მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი ლიტერატურულ კონკურსს აცხადებს!
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის ჟურნალი “მასწავლებელი“ და ინტერნეტგაზეთი „mastsavlebeli.ge“, ფარმაცეტული კომპანია „PSP“ მხარდაჭერით, აცხადებს ლიტერატურულ კონკურს მწერლებისთვის: “საუკეთესო მოთხრობა მასწავლებელზე“, რომლის ფარგლებში გამოვლინდება სამი საუკეთესო მოთხრობა მასწავლებლის საქმიანობისა და სკოლის ცხოვრების შესახებ.
კონკურსის ფარგლებში განიხილება მხოლოდ ის მოთხრობა, რომელიც საკონკურსო პერიოდში შეიქმნება. კონკურსის მიზანია, მასწავლებლის პროფესიის პოპულარიზაცია და მხარდაჭერა.
კონკურსის სამ გამარჯვებულს (I,II,III ადგილი) გამოავლენს ჟიური. გამარჯვებულები დაჯილდოვდებიან 5ოქტომბერს, მასწავლებლის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილ საზეიმო მიღებაზე და საჩუქრად გადაეცემათ პერსონალური პორტატული კომპიუტერები, ასევე ფულადი პრიზი:
I ადგილი – 1000 ლარი;
II ადგილი – 700 ლარი;
III ადგილი – 500 ლარი.
ლიტერატურული ნაწარმოებები მიიღება 2016 წლის 20 სექტემბრამდე, ელექტრონულ ფოსტაზე: tpdc.georgia@gmail.comგზავნილში მითითებული უნდა იყოს ავტორის ვინაობა და საკონტაქტო ინფორმაცია. საუკეთესო მოთხრობები გამოქვეყნდება ინტერნეტგაზეთ „mastsavlebeli.ge“-ზე.
დიდი ტექსტი დიდი სამყაროა. რომანი სიტყვებით ნაშენებ რეალობას ჰგავს და ავტორები იქ შეგვიძღვებიან ხოლმე, ამ თავიანთ სამყაროებში.
ჯონ სტაინბეკის „ედემის აღმოსავლეთით“ დიდი და დიდებული რომანია.
ქართულად თარგმნილი[1] 800 გვერდია და კითხვისას ფურცელ-ფურცელ, ნაბიჯ-ნაბიჯ ვეცნობით ადამიანს.
წიგნი ადამიანებზეა.
ადამიანთა შორის ურთიერთობაზე, ამბივალენტური გრძნობების გაშინაგანებაზე – როგორ შეიძლება იგრძნო ერთდროულად ორი ურთიერთსაპირისპირო განცდა. წიგნი ჩვენთვის ასე ნაცნობ განტოლებაზეც თავის პასუხს გვცემს – მარტო წვრთნა უშველის, თუ ბუნება, გენეტიკა, თანდაყოლილი და ჩაკირული სქემებია ადამიანი?
წიგნი სიკეთესა და ბოროტებაზე, გამარჯვებასა და დამარცხებაზე, სიცოცხლესა და სიკვდილზეცაა. სტაინბეკმა ყველა მთავარ საფიქრალს მოუყარა თითქოს თავი, შექმნა ტექსტის კალაპოტი და მდინარედ აქცია, სალინასივით დაუდგრომელ, ბობოქარ, მშვენიერ, თვალწარმტაც მდინარედ.
ამ წიგნში ვეცნობით მსოფლიო მონსტრებისა და ურჩხულების, არაადამიანებისა და უგულოების გალერეაში ერთ-ერთ გამოსაჩენ ადგილს რომ იკავებს, ისეთ ურჩხულს, ქეთი ეიმსს და ამავე წიგნშია მარადიული განთიადივით მშვენიერი ადამიანი, ვისი აზრებიც მერცხლებივით მსუბუქად და ლამაზად ფრენენ, ვინც აკეთილშობილებს ყველასა და ყველაფერს მის ირგვლივ.
საშუალო საფეხურზე ერთი ზაფხული ჯონ სტაინბეკის ზაფხულად შეიძლება გამოცხადდეს. მაგალითად, მე-11 კლასში თუ მოსწავლეები საზაფხულო არდადეგებს სტაინბეკის ქართულად ნათარგმნ (ან, თუ ენის ცოდნა ხელს აძლევთ, ორიგინალში, ინგლისურად) წიგნებს წაიკითხავენ, დაუგროვდებათ საფიქრალი, სათქმელი, უამრავი არაჩვეულებრივი პერსონაჟით, გმირით შეივსება მათი არსენალი, გული სითბოთი აევსებათ და თვალები, ზოგჯერ, ცრემლებით, მაგრამ სტაინბეკი ის ავტორია, რომელსაც კაცობრიობის სჯერა, სწამს, ადამიანს ხედავს და აღიარებს, იღებს მას ყველანაირ გამოვლინებაში და დარწმუნებულია სიკეთის გამარჯვებაში. ის მაწანწალების, ავაზაკების, ჩათლახების, სუტენიორების, ნაბიჭვრების, ყველანაირი ჯურის ხალხის ქომაგია. მისი მაწანწალები ყველაზე ღირსეული და ღვთისნიერი მაწანწალები არიან. სოციალურ ფსკერზე ბედისწერის განგებით გადასროლილ ადამიანებში ყოველთვის პოულობს ღირსებას, ადამიანურობას. ეს კი ისე ძალიან გვჭირდება ხოლმე სულის სალბუნად, მძიმე ჟამს იმავ სულის მოსათქმელად.
„ედემის აღმოსავლეთით“ ცოტა ხნით ჩასახლება ჩვენთვის, მასწავლებლებისთვის, აღმზრდელებისთვის ბევრის მომცემია. წიგნში ბავშვებსა და აღზრდაზე ბევრია ნათქვამი. ერთ-ერთი გამორჩეული პერსონაჟის, ჩინელი ლის აღზრდის პრინციპებით კი პედაგოგიკის ქრესტომათია შეიძლება შეიქმნას.
ლის აღზრდის პრინციპები
თავისუფლება კონტროლის ნაცვლად. ეს ნიშნავს, რომ ბავშვს უნდა ჰქონდეს უფლება, დაუშვას შეცდომები. შეცდომების გათავისება, შედეგების წვნევა, დასკვნების დამოუკიდებლად გაკეთება მნიშვნელოვანი ცხოვრებისეული გაკვეთილებია. მშობლის (აღმზრდელის) დიდაქტიკა და დიქტატი ამ გამოცდილების სიკეთეს ვერ ჩაანაცვლებს. ტრასკების ტყუპებს ის ამ პრინციპით ზრდის. ქეილისთან ურთიერთობისას ეს განსაკუთრებით ნათლად ვლინდება. ფულის დაწვის ეპიზოდში ქეილი ელის, რომ ლი მას ხელიდან წაგლეჯს ასანთს, ქოქოლას დააყრის, გაუბრაზდება, შეეცდება შეჩერებას ან ჭკუას ასწავლის. ლი „გააწბილებს“ მას და საბოლოოდ „იმარჯვებს“, რადგან ქეილის შინაგანი ხმა, მისი სინდისი და სინდისის ქენჯნა მეტს ასწავლის, ვიდრე ყველაზე ბრძენი ადამიანის დარიგებებს შეეძლო ესწავლებინა.
მორალი არჩევითია და ადამიანს შესწევს უნარი, გააკეთოს სწორი არჩევანი, გარემო პირობების მიუხედავად. ამაში მას დახმარება სჭირდება. ლი დარწმუნებულია, რომ ადამიანი ყოველთვის სიმართლისა და სიკეთის მხარეს იქნება, თუკი მას ერთხელ მაინც დაანახვეს, რომ ენდობიან. არცერთ მოზარდს არ ანიჭებს ბედნიერებასა და სიამოვნებას დესტრუქცია, არ არსებობს ბავშვი, რომელიც „ტკბება ცუდი საქციელით“ და ილტვის რაც შეიძლება მკაცრი სასჯელის მისაღებად. უბრალოდ, სხვადასხვა მიზეზის გამო ადამიანს შეიძლება ჩამოუყალიბდეს დასწავლილი ქცევა, რომელიც დამანგრეველია მისთვისაც და გარშემომყოფებისთვისაც.
მე ის იმიტომ მძულს, რომ კარგად მესმის მისი, მას ჩემს თავში ვხედავ“ – ამბობს ქეილი დედამისზე, ქალზე, რომელსაც სტაინბეკიც კი ურჩხულს უწოდებს (არადა, ზევით ვთქვი, ამ მწერალს აქვს გამაოგნებელი უნარი, ეძებოს და იპოვოს სინათლე ყველა ადამიანში, ოღონდ არა ქეთი ეიმსში. მის შემოყვანამდე მწერალი მთელ წინასიტყვაობას სთავაზობს მკითხველს, შემდეგ კი იმასაც თვალსაჩინოდ აჩვენებს, რა შეცდომებს უშვებენ ქეთის აღზრდისას მშობლები და როგორ ყალიბდება ამ ურჩხულად უმშვენიერესი, ანგელოზისსახიანი გოგონა).
ახლავე გაჩუმდი! – წამოხტა ლი, – ასეთი სისულელეები აღარ გამაგონო, გესმის? რა თქმა უნდა, სრულიად შესაძლებელია, რომ შენშიც იყოს ცუდი, ყველა ადამიანშია უარყოფითი მხარეები. ასწიე თავი! თვალებში შემომხედე!…
…რა გინდა?
შენში კარგიც არის, გაიგე?! შემომხედე-მეთქი, რომ გელაპარაკები! ასე რომ არ იყოს, ახლა ასეთი დაღონებული არ იქნებოდი. არ გაბედო იოლი გზის არჩევა. ძალიან ადვილია ყველაფრის მემკვიდრეობისთვის გადაბრალება. აღარ გამაგონო ასეთი სისულელეები! ყურადღებით მისმინე: ყველაფერი, რასაც შენ გააკეთებ, შენი ბრალი იქნება და არა დედაშენის!
შენ ამის გჯერა?
მჯერა და გირჩევ, შენც დაიჯერო, თორემ ტყავს გაგაძრობ, იცოდე!
ქეილი რომ ოთახიდან გავიდა, ლი ისევ სავარძელში ჩაეშვა. „სად ჯანდაბაში წავიდა ჩემი აღმოსავლური თავშეკავება? – გაიფიქრა მან.
საინტერესოა, რომ აღმოსავლური თავშეკავება ლის მხოლოდ მაშინ „ღალატობს“ ხოლმე, როდესაც ბიჭები, მისი აღზრდილი ტყუპები, საკუთარ თავში დაურწმუნებელნი და დესტრუქციულნი ხდებიან. ამ დროს მასში უპირობო მხარდამჭერი, გზამკვლევი და აღმზრდელი იღვიძებს ხოლმე.
აღმზრდელი ბავშვისთვის უფროსი მეგზურია, გზას უკვალავს ცხოვრების სავალ გზებზე, ის არაა დიქტატორი, მოკარნახე, იძულების მექანიზმი ახალგაზრდასთან არ ჭრის და მოთმინება და მოსმენა, საუბრები ყველაფერზე, გულახდილობა, გულწრფელობა ლის მთავარი სამარჯვებია. სხვა ყველა გზა ჩიხში მიდის. ულმობელი სიმართლე და შიშველი გულწრფელობა, როცა ადამიანი ამ სიმართლის მისაღებად მზადაა, უკეთესია, ვიდრე დაშაქრული ტყუილი, ილუზია.
– ნეტა შეიძლებოდეს, რომ ბიჭებს სიმართლე გაუმხილოთ.
– ჰო, მაგრამ არ მინდა, რომ დედაზე ცუდი იფიქრონ.
– სხვა საფრთხეზე არასდროს გიფიქრიათ?
– რას გულისხმობ?
– თვითონ რომ შეიტყონ ყველაფერი? შეიძლება ვინმემ უთხრას.
– რას იზამ? რომ გაიზრდებიან, შეიძლება უფრო ადვილი იყოს მათთვის.
– არა მგონია, – თქვა ლიმ. – თუმცა ეს არ არის ყველაზე მთავარი საფრთხე.
– ვერ ვხვდები, რაზე ლაპარაკობ.
– ტყუილი მაღელვებს ყველაზე მეტად. სიცრუე ყველაფერს აფუჭებს. თუ ისინი ოდესმე შეიტყობენ, რომ ატყუებდით, სიმართლე დაზარალდება. ისინი თქვენ აღარასდროს დაგიჯერებენ.
და მერე ლი ჰყვება თავისი მშობლების ამბავს, რაც დამზაფრავად მძიმე, ტრაგიკული, არაადამიანური ტკივილის დამტევია. ლი ჰყვება ბოლომდე, დაუფარავად და ამ ამბის ფინალი ყველაზე მოულოდნელი რამაა, რაც კი შეიძლება წარმოიდგინო. ლის მშობლების ამბავზე მეორე ვეებერთელა და დიდებული რომანი იწერება მკითხველის წარმოსახვაში და სამუდამოდ რჩება იქ.
სტაინბეკმა ამ რომანისთვის ნობელის პრემია მიიღო. ნობელის პრემიის გადაცემისას ფორმულირებებია ხოლმე ძალიან საინტერესო. სტაინბეკისთვის განკუთვნილი ჯილდო ასეა სიტყვებით გადმოცემული: „რეალისტური და ამავდროულად, გასაოცარი წარმოსახვითი ქმნილებებისთვის, რომლებიც თბილი იუმორითა და სოციალური გამჭრიახობითაა განმსჭვალული“.
პირადად ჩემგან კი სტაინბეკს სამუდამოდ ეკუთვნის მადლობა და ადგილი გულსა და გონებაში ადამიანისა და ადამიანობის ასე დაფასებისთვის, წარმოჩენისთვის, თითოეულ მკითხველში ადამიანის შეღვიძებისთვის.
ჩემს ოთხ მოსწავლესთან ერთად წიგნების სამყაროში მოგზაურობა განსაკუთრებულ თავგადასავლად მექცა. ისე მოხდა, რომ ჯერ ანტუან დე სენტ ეგზიუპერის „პატარა პრინცი“ წავიკითხეთ, მერე კი ასტრიდ ლინდგრენის „მიო, ჩემო მიო“. ორივე წიგნი კაშკაშა მნათობია ჩემი ლიტერატურული ცის კაბადონზე, ამიტომ მათი შერჩევაც მათივე შუქმა მანიშნა – ჯერ ერთი ამონათდა და მერე მეორე.
