივცემთ.

შემდეგი პერსონაჟი, რომელიც ფილმში ადამიანის, ცხოვრების ერთგვარ „ლამპრად“ გვევლინება, ნასტუდენტარი ფიზიკოსი ქრისტეფორე მგალობლიშვილია. სწორედ ამ პერსონაჟისგან შეგვიძლია, არაერთი მნიშვნელოვანი რამ ვისწავლოთ მასწავლებლებმა.

„ნება მიბოძეთ გამოგიწოდოთ მეგობრობის ხელი“, შემდეგ ჩამოუჯდება მეგობრულად და გულწრფელად დაინტერესდება უცნობი, მასზე ბევრად უმცროსი ბიჭის ამბით. დაინტერესებასთან ერთად, მნიშვნელოვანია მისი დამოკიდებულება – რამდენად გულთან მიაქვს მისი მდგომარეობა. თუ მართლა გვსურს, ადამიანს თანავუგრძნოთ, გაიხსნას ჩვენთან და გაგვიზიაროს საკუთარი ამბავი, მნიშვნელოვანია ჩვენც გავიხსნათ მასთან, როგორც ამას „ბიძია-ბაბუა“ აკეთებს, როცა თავისი სიყვარულის ამბავს უზიარებს ერთაოზს. ამით იგი უმტკიცებს მას, რომ თანაუგრძნობს და კარგად ესმის მისი.

აქვე აღსანიშნავია, მნიშვნელოვანი თემების შესახებ ქრისტეფორეს მგრძნობიარე, ამაღელვებელი საუბრის მანერა, რაც დიდ გავლენას ახდენს და მოსმენისკენ უბიძგებს მოსწავლეს. მაგალითად, მისეული სიყვარულის საოცარი ახსნა: „…დავინახე ის და მე მივხვდი, რომ ის, ის არის და ის მიხვდა, რომ მე – მე ვარ!“. მისი ისტორიიდან კიდევ რა შეუძლია ისწავლოს მოსწავლემ? „რატომ არა ვართ ჩიტუნები, რომ ცაში გვეფრინა, ერთად, ლაღად…”. ამის შემდეგ, შეყვარებულ ბიძია-ბაბუას მოსვენებას არ აძლევს გაფრენის იდეაზე ფიქრი, რომ ააგოს ცათმფრენი, რათა სატრფოს საფლავს რიდით გადაუფრინოს. შემდეგ კი ახლად გაცნობილ მომავალ მოსწავლეს ეკითხება – ხომ გჯერა ჩემი, რომ გავფრინდებიო? და ამ იდეით შეპყრობილი განა ღმერთისგან ელის სასწაულებრივ საჩუქარს, არამედ თავად ცდილობს, ეზიაროს ჩანაფიქრის ასრულებას. მოსწავლე-მასწავლებელს შორის ძლიერი კავშირი უკვე დამყარდა, თითქოს საერთო თავგადასავალმა გააერთიანა. ასეთი კავშირები, რომლებიც ჩვენს მოსწავლეებთან გაგვაერთიანებს, უნდა ვეძებოთ მუდამ!

მოულოდნელი საშიშროების მომენტში კი, როცა ციხის უფროსი ცდილობს წაშალოს კედლებზე ჩანაწერები, მოსწავლე ხედავს, როგორ ემუქრება იდეის განხორციელებას საფრთხე. „მასწავლებელი“ კი ამშვიდებს და საოცარ სიტყვებს ამბობს: აქედან (გონებიდან) ვერ ამოშლით, ვერა“. განა შესანიშნავად არ დაანახა ამ მშვიდი ქმედებით, თუ რა დიდი ძალა აქვს ცოდნას, განათლებას?! და ასევე აჩვენა მისი მიღების საჭიროება, უპირატესობა, რომ რაც არ უნდა მოხდეს, სადაც არ უნდა აღმოჩნდე, თუნდაც ჩაბნელებულ ჭურში, განათლება მუდამ გამოგადგება და ვერავინ წაგართმევს მას.

