ძალიან ბევრს საუბრობენ ფინეთის განათლების სისტემაზე. მეც ბევრი მქონდა წაკითხული, მოსმენილი და შორეულ ოცნებად მესახებოდა მისი პირადად გაცნობა. ეს ყველაფერი ერთ დღეს რეალობად იქცა და საქართველოდან რამდენიმე ათასი კილომეტრის შემდეგ ფინეთის დედაქალაქ ჰელსინკიში აღმოვჩნდი.
ჩემი ყურადღება მიიპყრო ქალაქის სიმშვიდემ, რომელიც მომდევნო რამდენიმე დღის მანძილზე გამყვა. სუფთა ქუჩები, მოწესრიგებული ადგილები – ეს არის მთავარი ნიშნები, რომლებიც ჰელსინკის ახასიათებს.
პირველი ადგილი, რომელსაც ვესტუმრე, იყო ჰელსინკის საქალაქო ბიბლიოთეკა, რომელიც ფინეთის ეროვნული ბიბლიოთეკური ქსელის ნაწილია. შენობა აგებულია ხის, ფოლადისა და მინის კომბინაციით. როგორც გავიგე, შენობა ენერგოეფექტურია და ბუნებრივ განათებასა და ვენტილაციას იყენებს.
ბიბლიოთეკა შედგება სამი სართულისგან. პირველ სართულზე ჩემი ყურადღება მიიქცია წიგნების გატანის ადგილმა, რომელიც გათვლილი იყო არა მარტო ზრდასრული ადამიანისთვის, არამედ ბავშვისთვისაც. ბავშვებს პატარა ასაკიდანვე უქმნიან გარემოსა და პირობებს, რათა დამოუკიდებლად შეძლონ ბიბლიოთეკის სერვისით სარგებლობა. პირველ სართულზე განთავსებული სივრცეები ძირითადად გამოფენისა და საკონფერენციო დარბაზებისთვის არის დათმობილი.
მეორე სართული ბევრად უფრო შთამბეჭდავი იყო ჩემთვის. აქ იყო ბევრი სივრცე სხვადასხვა დანიშნულების: სამუშაო ოთახები, სტუდიები. გავიგე, რომ ამ სივრცეების გამოყენება შეუძლია არა მარტო სტუდენტებსა და მოსწავლეებს, არამედ მშობლებსაც, თუ მათ არ აქვთ სახლში სამეცადინო სივრცე. ბავშვებს შეუძლიათ ჯგუფურად ერთად იმუშაონ. ბიბლიოთეკაში მოსასვენებელი სივრცეებიც არის, სადაც ბავშვებს საშუალება აქვთ კომპიუტერული თამაშებით ითამაშონ. ასევე ძალიან შთამბეჭდავი იყო მუსიკალური ინსტრუმენტებისა და ხმის ჩამწერი სტუდიები. მეორე სართულზე ყველა მასწავლებლისთვის სასურველი ტექნიკა იყო განთავსებული. მათ აქ შეუძლიათ დაბეჭდონ დიდი ზომის ბანერი, გაზეთი, სასურველი რამ მაისურზე ან ჩანთაზე. ასევე იყო საკერავი მანქანები, სადაც ბავშვები ისხდნენ და ქმნიდნენ ნამუშევრებს.
მესამე სართული ბიბლიოთეკაში ყოფნას ყველაზე მეტად გაგრძნობინებდა, სადაც წიგნების უზარმაზარი კოლექცია იყო. წიგნები თეთრ თაროებზე იყო განთავსებული ანბანის მიხედვით. აქვე იყო კომფორტული კუთხე კითხვისთვის, სადაც შეგიძლია მყუდროდ დაისვენო და წაიკითხო სასურველი წიგნი. ჩემი ყურადღება მიიპყრო ბავშვთა ზონამ, რომელიც ხის მასალისგან სრულიად უსაფრთხოდ იყო აგებული. ბავშვების განმავითარებელი სათამაშო ზონა და სენსორული ოთახი, რომელიც სპეციალური განათებითაა მოწყობილი. ოთახში მშვიდი მუსიკა ისმის. კედელზე ხელს თუ მოუსვამ, ხელის მოძრაობას იმეორებს და გაქვს შეგრძნება, რომ თითქოს ხატავ. ოთახში განთავსებული რბილი სავარძელი კი იმის საშუალებას იძლევა, რომ შვილს დააკვირდე და ყურადღება მიაქციო. ეს ოთახი ინკლუზიური სივრცეა, რომელიც განსაკუთრებით ეფექტურია აუტიზმის სპექტრის მქონე პირებისთვის.