ფურცელ-ფურცელ, ნახატ-ნახატ, დაყოვნებით და თანმდევი ფიქრებით ვკითხულობდით ერთსაც და მეორესაც და ამ ჩვენი ერთობლივი გზის შუაში მივხვდი, რამდენად ახლოსაა ეს ორი წიგნი ერთმანეთთან, უფრო კი იმ საერთო ვარსკვლავთან, რომლის გარშემოც თანამგზავრობენ. მივხვდი, რომ ხშირად ჩვენ კი არ ვირჩევთ წასაკითხ წიგნებს, არამედ რაღაც იდუმალი კავშირებით, ისინი თავად გვეძლევიან და გვირჩევენ ჩვენ, რათა გავყვეთ მათ მანათობელ ნაფეხურებს და ჩვენც ვიხეტიალოთ იმ კოსმოსურ სამყაროში, სიტყვა-ვარსკვლავების ოქროსფერი მტვრითა და ჩაუქრობელი ნაპერწკლებით როა სავსე.
მომინდა, ამ ჩვენი ხეტიალის გამოცდილება თქვენთვისაც მეამბა, მით უფრო, რომ წიგნების თანმიმდევრულ კითხვას არანაკლებ დიდი მნიშვნელობა აქვს. ის ფიქრისა და მსჯელობის უნარს გვიძლიერებს, პარალელებსა და საერთო თუ განსხვავებულ ატმოსფეროებს აღმოგვაჩენინებს. ბოლოს და ბოლოს, ცხოვრების ჰარმონიასა და წესრიგსაც გვაჩვევს, ძვალსა და რბილში გვინაწილებს, როგორც საჭირო ცოდნასა და შესაძლებლობას…
ანტუან დე სენტ ეგზიუპერის „პატარა პრინცი“ (ჩემს ბავშვობაში „პატარა უფლისწულის“ სახელით ვიცნობდი, მოგვიანებით კი, გიორგი ეკიზაშვილის თარგმანმა ახალი სახელი დაუმკვიდრა) მთელს მსოფლიოში პოპულარული წიგნია, რომელსაც „უასაკო“ მკითხველი ჰყავს – ის თანაბრად მიმზიდველი და ზღაპრულია ბავშვისთვისაც და უფროსისთვისაც. ეს რომ მწერლის უმთავრესი ამოცანა იყო, წიგნს წამძღვარებულ მიძღვნაშიც ჩანს:
„ლეონ ვერტს,
როდესაც ის პატარა ბიჭი იყო“.
ლეონ ვერტი მწერლის საუკეთესო (ასაკოვანი) მეგობარია, რომელსაც განსაკუთრებული ნიჭი ჰქონია – „მას ყველაფრის გაგება ძალუძს, მათ შორის საბავშვო წიგნისაც კი“. და რაც მთავარია, თავად ეგზიუპერია ის „უასაკო“ ავტორი, ვინც უსაზღვროდ ნატიფი ბავშვური სამყაროს შექმნით უკიდეგანოდ ღრმა, მარადიული და ზოგადკაცობრიული ტკივილი გააცოცხლა. ამ ტკივილს, როგორც „ტკივილთა დამთრგუნველს“, ისე ეწაფებიან დღემდე ადამიანები, ამიტომაცაა ეს წიგნი თარგმნილი მსოფლიოს უამრავ ენაზე, და ალბათ ამიტომაც ჰგონია ყველას პატარა პრინცი თავისი პირადი მეგობარი, მისი ბავშვობის და ზრდასრულობის სევდიანი, ერთგული თანამგზავრი…
ასტრიდ ლინდგრენის „მიო, ჩემო მიო“ პირველად 1954 წელს დაიბეჭდა. თითქმის ათი წელი იყო გასული მას შემდეგ, რაც „პატარა პრინცი“ ინგლისურ ენაზე, ნიუ-იორკში გამოქვეყნდა (1943 წელს). ეს მეორე მსოფლიო ომის პერიოდია, ათწლიანი დროც არაა საკმარისი იმისათვის, რომ ევროპის კონტინენტზე გაჩენილი უზარმაზარი საომარი ხანძრის ჭრილობები ბოლომდე მოშუშდეს. ეს ჭრილობები კი, ყველაზე მეტად ხომ მწერლებს სტკივათ!.. ალბათ, ესეცაა ერთ-ერთი მიზეზი იმისა, თუ როგორ გაჩნდა ორი სრულად განსხვავებული ხელწერის მქონე ავტორის შემოქმედებაში ასეთი ზღაპრული ამბები – ამბები უფლისწულებზე, დედამიწაზე მისიით დაშვებულ ანგელოზებზე, პაწია მხსნელებზე, რომლებიც ადამიანთა სამყაროში, საკუთარი სიცოცხლის ფასად, თავიანთ წონა სინათლეს ტოვებენ…
„უდაბნოს ის ალამაზებს, რომ მის სიღრმეში ჭა იმალება“ – ეტყვის პატარა პრინცი უდაბნოში ჩამოვარდნილი თვითმფრინავის მფრინავს და ამით მთელი წიგნის საიდუმლოს გააცხადებს. რა არის ეს საიდუმლო? ან ვინაა პატარა პრინცი – ოქროსთმიანი, ლაღი, მომხიბვლელი სიცილითა და წკრიალა ხმით, რომელიც დაჟინებით ითხოვს ფურცელზე დახატული ბატკნისათვის ალიკაპს, რათა ამ უკანასკნელმა, თავის პაწაწინა პლანეტაზე აღმოცენებული ვარდი არ შეუჭამოს?.. „პატარა პრინცის“ ატმოსფერო ჩამთრევად მისტიკურია, უცნაურად გრძნეული, თითქოს მთელი ეს ტექსტიც რომელიღაც უძველესი ლოცვის ტექსტია; ყველა ეპიზოდი ერთმანეთს კრიალოსნის თვლებივით ებმის, თავბრუდამხვევად გაჯადოებს სამყაროს მირიადი პლანეტის პერსონაჟთა ამბები – ლოთისა თუ ბიზნესმენის, მეფისა თუ გეოგრაფის, მეფარნის თუ მეისრის. ეს „წუთისოფლის“ მოზაიკაა, ის ადამიანური ისტორიებია, რომელთაგანაც ჩვენი ვნებათაღელვიანი ცხოვრება შედგება, თავის მარტოობით, სიძულვილით, სიხარბით, სიყვარულით… ხოლო ამ მოზაიკის მიღმა, ყველაზე შორს, პატარა პრინცის მშობლიური პლანეტაა, სადაც ერთადერთი და მარადიული სიყვარული – ვარდი დატოვა. მათი განშორების მიზეზი ძალიან ბუნებრივი ადამიანური ეკალი – ეგოიზმი იყო. მათი პატარა გაუგებრობა – ამპარტავნება და სიჯიუტე. ამ ეგოიზმმა პატარა პრინცი გალაქტიკიდან გამოტყორცნა, რათა სიყვარული თავიდან აღმოეჩინა, ვარდი მონატრებოდა, მის ღვთაებრიობაში დარწმუნებულიყო და მასთან დასაბრუნებელი გზა ეპოვა – „ჩვენ პასუხს ვაგებთ მათზე, ვინც მოვიშინაურეთ“…
ასტრიდ ლინდგრენის მიოსაც, თავდაპირველად, ყოფითი ადამიანური სამყაროდან ვეცნობით – ის სტოკჰოლმის ერთ-ერთ ქუჩაზე ცხოვრობს, ბრაზიანი და პირქუში ცოლ-ქმარი ზრდის და ერთადერთი მეგობარი ჰყავს. ამ სამყაროში მას ბოსე ულსონი ჰქვია. თუმცა, ბოსე მთელი არსებით გრძნობს, რომ სადღაც სულ სხვა ცხოვრება ელოდება, მისთვის ბედის სხვა ვარსკვლავია ჩაფიქრებული. სწორედ ეს ვარსკვლავი მიიზიდავს თავისთან ბოსეს, პატარა ობოლ ბიჭს და ნამდვილ, მშობლიურ სამყაროს აღმოაჩენინებს. აქ მას მამაც ჰყავს, თანაც არა უბრალო მოკვდავი, არამედ მამა-მეფე, რომელიც პირველ რიგში, ბოსეს ახალი სახელით ნათლავს – „მიო, ჩემო მიო“.
ასტრიდ ლინდგრენი, თავისი შემოქმედებით, თავად იყო დედამიწაზე სიკეთისთვის დაშვებული ანგელოზი. მისი ყველა წიგნი ხომ წარმოუდგენელი სინათლით და სიყვარულითაა სავსე, თუმცა „მიო, ჩემო მიო“ ამ მხრივაც ერთგვარად იკონოგრაფიული ნაწარმოებია – მასში ყველაზე მკაფიოდ და დაუფარავადაა გასიმბოლოებული ქრისტიანული სულისკვეთება. სწორედ ქრისტეა მიოს არქეტიპი (გნებავთ, პროტოტიპი), დაწყებული უფლისწულობიდან, დამთავრებული ყოვლად ყოფითი დეტალებით (მოსასხამი, კოვზი და ა.შ.) – მიო ქრისტეს გზას იმეორებს, მისი არსებობის დამმოწმებელია, მისი მეტაფორაა…
ნაომარ, გულში დაჭრილ სამყაროში, სადაც უფროსების ბოროტი ვნებებისა და ამბიციების გამო ატეხილ ბრძოლებს უამრავი ბავშვი შეეწირა, უამრავი ფსიქიკა დასახიჩრდა, ნუგეში წარიკვეთა და ცრემლი გაქვავდა – დიდი მწერლის წიგნში ოქროსფერი ნაკვალევით ეშვება უფლისწული, რომელმაც სიბნელეზე გამარჯვების იმედი უნდა შთაუნერგოს ბავშვებს, სიკეთის უძლეველობაში დაარწმუნოს და გულში სიყვარული აღმოუცენოს…
მიოს ახალი სამშობლო – მწვანე მდელოთა კუნძული – სამოთხის ალეგორიაა, თუმცა სადაც სამოთხეა, იქვეა ჯოჯოხეთის ხსოვნაც. ამ წალკოტს, მხედარ კიტოს სახით, ბოროტება ემუქრება. ეს – კაცად განხორციელებული სიბნელეა, ყველაზე მრუმე და საშიში, რომელმაც უკვე შთანთქა უამრავი სიცოცხლე… მიოს სამშობლოში დაბრუნებაც ნაწინასწარმეტყველებია, ისევე, როგორც ქრისტეს მოსვლა იყო წინასწარ გაცხადებული, მიოსაც კონკრეტული მისია აქვს – მხედარი კიტო უნდა დაამარცხოს, ამიტომ ყველა და ყველაფერი ამ მისიის სამსახურშია, ყველას თავისი როლი და ფუნქცია აქვს, ზუსტად ისე, როგორც სამყაროს დიდ წიგნში – სახარებაში. ყველაზე მეტი კი, ცხადია, მამა-მეფემ იცის, რომელიც სევდიანი, თუმცა რწმენით სავსე აცილებს პირმშოს კიტოსთან საბრძოლველად.
ეგზიუპერის პატარა პრინციც ჰგავს ქრისტეს – უფლისწულთა უფლისწულს. ჰგავს, უპირველესად, საიდუმლოს განცდით, იმ ენით უთქმელისა და ხელუხლებლისკენ მხურვალე ლტოლვით, როგორიც ქრისტესგან იმემკვიდრა ადამიანმა. „დასანახს მხოლოდ გულით დაინახავ. მთავარი თვალისთვის უხილავია“ – ეს პატარა პრინცის სიტყვებია. შეუძლებელია, არ ირწმუნო მათი. არ გაჰყვე მათ.
ასტრიდ ლინდგრენის პერსონაჟი მიო, მეგობარ იუმ-იუმთან ერთად, ყველაზე ბნელ და საშიშ სკნელებს გაივლის, სიკვდილიც ფეხდაფეხ მიჰყვება მას, წიგნის ბოლომდე სუნთქვაშეკრული და დაძაბული ელოდები, რა მოჰყვება მიოს გმირულ თავგანწირვას, მას ხომ ერთხელ, ერთადერთხელ, საყვედურიც წამოსცდა ძვირფასი მამის მიმართ – ამ რთული გზისთვის რატომ გამიმეტე, ამ დიდ ომში რატომ გამიშვიო…
გეთსიმანიის ბაღში, მთვარის შუქდამდგარ ლოდზე იდაყვებჩამოყრდნობილი იესოს ლოცვა გვაგონდება ამ დროს, ამ ლოდზე დაწვეთებული მისი სისხლიანი ცრემლი და გულის უფსკრულებიდან დაძრული თხოვნა მამის მიმართ: „თუ შეგიძლია, ამარიდე ეს სასმელი…“. მიოს პატარა გულშიც ისადგურებს შიში, სევდა და სინანული მშობლიური სამოთხისგან განშორების გამო, თუმცა ეს გული ახლა არა სტოკჰოლმელ ბოსეს, არამედ უფლისწულს ეკუთვნის, უფლისწულის ვალი კი სამეფოს ხსნაა!..
პატარა პრინცი თავისი საიდუმლოს ერთგული რჩება, თავისი დიდი და სამუდამო სიყვარულის – სურნელოვანი ვარდის, პაწია პლანეტაზე რომ მიატოვა… ვარდიც ხომ სამეუფო ყვავილია, ქრისტიანულ სარწმუნოებაში ის ღვთისმშობლის სიმბოლოცაა, სამოთხის წალკოტის მშვენებაა. ვარდი მგზნებარე სულიერი ლტოლვის მეტაფორაა, იდეაა, რომელიც, ყველა ხილულ არსზე მაღლაა. პატარა პრინცი მის გამო უნდა მოკვდეს, სიკვდილი კი მხოლოდ „ვარდისფერი გზაა“ – მშობლიურ პლანეტაზე დასაბრუნებლად.
დედამიწაზე მფრინავი რჩება, პატარა პრინცის ოქროსფერი კულულების სურნელით და მისი ჩვილი სიბრძნით გაბრუებული. და რჩება მისი ამბავი, როგორც გაცხადებული სიტყვა, ამოხსნილი საიდუმლო, უფლისწულთა უფლისწულის სულით შთაბერილი…
მიოც ამარცხებს სიკვდილს – სხვაგვარად ხომ შეუძლებელია! მხედარ კიტოს დამარცხებით მთელი სამყაროსთვის მოაქვს დაკარგული სინათლე და სიკეთე. ყველაფერი თავის ადგილს უბრუნდება – შვილები მშობლებს, კვირტები – ხეს, მდინარეები – ხევთა ნაპირებს…
კიდევ ბევრ უფლისწულს იცნობს საბავშვო ლიტერატურა და ცხადია, ყველა მათგანი უაღრესად საინტერესოა. უფლისწულები „სადიდო“ მწერლობასაც ჰყავს და ყველაზე მკაფიო და მარადიული მათ შორის, დანიის პრინცია – სევდიანი მოაზროვნე ჰამლეტი, რომელმაც კაცობრიული ფიქრი ახალ სიმაღლეზე აზიდა. თუმცა, ეს სხვა საუბრის ამბავია, სხვა განცდების წყაროა.
