ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

ეკოგენეტიკა, სიყვარული და გარემოსდაცვა

დედამიწა რის გარშემო ბრუნავს? საკუთარი ღერძის გარშემო? მზის? არა ბატონებო, დედამიწა ჩვენი შვილების/მოსწავლეების გარშემო ტრიალებს. არ მეთანხმებით??

მე ასე ვფიქრობ. რატომ? იმიტომ, რომ…

ბევრი სასაცილო ამბავი გვახსოვს თითოეულ ჩვენგანს. არაერთხელ გაგვიხსენებია ჩვენი მასწავლებლების ფრაზები. ვიცი, ჩემი სტატიების მკითხველებს შორის ჩემი სკოლელებიც არიან, სულაც არ არის საჭირო ფრაზების ავტორების დასახელება, ყველა მიხვდება.

– შე უხერხემლო, შენა – ამ ფრაზის ავტორი აბა ვინ უნდა იყოს, თუ არა ბიოლოგიის მასწავლებელი, განუმეორებელი ზაირა მასი, მე-20 საუკუნეში ფილმების გამოყენებით რომ გვასწავლიდა ბიოლოგიას. დღესაც მახსოვს ის უზარმაზარი ფილმების გამშვები, არაერთხელ რომ დავჯახებივართ და გვიტკენია თავი.

– ინდაურო, ინდაურო – აი, ამ ფრაზის ავტორის დადგენა (თუ არ გახსოვთ) ცოტა გაჭირდება. ეს გეოგრაფიის მასწავლებლის ფრაზაა. ამას რომ იტყოდა, ეგრევე ცოცხალ აფოფრილ ინდაურს წარმოვიდგენდი ხოლმე და მეცინებოდა. მაპატიეთ, ვისაც ეს პატივი გრგებიათ, ჩემს ღიმილიან სახეს თუ ხედავდით და ბრაზობდით. ჩემთვის ხომ არასოდეს არ უთქვამს. გამოგიტყდებით და ცოტა არ იყოს მწყინდა. ვერასოდეს ვერ წარმოვიდგინე, როგორი ვიქნებოდი ინდაურის როლში.

ახლა იტყვით, რა არის ამაში სასაცილოო. მართალიც იქნებით, მაგრამ რატომ მოვიყვანე იცით ეს ფრაზები და ჩემი ემოციები?? მიუხედავად იმისა, რომ ბევრ წარმატებას თუ წარუმატებლობას ჩვენი აღზრდის დროს დაშვებულ შეცდომებს ვაბრალებთ, მაინც შემიძლია ვთქვა, რომ ჩვენი მასწავლებლები გვიყვარდა. არა, ეს ის არ არის, შიში შეიქმს სიყვარულსო. არა ეს ის ხალასი სიყვარულია, რომელიც ბავშვებს აქვთ. ჩვენ თაობას კი რაც არ უნდა დავაბრალოთ სიყვარული გვქონდა და გვაქვს. სიყვარულით ცხოვრება ხომ უფრო ადვილია? ისე მეც დამიჭერია შენიშვნებისა თუ ჩვეული საუბრის დროს გეოგრაფიული ტერმინების გამოყენება: გაიხსენე დედამიწა ღერძის გარშემო ტრიალებს – მითქვამს ნარცისიზმით შეპყრობილისთვის. არადა, მანაც და დანარჩენებმაც იციან ჩემი მათდამი დამოკიდებულება, -რომ ჩემთვის დედამიწა ბავშვების გარშემო ტრიალებს. სავარაუდოდ, ჩემებსაც გაჰყვებათ ჩემი საყვარელი ფრაზები, რომლებსაც ხშირად ვიყენებ და გაიხსენებენ წლების შემდეგ. ნეტავ რას და რა კონტექსტში გამიხსენებენ? რამდენიმე ფრაზა უკვე ვიცი…

მოკლედ, რა მინდოდა მეთქვა ამით? არც კი ვიცი რა. უბრალოდ სიყვარულის ნიჭზე მინდოდა საუბარი. ნიჭზე, რომელსაც გალაქტიონიც კი უბრალოდ ამბობდა: – ნიჭი, ძამიკო, ნიჭიო.