გარდა ამისა, ერთი პატარა კოვზი, რომელიც თავისუფლების მოპოვებაში მთავარ დამხმარე ხელსაწყოდ არის ნაჩვენები, გვიბიძგებს, ჩვენი ბავშვები დავაფიქროთ, რომ მიზნისკენ მიმავალ გზაზე ყველაფრის ჩვენ სასარგებლოდ გამოყენება შეგვიძლია, როცა საკუთარი იდეის სიმყარეში დარწმუნებული ვართ. ერთაოზი, რომელმაც ნახა, რომ გვირაბი გათხრილია და შეუძლიათ გარეთ გასვლა, აღფრთოვანებულია ამით, თუმცა მასწავლებელი კვლავ იდეის განხორციელებაზე ფიქრისკენ უბიძგებს და ისეთი გარემოს, როგორიცაა ციხე, სადაც სინათლეს მხოლოდ მზის სხივებისგან იღებენ, დადებით მხარეზე მიანიშნებს – „სად ნახავ სამუშაოდ ასეთ მშვიდ ადგილს?“. მნიშვნელოვანია, ჩვენს ბავშვებს დაფასების უნარი ვასწავლოთ.

„არა ბატონო, ასეთი ცოდნით ვერ გავფრინდებით, არადა, უნდა გავფრინდეთ!“ – ამით იწყება საფუძვლიანი სწავლა-განათლება. ნახშირისა და გამურული კედლის ანაბარაა ქრისტეფორე მასწავლებელი. დიდი მოთმინებით, პატივისცემითა და მონდომებით ასწავლის თვლა-ანგარიშს და მალე მოსწავლეც, რომელიც მათემატიკა-ფიზიკის სფეროში უკვე სიღრმისეულ ცოდნას ფლობს, იმეორებს სიტყვებს, რომლებიც შესანიშნავად გადმოსცემს განათლების უპირატესობას – „აქედან ვერ ამოშლით“.

ახლა აღარ იკითხავთ, როგორ გაკვეთილებს სთავაზობს, ამ პირქუშ, ჩაბნელებულ მიწისქვეშეთში?! „საგნების ინტეგრირების“ სახელით რომ მოვიხსენიებთ ხოლმე სასწავლო პროცესს, სწორედ ასეთს. მაგალითად, როცა მზის შესახებ საუბრობენ, იქვე ხალხურ ლექსს უამბობს – „მზეო, ამოდი, ამოდი, ნუ ეფარები გორასა. სიცივეს კაცი მოუკლავს, აგერ, საწყალი გორავსა“. არც სიმღერა ავიწყდება. ქრისტეფორე მგალობლიშვილი, რომელიც მოულოდნელად, მასწავლებლად გვევლინება, ისე რომ თავადაც ვერ ხვდება ამას, კიდევ ერთხელ გვიდასტურებს, რომ კარგი მასწავლებელი, ცარცისა და დაფის ანაბარაც რომ დარჩეს, მაინც მოძებნის ძალას, ხერხს, საკუთარ პოტენციალს, რომ მისმა შეთავაზებულმა სასწავლო პროცესმა გაანათოს ირგვლივ ყველაფერი, მათ შორის მოსწავლის აზროვნებაც. ფილმის ბოლოს მოსწავლე ერთაოზი თავად უსწორებს მასწავლებელს ნამუშევარს და შეცდომებსაც აღმოუჩენს. გირჩევთ, ნახოთ ფილმი.