მე და ჩემმა მოსწავლეებმა პატარა პრინცთან და მიოსთან ერთად თითქმის ორი თვე ვიცხოვრეთ. დეტალურად განვიხილავდით ყველა მსგავსებას, სიმბოლოს, ყველა აქცენტსა და ნიუანსს. ვსვამდით კითხვებს, ვმსჯელობდით და ვკამათობდით კიდეც. ორივე წიგნი დაგვეხმარა, ჩვენს რწმენაში განვმტკიცებულიყავით, ბოროტებაზე სიკეთის გამარჯვების რწმენაში! დღესაც ომის ხანძრებია მსოფლიოში, დღესაც ბევრი ბავშვი იტანჯება და იჩაგრება, დღესაც დაეძებენ ერთმანეთს მშობლები და შვილები, მეგობრები და შეყვარებულები… სამყაროს კი ნუგეში სჭირდება. ის მსოფლიოს დიდ წიგნებშიცაა გაბნეული, ხოლო ამ წიგნებს დღემდე შეუძლიათ, ცისკენ აგახედონ.
იქ, სადაც უფლისწულები ცხოვრობენ. უფლისწულთა უფლისწული კი ოქროსფერი ღიმილით ყველას ერთად დაგვყურებს და ხარობს, როცა მის ცქერაში ერთმანეთს ვპოულობთ ადამიანები…
როგორც პრაქტიკა გვიჩვენებს, ბევრი მშობელი უჩივის საკუთარი შვილის პასიურობას, უინიციატივობასა და უპასუხისმგებლობას. უნდა ითქვას, რომ მათი შეშფოთება და წუხილი ნამდვილად არ არის უსაფუძვლო, რადგან ბავშვის განვითარების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მაჩვენებელი, როგორც სკოლამდელ, ასევე სასკოლო ასაკში არის ის, თუ რამდენად ამჟღავნებს ბავშვი ინიციატივას ამა თუ იმ საქმიანობის, განსაკუთრებით კი თამაშისა და სწავლის დროს. ყველა მშობელს სურს, რომ მისი შვილი იყოს დამოუკიდებელი, ინიციატივიანი და მაქსიმალურად გამოავლინოს საკუთარი შემოქმედებითი პოტენციალი და ნიჭი. თუმცა, სამწუხარო ის არის, რომ ძალიან ხშირად თავად ჩვენ, უფროსები ბავშვთან ჩვენი არასწორი დამოკიდებულებით ვხდებით, რომ ჩვენი აღსაზრდელი მოკლებულია ინიციატიურობასა და დამოუკიდებლობას.
უფროსების ძირითადი შეცდომები, რომლებიც აფერხებს ბავშვის ინიციატიურობის განვითარებას:
ჰიპერმზრუნველობა და უფროსებზე ზედმეტად დამოკიდებულება. თუ უფროსები ბავშვის ნაცვლად მივიღებთ ყველა გადაწყვეტილებას იმისათვის, რომ შევუმსუბუქოთ მას მდგომარეობა, ეს ბავშვს იქამდე მიიყვანს, რომ მას ექნება შიში არჩევანის გაკეთების აუცილებლობის შემთხვევაში. ის ვერ შეძლებს განსაზღვროს, რა არის სწორი და რა არის არასწორი. როდესაც უფროსები მუდმივად თავს დავტრიალებთ ბავშვს, მის ნაცვლად მომენტალურად ვწყვეტთ ყველა პრობლემას, საეჭვოა, რომ მას გამოუმუშავდეს დამოუკიდებლობა, ინიციატიურობა და საკუთარ თავში დარწმუნებულობა. მომავალში კი ის არ იქნება მზად რეალური ცხოვრებისთვის;
მკაცრი კრიტიკა, მუდმივი საყვედურები მარცხისა და წარუმატებლობის გამო. თუ მოზარდს ყოველი მარცხის, წარუმატებლობის გამო ვუსაყვედურებთ, ის მივა იმ დასკვნამდე, რომ არ ღირს მცდელობაც კი რაიმეს გასაკეთებლად. ასე ვითარდება დამოუკიდებლად გადაწყვეტილების მიღების შიში. ბავშვი ვერასოდეს გაიგებს წარუმატებლობის, მარცხის მნიშვნელობას, რაც, თავის მხრივ, ბევრს გვასწავლის. ეს შიში ხდება ასევე დაბალი თვითშეფასების ფორმირების და საკუთარ თავში დაურწმუნებლობის მიზეზი;
ბავშვის ნებისმიერი სურვილის შესრულება. თუ ბავშვის ყველა სურვილი დაკმაყოფილებული იქნება იმ მოტივით, რომ არ მოუწიოს ემოციური დაძაბვა, შფოთვა, ნერვიულობა, ის ძალიან სუსტი იქნება ნებისმიერი რთული ამოცანის წინაშე და საეჭვოა, რომ შეძლოს მისი დამოუკიდებლად გადაჭრა;
ბავშვის ზედმეტად დამოკიდებულება, მიჯაჭვულობა უფროსებზე. ბევრი მშობელი ბავშვს ყველანაირად მასზე დამოკიდებულს ხდის. ალბათ ყველას შეგვხვედრია ისეთი ბავშვები, რომლებსაც ექვსი-შვიდი წლის ასაკში ჯერ კიდევ მშობლები აცმევენ, უკრავენ ფეხსაცმლის თასმებს, ვარცხნიან თმას. უფროსების ასეთი დამოკიდებულება ნამდვილად ვერ გამოუმუშავებს ბავშვს საკუთარ თავში დარწმუნებულობის გრძნობას და ვერ მიაჩვევს დამოუკიდებლობას. ბავშვი, რომელიც არასოდეს ალაგებს თავის ნივთებს და ამას მის ნაცვლად უფროსები აკეთებენ, ყოველთვის სხვებზე დამოკიდებული იქნება. ამასთან ერთად ეს ხელს შეუწყობს სიზარმაცესა და უინციატივობას;
კონფლიქტებისა და ურთიერთობების გართულებების თავიდან აცილების სურვილი. გადაღლილი მშობლისთვის, რომელმაც რამდენჯერმე სთხოვა ბავშვს სათამაშოების, ან სასწავლო ნივთების დალაგება, მაგრამ მიზანს ვერ მიაღწია, უფრო ადვილი და ნაკლებად დამღლელია „დანებება“. მას ურჩევნია თავად უფრო სწრაფად და ხარისხიანად გააკეთოს ეს ყველაფერი, ვიდრე ერთხელ კიდევ მოსთხოვოს ბავშვს ამის გაკეთება. სამწუხაროდ, უფროსის ასეთი ქცევა ცეცხლზე ნავთის დასხმის ტოლფასია. თუ ბავშვმა იცის, რომ უფროსები ადრე თუ გვიან მივლენ და მის ნაცვლად ყველაფერს გააკეთებენ, ნაკლებ სავარაუდოა, რომ მან ინიციატივა გამოამჟღავნოს და დამოუკიდებლად გააკეთოს ის, რაც მრავალჯერ სთხოვეს.
რეკომენდაციები – როგორ აღვზარდოთ ინიციატიურობა ბავშვში:
მოვერიდოთ ბავშვისთვის მისი ცხოვრების ყოველი წუთის დაგეგმვას. ნუ შევუდგენთ მას დღის ისეთ განრიგს, რომელშიც არ იქნება ადგილი დასვენებისა და თამაშისთვის. ნუ დავტვირთავთ ბავშვს ზედმეტი აქტივობებით, მაშინაც კი, თუ ეს შემოქმედებითი ან სპორტული აქტივობებია. სხვადასხვა საქმიანობასთან ერთად ბავშვს უნდა ჰქონდეს დრო განმარტოებისა და მისთვის საინტერესო საქმიანობით დაკავებისთვის. აუცილებელია დატვირთვის დოზირება. არცთუ იშვიათად უფროსები ცდილობენ უმცროსკლასელის დღის რეჟიმის ისე ორგანიზებას, რომ მას დარჩეს რაც შეიძლება ნაკლები თავისუფალი დრო „სისულელეებისთვის“. თუმცა, ზედმეტად მკაცრი და დატვირთული განრიგი ბავშვს პასიურს ხდის. მას არ რჩება ძალა და დრო იმ საქმიანობის ასარჩევად, რომელიც მოსწონს;
მივცეთ ბავშვს გადაწყვეტილების დამოუკიდებლად მიღების უფლება. მას შეუძლია აირჩიოს, რა ფერის ტანსაცმელს ჩაიცვამს, როგორ გაატარებს თავისუფალ დროს, სად წავა არდადეგებზე – მშობლებთან ერთად ზღვაზე, თუ ბებიასთან სოფელში. ბავშვმა უნდა იგრძნოს, რომ მისი ხმა, მისი აზრი მნიშვნელოვანია ერთობლივი ოჯახური საქმიანობის არჩევისა და გადაწყვეტილების მიღებისას;
შევამციროთ კონტროლი. ნუ გავაკრიტიკებთ ბავშვის ყოველ ნაბიჯს. დაე, დაუშვას შეცდომები და ეძებოს გზები ამ შეცდომების და სირთულეების დასაძლევად. საკუთარ გამოცდილებას და უნარებს უფრო მეტი სარგებლის მოტანა შეუძლია, ვიდრე მზა შაბლონებსა და აღზრდას მკაცრ ჩარჩოებში;
მხარი დავუჭიროთ ბავშვის ინიციატივას, მის გატაცებას მაშინაც კი, თუ ის დიდად არ მოგვწონს. თუ მოზარდი გადაწყვეტს კარატეზე, ფეხბურთზე ან ჭიდაობაზე სიარულს, ნუ ვიჩქარებთ აკრძალვას, უარის თქმას და ბავშვის დარწმუნებას, რომ მას არაფერი გამოუვა და წარმატებას ვერ მიაღწევს. მაშინაც კი, თუ გამოცდილება წარუმატებელი აღმოჩნდება, ის ბავშვისთვის მაინც მნიშვნელოვანი იქნება;
ვეცადოთ, რომ ბავშვთან ურთიერთობისას ფოკუსირებული ვიყოთ, აქცენტები გავაკეთოთ მის ძლიერ მხარეებზე და წარმატებულ მოქმედებებზე. მნიშვნელოვანია, დავეხმაროთ ბავშვს იმის დანახვაში, რის ნიჭი და უნარები აქვს და რა თვისებები დაეხმარება მას წარმატების მიღწევაში. ამით ჩვენ გავუზრდით მას საკუთარი ძალების რწმენას და ავუმაღლებთ თვითშეფასებას;
კრიტიკისა და შეცდომების გაანალიზების დროს თავი შევიკავოთ პიროვნებაზე თავდასხმისაგან, აგრესიისაგან, შეურაცხყოფისა და დამცირებისაგან. გავაკრიტიკოთ ბავშვის არასწორი მოქმედებები, ქცევა და არა მისი პიროვნება;
ბავშვის წარუმატებლობისა და მარცხის შემთხვევაშიც გამოვიჩინოთ სიყვარული და მხარდაჭერა მის მიმართ. გავაგებინოთ პატარას, რომ ის ჩვენთვის საყვარელია მაშინაც კი, თუ რაიმე დავალებას ვერ გაართვა თავი. გულწრფელი ზრუნვა და მხარდაჭერა დაეხმარება ბავშვს, შეინარჩუნოს განვითარების ხელშემწყობი თვითშეფასება და მაქსიმალურად განავითაროს თავისი ნიჭი. როდესაც უფროსები ვამჟღავნებთ უპირობო სიყვარულს ბავშვის მიმართ, ეს უდიდესი სტიმულია მისთვის ინიციატივის გამოსავლენად და საკუთარი შესაძლებლობების რეალიზებისთვის;
ვიყოთ მომთმენი, გამოვიჩინოთ მოთმინება სასურველი მიზნის მისაღწევად. ინიციატიურობა ეს არ არის ჩვევა, რომელსაც შეიძლება ბავშვი ერთ დღეში დაეუფლოს.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, თუ ჩვენ უკმაყოფილება გვიჩნდება იმის გამო, რომ ჩვენი აღსაზრდელი მოკლებულია ინიციატიურობას, დამოუკიდებლობას, კარგი იქნება გადავხედოთ ჩვენი აღზრდის სტილს, აღზრდის მეთოდებს, ბავშვთან ურთიერთობის თავისებურებებს და დროულად შევიტანოთ საჭირო ცვლილებები მათში. ბავშვი დამოუკიდებელ და ინიციატივიან პიროვნებად ვერასოდეს აღიზრდება, თუ მას დამოუკიდებლად მოქმედების საშუალება არ მიეცემა. გავითვალისწინოთ, რომ ბავშვის დასახმარებლად საუკეთესო საშუალებაა არა რაიმეს გაკეთება მისთვის, არამედ იმის ჩვენება, თუ როგორ კეთდება ეს.
სასწავლო გამოცდილების პლატფორმების ლანდშაფტი სავსეა საინტერესო შესაძლებლობებით. მოსწავლე ხართ თუ პედაგოგი, ეს საუკეთესო პლატფორმები გთავაზობთ უამრავ შესაძლებლობას სწავლის, ზრდისა და განვითარებისთვის, AI-ზე ორიენტირებული პერსონალიზებიდან დაწყებული ვირტუალური საკლასო ოთახებით დამთავრებული.
გაგაცნობთ რამდენიმე მათგანს:
LinkedIn Learning, ადრე ცნობილი იყო, როგორც Lynda.com, არის პროფესიული განვითარების პლატფორმა. კურსების დიდი ბიბლიოთეკით, რომელიც მოიცავს თემების ფართო სპექტრს, LinkedIn Learning იდეალურია პროფესიონალებისთვის, რომლებიც ცდილობენ კვალიფიკაციის ამაღლებას.
LinkedIn Learning-ის ერთ-ერთი უნიკალური მახასიათებელია მისი სასწავლო კურსები. ის შექმნილია კონკრეტული მიზნების მისაღწევად. მიუხედავად იმისა, გსურთ გახდეთ მონაცემთა ანალიტიკოსი, პროექტის მენეჯერი ან დაეუფლოთ ციფრული მარკეტინგის ინსტრუმენტებს, LinkedIn Learning-ს თქვენთვის გზა აქვს. გარდა ამისა, პლატფორმის ვიქტორინები და პრაქტიკული სავარჯიშოები ხელს უწყობს ახალი ცოდნის მიღებას.