დიახაც ნიჭი სიყვარულისა, რომელიც ვფიქრობ, რომ გენეტიკურია. ბიოლოგებო, არ მეკამათოთ, ვიცი გენეტიკა მარტივი საკითხი არ არის და ასე ხელაღებით არ უნდა ვახსენებდე, მაგრამ მე თუ არა, გალაქტიონს მაინც დაუჯერეთ.

დაკვირვებული ვარ სიყვარულზე წერა არდადეგების დროს მინდება ხოლმე. ამ დროს ყველაზე მეტად მენატრებიან ჩემი გადარეულები და გაკვეთილები. ახლაც, არდადეგების მიწურულს, როცა თან შევეჩვიე „უქმად“ ყოფნას და თან ვგეგმავ მომავალ სასწავლო პროცესს, ვხვდები, რომ ეს ჩემი ცხოვრების ნაწილია, რომლის გარეშეც უბრალოდ აღარ არსებობ.

მოკლედ, მომენატრნენ და მინდა, მათზე მოგიყვეთ, ჩემს მეთერმეტეკლასელებზე. გახსოვთ, რამდენიმე წლის წინ გაგაცანით? ეს „პანდემიის ბავშვები“ არიან მე-8, მე-9 და ნაწილობრივ მე-10 კლასიც ონლაინსწავლებაზე რომ იყვნენ. არც იქ ვიწყენდით, მუდამ ხმაურიანი და საქმიანი გაკვეთილები გვქონდა, წარმატების სივრცეში სწორედ მათზე მოგიყევით. თუმცა სკოლაში დაბრუნების შემდეგ ჩვეულ რეჟიმში რომ დავბრუნებულიყავით, გარკვეული დრო დაგვჭირდა. ახლა კი უკვე მე-11 კლასში არიან. ისევ ისეთი ხმაურიანები და ინტერესიანები, კრეატიულები და შემოქმედებითობით გამორჩეულები. ერთი კია, რომ თუ საკითხით არ დაინტერესდნენ დავალებას შეასრულებენ, როგორც ამბობენ, ჩემი ხათრით, მაგრამ აქ უკვე ჩემი პროფესიული ამბიციები ერთვება და ერთად ვიწყებთ საკითხების შერჩევას.

მათთან გაკვეთილი მიხარია. როგორც ორუელი ამბობს – ყველა დასაწყისს უკვე აქვს დასასრული. ვეთანხმები. ჩვენც ხომ უპირველეს ყოვლისა, გაკვეთილის დასაწყისი და დასასრული გვახსოვს. მოსწავლეებმა ღიმილით უნდა დატოვონ გაკვეთილი, გაიხარონ და გაიგონ, რომ ის შესანიშნავი იყო. მინდა, რომ საინტერესოსთან ერთად სახალისო და თავისუფალი იყოს. თავისუფალი ქვეყნის მაშენებლები ხომ ისინი არიან.

