ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის შეფასებით დედამიწის მოსახლეობის დაბერების ტემპი მთელ მსოფლიოში თანდათან იზრდება და 2050 წლისთვის 60/65+ ასაკის მოსახლეობის ხვედრითი წილი 22 % -ს მიაღწევს. გასული საუკუნის განმავლობაში მოსახლეობის დაბერება მხოლოდ განვითარებულ ქვეყნებში მიმდინარეობდა, ამჟამად ეს პროცესი დაიწყო თვით ყველაზე ნაკლებად განვითარებულ ქვეყნებშიც კი. ამავე დროს მსოფლიოს უმეტეს ქვეყნებში სწრაფი ტემპით გაიზარდა ადამიანის სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობაც. მოსახლეობის დაბერება ეს არის ადამიანთა ხანგრძლივი სიცოცხლის შედეგი. მიუხედავად ამისა, მოსახლეობის დაბერების ყველაზე ცნობილი ფაქტორი შობადობის შემცირებაა. მოსახლეობის დაბერება ეს არის 60/65+ ასაკის ადამიანთა ხვედრითი წილის ზრდა მოსახლეობის საერთო რაოდენობაში. როდესაც ბავშვთა შობადობა მცირდება ეს ნიშნავს, რომ ახალგაზრდა მოსახლეობის ხვედრითი წილი მცირდება მოსახლეობის საერთო რაოდენობაში. 2021 წლის მონაცემებით შობადობის ჯამობრივმა კოეფიციენტმა განვითარებულ ქვეყნებში შეადგინა 1.7 ბავშვი. შობადობის შემცირება განვითარებად სამყაროში ეს არის უკანასკნელი წლების მოვლენა. მიუხედავად იმისა, რომ შობადობის მაჩვენებლები უმეტესად განვითარებად რეგიონებში კლებულობს უკანასკნელი 30 წლის განმავლობაში, შობადობის ჯამობრივი კოეფიციენტი კვლავ მაღალი რჩება აფრიკაში (5.0 ბავშვი), ახლო აღმოსავლეთისა და აზიის ბევრ ქვეყანაში. მოსახლეობა დაბერებას იწყებს როდესაც შობადობა მცირდება და უფროს თაობაში სიკვდილიანობის მაჩვენებელი მცირდება.
ჩინეთი
განვითარებად ქვეყნებს შორის ყველაზე სწრაფად ჩინეთი “ბერდება”, სადაც 2050 წლისთვის 60/65+ ასაკში მყოფი მოსახლეობა შეადგენს ქვეყნის მოსახლეობის მეოთხედს. მიმდინარე საუკუნის შუა პერიოდისთვის ჩინეთში მოხუცებული მოსახლეობის რაოდენობა უკვე 500 მილიონს გადააჭარბებს. ექსპერტები ამ მოვლენას “შენელებული მოქმედების ბომბს” უწოდებენ.
ჩინეთში მოსახლეობის დაბერების პროცესი ერთი მხრივ ათწლეულების განმავლობაში შობადობის შემცირებით, მეორე მხრივ კი სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობის მკვეთრი ზრდით არის განპირობებული. იმის გამო, რომ მოსახლეობის დაბერებას ეკონომიკაზე ძლიერი გავლენა აქვს, ჩინეთის საზოგადოებისთვის მომდევნო ათწლეულებში ეს გახდება მთავარი პრობლემა.