Skillshare: Creative Learning Community
Skillshare არის პლატფორმა, რომელიც ფოკუსირებულია შემოქმედებით და სამეწარმეო უნარებზე. Skillshare გთავაზობთ კლასების ფართო სპექტრს, რომლებსაც ასწავლიან ინდუსტრიის ექსპერტები. პლატფორმის პროექტზე დაფუძნებული სწავლის მიდგომა მოსწავლეებს წაახალისებს, გამოიყენონ თავიანთი უნარები პრაქტიკული გზებით.
Skillshare-ის ერთ-ერთი გამორჩეული მახასიათებელია სემინარები, რომლებიც წარმოადგენს ინტერაქტიულ, მრავალკვირიან სასწავლო გამოცდილებას. ეს სემინარები საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, ჩაუღრმავდნენ თემას, ითანამშრომლონ თანატოლებთან და მიიღონ უკუკავშირი ინსტრუქტორებისგან.
Skillshare-ის სათემო ფორუმები და სადისკუსიო ჯგუფები უზრუნველყოფს დამხმარე გარემოს შემსწავლელთათვის, რათა ერთმანეთს გაუზიარონ იდეები.
Pluralsight: ტექნიკურიდაშემოქმედებითიუნარები
Pluralsight არის პლატფორმა, რომელიც ფოკუსირებულია ტექნოლოგიასა და შემოქმედებით უნარებზე. კურსების ფართო სპექტრით, უნარების შეფასებითა და სასწავლო გზებით, Pluralsight იდეალურია პროფესიონალებისთვის, რომლებიც ცდილობენ, დარჩნენ თავიანთ სფეროებში.
პლატფორმის ადაპტაციური უნარების შეფასება ეხმარება მოსწავლეებს, გამოავლინონ თავიანთი ძლიერი მხარეები, რაც სწავლის გამოცდილებას უფრო პერსონალიზებულს და ეფექტურს ხდის.
Pluralsight-ის ერთ-ერთი უნიკალური მახასიათებელია მისი მენტორ ცენტრი, რომელიც ინდივიდუალურად აკავშირებს შემსწავლელებს ინდუსტრიის ექსპერტებთან. ეს ფუნქცია განსაკუთრებით ღირებულია იმ მოსწავლეებისთვის, რომლებიც ცდილობენ წინსვლას და სჭირდებათ პერსონალიზებული რჩევა.
Pluralsight-ის ინტერაქტიული ლაბორატორიები და პრაქტიკული პროექტები მოსწავლეებს აძლევს პრაქტიკულ გამოცდილებას.
Khan Academy –ხანისაკადემია–უფასოგანათლებაყველასთვის
Khan Academy არის არაკომერციული საგანმანათლებლო პლატფორმა, რომელიც გთავაზობთ უფასო კურსებს საგნების ფართო სპექტრზე. პლატფორმის მისიაა, უზრუნველყოს მსოფლიო დონის განათლება ყველასთვის, ნებისმიერ ადგილას.
Khan Academy-ის ინტერაქტიული სავარჯიშოები და პერსონალიზებული სასწავლო დაფა ყველა ასაკის მოსწავლისთვის მიმზიდველი და უნიკალურია.
ხანის აკადემიის ერთ-ერთი გამორჩეული მახასიათებელია მისი ადაპტური სწავლის ტექნოლოგია, რომელიც არეგულირებს სავარჯიშოების სირთულეს მოსწავლის დონის შესაბამისად, რაც სწავლის გამოცდილებას უფრო ეფექტურს და სასიამოვნოს ხდის.
ხანის აკადემიის ვიდეო, ნაბიჯ-ნაბიჯ გაკვეთილები იძლევა რთული თემების მკაფიო და ლაკონურ ახსნას.
Duolingo: ენისსწავლაგართობით
Duolingo არის ენის შემსწავლელი პლატფორმა, რომელიც ახალი ენის შესწავლას სახალისოს და მიმზიდველს ხდის. სწავლის გათამაშებული მიდგომით, Duolingo გთავაზობთ მრავალფეროვან ენებსა და დონეებს. ის ხელმისაწვდომია ყველა დონის შემსწავლელისთვის. პლატფორმის მცირე ზომის გაკვეთილები და ინტერაქტიული სავარჯიშოები აადვილებს ენის შესწავლას და თქვენს ყოველდღიურ რუტინასთან მორგებას.
Duolingo-ს ერთ-ერთი უნიკალური მახასიათებელია ადაპტური სწავლის ტექნოლოგია, რომელიც არეგულირებს სავარჯიშოების სირთულეს მოსწავლის დონის შესაბამისად.
მასტერკლასი: ისწავლეთმაგისტრებისგან
MasterClass არის პლატფორმა, რომელიც გთავაზობთ კურსებს. მას ასწავლიან მსოფლიოში ცნობილი ექსპერტები. მასტერკლასი გთავაზობთ უნიკალურ და შთამაგონებელ სასწავლო გამოცდილებას. პლატფორმის მაღალი ხარისხის ვიდეო პროდუქციისა და სამუშაო წიგნების დახმარებით, საინტერესო თხრობის მანერით, შემსწავლელები ინფორმაციას იღებენ საუკეთესო ბიზნეს ექსპერტებისგან.
MasterClass-ის ერთ-ერთი გამორჩეული მახასიათებელია საზოგადოებრივი ცენტრი, რომელიც საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, დაუკავშირდნენ ერთმანეთს და გაუზიარონ თავიანთი გამოცდილება, რაც უფრო მიმზიდველს და ინტერაქტიულს ხდის მას.
FutureLearn: სოციალურისწავლისგამოცდილება
FutureLearn არის პლატფორმა, რომელიც ფოკუსირებულია სოციალურ სწავლასა და საზოგადოების ჩართულობაზე. კურსების, პროგრამებისა და ხარისხების ფართო სპექტრით, FutureLearn გთავაზობთ მოქნილ და ინტერაქტიულ სასწავლო გამოცდილებას. პლატფორმის სოციალური სწავლების მახასიათებლები, როგორიცაა სადისკუსიო ფორუმები და თანატოლებთან ურთიერთკავშირი, ქმნის დამხმარე და თანამშრომლობით სასწავლო გარემოს.
FutureLearn-ის შეფასებები და ვიქტორინები ხელს უწყობს ცოდნის განმტკიცებას. პლატფორმის პარტნიორობა ტოპ უნივერსიტეტებთან და დაწესებულებებთან უზრუნველყოფს მოსწავლეებს წვდომას სხვადასხვა პერსპექტივებსა და გამოცდილებაზე.
რამდენიმე დღის წინ საინტერესო და საყურადღებო შემთხვევის მოწმე და მონაწილე გავხდი. სასკოლო სწავლებისათვის მზაობის დონის გასარკვევად, სკოლაში დედასთან ერთად მოსული მომავალი პირველკლასელი ექვსი წლის ბიჭუნა უარს აცხადებდა ოთახში შემოსვლაზე. გარკვეული მცდელობის შემდეგ ბავშვი ოთახში შემოვიდა და შეთავაზებული ყველა დავალება წარმატებით შეასრულა. თუმცა, სახეზე აღბეჭდილი ბრაზი და უკმაყოფილება ბოლომდე შეინარჩუნა. შეხვედრის დასასრულ, სანამ დავცილდებოდით ბიჭუნას ვკითხე, რა უთხრა დედიკომ, როცა დილით სახლიდან გამოიყვანა, სად მივდივართო. „მითხრა მაკდონალდსში მივდივართო. ისევ მომატყუა!“ – უკმაყოფილება ვერ დამალა ბავშვმა და გაბრაზებული სახით დედას შეხედა. ტყუილის „მსხვერპლი“ გახდა პატარა გიოც. შეხვედრაზე ის ღიმილით შემოვიდა. შეთავაზებულ ყველა დავალებას ხალისით და წარმატებით ასრულებდა. მუშაობის დროს გიო მუდმივად დედისკენ იხედებოდა, რომ მისგან შექება და მოწონება დაემსახურებინა. ბოლოს, როცა ყველა დავალება ამოვწურეთ და ბავშვმაც დადებითი კომენტარები უხვად მიიღო, დედამ პატარას გამოუცხადა, რომ ის ახლა საბავშვო ბაღში უნდა წაეყვანა, თავად კი სამსახურში წასულიყო. ბავშვმა უცებ ტირილი დაიწყო და დედას საყვედურით მიმართა – „შენ ხომ დამპირდი, თუ კარგად მოიქცევი და ყველა დავალებას შეასრულებ, გაჯეტის საყიდლად წავალთო. რატომ მომატყუე!“.
ალბათ, ძნელი იქნება ისეთი მშობლის მოძებნა, რომელსაც არასოდეს უთქვამს ტყუილი ბავშვისთვის. მართალია, მშობლების უმრავლესობას სურს, რომ საკუთარ შვილში გულწრფელობა აღზარდოს, მაგრამ თავად მათი მხოლოდ მცირე ნაწილი რჩება გულწრფელი პატარებთან ურთიერთობაში. განა ტყუილი არ არის, როდესაც ატირებულ ბავშვს ვპირდებით, რომ თუ შეწყვეტს ტირილს, ვუყიდით მისთვის საყვარელ სათამაშოს, მაგრამ მალე გვავიწყდება ნათქვამი, ყურადღების მიღმა ვტოვებთ დაპირებას, მნიშვნელობას არ ვანიჭებთ მას. ბავშვი კი ელოდა, რომ ჩვენს დაპირებას შევასრულებდით. ტყუილს ვეუბნებით ბავშვს ასევე, როცა ვპირდებით, რომ ერთი საათის შემდეგ მასთან ვითამაშებთ, მაგრამ უკვე მთელი დღე გავიდა და ჩვენ დრო ვერ გამოვნახეთ დანაპირების შესასრულებლად.
მშობლების ყველაზე გავრცელებული ტყუილები ბავშვთან ურთიერთობისას:
ბავშვი უარს აცხადებს საბავშვო ბაღში წასვლაზე. ჩვენ ვპირდებით, რომ ერთად წავალთ, დავათვალიერებთ და ძალიან მალე ისევ ერთად დავბრუნდებით სახლში. თუმცა, როცა საბავშვო ბაღში მისული პატარა ჩვენს კალთას არის ჩაბღაუჭებული, ხელს არ გვიშვებს, მისი ყურადღება სხვა მიმართულებით გადააქვთ, ართობენ. ბავშვს ყურადღება ეფანტება, ჩვენ კი ვუჩინარდებით, ვტოვებთ ბავშვს უცხო, მისთვის არცთუ სასიამოვნო გარემოში. პატარისთვის ეს საშინელებაა. ერთი წუთით ჩვენი თავი წარმოვიდგინოთ ბავშვის ადგილას – ჩვენთვის კარგად ნაცნობმა ადამიანმა მიგვიყვანა სრულიად უცხო ადამიანების საზოგადოებაში, რომელიც ჩვენში არანაირ ნდობას არ იწვევს. და უცებ, სანამ ჩვენ შემოვბრუნდით, ჩვენი ნაცნობი გაქრა. რა თქმა უნდა, ასეთი ადამიანის მიმართ ჩვენ შეიძლება ადვილად დავკარგოთ ნდობა. რა უნდა გავაკეთოთ, თუ ბავშვის დატოვება გვინდა საბავშვო ბაღში, ის კი არ გვიშვებს. ყველაზე მნიშვნელოვანი ის არის, რომ წინასწარ, საბავშვო ბაღში წაყვანამდე ბევრად უფრო ადრე გავუჩინოთ ბავშვს სხვა ადამიანებთან ურთიერთობის მოთხოვნილება. მაგრამ, თუ ამისთვის დრო უკვე აღარ გვაქვს, უბრალოდ გულწრფელად და თავდაჯერებულად დავაყენოთ ის ფაქტის წინაშე – „ხვალ შენ წახვალ საბავშვო ბაღში. იქ იქნებიან ბავშვები და მასწავლებლები, რომლებთანაც შენ ითამაშებ. დედა საბავშვო ბაღში შენ გვერდით არ იქნება, მაგრამ ერთ საათში მოვა და წამოგიყვანს“. დიდი ალბათობით ბავშვი მაინც იტირებს, რადგანაც სხვაგვარად ის ვერ გადმოგვცემს თავის აღშფოთებას, გაბრაზებას იმასთან დაკავშირებით, თუ რატომ უნდა იყოს საბავშვო ბაღში დედის გარეშე. მაგრამ, პატარა მიიღებს ჩვენს გადაწყვეტილებას, თუ ეს გადაწყვეტილება იქნება მტკიცე, კარგად დასაბუთებული, გამოხატული პირდაპირ და გულწრფელად. მთავარია, რომ ჩვენ, უფროსები დარწმუნებული ვიყოთ ჩვენს ქმედებებში;
არცთუ იშვიათია შემთხვევა, როდესაც ბავშვს უმალავენ ახლობელი ადამიანის გარდაცვალებას, ატყუებენ და ეუბნებიან, რომ ის დიდი ხნით სხვა ქვეყანაში წავიდა საცხოვრებლად და ამიტომ ვეღარ ნახავს. პატარას აქვს უფლება, იცოდეს ყველაფერი, აქვს უფლება საყვარელ და ახლობელ ადამიანებთან ერთად განიცადოს ოჯახური მოვლენები, როგორი ტრაგიკულიც არ უნდა იყოს ეს მოვლენები. მწუხარების, გლოვის ატმოსფერო ვერ დაიმალება. ის მუდმივად ტრიალებს და თუ ბავშვს არანაირი ინფორმაცია არ აქვს მომხდარის შესახებ, შექმნილი სიტუაცია მას აშინებს, იწვევს შფოთვას. ამიტომ საჭიროა, ვესაუბროთ მას გულწრფელად იმ გრძნობებით, რასაც განვიცდით;
უფროსების მხრიდან ბავშვისთვის ტყუილის თქმას ხშირად აქვს ხოლმე ადგილი ოჯახური ურთიერთობების ნგრევის შემთხვევაშიც. არასასიამოვნო ცხოვრებისეული სიტუაციის (მაგ. ერთ-ერთი მშობლის მიერ ოჯახის დატოვება) გამოგონილი ფაქტებით („მივლინებაში წავიდა“) შეცვლა, როგორც წესი, საგონებელში აგდებს ბავშვს. დროთა განმავლობაში მისი მეხსიერებიდან ცხოვრების ეს პერიოდი ქრება, ის იდევნება ცნობიერებიდან, მაგრამ შემდეგ, მთელი ცხოვრების განმავლობაში ბავშვს უსიამოვნო გრძნობები და განცდები მუდამ თან დაჰყვება. ყველაზე მნიშვნელოვანი კი ის არის, რომ ზრდასრულობის ასაკში არასწორი არჩევანისა და მოქმედებების მიზეზების გაცნობიერება არ ხდება, მიზეზები არ არის გასაგები;
სახიფათო ტყუილთან გვაქვს საქმე მაშინაც, როცა შვილად აყვანილ ბავშვს არ ეუბნებიან, უმალავენ, რომ ის ნაშვილებია.
რატომ იტყუებიან მშობლები – ძირითადი მიზეზები:
ნეგატიური ემოციებისაგან, წყენისა და ცრემლებისაგან ბავშვის დაცვის სურვილი. მაგ. ოჯახის საყვარელი ძაღლი მოკვდა. ეს მოვლენა შეიძლება ძალიან მტკივნეული იყოს ბავშვისთვის. ამიტომ, მშობლები მიმართავენ პატარა ტყუილს და მისი საშუალებით ცდილობენ, დაიცვან ბავშვი ფსიქიკური ტრავმისაგან, სულიერი ტკივილისაგან;
ბავშვის განაწყენების შიში. მაგ. ბავშვი გვჩუქნის საკუთარი ხელით შესრულებულ ნახატს, რომელიც ნამდვილად არ მოგვწონს, მაგრამ იმისათვის, რომ პატარა არ გავანაწყენოთ და საკუთარი ძალების რწმენა, თავდაჯერებულობა არ დავაკარგვინოთ, აღფრთოვანებას და სიხარულს გამოვხატავთ შესრულებული ნამუშევრით;
ბავშვის თვალში უკეთ წარმოჩენის სურვილი და მოსალოდნელი უარყოფითი შედეგების თავიდან აცილება. მაგ. ჩავიდინეთ რაღაც ისეთი საქციელი, რაც საზოგადოების მიერ არ არის მოწონებული და იმისათვის, რომ არ გავხდეთ ბავშვისთვის ცუდი მაგალითი და არ შეილახოს ჩვენი ავტორიტეტი, მივმართავთ ტყუილს;
ტყუილის მიზეზი შეიძლება იყოს ასევე ჩვენი განზრახვა ვაიძულოთ ბავშვი გააკეთოს რაღაც კონკრეტული რამ – მაგ. პატარას ვპირდებით, რომ თუ კბილის ექიმთან წამოვა და არ იტირებს, მისთვის საყვარელ სათამაშოს ვუყიდით. მაგრამ, შემდეგ ამ დაპირებას არ ვასრულებთ.
როგორც წესი, უფროსების მიერ ბავშვების მოტყუება ხშირად გამოწვეულია არა იმდენად მათი დაცვის სურვილით, რამდენადაც ბავშვის ემოციური განცდებისაგან, განსჯისა და საყვედურებისაგან საკუთარი თავის დაცვის მიზნით.
რა შედეგების მომტანი შეიძლება აღმოჩნდეს ტყუილი ბავშვებთან:
ტყუილი უვნებელია მანამ, სანამ არ გაცხადდება. როცა გამოაშკარავდება, მას მოჰყვება უმთავრესი შედეგი – ნდობის დაკარგვა. ბავშვები სამყაროს კონტრასტულად აღიქვამენ. მათთვის არსებობს „შავი“ და „თეთრი“, „კარგი“ და „ცუდი“. შეიძლება რაღაც მოსწონდეთ ან არ მოსწონდეთ. რთული მანიპულაციები ისეთი სახის, როგორიცაა „არ შეიძლება, მაგრამ თუ ძალიან გინდა, გჭირდება, მაშინ შეიძლება“ – მათთვის მიუღებელია. ამიტომ, ბავშვებს არ შეუძლიათ უფროსების სიცრუეს, ტყუილებს გაგებით მიუდგნენ. საჭიროა ამ სიტუაციის გაგება და მისი შედეგების გაცნობიერება. პრაქტიკულად ყველას გვაქვს ბავშვობის მოგონებები მშობლების ტყუილზე და გვახსოვს ის სწორედ იმიტომ, რომ ეს ტყუილი იმედგაცრუებასთან და წყენასთან ასოცირდება. უბრალო ტყუილიც კი ბავშვის მიერ შეძლება აღქმული იყოს, როგორც ღალატი;
ბავშვს უჩნდება უკმაყოფილების, წყენის, უსამართლობის გრძნობა უფროსების მიმართ. ტყუილი აშორებს ბავშვს მშობელთან, რადგან ის თვლის, რომ მშობელი არასწორად მოიქცა, ხოლო თავად უსამართლოდ მოტყუებულია;
იკარგება მშობლის ავტორიტეტი. როცა მშობლების დაპირებები ქმედებებით არ არის გამყარებული, ბავშვს ეკარგება პატივისცემა უფროსების მიმართ, უჭირთ მათით აღფრთოვანება ისე, როგორც ამას ადრე აკეთებდა;
ბავშვი თავადაც იწყებს მოტყუებას. ბავშვები ცდილობენ, დაემსგავსონ მშობლებს და შესაძლოა, მათი მიბაძვით ტყუილების თქმაც მოირგონ. თუ უფროსები ტყუილს ვთვლით მისაღებად, მაშინ ბავშვსაც შეუძლია ასევე მოიქცეს.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიან გამომდინარე, გამოვიყენებთ თუ არა ტყუილს ბავშვის აღზრდისას, ჩვენი გადასაწყვეტია, მაგრამ დავფიქრდეთ, ღირს თუ არა თუნდაც პატარა ტყუილები ყველაზე ახლობელი ადამიანის, საკუთარი შვილის ნდობის დაკარგვად. ტყუილი დიდი საფრთხის წინაშე აყენებს მშობელს. ერთი შეხედვით სრულიად უვნებელი ტყუილი შეიძლება ასაფეთქებლად გამზადებულ ნაღმად იქცეს. გვჯეროდეს ბავშვების, მათი სიბრძნისა და სიძლიერის. ვიყოთ მათთან გულწრფელი და ისინიც გულწრფელობით გვიპასუხებენ.
ტექსტის წაკითხვისა და გასწორების, რედაქტირების გამართული პროცესის დაგეგმვა მოსწავლეთა აქილევსის ქუსლია. მიუხედავად იმისა, რომ უკვე რამდენიმე ელექტრონული რედაქტირების გვერდი და აპლიკაცია არსებობს, მათ შორის, ქართულ ენაზე, რედაქტირებული და მოწესრიგებული საშინაო დავალება მაინც იშვიათი სიამოვნებაა.
ციფრული კომუნიკაციის ეპოქამ რედაქტირების სირთულეებს ახალი, ციფრული კვალი დააჩნია, მაგალითად, ჩვენი მოსწავლეები თითქმის აღარ იყენებენ აბზაცებს, პუნქტუაციის ნიშნებს, არ ზრუნავენ ტექსტის ერთგვარ ეკოლოგიაზე, რომელიც მნიშვნელოვანი უნარია, რადგან თვითორგანიზაციისა და დამოუკიდებელი მუშაობის აუცილებელი კომპონენტია.
განსაკუთრებული სირთულე რედაქტირების ნაწილის შესასრულებლად შეიძლება ჰქონდეთ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეებს, თუმცა, თუ განვაზოგადებთ, სპეციალური და განსაკუთრებული საგანმანათლებლო მიდგომა და საჭიროება ყველა მოსწავლეს აქვს, რედაქტირება ყველასთვის რთული და მოსაბეზრებელი რუტინაა, მაგრამ აუცილებელი.
როგორ უნდა ვასწავლოთ ტექსტის რედაქტირება აუტიზმის მქონე მოსწავლეს? – რასაკვირველია, მისთვის ყველაზე გასაგები და მარტივი – სტრუქტურირებული და თვალსაჩინო რეკომენდაციებით, რომლებიც წინასწარ უნდა მოვამზადოთ.
როგორ უნდა მოვიქცეთ?
წინასწარ შევქმნათ რედაქტირების გეგმა:
მნიშვნელოვანია, რომ სტრატეგიები იყოს სტრუქტურირებული, ვიზუალური და ეტაპობრივად, ნაბიჯ-ნაბიჯ განსახორციელებელი. აუცილებელია, რომ გეგმა ისე იყოს შედგენილი, რომ მოსწავლეს სწავლა დაასწავლოს, პრაქტიკული ჩვევები გამოუმუშაოს.
აუცილებელია, რომ მოსწავლემ იცოდეს, რისთვის სჭირდება რედაქტირება და როგორ უნდა გააკეთოს. ამისათვის: წინასწარ განვსაზღვროთ ეტაპები:
მაგალითად:
შეცდომების მოძიება,
გაუმჯობესების ვარიანტების განხილვა,
საბოლოო რედაქტირება.
კონკრეტული საკონტროლო სია – ვიზუალური ან წერილობითი სია, რომელიც მოსწავლეს გაახსენებს, რა უნდა გადაამოწმოს. მაგალითად: გასაგებია თუ არა ძირითადი აზრი? სიტყვები სწორად არის გამოყენებული? არის თუ არა გრამატიკული შეცდომები?
ვიზუალური მხარდაჭერა: ვიზუალური საშუალებები აუტიზმის მქონე მოსწავლეებისთვის ეფექტურია. მაგალითად: ფერადი კოდირება, სადაც მორფოლოგიური შეცდომა მწვანე იქნება, სინტაქსური-წითელი, ლექსიკური – ლურჯი, სტილისტური – იასამნისფერი, აზრობრივი – ყვითელი.
დაგვჭირდება ტექსტის სტრუქტურის ვიზუალიზაცია, მაგალითად, აბზაცების გაყოფა და ძირითადი აზრის გამოკვეთა. ცვლილებამდელი და შემდგომი ტექსტების თვალსაჩინო შედარება და სხვა.
წინასწარ მომზადებული ტექნოლოგიური მხარდაჭერა, მაგალითად, ტექსტის მოსმენა ან სხვადასხვა სახის გრამატიკული დამხმარე აპლიკაცია თუ ავტოკორექტორი.
კითხვები დამოუკიდებელი მუშაობისთვის:
გასაგებია ტექსტის შინაარსი?
ზედმეტი წინადადებები ხომ არაა?
ლოგიკური თანმიმდევრობა დაცულია?
სწორად წერია სიტყვები?
სწორად წერია წინადადებები?
აბზაცები გამართულია?
წინადადებები გრძელია თუ მოკლე (შეგვიძლია თუ არა წინადადებაში სიტყვათა მაქსიმალური რაოდენობა წინასწარ გავწეროთ)?
ყველა წინადადება მთავრდება წერტილით, კითხვითი ან ძახილის ნიშნით?
ფრჩხილები, მძიმეები და სხვა სიმბოლოები სწორად არის გამოყენებული?
გამოყოფილია აბზაცები?
ტექსტი მარტივად იკითხება?
თავიდან ბოლომდე წაიკითხე?
დაუსვი საკუთარ თავს კითხვები ტექსტზე?
საჭირო ცვლილებები შეიტანე და კიდევ ერთხელ გადაამოწმე?
რამდენი შეცდომა იპოვე?
რომელ ნაწილში გაქვს ყველაზე მეტი შეცდომა?
რა ისწავლე რედაქტირებისას?
რომელი საკითხია, რომელიც ბოლომდე ვერ გაარკვიე?
რომელი საკითხია, სადაც მენტორის დახმარება დაგჭირდება?
ასეთი ინსტრუქციები ყველა მოსწავლეს გამოადგება, შეგიძლიათ ცვალოთ მოსწავლის ინდივიდუალური საჭიროების მიხედვით ან ახალი ამოცანები დაუსახოთ.
მარტის თვე ჩემს თინეიჯერ მოსწავლეებთან ერთად ხელოვანი ქალების მემკვიდრეობის გაცნობას დავუთმეთ და ჩვენს ფოკუსში ბაუჰაუსის სკოლის რამდენიმე წარმომადგენელი მოვახვედრეთ: გუნტა შტულცლი (Gunta Stölzl) – ავანგარდული ტექსტილის დიზაინის ფუძემდებელი, ერთადერთი ქალი, რომელიც ბაუჰაუსის მასწავლებელი გახდა; ალმა ბუშერი (Alma Buscher) – ინოვაციური საბავშვო ავეჯის და სათამაშოების დიზაინის ავტორი (რომლებიც დღემდე წარმატებით იყიდება) და მიუხედავად ამისა, მას გროპიუსის მხრიდან მხარდაჭერა არ მიუღია; ფრიდლ დიკერი (Friedl Dicker) – ტრაგიკული ბედის ნიჭიერი ხელოვანი და დიდი მასწავლებელი. 1942-1944 წლებში ტერეზინის საკონცენტრაციო ბანაკში ის ებრაელ ბავშვებს ხატვის გაკვეთილებს უტარებდა. დიკერის პედაგოგიკაში ბაუჰაუსის ფილოსოფიისა და მისი მასწავლებლების (იტენი, კლეე და კანდინსკი) გავლენა ვლინდება ესთეტიკით, რომელიც ემპათიას ემყარებოდა. მისი ხელოვნების სწავლების მეთოდი თანამედროვე არტთერაპიის წინამორბედად გვევლინება; მარიანე ბრანდტი (Marianne Brandt), რომლის ნამუშევრებიც ბაუჰაუსის დიზაინის საკულტო ნამუშევრებად მოიაზრება; ლუსია მოჰოლი (Lucia Moholy) – დღეს სწორედ მისი უნიკალური ფოტოებით ვიცნობთ ბაუჰაუსის ისტორიას.
ბაუჰაუსში 500 მდე ქალი სწავლობდა. მათი მასწავლებლების, აღიარებული ხელოვანების სახელები – ვალტერ გროპიუსი, იოჰანეს იტენი, ვასილი კანდინსკი, იოზეფ ალბერსი, პაულ კლეე, ოსკარ შლემა და სხვები – დღემდე ამ ლეგენდარულ სკოლასთან ასოცირდება, რასაც ვერ ვიტყვით ქალებზე, რომელთა წვლილი და როლი, მთლიანად ბაუჰაუსის სტილის ჩამოყალიბებაში, დიდხანს შეუმჩნეველი რჩებოდა (სურ. 1)*.
The weaving workshop at the Bauhaus, in Dessau, 1928. Bottom row, left to right: Lotte Beese, Anni Albers, Ljuba Monastirsky, Rosa Berger, Gunta Stölzl, Otti Berger, Kurt Wanke; top row, left to right: Lisbeth Birmann-Oestreicher, Gertrud Preiswerk, Helene Bergner (Léna Meyer-Bergner), Grete Reichardt. (Courtesy Bauhaus-Archiv Berlin)
სკოლა ახალგაზრდა ქალებს სიახლეს, თავისუფლებასა და აბსოლუტურ თანასწორობას ჰპირდებოდა, მაგრამ დამარცხდა, როდესაც სქესთა თანასწორობას შეეხო საქმე. ბაუჰაუსის თანამედროვედ მოაზროვნე ხელოვანი კაცები ქალი კოლეგების მიმართ საკმარისად პროგრესულები ვერ აღმოჩნდნენ (სურ. 2)*.