მოკლედ, უფროსკლასელების დაინტერესება არც ისე ადვილია. მოგეხსენებათ მე-11 კლასი ძველი პროგრამით მიდის. შესაბამისად სახელმძღვანელოებიც მოძველებულია. განახლებული მათ ვერ უსწრებს. ამიტომაც შემაქვს ახალი საკითხები. რამდენიმე გაკვეთილი ერთად განვიხილავთ მათთვის საინტერესო და აქტუალურ თემას, შემდეგ საკითხებად ვშლით და იწყება პრეზენტაციები. კომპლექსური დავალებების ფორმატიც გამოგვდის. ხან გადაცემებს მიწყობენ სტუდიებითა და მაყურებლის შემოსული ზარებით, ხან სტატიებს წერენ, ხანაც ცხარე დებატებს აწყობენ. ორივე მხარე ვცდილობთ, ბოლო სასწავლო წელი საინტერესო იყოს. წელს კიდევ 2 კლასს ვემშვიდობები. განსხვავებული და საინტერესო ადამიანები არიან, მათთან ყოველი გაკვეთილი არაჩვეულებრივია შინაარსითაც და ფორმატითაც, ორივე მხარე სიურპრიზებისთვის მზად ვართ. ჩვენს ურთიერთობას ლაიტმოტივად სიყვარული გასდევს. პროვოკაციული კითხვებიც ყოფილა, პასუხები ჯერ არ შემშლია, ყოველ შემთხვევაში ისინი ასე თვლიან.

სწორედ მათ მიერ გაკვეთილზე შესრულებული დავალება მინდა გაგაცნოთ. განსაკუთრებით დაინტერესდნენ გარემოსდაცვითი საკითხებით. გარემოსდაცვითი კომპეტენციის ჩამოყალიბება გარემოსდაცვითი ცოდნის დაუფლებას გულისხმობს, რაც ხელს უწყობს საზოგადოებისა და ბუნების ურთიერთქმედებისას წარმოშობილი პრობლემების მნიშვნელობის გაცნობიერებას. იგი საფუძველს უყრის ახალგაზრდა თაობის ეკოლოგიურ ცნობიერებასა და მსოფლმხედველობას.

გარემოსდაცვითი განათლება მიზნად ისახავს ადამიანის ჰოლისტიკური მსოფლმხედველობის, ინდივიდის ღირებულებების, ბუნებისადმი პასუხისმგებლობიანი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას, მისი დაცვის აუცილებლობის რწმენის განმტკიცებას.

ეს თემაც რამდენიმე საკითხად დავშალეთ. ანკამ (კილაძე) და სულამ (ანა სულაძემ) მოდის მიმართულება აირჩიეს. ერთ-ერთი საინტერესო პრეზენტაცია წარმოადგინეს. მთავარი ის არის, რომ ეს ჩვეულებრივი პრეზენტაცია არ იყო. გოგონები საუბრობდნენ, ფაქტებზე დაყრდნობით მსჯელობდნენ და დასკვნებს აკეთებდნენ. ასეთი ანკა და ანა მიყვარს. მომავალი დიზაინერებისთვის გარემოსდაცვითი საკითხები საინტერესო და საჭიროაო – დაასკვნეს.

ურო (ანი უროტაძე) როგორც ყოველთვის თანმიმდევრული და აკადემიური იყო. მისთვის ჩვეული პრეზენტაციის უნარით ყველა ჩაგვრთო და დაგვაინტერესა, თან გვიხსნიდა რატომ დაინტერესდა და რა კითხვებზე მიიღო პასუხი.

ქურთუ (ნინო ქურთუბაზე) და გოგი (ანასტასია გოგიშვილი) მომავალი ექიმები არიან. გაკვეთილებზე საკითხის განხილვისას ცხარე დისკუსია გაიმართა. ორივე ერთხმად გვიმტკიცებდა, რომ ყველა დაავადება არ არის დაკავშირებული გარემოს დაბინძურებასთან. კვლევის მიმართულებაც გამოიკვეთა. ერთი სიამოვნება იყო მათი მოსმენა – აკადემიურად და საინტერესოდ წარმოადგინეს მოკვლეული ინფორმაცია, რომელსაც გთავაზობთ ამონარიდების სახით:

„ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, გლობალური გარემოსდაცვითი საკითხები ყოველწლიურად 12,6 მილიონზე მეტ სიკვდილს იწვევს. აქ აღნიშნულ საკითხებთან ერთად, ეს შეიძლება მოიცავდეს ნიადაგის დაბინძურებას, ულტრაიისფერ გამოსხივებას და ბიომრავალფეროვნების დაკარგვას. მონაცემების მიხედვით, 100-ზე მეტი დაავადება და დაზიანება შეიძლება პირდაპირ კავშირში იყოს გარემოს ჯანმრთელობის პრობლემებთან. ხშირად ეს საკითხები ყველაზე დიდ გავლენას ახდენს ღარიბ თემებზე და მათზე, ვისაც უკვე აქვთ ჯანმრთელობის მნიშვნელოვანი მოწყვლადობა“.