მაოისტური რეჟიმის პირობებში მოსახლეობის რაოდენობის უკონტროლო ზრდის შემდეგ, ჩინეთის მთავრობა მოსახლეობის ზრდის შემცირებას ცდილობდა, რადგან ეს აღიქმებოდა ეკონომიკური ზრდის მთავარ დაბრკოლებად. ეს იყო 1979 წელს ეგრეთ წოდებული „ერთი ბავშვის პოლიტიკის“ განხორციელების მთავარი მიზეზი. ამ პოლიტიკამ წარმატებით შეამცირა ჩინეთის შობადობის მაჩვენებელი. შობადობის მაჩვენებლებმა, სიცოცხლის ხანგრძლივობის მკვეთრად მატებასთან ერთად, გამოიწვია მოსახლეობის პირამიდის დამახინჯება. ვარაუდობენ, რომ 2040 წლისთვის 60/65+ ასაკის ასაკის მოსახლეობის ხვედრითი წილი 17,8 %-დან (2020 წ) 32 %-მდე გაიზრდება, ხოლო შობადობის მაჩვენებელი კვლავ დაბალი დარჩება. ეს ტენდენცია აისახება ხანდაზმულთა დამოკიდებულების კოეფიციენტში, რომელიც გამოხატავს საპენსიო ასაკის ადამიანთა ურთიერთობას სამუშაო ასაკის მოსახლეობასთან და ვარაუდობენ, რომ გაიზრდება 18 %-დან 66 %-მდე (2060 წ).
დაბერებული საზოგადოების გამოწვევები
პირველად ბოლო ათწლეულების განმავლობაში დემოგრაფიული ცვლა უკვე აშკარაა. შრომისუნარიანი ასაკის მოსახლეობის რაოდენობის კლება 2014 წელს დაიწყო. რასაც განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ქვეყნის მთავრობისთვის, რადგან ჩინეთის ეკონომიკური მოდელი აქამდე დიდწილად მის იაფ და უხვ სამუშაო ძალაზე იყო დაფუძნებული. ჩინეთის მთავრობამ უკვე გადადგა მნიშვნელოვანი ნაბიჯები ეკონომიკური მოდელის შესაცვლელად. რესტრუქტურიზაცია მომავალში კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი იქნება. ჩინეთის მთავრობის კიდევ ერთი გამოწვევაა საჯარო საპენსიო სისტემის გაუმჯობესება. წარსულში საპენსიო სისტემაში მხოლოდ ქალაქის მოსახლეობა იყო ჩართული. სოფლის მცხოვრებლებსა და ფერმერებს სიბერეში უწევდათ ძირითადად ნათესავების დახმარებაზე დაყრდნობა. 2010 წელს მთავრობამ წამოიწყო დამატებითი საჯარო საპენსიო სისტემა ყველა იმ ადამიანისათვის, რომელიც არ არის დაზღვეული. ეს საბაზისო დაზღვევა ბოლო წლებში მნიშვნელოვნად გაფართოვდა და დღეს უკვე ფარავს ადრე დაუზღვევი მოსახლეობის უმეტეს ნაწილს. თუმცა, ამ საბაზისო დაზღვევით გადახდილი პენსიები საგრძნობლად დაბალია და მთავრობას მოუწევს დიდი ძალისხმევა, რათა მხარი დაუჭიროს დაბერებული მოსახლეობის გარკვეულ ნაწილს, რომლის პენსია არ არის საკმარისი ცხოვრების საფასურის დასაკმაყოფილებლად და არ ჰყავს ნათესავები, რომელსაც დაეყრდნობიან.
სამხრეთ კორეა
სამხრეთ კორეის მოსახლეობა 2024 წლისთვის დაახლოებით 51,75 მილიონს მიაღწია. მოსახლეობის თითქმის სამი მეოთხედი 15-დან 64 წლამდე ასაკისაა. სამხრეთ კორეის მოსახლეობა საგანგაშო სისწრაფით ბერდება. 2023 წელს სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობით მსოფლიოში მეორე ადგილზეა იაპონიის შემდეგ, ამავე დროს დაფიქსირდა მსოფლიოში ყველაზე დაბალი შობადობის მაჩვენებელი. ეს ტენდენცია გაგრძელდება და გაძლიერდება უახლოეს წლებში. მოსალოდნელია, რომ 2025 წლისთვის სამხრეთ კორეა გახდება „სუპერ ასაკოვანი საზოგადოება“, სადაც მოსახლეობის 20 %-ზე მეტი 65 წელზე უფროსი იქნება. მოსალოდნელია, რომ მთლიანი მოსახლეობა ამ დროისთვის დაახლოებით ექვსი მილიონი ადამიანით შემცირდება.