1918 წელს ომით დაღლილმა გერმანიამ რესპუბლიკის გამოცხადებით რადიკალურად ახალი ცხოვრება დაიწყო. ქალებმა მიიღეს არჩევნებში ხმის უფლება და პარლამენტში შევიდნენ. ისინი საზოგადოებასა და ცხოვრებაში უფრო ხილულნი გახდნენ.
ბაუჰაუსი 1919 წელს ვაიმარში დაარსდა, ხელოვნებისა და ხელოსნობის სრულიად ახლებური ხედვით და მან რეგიონის უამრავი ახალგაზრდა დააინტერესა. ახლის დასაწყისის ეიფორიის მიუხედავად, სკოლაში ცხოვრება და სამუშაო პირობები რთული იყო, ისევე როგორც მთელს ომგამოვლილ გერმანიაში. აუდიტორიებში სტუდენტები ბეტონის იატაკზე ისხდნენ, მწირი სამუშაო მასალა და ძალიან ცოტა საჭმელი ჰქონდათ. ხშირად შიმშილობდნენ. ვალტერ გროპიუსმა მათ სასადილო გაუხსნა, სადაც ძირითადად კარტოფილს ჭამდნენ და ისიც არ ჰყოფნიდათ. ხშირად, როცა სტუდენტები ნახევრად მშივრები რჩებოდნენ, მაგიდებს და სკამებს გვერდზე გადაალაგებდნენ, ცეკვას იწყებდნენ და ასე დევნიდნენ შიმშილს.
პირველი თაობის სტუდენტებს შორის იყო ფრიდლ დიკერი, უკომპრომისო და ნაყოფიერი შემოქმედი. ის მუშაობდა მხატვრობასა და ქანდაკებაში, ქმნიდა პროდუქტის და კოსტიუმების დიზაინს. 10 წუთში შეეძლო 100 ჩანახატის გაკეთება. ვალტერ გროპიუსი საუკეთესოდ აფასებდა მის ნამუშევრებს. ყველაფერი, რასაც ფრიდლ დიკერი შეეხებოდა ფორმად იქცეოდა, ყველა მისი ქცევა ექსპრესია იყო. მაგრამ მალე სკოლაში ქალების ნიჭი ზედმეტი აღმოჩნდა პასუხისმგებელი მამაკაცებისთვის.
გროპიუსი არ ელოდა ქალების ასეთ შემოდინებას და 1920 წელს შეაჩერა მათი მიღება. მიზეზად დაასახელა ის, რომ ისინი უბრალოდ არ გამოდგებოდნენ მძიმე ხელობებისთვის. მან რეკომენდაცია გასცა, დაესრულებინათ არასაჭირო ექსპერიმენტები. გროპიუსს სურდა, რომ მისი ახალი პროექტი წარმატებული ყოფილიყო, მაგრამ თან იცოდა, რომ თუკი სკოლას ბევრი ქალი სტუდენტი ეყოლებოდა, საზოგადოება მას სერიოზულად არ მიიღებდა. პაულ კლეეს აზრით, ხელოვნება გენიალურ ნიჭთან იყო დაკავშირებული, რომელსაც ქალები არ ფლობდნენ. როცა საქმე ნატიფ ხელოვნებას ეხებოდა, ის არ აღიარებდა მათ. ვასილი კანდინსკიც ანალოგიურად ფიქრობდა – რომ ეს იყო კაცების საქმე, დაკავშირებული ინტელექტთან, ქალის საქმე კი მხოლოდ დედობა იყო. თანაბარი სამუშაო პირობების დაპირება დაიმსხვრა იმ არგუმენტით, რომ ქალებს არ შეეძლოთ სამ განზომილებაში ხედვა, რომ ისინი უკეთ მუშაობდნენ ბრტყელ ზედაპირებზე და ამ მოსაზრებებით ქალი სტუდენტები ტექსტილის სახელოსნოში გადაისროლეს.
ბაუჰაუსში სასწავლებლად მისული გოგონები, რომლებიც ოცნებობდნენ გამხდარიყვნენ არქიტექტორები, მხატვრები და მოქანდაკეები, საქსოვ დაზგასთან დასვეს. მათ არ სურდათ ძველ ტრადიციებზე დაყრდნობით ესწავლათ, არც მცირე ზომის ორნამენტები აინტერესებდათ. ქალებმა მათთვის არასასურველი ქსოვის ხელობა საკუთარი ხელოვნების ფორმებად აქციეს. ტექსტილს ახლებურად იკვლევდნენ და აღმოაჩენდნენ. მათ ქსოვაში ბაუჰაუსის სახელგანთქმული ფორმები და ფერის თეორიები გადაიტანეს. გაბედული ფერით ექსპერიმენტებით, რადიკალურად ახალი ფორმებით, ხელით შეღებილი ძაფების გამოყენებით უაღრესად კომპლექსური ქსოვის ტექნიკები შექმნეს. ქალები ქსოვილს როგორც სახატავ ტილოებს, ისე იყენებდნენ. მათ ნამდვილი რევოლუცია მოახდინეს ტექსტილის დიზაინში (სურ. 3)*.
ბაუჰაუსის მთელს ისტორიაში ქალების სახელოსნო უდავოდ წარმატებული იყო. ყველაზე მეტი შემოსავალი მათ ჰქონდათ, ნამუშევრებს კარგად ჰყიდდნენ, გამოფენებში იღებდნენ მონაწილეობას და ბევრს აწარმოებდნენ. მაგრამ ამას სულაც არ მიესალმებოდა სკოლის ხელმძღვანელობა. ქალების კლასს ყოველთვის უკანასკნელად მოიხსენიებდნენ, რადგან მათ არ სურდათ, რომ ტექსტილის სახელოსნო ყოფილიყო ინსტიტუტის საჩვენებელი სახე. მხოლოდ რამდენიმე ქალმა ხელოვანმა შეძლო წარმატებით გამოევლინა პოტენციალი. 1922 წელს ფრიდლ დიკერი ბაუჰაუსის პირველი სტუდენტი გახდა, რომელმაც ბრტყელსახურავიანი სახლი დააპროექტა. ის ნამდვილი პიონერი იყო ბევრ რამეში, რასაც ქმნიდა. ბაუჰაუსის შემდეგ მას წარმატებული პროექტები ჰქონდა დრეზდენში, ბერლინსა და ვენაში. ფრანც სინგერთან ერთად ვენაში არქიტექტურული სტუდია გახსნა, სადაც ბაუჰაუსის სტილის არქიტექტურასა და ავეჯს ქმნიდა.
ამასობაში, ვაიმარში, სულ უფრო მეტი ქალი სტუდენტი ეწინააღმდეგებოდა ტექსტილის სახელოსნოში გადასახლებას. ერთი მათგანი იყო ალმა ბუშერი. 23 წლისამ შეისწავლა ხელოვნება ბერლინში და 1922 წელს ბაუჰაუსში ჩავიდა. მიუხედავად იმისა, რომ ხეზე კვეთის ნიჭი ჰქონდა, ისიც ქსოვის სახელოსნოში გაამწესეს. ახალგაზრდა ქალმა გააპროტესტა ეს გადაწყვეტილება. მას გაუმართლა და ქანდაკების კლასში გადაიყვანეს, რადგან ბაუჰაუსი 1923 წელს გეგმავდა დიდ გამოფენას და სურდა ეჩვენებინა საზოგადოებისთვის, მთავრობისთვის და ფინანსთა სამინისტროსთვის, რომ ისინი ახალს და მნიშვნელოვანს ქმნიდნენ.
1923 წლის მასშტაბური გამოფენით ბაუჰაუსი პირველად წარსდგა ფართო საზოგადოების წინაშე. ექსპოზიციის სლოგანი იყო „ხელოვნება და ტექნოლოგია – ახალი ერთობა“. მთელი მსოფლიო ჩავიდა ვაიმარში, რომ ენახა, რა ხდებოდა და რას ქმნიდა ეს სკანდალური ბაუჰაუსი. გამოფენის ცენტრალური ნაწილი იყო House am Horn ვაიმარში – რევოლუციური წინამორბედი თანამედროვე საცხოვრებლის. მის დიზაინზე სკოლის სხვადასხვა სახელოსნომ ერთად იმუშავა. გამოფენა პოპულარული გახდა, მაგრამ ყველაზე მეტ ყურადღებას ალმა ბუშერის ავეჯი იქცევდა (სურ. 4)*.
ბუშერმა House am Horn-ისთვის საბავშვო ოთახის დიზაინი შექმნა (იმ დროს ასეთი ოთახები სინამდვილეში არ არსებობდა) – ხალიჩა, ჭერის სანათი, ყველა ავეჯი და სათამაშო. ალმა ბუშერის მრავალფუნქციური ავეჯი სწორ დროს შეიქმნა და კარგად მიიღეს. მისი ნამუშევრები ემთხვეოდა გროპიუსის სამრეწველო წარმოების ხედვას. ეს მისი პირადი წარმატება იყო, რამაც დიდი აღიარება მოუტანა, მაგრამ ვალტერ გროპიუსს არ სურდა ბაუჰაუსი ასოცირებული ყოფილიყო საბავშვო ავეჯთან და სათამაშოებთან.
1923 წლის გამოფენამ სახელი გაუთქვა ბაუჰაუსს გერმანიის საზღვრებს გარეთ და კიდევ უფრო მეტი ქალი არტისტი მიიზიდა, მათ შორის იყო მარიანე ბრანდტი (სურ. 5)*.
ის წარმოშობით კემნიციდან იყო და უკვე ჩამოყალიბებული მხატვარი მივიდა დიზაინის სკოლაში. ბაუჰაუსის გამოფენის ნახვა მისთვის ისეთი პოზიტიური შოკი აღმოჩნდა, რომ გადაწყვიტა, აღარასდროს ეხატა ძველებურად. სწავლის დასაწყისში დაწვა ყველა თავისი ადრინდელი ნამუშევარი და უდიდესი ენთუზიაზმით გადაერთო დიზაინზე. მარიანე ბრანდტი, მისი მასწავლებლის ლასლო მოჰოლი-ნაგის რჩევით, შეუერთდა ლითონის სახელოსნოს. ბრანდტი იყო ერთადერთი ქალი და მისი თანაკურსელი კაცები მას მოსაწყენ დავალებებს აძლევდნენ, განზრახ ცდილობდნენ მის დემორალიზებას სახელოსნოში. იგი შეეგუა ამას, რადგან ლასლო მოჰოლი-ნაგი მხარს უჭერდა. ლითონის არტისტი ძალიან მალე სკოლის ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული დიზაინერი გახდა. მისი ნამუშევრები იყო სადა, ელეგანტური და ყოველთვის მიჰყვებოდა ბაუჰაუსის პრინციპებს (სურ. 6)*.
1924 წელს გერმანიაში კონსერვატიული ძალები გამოფხიზლდნენ, ბაუჰაუსისადმი მეგობრულად განწყობილი სოციალ-დემოკრატები არჩევნებში დამარცხდნენ და სკოლის დაფინანსებაც შეჩერდა. გროპიუსმა მომგებიანი შეთავაზება მიიღო და 1925 წელს ბაუჰაუსი დესაუში გადავიდა. დესაუ არ იყო თვალწარმტაცი, მაგრამ როგორც მომავალი ინდუსტრიული ქალაქი, სკოლისთვის ის ახალ ეკონომიკურ პერსპექტივებს სახავდა. ახალ ადგილას გროპიუსმა ააგო სარეზიდენციო და სკოლის შენობები ფოლადისა და შუშისგან, მოდერნიზმის ბრწყინვალე მანიფესტი. ბაუჰაუსს ახლა უფრო ფხიზელი, მასობრივი წარმოებისკენ მიმართული კურსი ეჭირა (სურ. 7)*.
დესაუში გროპიუსმა სპეციალურად შექმნა კორპუსი, სადაც სტუდენტებს ცხოვრებაც შეეძლოთ და თან ხელოვნების შექმნა. ისინი ერთად ამზადებდნენ საჭმელს, ერთად მიირთმევდნენ, ერთმანეთს ეხმარებოდნენ; ზოგი სტუდენტი ძალიან შორიდან იყო ჩამოსული და ეს მნიშვნელოვანი იყო მთელი ინტერნაციონალური ატმოსფეროსთვის. სტუდენტები ევროპიდან, ამერიკის შეერთებული შტატებიდან, იაპონიიდანაც კი ჩავიდნენ ხელოვნების სკოლაში სასწავლებლად. ისინი ქმნიდნენ განსხვავებულ საზოგადოებას, რომელსაც სურდა, გარდაექმნა არა მხოლოდ საკუთარი გარემო, არამედ მთელი სამყარო. ბაუჰაუსის ახალ იდეებს შესაბამისი ფორმები და დიზაინი ესაჭიროებოდა. სახელოსნოები დაამატეს, რომლებიც ძალიან მალე სახელგანთქმული გახდა, მათ შორის არქიტექტურის სახელოსნო, რომელიც 1927 წელს დაარსდა. ბაუჰაუსის სტუდენტებს ინდუსტრიასთან თანამშრომლობა შესთავაზეს და ქალებმაც ასევე გამოიყენეს შესაძლებლობები. სწორედ ამ პერიოდში მიაღწია გუნტა შტულცლმა იმას, რაც აქამდე არცერთ ბაუჰაუსის ქალ ხელოვანს არ ღირსებია. 30 წლისა ის გახდა ქსოვის დეპარტამენტის ხელმძღვანელი, ბაუჰაუსის პირველი და ერთადერთი ქალი მასწავლებელი. ის უყვარდათ სასწავლებელში, „მქსოველ დედას“ ეძახდნენ, მას გააჩნდა ლიდერისთვის საჭირო ყველა თვისება. მისი დანიშვნა სტუდენტმა გოგო-ბიჭებმა ერთად მოითხოვეს და მიაღწიეს მიზანს (სურ. 8)*.
გუნტა შტულცლის სახელოსნო სარფიანად მუშაობდა და სავაჭრო ბაზრობებშიც იღებდა მონაწილეობას. მისი მოღვაწეობა მნიშვნელოვანი იყო თანამედროვე ტექსტილის დიზაინის განვითარებისთვის. მიუხედავად ამისა, შტულცლი ლეგალურად და ფინანსურად კაც კოლეგებთან შედარებით ცუდ მდგომარეობაში რჩებოდა. მას არ ჰქონია საპენსიო შეღავათები, ყოველთვის მოკლევადიან კონტრაქტებს უფორმებდნენ. მაგრამ იგი თავის უფლებებს მტკიცედ იცავდა და იბრძოდა. ერთ დღეს ორი განცხადება დაწერა. ერთში წერდა, რომ ტოვებდა სამსახურს, მეორეში კი ულტიმატუმს უყენებდა გროპიუსს – იმ შემთხვევაში დარჩებოდა, თუკი მას იმავე პირობებით დაიქირავებდნენ, როგორც კაც მასწავლებლებს ქირაობდნენ. გუნტა შტულცლის მოთხოვნა უკეთესი ფინანსური პირობების შესახებ ერთი წლის შემდეგ დაკმაყოფილდა, მაგრამ მუდმივი სამუშაო არასოდეს მიუღია.