ბიბლიოთეკიდან პანორამული ხედია და ქალაქის გარკვეული ნაწილი ძალიან ლამაზად იშლება. მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ აქ არავინ გზღუდავს, არავინ გაკონტროლებს და არ გაჩქარებს. ის სიმშვიდე და თავისუფლება, რომელიც ქალაქის პირველივე წუთიდან დამეუფლა, ყველა კუთხეში ვგრძნობდი, ვინაიდან, როგორც ამიხსნეს, ფინეთში ყველაფერი ნდობაზეა დაფუძნებული. ფინელი ხალხისთვის ნდობასა და სიმართლეს უდიდესი მნიშვნელობა აქვს და ყველა ცდილობს, თავისი საქმე პატიოსნად შეასრულოს.
ბიბლიოთეკის სივრცეშივე დავესწარი კონფერენციას, სადაც ქართველმა მასწავლებელმა, გაგვიზიარა საკუთარი გამოცდილება, რომელიც უკვე მრავალი წელია ფინეთში ცხოვრობს და მასწავლებლად მუშაობს. კონფერენციიდან გამომდინარე უკეთ შევძელი გამეგო, როგორ მუშაობს ფინეთში განათლების სისტემა.
ჩემი მომდევნო ვიზიტი იყო ფინეთის სამეცნიერო ცენტრში „Heureka”. ცენტრის მთავარი იდეა სახალისო მეცნიერებაა. აქ შეგხვდებათ პლანეტარიუმი, ინტერაქციული ექსპონატები, გიგანტური ცხოველების გამოსახულებები და კიდევ სხვა საინტერესო და სახალისო სივრცეები. ინტერაქციული მეცნიერებისა და ფიზიკის ზონაში საშუალება მომეცა კოსმოსში მემოგზაურა. სპეციალური ტრენაჟორი საშუალებას იძლეოდა მეგრძნო, თითქოს რეალურად დავდიოდი მთვარის ზედაპირზე, რაც ადვილი ნამდვილად არ იყო.
ბიოლოგიისა და ბუნების თემატიკის სივრცე, სადაც გიგანტური ცხოველების ფიტულები იყო განთავსებული, რეალობასთან მაახლოებდა. თავი ჯუნგლებში მეგონა, რადგან ხმები, გარემო ამის საშუალებას იძლეოდა. ცხოველები მოძრაობდნენ და შესაბამის ხმებს გამოსცემდნენ. ძალიან საინტერესო იყო ასევე პირველყოფილი ადამიანების სამყოფლის ნახვა – გამოქვაბულის, რომელზეც საშუალება მქონდა თავად შემექმნა იმიტირებული ნახატი ან წარწერა კედელზე.
საშუალება მქონდა ინტერაქციულ ექსპერიმენტებში მიმეღო მონაწილეობა, რომელიც ეხებოდა მოძრაობას, სიმძიმეს, ბალანსს. საერთო ჯამში ძალიან საჭირო, სახალისო, შემეცნებითი გამოცდილება მივიღე „Heureka“-ის ცენტრში.
ჰელსინკის ინფრასტრუქტურა დიდად გამორჩეული არ იყო ჩემთვის. მოწესრიგებულმა გარემომ სასიამოვნო განცდა დამიტოვა. თუმცა აღსანიშნავია მუზეუმები, რომლებიც საინტერესოა, ვინაიდან სხვადასხვა ექსპონატი ესთეტიკური სიამოვნების მიღების საშუალებას იძლევა.
ჰელსინკიში ყოფნის ყველაზე ძვირფასი გამოცდილება ფინურ სკოლაში ვიზიტს შეეხება, რაზეც ყოველთვის ვოცნებობდი. სკოლაში წასასვლელად ეროვნული სამოსი მოვირგე, საქართველოს დროშა მოვიხვიე და თავგადასავალიც დაიწყო.
ფინეთის ერთ-ერთი უძველეს დაწყებითი კლასების სკოლას ვესტუმრე, რომელიც 1921 წელს აშენდა. სკოლაში ბავშვები ორგანიზებულად შედიოდნენ. ზოგიერთი ფეხით, ველოსიპედით ან მშობლის ავტომობილით მოდიოდა. სკოლას ერთი ღობით ყოფდა საბავშვო ბაღი. გვითხრეს, რომ ბაღის ბავშვები ადაპტაციის გასამარტივებლად სწავლას გვერდით არსებულ სკოლაში აგრძელებდნენ. ასევე, პერიოდულად ისინი ექსკურსიაზეც დადიან. სკოლის შენობა ასაკიდან გამომდინარე ძველი აშენებული იყო, თუმცა კარგად მოვლილი და სუფთა. სკოლის დირექტორმა და ქართველმა მასწავლებელმა, რომელმაც პრეზენტაცია ჩაგვიტარა ფინურ განათლების სისტემაზე, გიდობა შეითავსეს და დეტალურად დაგვათვალიერებინეს სკოლა.