ფილმის ლინკი: „შერეკილები“ https://www.youtube.com/watch?v=t2sbqo3R7W4

კიდევ ერთი ქართული ფილმი, „ცეროდენა რაინდები“ მეოთხე კლასის მასწავლებლის ამბავს გვიამბობს, რომელსაც მოსწავლეები ისე ექცევიან, თითქოს კლასში მის არსებობას ვერ ამჩნევენ. „ახლა ყოველდღე გამოცდა მაქვს“, – ამბობს ნანა, ახალგაზრდა, დამწყები მასწავლებელი, რომელმაც ახლახან დაასრულა სასწავლებელი, მოიპოვა მასწავლებლის დიპლომი და რეალურ საკლასო ოთახში მოსწავლეებთან მუშაობას შეუდგა. არც ისე მარტივი აღმოჩნდა ეს ყველაფერი და სულ არ ჰგავდა თეორიულად აღწერილსა და ნასწავლს. ყოველი დღე ერთნაირია, სიის ამოკითხვითა და დაფის წაშლის თხოვნით იწყება, სადაც ბავშვების დახატული სასაცილო არსება უცინის კლასს. საქმე ისაა, რომ როცა ერთ მხარეს წაშლიან დაფას, მაშინვე დაფის მეორე მხარე გადმობრუნდება და იმავენაირი ნახატი კვლავ სიცილსა და აჟიოტაჟს იწვევს მეოთხეკლასელ ცელქ, მხიარულ, ოინების მოყვარულ ბავშვებში.

თუმცა მათ შორის არის ნანა, პატარა, თვალებციმციმა, კიკინებიანი გოგონა, რომელიც მუდამ მასწავლებელზე ღელავს და თვალებში შესციცინებს მას, განიცდის თანაკლასელების ცელქობებს და ცდილობს ახალგაზრდა მასწავლებლის დაცვას. ასევე, კლასში არის ერთი ბიჭი, დაფიქრებული, მკაცრი სახით. მასწავლებელი მას ასანთის ღერებით სავსე კოლოფს აღმოუჩენს და ჩამოართმევს. არ დაუჯერებს მას, რომ მოსწავლე ცუდი მიზნისთვის კი არა, ლოგიკური სავარჯიშოებისთვის იყენებს ასანთს. მაგალითად, როგორ მიიღება 3 ღერისგან ციფრი 4, თუ არც გავტეხთ რომელიმეს და არც რამეს დავუმატებთ. როგორც ჩანს, თანაკლასელის ასეთი აღმოჩენებით, კლასიც დაინტერესებულია და აქეთ-იქიდან ეხმარებიან კლასელს, რომ მასწავლებელი მიახვედრონ, რატომ აღმოაჩნდა ასანთი მოსწავლეს. თუმცა მასწავლებელი ამ ყველაფერს სიბრიყვეს ეძახის და კოლოფს ართმევს პატრონს.

ეს ინტერესიანი, მხიარული ბავშვები შეჰყურებენ მასწავლებელს, რომელიც არაფერს სთავაზობს მათ, მხეცებად უზრდელებად და დაუმორჩილებლებად მოიხსენიებს დირექტორის წინაშე. ამ დროს კი, ყურადღების გარეშე რჩება მოსწავლეების ის საოცარი თვისებები, რომლებიც უხვად აქვთ თითოეულ მათგანს. მასწავლებლისთვის გარდამტეხი აღმოჩნდება, სახლში წაღებული მოსწავლეების რვეულები, სადაც ზაფხულში გატარებული ამბები აქვთ აღწერილი. წაკითხვისას, დაწვრილებით ეცნობა თითოეული მოსწავლის ამბავს, შინაგან სამყაროს, ფიქრებს. მათში აღმოაჩენს იმ ადამიანურ თვისებებს, რომლებზეც არასდროს უფიქრია კლასში, მათ წინაშე ყოფნისას, რადგან ბავშვებისთვის არასდროს მიუცია შესაძლებლობა, არასდროს შეუქმნია გარემო, სადაც წარმოაჩენდნენ საკუთარ თავს.

ეს ფილმი გააძლიერებს დამწყებ, ახალბედა მასწავლებლებს, ან იმათ, რომლებიც საკუთარ მოსწავლეებს რთული ქცევის მქონეებად მოიხსენიებენ და მათთან ურთიერთობა დიდ ტანჯვად მიაჩნიათ.