სწორედ დესაუში ჰქონდა ბაუჰაუსს აყვავების ხანა, რომელიც მსოფლიომ საუკეთესო სარეკლამო ფოტოებით იხილა. და ამ ფოტოების ავტორი იყო ქალი, ლუსია მოჰოლი, რომელმაც ბრწყინვალედ გადაიღო ბაუჰაუსის არქიტექტურისა და დიზაინის ნიმუშები. იგი არ იყო სკოლის სტუდენტი, ბაუჰაუსის ერთ-ერთი მასწავლებლის, ლასლო მოჰოლი-ნაგის ცოლი გახლდათ. მაგრამ მთელი ცხოვრების განმავლობაში ცნობილი ქმრის ჩრდილში დარჩა. როდესაც ლუსია ლასლო მოჰოლი-ნაგის შეხვდა, ის ასაკით უფროსი და უკვე შემდგარი ხელოვანი იყო. ახალგაზრდა უნგრელი მხატვარი კი მაშინ იმკვიდრებდა სახელს ცენტრალურ ევროპაში. ლუსია მოჰოლის ფოტოები ხასიათდება ზუსტი, გამჭოლი ობიექტურობით (სურ. 9)*.
ლუსიამ გადაიღო ბაუჰაუსის ყველა ობიექტის ფოტო კატალოგისთვის, ისე, რომ ოფიციალური აღიარება არ მიუღია. ის ასევე ქმნიდა ბაუჰაუსის რეკლამას. დეკადების შემდეგ, ლუსია მოჰოლი მკაცრად აკრიტიკებდა ბაუჰაუსის ოსტატების გმირის თაყვანისცემას, ისევე როგორც ცნობილი ქმრების გვერდით მომუშავე ქალების ნაკლებ აღიარებას. მისი ფოტოებით მან განსაზღვრა ბაუჰაუსის იმიჯი, რომელიც დღემდე ცოცხალია. ლუსია მოჰოლის გადასახლება რომ მოუხდა, 500-ზე მეტი მინის ნეგატივი დატოვა ბაუჰაუსში, მთელი მისი ხელოვნების მემკვიდრეობა. ათწლეულების შემდეგ მან პუბლიკაციებში ნახა ფოტოები, რომლებიც დაკარგული ეგონა და საავტორო უფლებებისთვის მძიმე იურიდიულ ბრძოლაში ჩაება.
ამასობაში მარიანე ბრანდტმა გარკვეულ წარმატებას მიაღწია ბაუჰაუსში (დესაუში), საბოლოოდ მიიღო პოზიცია ანაზღაურებით. მისი საქმე იყო მოლაპარაკებების წარმოება სკოლის კონტრაქტებზე ინდუსტრიასთან, დიდი წვლილი მიუძღვის სკოლის ეკონომიკურ წარმატებაში. ამ წლებში ბრანდტი ძირითადად ფოტოგრაფიაში მუშაობდა. ის იღებდა საკუთარ თავს, თამაშობდა გენდერულ როლებს და ქმნიდა შესანიშნავ ფოტომონტაჟებს, რომლებიც ასახავდა მის უნიკალურ სამყაროს ხედვას. მისი ფოტომონტაჟების დიდი ნაწილი „ახალი ქალის“ ირგვლივ ტრიალებს. ამ ფოტოებიდან ვხედავთ 1920 იანი წლების ქალებს, რომლებსაც მოდური ტანსაცმელი აცვიათ და დროის სულს გადმოსცემენ. კაცები მის ფოტოებზე უნიფორმებში არიან გამოწყობილი. აცვიათ ძალიან ფორმალურად, მკაცრი პიროვნული ნიშნებით, მოძველებული შეხედულებებით. ბრანდტის ხედვამ აჩვენა საზოგადოება, რომელიც მიექანებოდა ახალი ომისკენ, ეს იყო წინათგრძნობა, რომელიც სულ რაღაც რამდენიმე წელიწადში მწარე რეალობად იქცა.
1926 წელს, ალმა ბუშერი, რომელიც უკვე სახელგანთქმული ხელოვანი იყო, ცოლად გაჰყვა ბაუჰაუსის მსახიობს ვერნერ ზიდჰოფს. ამავე წელს გაუჩნდათ ვაჟი, იოსტი. ახალგაზრდა დედა კვლავ განაგრძობდა მუშაობას, მაგრამ ის მარგინალიზებული აღმოჩნდა ბაუჰაუსში. უფროსები ვერ იტანდნენ როცა ბაუჰაუსის ქალებს შვილები ჰყავდათ. ახალგაზრდა დედა დაუღალავად მუშაობდა ახალ დიზაინებზე. ალმა ამბობდა, რომ ბავშვებს უნდა ჰქონდეთ თავისუფლება. პროგრესული საგანმანათლებლო იდეებით შთაგონებულმა ასაწყობი სათამაშოები და ნაქსოვი თოჯინები შექმნა, რაც დიდი წარმატებით იყიდებოდა (სურ. 10) *.
ბუშერის პროდუქციაზე მაღალი მოთხოვნის მიუხედავად, გროპისუმა არ დართო ნება რომ თავისი სტუდია ჰქონოდა. როდესაც წარმოება შეფერხდა, მან წერილში აუხსნა მეგობრულად და თან ცალსახად, რომ მისი ნამუშევრები ბაუჰაუსის უკანასკნელი პრიორიტეტი იყო. ეს ძალიან მტკივნეული პასუხი იყო. მთავარი რამ, რამაც ალმა ბუშერის ცხოვრება განსაზღვრა იყო მისი ხელოვნების წარმატება ბაუჰაუსში და ამის შემდეგ დადგა დიდი სიცარიელე. ცნობილი ხელოვანი უცებ პროვინციელი მსახიობის ცოლი გახდა. ალმა ბუშერმა ბაუჰაუსი 1927 წელს დატოვა. და მას შემდეგ აღარასდროს შეუქმნია ავეჯი ან სათამაშოები. ბევრმა ქალმა ხელოვანმა, რომელთან თანამედროვე იდეები ჰქონდათ ხელოვნებასა და ცხოვრებაში, დაოჯახების შემდეგ მსგავსი ბედი გაიზიარა.
მხოლოდ გუნტა შტულცლმა შეძლო საქმის და ოჯახური ცხოვრების წარმატებით შერწყმა, მაგრამ ძალიან მაღალ ფასად. როცა ის დაოჯახდა, აქაც გაჩნდა მოლოდინი, რომ მას უნდა დაეტოვებინა ბაუჰაუსი. მაგრამ ის არც კი განიხილავდა ამ ვარიანტს. ის თანამედროვე ქალი იყო, რომელსაც მუშობაც სურდა და ოჯახიც. მას თავს ესხმოდნენ ცხოვრების წესისა (ის დაფეხმძმდა ქორწინებამდე) და მემარცხენე სიმპათიების გამო. მისი სახლის კარს სვასტიკა მიახატეს. 1931 წელს მან დატოვა ბაუჰაუსი და შვეიცარიაში ემიგრაციაში წავიდა.
1930 იანი წლებში ბაუჰაუსი გააძევეს დესაუდან. სკოლა ბერლინში გადავიდა, 1933 წელს დაიშალა და ავანგარდულ ხელოვნებას ტაბუ დაედო. 1937 წლის ნაცისტების გამოფენაზე „დეგენერატული ხელოვნება“ ბაუჰაუსის ხელოვანების უამრავი ნამუშევარი იყო წარმოდგენილი. მუშაობა შეუძლებელი გახდა, ვინც შეძლო ემიგრაციაში წავიდა.
წარმატებულმა დიზაინერმა ფრიდლ დიკერმა, როგორც ვენაში მცხოვრებმა ებრაელმა, ასევე იგემა პოლიტიკური ცვლილებების ეფექტი. რამდენიმე დაპატიმრების შემდეგ პრაღაში გაქცევა მოახერხა, სადაც ცოლად გაჰყვა თავის ახალ სიყვარულს, ებრაელ პაველ ბრანდაისს. ნაცისტებმა წყვილი ტერეზინის საკონცენტრაციო ბანაკში გაგზავნეს. იქაც ფრიდლ დიკერი ერთგული რჩება ხელოვნების, ებრაელ ბავშვებს საიდუმლოდ ხატვის გაკვეთილებს უტარებდა. მას არ უნდოდა, რომ ბავშვები მარტო დაეტოვებინა იმ ჯოჯოხეთში, სადაც მოხვდნენ. ხატვის დროს მაინც უნდა ეფიქრათ მშვენიერ მომავალზე, ცოტა ხნით დაევიწყებინათ ის საშინელი გარემო. მისი ხატვის გაკვეთილები დიდ შთაბეჭდილებას ახდენდა ბავშვებზე, საღებავებით ხატავდნენ, სხვადასხვა დიზაინს ქმნიდნენ, ოცნებობდნენ (სურ. 11) *.
ასეთ უმძიმეს პირობებში ფრიდლ დიკერი სახელოვნებო განათლების ტექსტებზე მუშაობასაც ახერხებდა. ის მიიჩნევდა, რომ ბავშვებს უნდა ვენდოთ უპირობოდ. თუ გვინდა, რომ მათთვის საუკეთესო რამ გავაკეთოთ, უნდა მივცეთ მასალა და წავახალისოთ რომ დაიწყონ ხატვა. ამ ეტაპზე, ყველა ჩვენი ესთეტიკური მსჯელობა უაზრობაა (სურ. 12) *.
ბანაკის განთავისუფლების შემდეგ ბავშვების ათასობით ნახატი იპოვეს, უმეტესობა დღეს პრაღის ებრაელთა მუზეუმშია დაცული. ეს ნახატები იმიტომ გადარჩა, რომ ფრიდლი საგულდაგულოდ მალავდა მათ. როდესაც მისი ქმარი აუშვიცში გაამგზავრეს, ის მოხალისეების სიაში ჩაეწერა და თან გაჰყვა. 1944 წლის ოქტომბერში აუშვიცში ჩასვლიდან ერთი დღის შემდეგ, 46 წლის ასაკში ფრიდლ დიკერი გაზით გაგუდეს.
45 წლის ალმა ბუშერი 1944 წელს ფრანკფურტის მახლობლად დაბომბვისას მოკლეს. მისი საბავშვო სათამაშოები დღემდე იწარმოება. გუნტა შტულცლი აღარ დაბრუნებულა გერმანიაში. სიცოცხლის ბოლომდე ის შვეიცარიაში ხელით ქსოვის სტუდიას მართავდა. იგი 1983 წელს, 86 წლის ასაკში გარდაიცვალა. მარიანე ბრანდტი ომის დროს წავიდა შიდა გადასახლებაში და დაბრუნდა თავის მშობლიურ ქალაქ კემნიცში. გდრ-ის ეპოქაში მისი ხელოვნება სოციალისტური ინდუსტრიული დიზაინის სტანდარტიზებულ სტილში იყო ჩაძირული. ის 1983 წელს, შეუმჩნევლად, 89 წლის ასაკში გარდაიცვალა. ებრაელი კომუნისტი ლუსია მოჰოლი ნაცისტებს ინგლისში გაექცა. ოცდახუთი წლის შემდეგ ის მწარე სამართლებრივ ბრძოლაში ჩაერთო ვალტერ გროპიუსთან მისი მიტოვებული ნეგატივების გამო. 1989 წელს ის 95 წლის ასაკში გარდაიცვალა ციურიხში.
ბაუჰაუსის ქალი ხელოვანების უმეტესობა ვერ მოესწრო თავიანთი ხელოვნების აღიარებას. მაგრამ მათი სიმამაცით, პროგრესული აზროვნებით ძვირფასი მემკვიდრეობა დატოვეს და დღემდე უდიდესი შთაგონების წყაროს წარმოადგენენ.
ფოტოები:
(სურ. 1)* The weaving workshop at the Bauhaus, in Dessau, 1928. Bottom row, left to right: Lotte Beese, Anni Albers, Ljuba Monastirsky, Rosa Berger, Gunta Stölzl, Otti Berger, Kurt Wanke; top row, left to right: Lisbeth Birmann-Oestreicher, Gertrud Preiswerk, Helene Bergner (Léna Meyer-Bergner), Grete Reichardt. (Courtesy Bauhaus-Archiv Berlin)
(სურ. 2)* The Bauhaus masters on the roof of the Bauhaus building in Dessau. From the left: Josef Albers, Hinnerk Scheper, Georg Muche, László Moholy-Nagy, Herbert Bayer, Joost Schmidt, Walter Gropius, Marcel Breuer, Vassily Kandinsky, Paul Klee, Lyonel Feininger, Gunta Stölzl and Oskar Schlemmer.
(სურ. 3)* Left: Anni Albers – Dotted, 1959, via B / Right: Gunta Stölzl – Slit Tapestry Red-Green, 1927–1928, showing intrinsic pattern, via Creative Commons, via Creative Commons
(სურ. 4)* The furniture for the Haus am Horn’s children’s room, Credit: Bauhaus-Archiv Berlin
წერითი დავალების მრავალფეროვნება ზრდის მოსწავლეთა მოტივაციას, სწორედ ამიტომ ბევრს ვფიქრობ სხვადასხვა ფორმის ინსტრუქციაზე. პერსონაჟის დღიური ვაჟა-ფშაველას მოთხრობების სწავლებისას მომაფიქრდა. ინსტრუქციის თითოეული საფეხური გარკვეულ მიზანს მოვარგე:
ტექსტის გაგება-გააზრება;
პერსონაჟებზე დაკვირვება;
რთული, მივიწყებული, უცნობი სიტყვების გამოყენება;
ინტერპრეტაცია.
პერსონაჟის დღიურის წერისას მოსწავლე ერთგვარი თანამონაწილეა ავტორისა, რადგან საკუთარი თვალთახედვით აცოცხლებს პერსონაჟს, ამავე დროს, სიღრმისეულად იაზრებს ტექსტს და ამგვარი კავშირები ეხმარება გაიაზროს შინაარსი, აღიქვას მოვლენები და განიცადოს პერსონაჟის ემოციები.
