კომპლექსური დავალების ადაპტირება სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლისთვის

სპეციალური საჭიროების მქონე მოსწავლის განათლებაში ჩართული პირებისთვის ჯერჯერობით კვლავაც გამოწვევასთან ასოცირდება სწავლა-სწავლების მიზნების კომპლექსური დავალების ფორმასა და ხარისხზე მორგების საკითხი.

არადა, კომპლექსური დავალების მორგება სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის შესაძლებლობაზე რომ შესაძლებელი და არც ისე რთულია, მრავალი ჩვენგანის გამოცდილებამ აჩვენა. ექსპერტებიც დაბეჯითებით გვეუბნებიან, რომ კომპლექსური დავალებების გამოყენებით სწავლა-სწავლების პროცესის წარმართვისას მასწავლებელს შეუძლია, სხვადასხვა მოსწავლისთვის ჩამოაყალიბოს კომპლექსური დავალების სხვადასხვა პირობა მათი ინტერესებისა და საჭიროებების გათვალისწინებით. უბრალოდ, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლისთვის კომპლექსური დავალების ადაპტირების პროცესში უფრო მეტი ნიუანსის გათვალისწინებაა საჭირო.

ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ახალი, ინკლუზიური განათლების 2021 წლის გზამკვლევის[1] თანახმად, არსებობს წესები, რომელთა გამოყენება მესამე თაობის ესგ-ს წარმატებით დანერგვაში ყველა ჩვენგანს დაეხმარება:

* სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლისთვის მასწავლებელი ადგენს ინდივიდუალურ გრძელვადიან მიზნებს, თუმცა ასევე აწვდის კომპლექსური დავალების მოდიფიცირებულ ვერსიას.

* თემა სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლისა და მისი

თანატოლებისთვის ერთია. მაგალითად, საგანში „მე და საზოგადოება“ ცნებების დასამუშავებლად მასწავლებელი განსაზღვრავს თემას „სკოლა, მეგობრები და თანატოლები“. სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლისთვის ადაპტირებული კომპლექსური დავალებაც ამავე თემის კონტექსტში უნდა განიხილებოდეს.

* სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის სასწავლო პროცესი თანხვდება კლასში მიმდინარე სასწავლო პროცესს. მასწავლებელმა ერთი საკითხი უნდა შესთავაზოს კლასს და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეს. მაგალითად, მასწავლებელი დაამუშავებს საერთო საკითხებს მოსწავლეთა ჯგუფში, თუმცა მზად იქნება იმისთვის, რომ შერჩეული საკითხი სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლემ შესაძლოა განსხვავებული ფორმით დაამუშაოს და განსხვავებულ დონეზე დაეუფლოს მას. თუ გეოგრაფიის მასწავლებელი ჩრდილოეთი ამერიკის თემის კონტექსტში ირჩევს საკითხს „ტორნადოების ხეივანი“, შესაბამისად, კომპლექსური დავალებაც ამ საკითხზეა აგებული.

კლასში ერთ საკითხზე მუშაობა უმეტესად შესაძლებელია. გამონაკლისს წარმოადგენს ის საგნობრივი პროგრამები, რომელთა ფარგლებში კონკრეტულ საკითხს შესაძლოა ჰქონდეს გარკვეული წინაპირობა ქვეცნების ან საკითხის სახით. ამ შემთხვევაში განსაზღვრული საკითხის ათვისება შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, თუ დაძლეულია მის წინაპირობად განსაზღვრული საკითხი და ამით მომზადებულია ნიადაგი მიმდინარე საკითხის დასამუშავებლად / ასათვისებლად.

* თუ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეს არასრულად ან არასაკმარისად აქვს დამუშავებული და ათვისებული წინაპირობად განსაზღვრული საკითხი, გაუმართლებელი იქნება კლასისთვის განსაზღვრული საკითხის მისთვის წარდგენა. მასწავლებელს მოუწევს კომპრომისზე წასვლა და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლისთვის რელევანტური, მის საგანმანათლებლო საჭიროებას მორგებული, თუნდაც კლასისგან განსხვავებული საკითხის შეთავაზება.

* ამგვარი ცვლილება მასწავლებელმა შეიძლება ნებისმიერი მოსწავლისთვის განახორციელოს.

* სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის ცოდნისა და შესაძლებლობების გათვალისწინებით, მასწავლებელს შეუძლია შეცვალოს და დააზუსტოს კომპლექსური დავალების სხვადასხვა კომპონენტი.

მაგალითად, თუ კომპლექსური დავალების პროდუქტია პრეზენტაცია, ხოლო მოსწავლე ამ ეტაპზე არ ფლობს ტექნოლოგიების გამოყენების საკმარის უნარებს, შეიძლება, პრეზენტაცია სხვა პროდუქტით ჩანაცვლდეს, მაგალითად, პოსტერით, პლაკატით, ვიდეორგოლით. გარდა ამისა, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლის კითხვის, წერის, მოსმენილი ინფორმაციის გაგების უნარების გათვალისწინებით, მასწავლებელმა შესაძლოა კომპლექსური დავალების პირობა მარტივი ფრაზების, მოსწავლისთვის ნაცნობი სიტყვებისა და მოკლე წინადადებების სახით ჩამოაყალიბოს.

ვხედავთ, რომ პროდუქტი (კომიქსი) უცვლელი რჩება, მაგრამ თუ მოსწავლეს გაუძნელდება ციფრული რესურსის გამოყენება, მხოლოდ დახატვას ვთავაზობთ. შესაძლოა, პირიქითაც – ზოგიერთი სსსმ მოსწავლისთვის შესრულების ციფრული ფორმის შეთავაზება უფრო ხელსაყრელი იყოს.

კომპლექსური დავალების პირობა შედარებით მარტივი წინადადებითაა ჩამოყალიბებული, მოსწავლის საჭიროებებიდან და წინარე ცოდნიდან გამომდინარე, დაზუსტებულია კომპლექსური დავალების შეფასების კრიტერიუმები. თუ სხვა მოსწავლეები მთელი მოთხრობის შინაარსს თანმიმდევრულად, ყველა ეპიზოდის ჩათვლით წარმოადგენენ, სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეს მხოლოდ ორი ეპიზოდის წარმოდგენა ევალება.

კომპლექსური დავალების შექმნისა და განხორციელების ძირითადი კომპონენტებია:

• ცნება, მკვიდრი წარმოდგენები, შედეგები;
• თემა, საკითხი, დავალების პირობა, პროდუქტი;
• შეფასების კრიტერიუმები;
• დავალების პრეზენტაციის ფორმა;
• რესურსები, აქტივობები.

ამათგან კლასისა და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლისთვის უცვლელი რჩება ცნება და თემა. რეკომენდებულია საკითხისა და პროდუქტის შენარჩუნება, ხოლო ზუსტდება: მკვიდრი წარმოდგენები, შედეგები, საკითხი, დავალების პირობა, პროდუქტი, შეფასების კრიტერიუმები, დავალების პრეზენტაციის ფორმა, რესურსები და აქტივობები.

[1] ავტორები: მაია ბაგრატიონი, შორენა ტყეშელაშვილი, ლია ქურციკიძე.