სამხრეთ კორეაში მოსახლეობის დაბერების ეკონომიკური გავლენა
2023 წელს მხოლოდ 230 000 ბავშვი დაიბადა, რაც 20 წლის წინანდელი დონის თითქმის მესამედი იყო. შობადობის ამ მკვეთრი კლების მიზეზებია ბავშვების აღზრდის მაღალი ხარჯები, უძრავი ქონების ფასების ზრდა და სამუშაო კულტურა, რომელიც აფერხებს ქალთა კარიერულ წინსვლას შვილის გაჩენის შემდეგ. თუ ეს ტენდენცია შენარჩუნდება, ქვეყნის მთლიანი მოსახლეობა 2072 წლისთვის შემცირდება 36 მილიონამდე – ამჟამინდელი მოსახლეობის დაახლოებით ორი მესამედი.
სამხრეთ კორეა: შობადობა 2012 წლიდან 2022 წლამდე(1000 მოსახლეზე)
ამის საპირისპიროდ, 65+ ასაკის მოსახლეობა, სავარაუდოდ, 2050 წლისთვის გაორმაგდება. შრომისუნარიანი მოსახლეობის შემცირება და დამოკიდებული ადამიანების ერთდროული ზრდა ახალ თაობას მნიშვნელოვან ფინანსურ და სოციალურ ტვირთად დააწვება. ოფიციალური შეფასებით ვარაუდობენ, რომ თუ არსებული საპენსიო სისტემა შენარჩუნდება ეროვნული საპენსიო ფონდი მომდევნო 30 წელიწადში ამოიწურება. გარდა ამისა, კორეის ბანკმა გააფრთხილა, რომ შობადობის შემცირებამ შეიძლება 2050 წლიდან უარყოფითი ეკონომიკური ზრდა გამოიწვიოს.
როგორ უმკლავდება სამხრეთ კორეა დემოგრაფიულ გამოწვევებს?
სამხრეთ კორეის მთავრობამ ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში ქვეყნის შობადობის მაჩვენებლის გასაზრდელად დაახლოებით 280 ტრილიონი სამხრეთ კორეული ვონი (დაახლოებით 200 მილიარდი აშშ დოლარი) დახარჯა. გამოყოფილ ბიუჯეტს არ ჰქონდა მკაფიო მიზნები და არასაკმარისი თანხები იყო მიმართული ორსულობის, მშობიარობისა და ბავშვის მოვლისთვის. საერთაშორისო შედარებისთვის, სამხრეთ კორეის დანახარჯები ოჯახურ შეღავათებზე იყო ერთ-ერთი ყველაზე დაბალი 2022 წელს. იუნ სუკ იოლის ამჟამინდელმა ადმინისტრაციამ გააცნობიერა სტრატეგიის ცვლილების გადაუდებელი აუცილებლობა და შესთავაზა ახალი გეგმები დემოგრაფიული კრიზისის მოსაგვარებლად. თუმცა, ჯერ კიდევ გასარკვევია, რამდენად ეფექტური იქნება ეს ზომები გრძელვადიან პერსპექტივაში.
სინგაპური
სინგაპური ამჟამად განიცდის მოსახლეობის დაბერებას, რაც გამოწვეულია სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობის გაზრდით და შობადობის შემცირებით. 2021 წელს მას მსოფლიოში ერთ-ერთი, სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი ჰქონდა. თუმცა იმავე წელს სინგაპურში მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე დაბალი შობადობის მაჩვენებელიც აღინიშნა -1,15 ბავშვი ქალზე. 2035 წლისთვის, გამოთვლილია, რომ სინგაპურის მოსახლეობის დაახლოებით მესამედი იქნება 65 წლის და უფროსი ასაკის, ხოლო მედიანური ასაკი ასევე მოსალოდნელია რომ 39,7-დან ( 2015 წ) 53,4-მდე (2050 წ) შეიცვლება.
ხანდაზმულთა რაოდენობა სინგაპურში 1970-2023 წწ
2023 წელს სინგაპურში 65 + ასაკის 717,84 ათასზე მეტი მცხოვრები იყო. სინგაპური ამჟამად ერთ-ერთი ყველაზე სწრაფად დაბერებული საზოგადოებაა აზიაში იაპონიასთან ერთად.
რა გამოწვევების წინაშეა სინგაპურის დაბერებული მოსახლეობა?
ხანდაზმულ მოსახლეობას აქვს უნიკალური გამოწვევები: ეკონომიკური ზრდის შემცირება, ჯანდაცვისა და სოციალური სერვისების გაზრდილი ხარჯები. სინგაპურის მთავრობის მთავარი პრიორიტეტი ხანდაზმულთა ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესება გახდა, რადგან მარტო დასაქმება არ იქნება საკმარისი სინგაპურელების მხარდასაჭერად სიცოცხლის ბოლო წლებში. 2015 წელს სინგაპურის მთავრობამ შეიტანა პაკეტი „პიონერების თაობა“ (The Pioneer Generation Package), რათა დაეხმაროს 1950 წლამდე დაბადებულ მოქალაქეებს ჯანმრთელობის დაცვისა და ცხოვრების ხარჯებთან გამკლავებაში. 2019 წელს პაკეტი -Merdeka Generation Package ამოქმედდა, რათა დაეხმაროს 1950-იან წლებში დაბადებულ „ბავშვებს“.
ასევე მზარდია მოთხოვნა ხანდაზმულთა დღისა და დემენციის მოვლის დაწესებულებებზე. კორპორატიულ დონეზე, რამდენიმე კომპანიამ, როგორიცაა სინგაპურის განვითარების ბანკმა (DBS) დანერგა პერსონალის ტრენინგი და კურსები უფროსებთან უკეთესი კომუნიკაციისთვის.
რა გამოწვევები აქვთ სინგაპურელ ხანდაზმულ მოსახლეობას?
სინგაპურში სიბერე ნიშნავს ცხოვრების მაღალ ხარჯებს. 2019 წელს, ლი კუან იუს საჯარო პოლიტიკის მოხსენებამ დაადგინა, რომ სინგაპურში 65 + ასაკის ხანდაზმულ მარტო მცხოვრებ მოქალაქეს სჭირდება თვეში დაახლოებით 1,379 S$ (სინგაპურული დოლარი), რათა ცხოვრების საბაზო ძირითადი სტანდარტები დაიკმაყოფილოს. 55-დან 64 წლამდე ასაკის ადამიანებისთვის ეს მაჩვენებელი 1721 S$ იყო. სინგაპურელების გამოკითხვამ აჩვენა, რომ 49% ფიქრობს, რომ არ იყო მზად სიბერისთვის ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის თვალსაზრისით, ხოლო გამოკითხულთა 55 % ასევე ფიქრობს, რომ ფინანსურად არ იყო მზად სიბერისთვის. ამან შესაძლოა ხელი შეუწყო დღეს სინგაპურის სამუშაო ძალაში ხანდაზმულთა რაოდენობის შესამჩნევ ზრდას. 2030 წლისთვის საპენსიო და ხელახალი დასაქმების ასაკი შესაბამისად 65 და 70 წლამდე გაიზრდება. 2018 წლის მდგომარეობით 65 წელზე უფროსი ასაკის დასაქმებულთა რაოდენობა 145 000-ს შეადგენდა, მაშინ როცა ათი წლის წინ ეს დაახლოებით 50 000 იყო. დამსაქმებლების წახალისების მიზნით, დაიქირაონ უფროსი თაობის მუშაკები, მთავრობამ შემოიღო უფროსი თაობის მუშაკებისთვის გრანტი 125 000 S$ -მდე, რომელიც უზრუნველყოფს დაფინანსებას იმ დამსაქმებლებისთვის, რომლებმაც გაზარდეს შიდა საპენსიო და ხელახალი დასაქმების ასაკი.
ინდოეთი
ინდოეთის ხანდაზმული მოსახლეობის რაოდენობა 1961 წლიდან სტაბილურად იზრდება .
ინდოეთის მოსახლეობის რაოდენობა და შემადგენლობა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი დემოგრაფიული მაჩვენებლები, რომელიც გამოიყენება დაგეგმვისთვის. ქვეყანაში 65+ ასაკის მოსახლეობის ზრდის ტემპი ნაწილობრივ გამოწვეულია მედიცინის განვითარების შედეგად სიკვდილიანობის შემცირებით. ხალხი უფრო დიდხანს ცხოვრობს და ქვეყნის მოსახლეობის 10 %-ზე მეტი არის 60 წელზე მეტი ასაკის (2021 წ). ეს მიუთითებს ხანდაზმულთა მომსახურების მდგომარეობისა და ფინანსური საჭიროებების გააზრებაზე და, შესაბამისად, ხანდაზმულთა ცხოვრების გასაადვილებლად საჭირო პოლიტიკის განხორციელების მხარდაჭერაზე. ეს ასევე მიუთითებს იმაზე, რომ მომავალში უფრო მეტი ადამიანი მიიღებს პენსიას და სამთავრობო პენსიების გაზრდის საჭიროება გადაუდებელი პრიორიტეტი გახდება.
ეკონომიკური მდგომარეობა
ხანდაზმულთა დამოკიდებულების მაჩვენებელი გვიჩვენებს 65 წელზე მეტი ასაკის პირთა რიცხვსა და 15-დან 64 წლამდე ასაკის პირთა რაოდენობას შორის თანაფარდობას 100 ადამიანზე. ინდოეთში ეს კოეფიციენტი გაიზარდა თითქმის 11 %-დან 14 %-ზე 1961 წლიდან 2011 წლამდე და პროგნოზირებული იყო, რომ გაიზრდებოდა 20%-ზე მეტი 2031 წელს.
მოხუცების განაწილებამ, რომლებიც ეკონომიკურად არიან დამოკიდებულნი სხვა ადამიანებზე, გაიზარდა სოფლად. თუმცა, მთლიანად დამოკიდებულ მოხუცთა წილი სოფლად და ქალაქად შემცირდა. 2017 წელს ისინი, რომლებიც მთლიანად დამოკიდებულნი იყვნენ სოფლად, ეყრდნობოდნენ შვილებს ან მათ საჭიროებებს, ხოლო მეორე რიგში იყო ნათესავი, მეუღლე.
გამოწვევები ასაკის მატებასთან ერთად მატულობს. ქრონიკული დაავადებებისგან მაღალი ავადობის გამო ხანდაზმულებს აქვთ ხანგრძლივი ჯანდაცვის მოთხოვნილებები, რომლებიც დაკავშირებულია მაღალ დანახარჯებთან, რომელსაც მოსახლეობის სამ მეოთხედზე მეტი ვერ ახერხებს. ამ პრობლემების ეფექტურად გადასაჭრელად, აუცილებელია ხანდაზმულთა ჯანდაცვის სისტების და ხელმისაწვდომობის გაფართოება (საყოველთაო ჯანდაცვის დაფარვა). რაც სხვა სამთავრობო სქემებთან ერთად, რომლებიც ხანდაზმულების ფინანსურ უსაფრთხოებას იცავს ხელს შეუწყობს იმ ეკონომიკური და სოციალური პირობების შემსუბუქებას, რომლებიც გავლენას ახდენენ ხანდაზმული მოსახლეობის კეთილდღეობაზე.
გამოყენებული ვებგვერდები: https://www.statista.com/statistics/712843/south-korea-population-projections-by-age-group/ ; https://forbes.ge/blogs/mosakhleobis-sitsotskhlis-khangrdzlivobith-saqarthvelo-msophlioshi-93-e-adgilzea/ ; https://www.statista.com/topics/6000/aging-population-in-china/