პირველი გაჩერება – დირექტორის მოკრძალებული ოთახი და სამასწავლებლო, სადაც ნივთები განვათავსეთ. სამასწავლებლო სამი პატარა ოთახისგან შედგებოდა.
- პირველი ოთახი იყო მოსასვენებელი, სადაც განთავსებული იყო მაგიდა, დივანი, სავარძელი.
- მეორე ოთახი სამუშაო – რომელიც აღჭურვილი იყო ტექნიკით: პრინტერი, ქსეროქსის აპარატი და სხვა.
- მესამე – მომცრო ზომის სამზარეულო, რომელიც ასევე ყველანაირი ტექნიკით, მათ შორის ჭურჭლის სარეცხი მანქანით იყო აღჭურვილი.
საკლასო ოთახები – სკოლას ჰქონდა როგორც ერთ, ისე ოროთახიანი საკლასო ოთახები. ოროთახიან საკლასო ოთახებში სივრცე ასე ნაწილდებოდა: ძირითადი ნაწილი სადაც დაფა, მერხები და საჭირო ინვენტარი იყო და მეორე, მომცრო ზომის ოთახი, სადაც მასწავლებელს საშუალება აქვს, მოსწავლეს ცალკე აუხსნას დავალება, ჩაიბაროს გაკვეთილი, როცა კლასი სხვა სამუშაოს ასრულებს, ან ჯგუფი გავიდეს და მარტო იმუშაოს, კლასს რომ ხელი არ შეუშალონ. რამდენიმე საკლასო ოთახში ასევე იყო ე.წ. კუნძულები, ამაღლებული ადგილები, რომლებიც ყოფდა თავისი სიმაღლით კლასის სივრცეს. ყველა საკლასო ოთახში იყო მოსწავლეებისთვის ლეპტოპები, პროექტორი, პროექტორის დაფა, ორი მწვანე დაფა, რომლებიც სხვადასხვა კედელზე იყო განთავსებული (რათა მოსწავლეებმა კომფორტულად დაინახონ ყველა მხრიდან), მოსახერხებელი მერხი და სკამები, საკანცელარიო ნივთები. ჩემი ინტერესი გამოიწვია შემდეგმა მოწყობილობამ, რომლის შინაარსიც ასეთი იყო: მასწავლებელი თავის სამუშაო მაგიდაზე რასაც აკეთებს, მოსწავლეები ეკრანზე ხედავენ. ეს ძირითადად გამოიყენება ახალი მასალის ახსნის დროს, მაგალითად, თუ უნდა, აჩვენოს, როგორ ჩაწეროს მოსწავლემ სწორად რვეულში. დამეთანხმებით ალბათ, რომ ძალიან კომფორტულია მსგავსი მოწყობილობა. სკოლის დერეფანში ასევე აწყვია პუფები, არის პრინტერი და ქსეროქსის აპარატი, თაბახის ფურცლების შეკვრა, რათა მოსწავლეებსა და მასწავლებლებს შეეძლოთ საჭიროებისამებრ მისი გამოყენება. ცალკე ოთახი აქვთ სპეციალური საჭიროების მქონე მოსწავლეებისათვის. დერეფანში და ამავე ოთახში შევნიშნე მაღალი, რბილი ქსოვილით შექმნილი „კედელი“, რომელიც გორგოლაჭებზე იყო დამაგრებული და მისი გადაადგილებაც შეიძლებოდა. როგორც აგვიხსნეს, ეს გათვლილია იმ მოსწავლეებისთვის, რომლებსაც ადვილად ეფანტებათ გონება და კონკრეტულ დროს განმარტოება სჭირდებათ. მსგავსი „კედლის“ შექმნით მას კლასში განმარტოების საშუალებას ვაძლევთ.
სკოლის დერეფანში შევხვდით ქართველ მოსწავლეს, რომელიც წლებია, ფინეთში ცხოვრობს. აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ ფინელები ზრუნავენ სხვა ქვეყნის მოქალაქეებზე და სპეციალურად ასეთი ბავშვებისთვის მშობლიური ენის შესწავლას ცდილობენ, რათა არ დაავიწყდეთ და ამისთვის მასწავლებელს იწვევენ. დერეფანში განლაგებულია სათავსოები, რომლებზეც მოსწავლეების ფეხსაცმელები აწყვია. მათ შეუძლიათ იარონ ფეხსაცმლის გარეშე ან ოთახის ჩუსტებით. მოსწავლეთა უმრავლესობა წინდებით დადიოდა.