დააკვირდი, ავტორს სად შემოჰყავს შენი შერჩეული პერსონაჟ, რა როლი აქვს მას, როგორ გარემოშია;
დაწერე შენი შერჩეული პერსონაჟის ერთი დღის დღიური;
გამოიყენე ტექსტიდან 2 ან 3 სიტყვა;
გამოკვეთე შენი შერჩეული პერსონაჟის ხასიათი და განწყობა;
დღიური დაასრულე შეკითხვით, რომელსაც პერსონაჟი სვამს;
შენი ნაწერი წაიკითხე ხმამაღლა და შეასწორე;
თუ სურვილი გექნება, დახატე ილუსტრაცია.
მოცემული ინსტრუქციის მიხედვით ჩემს დღიურში თავად დავწერე დავალება. პერსონაჟებიდან ყუნჭი შევარჩიე, დავწერე დღიური და მეექვსეკლასელებს წავუკითხე:
ყუნჭის დღიური
უღრან ტყეში ვცხოვრობ. დავბერდი. გული არ ბერდებაო, ხომ გაგიგონიათ? მართალი ყოფილა. გულს ისევ უხარია მზის ამოსვლა, ჩიტების ჭიკჭიკი, ყვავილების ცქერა… ახლა ყუნჭს მეძახიან. ადრე ტოტებგაშლილი, ძლიერი მუხა ვიყავი. ფესვებით დედამიწის გულს ვწვდებოდი და ტოტებით – ცას. ციყვების, მელიების, გულწითელების, ქედნების თავშესაფარი მერქვა, მერე მომჭრეს და ასე დავრჩი, გადაჭრილი, განახევრებული. ხავსი მომედო. ალაგ-ალაგ ლპობა შემეპარა. დარდმა შემცვალა. მაინც მიცემს გული, მაინც უცნაურად მიხარია სიცოცხლე.
პრანჭია იას ვუმზერ დღედაღამ, მგონი, თავიც მოვაბეზრე. მე კი მასთან ერთად თამაში, ცეკვა მინდა. ესეც აღარ შემიძლია. არადა, ადრე ქარი რომ დაუბერავდა, ავაშრიალებდი ჩემს ძლიერ ტოტებს, გავლაღდებოდი, ყველას ვატკბობდი ჩემი ცეკვით.
რატომ არის ადამიანი ასეთი სასტიკი?
ამ დავალების ინსტრუქცია და ტექსტი გაკვეთილის დაწყებამდე 15 წუთით ადრე სკოლის ბიბლიოთეკაში დავწერე. ბავშვივით მიხაროდა და ერთი სული მქონდა, როდის წავუკითხავდი მოსწავლეებს. ინსტრუქციის წაკითხვისას აღმოვაჩინე, რომ ილუსტრაციის დახატვა დამვიწყებია. გამოსავალი მყისვე ვიპოვე – ჩემი დღიური მოსწავლეებს მივეცი და ყუნჭის დახატვა ვთხოვე. ასე გაჩნდა მასწავლებლის დღიურში ულამაზესი ილუსტრაციები – რამდენიმე ბავშვის თვალით აღქმული და დახატული ყუნჭი, რომელსაც თვალი სულ იისკენ უჭირავს.
პირადი მაგალითი ყველა ბავშვის გულს სწვდება, წერის სურვილს აღვივებს და უდიდესი სიხარულით წერენ დავალებებს. ჩვენი მიზანიც ხომ თითოეული ბავშვის გულამდე მიღწევა და მათი შესაძლებლობების გამოვლენაა. მეორე დღეს მე ვიყავი მსმენელი და ბავშვები კლასის წინაშე კითხულობდნენ. ყოველ ჯერზე უზარმაზარი სიხარულით მავსებს იმის გააზრება, თუ როგორ გვიბრუნებენ ბავშვები გაცემულ ცოდნას, ნდობას, ზრუნვას.
ამ წერითი დავალების შესახებ სკოლიდან შინ დაბრუნებულმა ვიდეო ჩავწერე, რომელსაც თქვენც გიზიარებთ.
მოხდა ისე, რომ წინამძღვრობამდე ჰილდეგარდი მონასტრის ბაღსა და ლაზარეთში შრომობდა. სწორედ ასე მიიღო პრაქტიკული ცოდნა მცენარეების, მათი სამკურნალო თუ სხვა თვისებების შესახებ. ამ ცოდნას მოუყარა თავი ცხრა წიგნად დაწერილ „Physica-ში“. „Physica“ მოიცავს ცნობებს ცხოველების ხორცის, თევზის, მინერალების სამკურნალო თვისებების შესახებაც.
მეორე წიგნი „Causae et Curae („მიზეზი და კურნება“) უშუალოდ ავადმყოფობებზეა და დეტალური ანატომიური მიმოხილვით იწყება. ჰილდეგარდი, რა თქმა უნდა, იზიარებს ანტიკური დროიდან მომდინარე შეხედულებას, რომლის თანახმადაც ადამიანი ოთხი სითხისაგან შედგება, ეს სითხეები კი სამყაროს ოთხ სტიქიას შეესაბამება: სისხლი – ცეცხლს, ბალღამი (phlegma) – ჰაერს, ზაფრა (Chole) – წყალს, სევდა (Melanchole) – მიწას. ნებისმიერი დაავადება გამოწვეულია ამ სითხეებს შორის ბალანსის დარღვევით.
მიუხედავად იმისა, რომ ჰილდეგარდი მკურნალობის მეთოდიკას ამ ანტიკურ თეორიას აფუძნებს, ადამიანის მისეული ხედვა სცილდება ჰიპოკრატესეულს. ჰილდეგარდისთვის ადამიანი ერთგვარი მიკროკოსმოსია, რომელიც გარემომცველ სამყაროს აირეკლავს. მაგალითად, „ჯანმრთელობის“ აღსანიშნავად შემოაქვს უცნაური სიტყვა Viriditas, რაც ლათინურად „სიმწვანეს“ ნიშნავს. ამრიგად, ჰილდეგარდი პარალელს ავლებს ბუნების სიმწვანესა და ადამიანის ორგანიზმის სიჯანსაღეს, სიცოცხლისუნარიანობას შორის. მეტიც, მისთვის ეს ორი მოვლენა ურთიერთდაკავშირებული და განუყოფელია – მედიცინა, როგორც მებაღეობა.
ადამიანის ორგანიზმზე მსჯელობის შემდეგ ჰილდეგარდი პრაქტიკულ რჩევებს გვაძლევს, როგორ ვუშველოთ სხვადასხვა დაავადებას, როგორ შევუწყოთ ხელი ჭრილობის შეხორცებას, დამწვრობის მოშუშებას და რა ვქნათ, თუ ძვალი ამოვარდნილი ან მოტეხილია.
უნდა ითქვას, რომ ჰილდეგარდის ეს ორი წიგნი რომ არა, სრულიად არაფერი გვეცოდინებოდა მეთორმეტე საუკუნის სამედიცინო პრაქტიკაზე, რადგან ქალებმა, რომლებიც ამ ცოდნას ფლობდნენ, არც ლათინური იცოდნენ და ხშირად – არც წერა-კითხვა.
ეს ნაშრომები იმდროინდელი კულინარიის შესახებაც გვიქმნის წარმოდგენას. „Physica“-ში, მაგალითად, ვხვდებით, მელანქოლიის სამკურნალო სიხარულის ხმიადის რეცეპტს:
„აიღე მუსკატის კაკალი, ამავე რაოდენობის დარიჩინი და მიხაკი და დანაყე. შეურიე სპელტის[1] ფქვილი და წყალი. ამით გააკეთე პატარა ორცხობილები. ხშირად ჭამე – გულისა და გონების მთელ სიმწარეს ჩაგიცხრობს, გულსა და დახშულ გრძნობის ორგანოებს გაგიხსნის და გონებას გაგიხალისებს“.
როგორც ჩანს, შუა საუკუნეებში ღვინის შესუნელებაც პოპულარული იყო. ჰილდეგარდსაც ბევრი ასეთ რეცეპტი აქვს. მელანქოლიის საწინააღმდეგოდ კი გვირჩევს, ღვინოში ცოცხალი იები მოხარშეთ, მერე გადაწურეთ, დაუმატეთ კოჭა და ძირტკბილაო. ასე შეკმაზული ღვინო თურმე ფილტვებისთვისაც სასარგებლო ყოფილა.
ჰილდეგარდი არცერთ რეცეპტში პროპორციებს არ უთითებს. ამასთან, საფიქრებელია, რომ ხმიადებს მარილსაც უმატებდნენ – მარილი შუა საუკუნეებში აუცილებელი ინგრედიენტი იყო, მაგრამ რეცეპტებში რატომღაც არასდროს შეჰქონდათ.
თუ სიხარულის ხმიადების მომზადება საკუთრივ ჰილდეგარდის რეცეპტით მოგინდებათ, ეს ვიდეო გამოგადგებათ:
ისე კი, არსებობს ამ ორცხობილას ოდნავ სახეცვლილი ვარიანტიც, კარაქითა და თაფლით:
როგორც ჩანს, ჰილდეგარდის სამკურნალო რეცეპტების უმრავლესობა ეფექტური იყო – მიუხედავად ხშირი ავადმყოფობისა, რასაც არაერთგზის უსვამს ხაზს, ჰილდეგარდმა საკმაოდ დიდ ასაკამდე მიაღწია – 81 წლამდე იცოცხლა და ბოლომდე დაუღალავად შრომობდა.
როგორ დავგეგმოთ დასამახსოვრებელი დედამიწის დღე ჩვენი მოსწავლეებისთვის? დედამიწის დღე 22 აპრილს აღინიშნება და ჩვენც, მასწავლებლები ყოველთვის ვემზადებით ამ დღისთვის. ვგეგმავთ სხვადასხვა აქტივობებს, ვამზადებთ რესურსებს. რამდენჯერაც არ უნდა გვქონდეს ამ დღისადმი დაგეგმილი გაკვეთილი, მაინც ყველა ჯერზე განსხვავებული გამოდის. როდესაც დაწყებითი კლასის მოსწავლეებთან გიწევს მუშაობა, სხვაგვარად შეუძლებელია. აქ ყველა დღე, კვირა თუ თვე განსხვავებული და მრავალფეროვანია. მეც შევეცადე, დამეგეგმა ჩემი მოსწავლეებისათვის დედამიწის დღისადმი მიძღვნილი დღეები ისე, რომ მათთვის ყოფილიყო საინტერესო, დასამახსოვრებელი და ინფორმაციული.
საინფორმაციო ვიდეოს ჩვენება
მიზანი: ბუნების მნიშვნელობის უკეთ გაგება-გააზრება
შედეგი: მოსწავლეებმა გამოთქვეს საკუთარი შეხედულებები დედამიწაზე, განიხილეს მასთან დაკავშირებული პრობლემები და გამოხატეს პირადი დამოკიდებულება.
მოსწავლეებს ვაყურებინე საინფორმაციო ვიდეო, რომლის გარშემოც გავმართეთ დისკუსია. მოსწავლეებმა გამოთქვეს ვარაუდები, გამოხატეს საკუთარი დამოკიდებულება პლანეტის მიმართ.
პლანეტა დედამიწის გაფერადება
მიზანი: ვიზუალური გამოხატვის გზით ემოციური კავშირის ჩამოყალიბება დედამიწასთან
შედეგი: შემოქმედებითი უნარების განვითარება.
მოსწავლეებს დავურიგე გასაფერადებელი დედამიწის ფურცლები, შემდეგ კი წინასწარ მომზადებულ საკუთარ ფოტოსთან დააკავშირეს.
მცენარეების დარგვა
მიზანი: მოსწავლეებში პასუხისმგებლობისა და ზრუნვის უნარის განვითარება ცოცხალი ბუნების მიმართ
შედეგი: მოსწავლეებმა საკუთარი ხელით მოუარეს მცენარეებს, გაიაზრეს მცენარის მოვლის პროცესის მნიშვნელობა, განუვითარდათ ყურადღება და მზრუნველობა.
მოსწავლეებმა ჯგუფურად დარგეს მცენარეები ქოთანში. მოვამზადეთ ნიადაგი, დავთესეთ მათ მიერ მოტანილი თესლი. ყოველდღიურად მოსწავლეები მცენარეს უსხამდნენ წყალს, აკვირდებოდნენ მათ განვითარებას და ძალიან ახარებდათ შედეგი.
სამახსოვრო ფოტოები
მიზანი: ერთობის სიმბოლური გამოხატვა
შედეგი: მოსწავლეებმა თავი დედამიწის „მეგობრებად“ იგრძნეს.
ბედნიერი დედამიწის ბანერი დავამაგრე კლასთან, დერეფანში, სადაც მოსწავლეებს ჰქონდათ საშუალება, გადაეღოთ სამახსოვრო ფოტო. რამდენიმე მოსწავლემ დედამიწის კონტურებს შემოხვია ხელი სურათის გადაღებისას. სიმბოლურად, მათ ჩავაცვი მაისური, სადაც ასევე დედამიწა იყო გამოსახული.
წერილი დედამიწას
მიზანი: მოსწავლეებს საშუალება აქვთ, გამოხატონ თავიანთი დამოკიდებულება პლანეტისადმი.
შედეგი: ბავშვებმა გამოხატეს მადლიერება, დაფიქრდნენ თავიანთ ქცევებზე, განუვითარდათ წერის, აზრის ჩამოყალიბების უნარები.
საინტერესოა, რას ეტყოდნენ დედამიწას მოსწავლეები, როდესაც მის შესახებ უფრო მეტ ინფორმაციას მოისმენდნენ. რას გაუზიარებდნენ, უსურვებდნენ? რას შეჰპირდებოდნენ? სწორედ ამიტომ გადავწყვიტე, წერილი მიეწერათ დედამიწისთვის. ასევე, ცოდნის გააქტიურების მიზნით, მოსწავლეებს მეორე ბარათი დავურიგე, სადაც ისინი დაწერდნენ, რა იციან დედამიწის დღესთან დაკავშირებით.
სტიკერების დარიგება
მიზანი: მოსწავლეებისთვის ეკომეგობრული ქცევის წახალისება; ინფორმაციის გაზიარება
შედეგი: ბავშვებმა სტიკერები სიხარულით გაუნაწილეს სხვებს, გაავრცელეს მიღებული ინფორმაცია.
მოსწავლეებს სამახსოვროდ დედამიწის წებოვანი სტიკერები დავურიგე. ასევე მათ დამატებით მივეცი სტიკერები, რომლებიც სკოლის სხვა მოსწავლეებს გაუნაწილეს და თითო წინადადებით მიაწოდეს ინფორმაცია დედამიწის დღეზე. „გაუფრთხილდი დედამიწას“, „დედამიწა ჩვენი სახლია“, და ა.შ.
ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას.
ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...