ფილმის ლინკი: „ცეროდენა რაინდები“ https://www.youtube.com/watch?v=5NhScPlbQqo

ასევე, მინდა გაგიზიაროთ ჩემი აღმოჩენები ერთი საინტერესო წიგნის შესახებ. მარიანე კაურინის „ჩვენი სამხრეთი“ მეექვსეკლასელი მოსწავლეების თავგადასავლებს გვიამბობს. მათი სასკოლო და პირადი ცხოვრების ამბები ჩააფიქრებს მკითხველ მასწავლებელს, თინეიჯერს, დედას, ბებიას. წიგნი მოგვითხრობს მეგობრობის, სიყვარულის, გულწრფელობისა და სიმართლის მნიშვნელობაზე. თუმცა, მე მინდა, ყურადღება გავამახვილო წიგნში განვითარებულ იმ მიმართულებაზე, რომელშიც სასკოლო ცხოვრებაა აღწერილი. წიგნის დასაწყისშივე ჩნდება ვარდისფერი ტუჩსაცხით, მრგვალი სათვალით, სოკოს ფორმად შეკრული თმითა და კაშკაშა ყვითელი კაბით, ღიმილიანი, მხიარული მასწავლებელი, ვიგდისი. ის მართლაც მხიარული ადამიანია, მაშინაც კი არ ღიზიანდება, როდესაც მოსწავლეები მის სხვადასხვა ქმედებას აჯავრებდნენ. ამის დანახვისას, ვიგდისი გულიანად იცინის. მთავარი პერსონაჟი ინა, რომელიც დედასთან ერთად ცხოვრობს ღარიბულ უბანში, ულამაზო და პირქუში კორპუსის ბინაში, სევდიანი, ჩაკეტილი და არც ისე კომუნიკაბელური გოგონაა. სწორედ ის გვიყვება თავისი და თანაკლასელების საინტერესო საზაფხულო ამბებს. წიგნის კითხვისას მასწავლებელმა ბევრ საინტერესო რამეზე შეიძლება გაამახვილოს ყურადღება და ჩაფიქრდეს, გადახედოს საკუთარ მიდგომებს, მოსწავლეებისადმი დამოკიდებულებებს, და შესაძლოა ვიგდისი მასწავლებლის, როგორც კოლეგის მიმართ, მეტი სიახლოვე გაუჩნდეს, რადგან მის ადგილას ხშირად თავადაც ყოფილა. რთულია, თინეიჯერ მოსწავლეებს ბოლომდე გაუგო; მათი სიყვარული თუ ვერა, პატივისცემა და ნდობა მაინც მოიპოვო.

წიგნში განვითარებული ამბები მასწავლებლებს საშუალებას გვაძლევს, შორიდან შევხედოთ მასწავლებლის მიერ შეთავაზებულ სასწავლო პროცესს. დავინახავთ, რომ ერთი უბრალო, თითქოს უწყინარი აქტივობა, რომელსაც მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, შეიძლება ზოგი მოსწავლისთვის ძალიან სტრესული, სანერვიულო და უსიამოვნო აღმოჩნდეს. ეს კი საგრძნობლად ცვლის მოსწავლის სკოლისადმი განწყობას. მაგალითად, მასწავლებლის მიერ შეთავაზებულმა აქტივობამ, თითქოს უწყინარმა კითხვამ – „რას გეგმავ ზაფხულის არდადეგებზე?“ – ააფორიაქა მთავარი პერსონაჟი ინა, რომელიც სიღარიბის გამო, არც არაფერს გეგმავდა ზაფხულში, გარდა სახლში ყოფნისა. მას კი ამ პასუხის კლასის წინაშე თქმის მოერიდა, ამიტომ გამოსავალი მოძებნა და ტყუილი თქვა. სწორედ ამ ტყუილით იწყება ყველაფერი. ჩვენს თვალწინ განვითარებული ყველა მოვლენა ტყუილზე იგება და პერსონაჟს უხერხულ მდგომარეობაში აგდებს. ამის საფუძველი კი სწორედ სასკოლო ამბებია.