მუსიკის ოთახი – მე ვიტყოდი უფრო საკონცერტო დარბაზი, რომელიც თავისი ამფითეატრით არის აწყობილი და ალბათ ყველა მუსიკალური საკრავია რაც კი შეიძლება სკოლაში იყოს. უკულელეთი დაწყებული საქსოფონით დასრულებული.
სპორტული ოთახი და დარბაზები – სპორტული დარბაზი სკოლას ორი ჰქონდა. ერთი სადაც ძირითადად ღონისძიებებს ატარებენ და სცენა აქვთ. და მეორე, რომელიც გათვლილი იყო სპორტული თამაშებისთვის, იქნება ეს კედელზე ცოცვა, თოკზე ცოცვა თუ სხვა. სპორტულ ოთახებში გამორჩეული იყო ინვენტარით სავსე კარადა.
შრომის ოთახი – სამუშაო ოთახი რამდენიმე ნაწილად შემიძლია დავყო. სამკერვალო ოთახი, სადაც ყველანაირი პირობებია იმისთვის, რომ ბავშვმა კერვა, ქსოვა ისწავლოს. კარადებში ფერების მიხედვით იყო გადანაწილებული საქსოვი ძაფები, საკერავი ძაფები, მანქანა და ა.შ.
ხეზე და მეტალზე სამუშაო ოთახი, რომელიც ასევე აღჭურვილია ყველა დანადგარით, ყველა ხელსაწყოთი, ლამაზად ჩაწიკწიკებული, რომელიც ხეზე და მეტალზე მუშაობის სწავლას მოგანდომებთ.
სასადილო ოთხი – სკოლაში მოსწავლეებს უფასო კვება აქვთ, რაც ძალიან მნიშვნელოვანი კომპონენტია სასკოლო ცხოვრებაში. ცხადია, საკვები მოსწავლეთა ასაკზეა გათვლილი და ჯანსაღია. სასადილოში უფროსი კლასის მოსწავლეები მორიგეობენ, რომლებიც ეხმარებიან მასზე პატარა ასაკის ბავშვებს. წმენდენ მაგიდებს, ეხმარებიან საკვების გადმოღებაში და ა.შ.
დასვენებაზე ყველა მოსწავლე ეზოში გადის და სუფთა ჰაერზე ატარებს თავისუფალ დროს. სკოლის ეზო მოწყობილია ბავშვთა გასართობი ინვენტარით. როგორც აგვიხსნეს, იშვიათად ხდება ისე, რომ მოსწავლეები დასვენებაზე ეზოში არ გადიოდნენ.
მასწავლებლების სასკოლო ცხოვრებით დავინტერესდით და დავსვით შეკითხვა, რამდენად დატვირთული არიან ისინი სკოლის შემდეგ, რაზეც დირექტორმა გვიპასუხა, რომ როდესაც მასწავლებელი ასრულებს თავის სამუშაოს და გადის სკოლიდან, მას აქვს თავისი პირადი ცხოვრება და, შესაბამისად, სკოლიდან დამატებით დირექტივებსა და დავალებებს აღარ იღებს. სკოლის დირექტორი მასწავლებლებს არ ამოწმებს. მათ სრული თავისუფლება აქვთ, პროგრამა თავიანთი შეხედულებით ასწავლონ. მთავარი ისაა, რომ მიზანზე გავიდნენ. გაოცებული ქართველი მასწავლებლების კითხვა იყო: „ნუთუ შეიძლება ასე?”. რაზეც გვიპასუხეს, რომ ფინეთში ყველა უფრთხილდება საკუთარ რეპუტაციას და ნდობაზე დაფუძნებული ურთიერთობებია ის, რაც საუკეთესო შედეგებს იძლევა. ფინელი მოქალაქე პირნათლად ასრულებს დაკისრებულ მოვალეობას და თუ ასე არ არის, ის აუცილებლად გამოვლინდება კონტროლის გარეშეც.
ფინური სკოლის ჩემი გამოცდილება ერთად შევკარი და ვიდეოს სახით მოვამზადე, რომელიც სურვილის შემთხვევაში შეგიძლიათ იხილოთ.
სკოლიდან საერთო ჯამში აღფრთოვანებული და ცოტა სევდიანი წამოვედი, რადგან გონებაში უნებურად ქართულ სკოლებთან პარალელის გავლება დავიწყე.