„კლიმატის ცვლილება არღვევს ბუნებრივ სამყაროს მრავალი გზით, რამაც შეიძლება შეასუსტოს ჯანმრთელობა და გაზარდოს დაუცველობა დაავადების მიმართ. მათ შორისაა პლანეტის ტემპერატურის მატება და უფრო ხშირი ძლიერი წვიმები და ჩამონადენი. სხვადასხვა ზემოქმედებამ შეიძლება გამოიწვიოს უფრო დაუცველობა ნერვული და რესპირატორული დაავადებების, დიარეის და სხვა.

გარდა ამისა, კლიმატის ცვლილება ზრდის სტიქიური უბედურებების სიხშირეს. ტყის ხანძრები, ქარიშხლები, ციკლონები და გვალვები მხოლოდ რამდენიმე მაგალითია“.

„გარემო, რომელშიც დღეს ვცხოვრობთ, თავისებურია. ერთი მხრივ, მასში გაჩნდა ფაქტორები, რომლებსაც ადამიანი ადრე არ შეხებია – დღეს გარემოში ჩვენ მიერ სინთეზირებული 4,5 მილიონზე მეტი სახეობის ქიმიური ნივთიერებაა, მეორე მხრივ კი – გარემო ძალზე სწრაფად იცვლება.

 

ადამიანის პოპულაციის გენოფონდი ვეღარ ასწრებს ადეკვატურად უპასუხოს გარემოს ცვალებადობის ტემპს. შეცვლილ ეკოლოგიურ პირობებში წარმოიშობა ახალი ტიპის მემკვიდრეობითი დაავადებები – ეკოგენეტიკური დაავადებები“.

„ეკოგენეტიკა ადამიანის გენეტიკის დარგია, რომელიც შეისწავლის გენეტიკური ფაქტორების როლს ორგანიზმის იმ რეაქციაში, რომელიც გარემოს სხვადასხვა აგენტის ზემოქმედების პასუხად ვითარდება“.

რაც ძალიან მომეწონა ორივე გვიხსნიდა სამედიცინო ტერმინებს, ფაქტობრივად კითხვის დასმის საჭიროებას აღარ გვიტოვებდნენ. ეკოგენეტიკას კი, სავარაუდოდ, ექიმების ამპლუაში შეისწავლიან.

სხვა საინტერესო პრეზენტაციებზე შემდგომში მოგიყვებით.

მოსწავლეებმა გააცნობიერეს, რომ ეკოლოგიური ცოდნა არის ადამიანის გარემოსადმი ადეკვატური დამოკიდებულების საფუძველი.

მთავარ კითხვაზეც – შეუძლია თუ არა ჩვენს ქმედებებს რეალურად მოახდინოს ცვლილება დედამიწის მომავალზე? – პასუხი გაცემულია.

პასუხი არის – დიახ, ნამდვილად შეუძლია! იმიტომ, რომ თუ ჩვენ ვეცდებით, ვიცხოვროთ ისე, რომ გადავარჩინოთ სამყარო, ჩვენ მარტო არ ვიქნებით. ჩვენი მაგალითი წაახალისებს ჩვენს მეგობრებს და ოჯახს, იგივე გააკეთონ. შემდეგ ისინი ეტყვიან თავიანთ მეგობრებს…

ჩვენ შეგვიძლია სამყაროს შეცვლა ცოდნითა და სიყვარულით.

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი