სამშაბათი, აგვისტო 5, 2025
5 აგვისტო, სამშაბათი, 2025

ძნელია მასწავლებლობა

0

აი, პროფესიული ჭრილობებით გულდასერილი ჩამოვჯდები ახლა თქვენთან და შევეცდები მოვიმყუდროვო, გაგენდოთ, შემოგჩივლოთ, შემოგტიროთ, თავი „მივიდრიკო“ თანაგრძნობის მოლოდინში, აღსარებასავით გითხრათ ბევრი რამ, რასაც ჩემი პროფესიის სხვადასხვა ასაკის უამრავი ადამიანი განიცდის ჩვენს ქვეყანაში. ალბათ ყველაზე დემონიზებული პროფესიაა მასწავლებლობა. განათლების ხარისხის პრობლემა არამცთუ ჩვენსავით განვითარებად საზოგადოებაში, მაღალცივილიზებულ სისტემებშიც არის დღეს და პროფესიული კომპეტენციის პრობლემებს მრავლად ვაწყდებით, მაგრამ ეს პრობლემები ხომ მხოლოდ მასწავლებლის პროფესიაში არაა?

ჩვენ არ ვსაუბრობთ ლეგენდარული „ფინქ ფლიოდის” ცნობილი ჰიტის „მორიგი აგური კედელში” („Another brick in the wall”) გმირ მასწავლებელზე, რომელიც საძულველი არსებაა თავისი მოსწავლეებისთვის, შავი სარკაზმით მიმართავს მათ, ძირითადად აგრესიულია, მხოლოდ იმპერატიულ ბრძანებებს იძლევა და ბავშვის სულში არ იხედება, რის გამოც ბავშვები მისგან მხოლოდ ერთ რამეს ითხოვენ: “Hey! Teacher! Leave us kids alone!” (მასწავლებელო, დაგვტოვე მარტო!), რადგან, ბავშვების წარმოდგენით, მასწავლებელი არის მორიგი აგური კედელში (“All in all, you’re just another brick in the wall”), ანუ მოსწავლის თავისუფლების შემზღუდველი. ამ კლიპის კომენტარებში მსმენელები ყველაზე ხშირად იმეორებდნენ ფრაზას “protect yourself against the mind control” (გონების კონტროლისგან თავდაცვა), რა პრობლემაც, მათი აზრით, 46 წლის წინაც იყო, როცა ეს სიმღერა შექმნა როჯერ ვოტერსმა და ახლაც, როცა იმ თაობის შვილიშვილები არიან საკლასო ოთახებში. მეტაფორა “მორიგი აგური კედელში” ორნაირად შეიძლება გავიგოთ, ის შეიძლება მიემართებოდეს მასწავლებელსაც და მოსწავლესაც. ზოგჯერ მასწავლებლები არიან აგურები, რომლებიც ნებსით თუ უნებლიეთ უშენებენ აგურის მყარ კედლებს ბავშვებს და მათ თვალსაწიერს ზღუდავენ, ზოგჯერ კი ისეც ხდება, რომ ცუდი საგანმანათლებლო სისტემის გამო ბავშვები იქცევიან ერთ თარგზე მოჭრილ აგურებად, კარგავენ ინდივიდუალიზმსა და შემოქმედებითობას, პიროვნულ იდენტობას. ეს განათლების სისტემების პრობლემაა, თუმცა ამჯერად ამგვარ ურთიერთობებზე არ ვსაუბრობთ.

ჩვენი დღევანდელი სასკოლო სისტემა და მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სტანდარტები უკვე გამორიცხავს არაპროფესიონალი, უვიცი, ბავშვებთან ურთიერთობებში უხეში, გულცივი ადამიანების საქმიანობას. დღეს ბავშვთა უფლებები იმდენად მაღალ ხარისხშია აყვანილი და მშობლის როლიც სწავლა-სწავლების პროცესშიც იმდენად აქტუალურია, რომ თითქმის გამორიცხულია მასწავლებლის ცოდნა ან ურთიერთობები იყოს სერიოზულად დამაზიანებელი მოზარდებისთვის და ეს დარჩეს რეაგირების გარეშე თავად სკოლის ადმინისტრაციის, ზემდგომი ორგანოების ან თავად სასკოლო საზოგადოების მხრიდან. დიახ, ადამიანთა შესაძლებლობები ყველგან და ყოველთვის განსხვავებულია, გულისხმიერებაც ზოგს მეტი აქვს და ზოგს – ნაკლები, არსებობენ ბრწყინვალე მასწავლებლებიც, საშუალო შესაძლებლობების პედაგოგებიც და ალბათ ცუდებიც აფარებენ თავს სკოლების კედლებს, მაგრამ, როგორც უკვე აღვნიშნე, სისტემა აკადემიურ და მორალურ უნარ-ჩვევებს მოკლებულ კადრებს სასკოლო სივრციდან თავისთავად გარიყავს.

ამასწინათ ფეისბუქზე გავრცელდა ასეთი ანეკდოტი: პრეზიდენტი, ბიზნესმენი და მასწავლებელი მოხვდნენ ჯოჯოხეთში. ეშმაკმა მათ სათანადო საფასურის სანაცვლოდ თითო ზარის უფლება მისცა. პრეზიდენტმა ისარგებლა და თავისი ხალხი მოიკითხა, უჩემოდ ხომ არ გაგჭირვებიათ, ქვეყანაში რა ვითარება არისო? ეშმაკმა 5000 დოლარი გადაახდევინა. ბიზნესმენმაც გამოიყენა უფლება და თავისი ბიზნესი მოიკითხა, რისთვისაც 50 ათასი დოლარი გადაახდევინეს. მასწავლებელმაც დარეკა და მოიკითხა თავისი კლასი: შემაჯამებლები და მათი ანალიზები თუ დაიწერაო, განმსაზღვრელი და განმავითარებელი შეფასებებიო, კომპლექსური დავალებები და მათი ანალიზებიო, მოსწავლეთა დახასიათებებიო, პორტფოლიო თუ შეავსეთ საჭირო მასალით, ტესტები და სხვა რესურსები თუ შეადგინეთ, სემესტრული ანგარიშები საგნის სწავლებისა და სადამრიგებლო მუშაობისა თუ მოამზადეთო. ეშმაკმა არაფერი გადაახდევინა. პრეზიდენტმა და ბიზნესმენმა გააპროტესტეს, ეს როგორ? ამდენი ისაუბრა და რატომ არ ახდევინებთო? – ამას არ ეკუთვნის, ჯოჯოხეთიდან ჯოჯოხეთში მოხვდა და შიდა ზარები უფასოაო, – მიუგო ეშმაკმა.

ყველა ვაცნობიერებთ, რომ უპირველესი ზრუნვის ობიექტი მოსწავლეა, მის კეთილდღეობაზეა ორიენტირებული როგორც ოჯახი, ისე სკოლა და მასწავლებელი. თუმცა მასწავლებელიც ადამიანია და ხშირად ვაწყდებით ხოლმე გადაულახავ დაბრკოლებებს, რომელთა დროსაც მასწავლებელი ხშირად მარტო რჩება. ყველა მისგან მოითხოვს მაქსიმუმს, მისი სულის ჭრილობები კი ნაკლებად აღელვებს ყველას. ამას მასწავლებლები შეჩვეულები ვართ, თუმცა, ვფიქრობ, თუ ჩვენი მიზანი ადამიანთა კეთილდღეობა, მათ უფლებებზე ფიქრი და დაცვაა, მასწავლებელსაც სჭირდება მხარდაჭერა.

მსურს, მოგიყვეთ რამდენიმე პრობლემურ ქეისზე, რომელთა აქტორებს, რასაკვირველია, არ დავასახელებ. ყველა სახელი შეცვლილია. გიამბობთ კოლეგების მიერ მოყოლილ ისტორიებს.

ქეისი N1

ნანა მასწავლებლის სადამრიგებლო კლასი რთული სამართავი იყო. 35 მოსწავლე ირიცხებოდა, მათ შორის 12-14 ჰიპერაქტიური და რთული ქცევის ბავშვი გახლდათ, იყო რამდენიმე შშმ მოსწავლე, რომელთაც დამრიგებლისგან განუწყვეტლად სჭირდებოდათ მზრუნველობა. დამრიგებელი თავდაუზოგავად შრომობდა, ძალიან კარგი ურთიერთობები ააწყო მოსწავლეებთანაც და მშობლებთანაც.

ბექა სკოლასთან ახლოს ცხოვრობდა, ცნობილი ბიზნესმენის განებივრებული შვილი იყო. ნანა მასწავლებელმა შეატყო, რომ კლასელების დაცინვა და პროვოცირება სჩვეოდა. ბავშვები ხშირად შესჩიოდნენ დამრიგებელს, მშობლებს, მანდატურებს. ნანა მასწავლებელი იბარებდა ხოლმე დედას, მამა საერთოდ არ ერეოდა შვილის სასკოლო ცხოვრებაში. დედა ყოველთვის შვილის პოზიციებს იცავდა და აცხადებდა, რომ მისი შვილი ამოჩემებული ჰყავდათ, თორემ ის საუკეთესო ზნის ბავშვი იყო და მიუხედავად იმისა, რომ ქცევის პრობლემები კლასში ბევრ მოსწავლეს ჰქონდა, მასწავლებლები მხოლოდ მისი შვილის ცუდ ქცევას ამჩნევდნენ. ბექა უფროსკლასელ ბიჭებთან მეგობრობდა, რადგან თავად ფიზიკურად სუსტი იყო და თავდაცვა გაუჭირდებოდა, მის მიერ ხშირად მოწყობილი პროვოკაციების გათვალისწინებით. მერვე კლასში იყო, როცა სკოლიდან გაიპარა, ნარკოტიკული ნივთიერება მოიხმარა და ბავშვის სიცოცხლე ძლივს გადაარჩინეს. ამ დროს მხოლოდ ერთხელ მოვიდა მისი ყოვლისშემძლე მამა სკოლაში და ყველას „ჰაერში აწევით” იმუქრებოდა. ნანა მასწავლებელს კი უთხრა, რომ მან 14 წლის ბიჭთან სათანადო მოპყრობა არ იცოდა. ნანა მასწავლებელმა აღიარა, რომ ნამდვილად არ იცოდა, ბექასთან როგორ უნდა მოქცეულიყო, იმდენად რთული და არაპროგნოზირებადი იყო მისი ქცევა და სულ უფრო და უფრო მძიმდებოდა, რადგან ბავშვი მშობლებისგან სრულ თანადგომას გრძნობდა და მასწავლებლებს უპატივცემულოდ ექცეოდა. გაკვეთილებზე უნებართვოდ გადი-გამოდიოდა, ცეკვავდა, მღეროდა, ხმაურობდა, გადიოდა სკოლის დერეფანში და სხვა კლასებში უვარდებოდა მასწავლებლებს საგაკვეთილო პროცესში.       ერთხელაც ერთ-ერთ გაკვეთილზე ორ ბიჭს გადაეკიდა და დასცინოდა, სკამებს აბრუნებდა, ხმაურობდა. ერთმა ბიჭმა მისი ქცევა ტელეფონით ჩაიწერა. მასწავლებელმა დაინახა, რომ მის ქაოსურ გაკვეთილზე ვიდეოჩანაწერი გაკეთდა და ამ ორ ბიჭს მოსთხოვა ვიდეოს წაშლა. ბავშვები შეშინდნენ და თქვეს, რომ ბექას ქცევის ჩაწერა ნანა მასწავლებელმა დაგვავალაო. ბექამ ეს ყველაფერი მშობლებს უამბო სახლში. დედამისი კივილით მოუვარდა ნანა მასწავლებელს, ლანძღავდა, უკანასკნელი სიტყვებით ამცირებდა, მოიყვანა ადვოკატი და სასამართლოში ჩივილით ემუქრებოდა. ამავე მშობელმა მოისყიდა ორი მასწავლებელი, რომლებიც კოლეგის წინააღმდეგ მოქმედებდნენ. როცა საქმეს სკოლის დისციპლინური კომიტეტი განიხილავდა, იმ ორმა ბიჭმა კი აღიარა, რომ დამრიგებელს მათთვის არაფერი დაუვალებია, მაგრამ მასწავლებელს ბევრი შეურაცხყოფისა და ცილისწამების ატანა მოუხდა და მან სადამრიგებლო კლასი, რომელთანაც 4 წელი იმუშავა და სიგიჟემდე უყვარდა, დატოვა, რასაც არ ჰპატიობდნენ სხვა მოსწავლეები. ის კლასში დარჩა საგნის მასწავლებლად, მაგრამ კლასზე ამ მოვლენებმა საშინელი ზემოქმედება მოახდინა. საუკეთესო მოსწავლეები გადავიდნენ სხვა სკოლებსა ან პარალელურ კლასებში და კლასის აკადემიურმა დონემ საგრძნობლად დაიწია. ნანა მასწავლებელი კი ამბობდა, რომ ბექას ოჯახთან კონფლიქტმა სერიოზულად დააზიანა მისი ფსიქიკა.

ქეისი N2

ეს ქეისი ნინო მასწავლებლისა და ლევანის ურთიერთობას ეხება. მასწავლებელი ამ კლასში მეათე კლასში შევიდა. დაბალი აკადემიური მოსწრების კლასი იყო და ნინო თავს არ ზოგავდა, რომ კლასს დახმარებოდა საჭირო საგნობრივი კომპეტენციების ამაღლებაში. თუმცა მხოლოდ იმას მიაღწია, რომ რამდენიმე მოსწავლე ჩაერთო საგაკვეთილო აქტივობებში, ხოლო კლასის ერთი ნაწილი ემიჯნებოდა ყველაფერს.

ლევანი ნინო მასწავლებლის საგანში სუსტი იყო, არასდროს ასრულებდა დავალებებს და შემაჯამებელი ტესტების წერაც ძალიან უჭირდა, დაბალ ქულებს იღებდა. ერთ-ერთი შემაჯამებელი ტესტირების მიმდინარეობის დროს ლევანმა ნინო მასწავლებელს კლასის გასაგონად სთხოვა, რომ ნება დაერთო სახლში წაეღო ტესტი და მეორე დღეს მოეტანა, რაზეც, რასაკვირველია, უარი მიიღო. ლევანი არ ეშვებოდა მასწავლებელს, მაგრამ ის ცივ უარზე იყო. მაშინ ლევანმა ზიზღით გამოსცრა: – ეს რომ გაიგო, ადამიანი უნდა იყო და თქვენ ხომ ჩემს თვალში ადამიანი არ ხართო! ნინო მასწავლებელს თითქოს მდუღარე გადაასხესო. არაფრით დაუმსახურებია ამ ბიჭის აგრესია და სიძულვილი. ყოველთვის პატივისცემით ეპყრობოდა. როცა ნინომ სამასწავლებლოში კოლეგებს შესჩივლა ამ ინციდენტის შესახებ, მათ ურჩიეს, რომ სკოლის დისციპლინურ კომიტეტში საჩივარი შეეტანა და მოსწავლის დასჯა მოეთხოვა. დისციპლინურმა კომიტეტმა განიხილა ქეისი და ლევანი 10 დღით დაითხოვა სკოლიდან, რის გამოც მოსწავლის გაცოფებული დედა და და მოუცვივდნენ მასწავლებელს და უკანასკნელი სიტყვებით ლანძღეს, ისტერიკა გამართეს. მასწავლებელი წონასწორობიდან არ გამოსულა, რამაც კიდევ უფრო გააბოროტა მოსწავლის და და მან ბევრი შეურაცხმყოფელი სიტყვა აკადრა მასწავლებელს. მართალია, გავიდა დრო და ნინო მასწავლებელმა ლევანთან და მის მშობელთან ურთიერთობა დაარეგულირა, მაგრამ ეს ეპიზოდი მის ცხოვრებაში ჩაიწერა კოშმარულ მოგონებად და უღრმეს სულიერ ჭრილობად.

ქეისი N3

თეოს კლასი მეხუთეში იყო, როცა ნია მასწავლებელი შევიდა. კლასმა მასწავლებელი კარგად მიიღო და ნიასაც უხაროდა ამ ცელქ, მაგრამ უსაყვარლეს ბავშვებთან მუშაობა. ერთხელაც ბავშვებს უნდა წარმოედგინათ პოსტერული პრეზენტაციები მათთვის საყვარელ არასასკოლო მხატვრულ ტექსტებზე. თეომ პრეზენტაცია გააკეთა ძალიან ცნობილ სასიყვარულო რომანზე, რომლის კინოეკრანიზაციებიც არსებობს და მეხუთეკლასელისთვის ძალიან ნაადრევია ამ ვრცელტანიანი რომანის კითხვა. პრეზენტაციაში დარღვეული იყო მასწავლებლის რეკომენდაციები, რომანის სიუჟეტი წვრილი ასოებით უზარმაზარ პოსტერზე იყო გადატანილი, ბავშვი პრეზენტაციას კითხულობდა და კლასმა მოიწყინა. როცა მასწავლებელმა სთხოვა ბავშვს, რომ დროში შეზღუდული იყვნენ, სხვებსაც უნდა წარმოედგინათ პრეზენტაცია და მოკლედ გადმოეცა სათქმელი, ბავშვი ატირდა და შეწყვიტა პრეზენტაცია. მასწავლებლებმა დაუყვავა, შეუქო შრომა და გულისხმიერება, აუხსნა, რომ პოსტერულ პრეზენტაციებზე დიდი ტექსტების განთავსება არ არის საჭირო, მხოლოდ მთავარი მესიჯები უნდა იყოს გამოტანილი გამსხვილებული შრიფტით. პრეზენტაცია 7 ქულაზე შეფასდა. მეორე დღეს ნია მასწავლებელს სკოლაში მოუვარდა მშობელი, რომელიც ისტერიულად ტიროდა, მასწავლებელს უკიოდა და ამცირებდა, ეუბნებოდა, რომ ბავშვმა ბევრი იშრომა ამ დავალებაზე და მასწავლებლის მიერ დაწერილმა შეფასებამ მოტივაცია დაუკარგა, რომ ორი დღეა მშობელიც და ბავშვიც ტირიან, ხმამაღლა ლანძღავდა მასწავლებელს, რომელიც ცდილობდა, რომ მშვიდად აეხსნა ვითარება მშობლისთვის. ცოტა ხანში ნია მასწავლებელმა ფეისბუქზე ნახა, რომ მშობელს გამოქვეყნებული ჰქონდა შვილის პოსტერის ფოტო და მასწავლებელზე წერდა, რომ ის უსამართლო, მჩაგვრელი, უვიცი იყო, რომ ბავშვში ჩაკლა ყველაფერი, რომ კლასის წინაშე დაამცირა და რომ სამოც წელს გადაცილებული მასწავლებლები საერთოდ არ უნდა ასწავლიდნენ სკოლებში. ნია მასწავლებელს სამოც წლამდე ჯერ მრავალი წელი აკლდა, მაგრამ სამოცი წლისაც და მეტისაც რომ ყოფილიყო, განა ეს ეიჯიზმი და ადამიანის ღირსების საჯაროდ შელახვა არ არის? მასწავლებელმა დაურეკა ბავშვის მამას, რომელმაც მეუღლის ქცევის გამო ბოდიშები იხადა და დაჰპირდა მასწავლებელს, რომ მეუღლეს ამ პოსტს წააშლევინებდა. პოსტი მართლაც წაიშალა, მაგრამ სანამ წაიშლებოდა, უამრავმა ადამიანმა ნახა ამ მასწავლებლის ღირსების შემლახველი და ცილისმწამებლური ფრაზები. რაც შეეხება კლასის წინაშე ბავშვის დამცირების ბრალდებას, როცა კლასში შეთანხმებულები არიან, რომ ყველა გააკეთებს პრეზენტაციას საჯაროდ და მასწავლებელი ეტყვის განმავითარებელ შეფასებებს, სუსტ და ძლიერ მხარეებს, ეს განა მოსწავლის უფლებების დარღვევაა?

ქეისი N4

ქალბატონმა ნატამ ეს კლასი მეხუთე კლასში სადამრიგებლოდ ჩაიბარა. მშვიდი, უწყინარი, მეგობრული კლასი იყო, მაგრამ მასწავლებელი ამჩნევდა, რომ ერთ-ერთ მოსწავლეს ბავშვები სისტემატურად აბულინგებდნენ. გოგონაც სასტიკად ღიზიანდებოდა და კონფლიქტური იყო, ცუდ სიტყვებს ეუბნებოდა კლასელებს, როცა დასცინოდნენ, დაბალი ხარ, ასეთი ხარ, ისეთი ხარო. მალე დამრიგებელმა შენიშნა, რომ კლასი კასტებად დაიყო. ცალკე იყვნენ მაღალი აკადემიური მოსწრების მქონე, პრივილეგირებული ბავშვები და ცალკე – შედარებით თავისუფალი, სწავლაში პასიური, თუმცა უზომოდ ნიჭიერი და მრავალფეროვანი უნარების მქონე ბავშვები. დამრიგებლობის მეოთხე წელი იდგა, ეს კონფლიქტი კი სულ უფრო და უფრო ღრმავდებოდა. პრივილეგირებული ჯგუფის მშობლები სულ იმ გოგონას დასჯას მოითხოვდნენ. ერთხელაც ერთ-ერთი ბავშვის დაბადების დღეზე გადაღებული ფოტო დადეს და მიაწერეს საშინელი კომენტარები, რომ მხოლოდ ამ ფოტოზე გამოსახული ბავშვები არიან კარგები, საამაყოები და რომ სხვებს შურთ მათი და ა.შ. უფსკრული სულ უფრო და უფრო ღრმავდებოდა. დამრიგებელმა სცადა საუბრები, მაგრამ პრივილეგირებულთა ჯგუფს ეტყობოდა საშინელი არაკეთილგანწყობა დამრიგებლის მიმართ. ერთ დღესაც, როცა სკოლაში ღია კარის დღე იყო და მშობლები მასწავლებლებს ხვდებოდნენ, ბოლო გაკვეთილი ახალი დასრულებული იყო, როცა ერთი მშობელი შემოვარდა საკლასო ოთახში და ბავშვებს ქუჩურად საქმის გარჩევა დაუწყო. ყვირილით ამბობდა, რომ ის ბულინგის მსხვერპლი გოგონა და მისი მეგობრები დღიურში ცუდ რამეებს წერდნენ ამ ქალის შვილზე. ქალბატონი იმუქრებოდა, ბავშვს ეუბნებოდა, სკოლიდან კი არა, პლანეტიდან გაგასახლებო. ბავშვები დაიზაფრნენ, ტიროდნენ. მასწავლებელმა ვერ შეაჩერა გამძვინვარებული მშობელი, რომელიც თანამდებობის პირი მეუღლით იმუქრებოდა, ამბობდა, ხომ იცით, რომ ჩემთვის ყველაფერი ხელმისაწვდომიაო, აფრიალებდა იმ მოსწავლის დღიურის ფოტოებს, რომლებიც პრივილეგირებულთა ჯგუფიდან რომელიღაც მოსწავლემ ფარულად გადაიღო და იქ კლასელებზე გარკვეული ფრაზები ეწერა. კლასელებისგან დაბულინგებული ბავშვი კლასელის მშობლის მხრიდან ასეთმა მოპყრობამ საშინელ მდგომარეობაში ჩააგდო, მისი მშობლებიც აღშფოთებულები იყვნენ და სამართალს დამრიგებლისგან მოითხოვდნენ.

საღამოს მასწავლებელმა დაურეკა მოძალადე მშობელს და უთხრა, რომ მან დაარღვია ბავშვის უფლებები, სასტიკად მოეპყრო მას და ა.შ. შეშინებულმა მშობელმა დამრიგებელზე რევანში დაისახა მიზნად, აიყოლია სამი მშობელი და დაიწყო ომი მასწავლებლის წინააღმდეგ. ეს იყო ცილისწამებებზე დაფუძნებული უსაზარლესი კამპანია. მან „გაღმა შეედავეს” პრინციპით საჩივრით მიმართა სკოლის დირექციას. სკოლის დისციპლინური კომიტეტი განიხილავდა საქმეს მთელი თვეების განმავლობაში. კლასის უმრავლესობას არ სურდა, რომ დამრიგებელს კლასი დაეტოვებინა, მაგრამ ამ ოთხი მშობლის აგრესია და სიძულვილი იმდენად ღრმა და აუტანელი იყო, რომ მან დამრიგებლობა დატოვა, ხოლო საგანს ასწავლიდა კიდევ ერთი სემესტრი, თუმცა ეს მშობლები ცილისწამებების კასკადს არ ეშვებოდნენ. მასწავლებელი დაიღალა და საგნის მასწავლებლობაზეც უარი თქვა. მასწავლებლის გასვლამ ორ ბანაკად დაყოფილ კლასში კონფლიქტი კიდევ უფრო გააღრმავა და ბოლომდე მოუგვარებელ საქმედ აქცია.

ხშირია შემთხვევები, როცა მასწავლებლები სცოდავენ მოსწავლეთა წინაშე, ეპყრობიან მათ არაკორექტულად, უგულისყუროდ, სამწუხაროდ, არის მოსწავლეზე ზეწოლის, ნიშნებით მანიპულირების შემთხვევები. ამ დროს ძნელია ე.წ. „მუნდირის ღირსების” დაცვა და კოლეგისთვის სოლიდარობის გამოცხადება, მაგრამ, როცა მასწავლებელი ხდება მშობლის ან მოსწავლის მხრიდან ჩაგვრისა და უღირსი მოპყრობის მსხვერპლი, სამწუხაროდ, თვით მასწავლებელს არ ჰყავს დამცველად არავინ. წერილის მიზანია, რომ სასკოლო საზოგადოება ამ პრობლემაზეც დააფიქროს, რადგან მასწავლებელიც ადამიანია და მასაც აქვს უფლებები, პროფესიული თუ პიროვნული ღირსება, რომლის შელახვის უფლება არავის უნდა ჰქონდეს. მსგავსი შემთხვევების გამართლება იმით, რომ ბავშვის ინტერესები უპირისპირდება მასწავლებელს და ეს კი უზენაესი ღირებულებაა, საკითხის უტრირებაა. ბავშვის უფლებებსა და ინტერესებს უპირველესად თვით მასწავლებელი უფრთხილდება, მაგრამ მასაც სჭირდება თანადგომა ზემოთ მოთხრობილის მსგავსი სიტუაციების დროს. ბევრი ახალგაზრდა მასწავლებლისა და პროფესიაში შემსვლელი ადამიანისგან მსმენია, რომ მასწავლებლისადმი ამგვარი განწყობის გამო არ სურთ სკოლებში მუშაობა. მასწავლებელი არ უნდა იქცეს მშობელთა იერიშების მომგერიებელ არსებად. მისი საქმიანობა იმსახურებს პატივისცემას, რაც სჭირდება არა მხოლოდ თვით მასწავლებელს, შეიძლება უფრო მეტად მოსწავლესა და მშობელს, რომ პოზიტიური თანამშრომლობით ბავშვის საუკეთესო ინტერესები იყოს რეალიზებული სკოლაში.

ისევ პოეზიაზე

0

(ჩანაწერებიდან)

*
ლექსის აღქმა-რეცეფცია უკიდურესად სოლიფსისტურ-სუბიექტური აქტია, მაგრამ, ცხადია, დიდი მნიშვნელობა აქვს, ლექსს საქმის მცოდნე ადამიანი აფასებს თუ დილეტანტი. და მაინც, როგორია კარგი ლექსი? ამაზე ყველას თავისი შეხედულება აქვს და სწორედ ეს შეხედულება ჰგონია ჭეშმარიტება. მეც მაქვს ჩემი შეხედულება და, არ დავმალავ, სწორედ ის მგონია ჭეშმარიტებასთან ახლოს: კარგი ლექსი არის ის ლექსი, რომელიც არ დაგავიწყდება. იმას არ ვამბობ, რომ პირველივე წაკითხვით უნდა დაგაზეპირებინოს ლექსმა თავი, – არა, რა სისულელეა. არდავიწყებაში სულ სხვა რამეს ვგულისხმობ: ლექსმა თავი უნდა დაგამახსოვროს. შეიძლება, დროთა განმავლობაში მიგავიწყდეს (და მიგავიწყდება კიდეც), მაგრამ რამდენიმე თვის ან წლის შემდეგ ხელახლა რომ წაიკითხავ, უნდა გაგეფიქროს: „ეს ხომ წამიკითხავს“. ერთი სიტყვით, ან ფაბულით, ან საინტერესო დესკრიფციული პლანით, ან აფორისტული და მოხდენილი ფრაზით, ან შთამბეჭდავი ტროპულ-სახეობრივი ერთეულით ლექსი მკითხველის კოგნიტიურ-სპირიტუალურ შრეებში მეყსეულად უნდა დაილექოს. წინააღმდეგ შემთხვევაში ის ცუდი ლექსია.

*
ჯერ მოდერნიზმმა, მერე კი პოსტმოდერნიზმმა პროზის კლასიკური კომპოზიციური სქემა სრულიად მოშალა, თავდაყირა დააყენა. სამაგიეროდ, ლექსის კომპოზიცია დღემდე არ დაქვემდებარებია რევიზიას. პროზასთან შედარებით მარტივი, მაგრამ მყარი სქემის – დასაწყისის, განვითარების და ფინალის – გარეშე კარგი ლექსი უბრალოდ არ არსებობს. კარგი ლექსი ისაა, რომლის სტროფებსა და სტროფოიდებს ვერ გადააადგილებ და ვერ შეკვეცავ, რადგან ამით მის შინაგან ემოციურ-აზრობრივ დინამიკას დაარღვევ. შემდგარი ლექსი მსგავს ქირურგიულ ჩარევებს ძნელად თუ იტანს.
*

“- ამსიგრძე ლექსს რა წამაკითხებს!” – ხშირად გადავწყდომივარ აღშფოთებას სოციალურ ქსელში განთავსებული ლექსების კომენტარებში. არადა, ყველა კარგი ლექსი თვითონ წერს თავის თავს და ზუსტად იმსიგრძეა, რამსიგრძეც უნდა იყოს – არც მეტი, არც ნაკლები. პოეტი, რომელიც წერის გაგრძელების შინაგან აუცილებლობას ლაგამს ამოსდებს იმ მოტივით, რომ ლექსი გრძელი გამოდის და მკითხველი არ ეყოლება, არცაა პოეტი. არც ის მკითხველია ჩემთვის ანგარიშგასაწევი მკითხველი, ვინც ლექსის მოცულობას ზომავს. ლექსის ავკარგიანობის საკითხი მოცულობაში კი არა, სულ სხვაგანაა საძებარი.

*

„პროზაიზმი“ – განაჩენივით, ხაზგასმულად ნეგატიური კონოტაციით იტყვიან ხოლმე კრიტიკოსები, თითქოს დასაბამიდან დღემდე მსოფლიო პოეზიის საუკეთესო ნიმუშთა ნახევარზე მეტი ეპიკური არ იყოს. უცხოურ კრიტიკაში არსებობს ამ ტერმინის ნაკლებად კატეგორიული და აბსოლუტურად ზუსტი შესატყვისი: ნარატიული ლექსი. ეპიკას რომ თავი დავანებოთ, წმინდა ლირიკულ ლექსშიც აუცილებლად უნდა ილანდებოდეს მკრთალი სიუჟეტური ქარგა, რომელიც აზრობრივ-ემოციურ საზღვრებს აწესებს ლექსის სტარტსა და ფინალს შორის და ლექსის უნიტარულობის გარანტს წარმოადგენს. ამბავი, შემთხვევა – ამ ორიდან ერთ-ერთი ყოველთვის უდევს საფუძვლად ლექსს, წერის პროცესში სულ რომ ამორფულ ლირიკად აბსტრაგირდეს. მსოფლიო პოეტურ კონტექსტს რომ თავი დავანებოთ და დიდი ქართველი ლირიკოსებით შემოვიფარგლოთ, გურამიშვილის, ბარათაშვილის, აკაკის, გალაკტიონის, გრანელის, ლადოს, მურმანის, მუხრანის, ხარანაულის და სხვების პოეზიის ძალიან მსუყე ნაწილი ლირიკულ ლექსად კომპაქტირებულ ნარატიულ პოეზიაზე მოდის, რადგან დიდი პოეტის ხელში ერთი შეხედვით სრულიად არაპოეტური ამბავი დიდი პოეზიის რეგისტრში ადის.

მშობლიური ამბების სათავეებთან, ანუ „სისხლის“ კვალდაკვალ

0

ზაფხული ყველაზე ხელსაყრელი დროა კითხვისთვის, ახალი ავტორების გაცნობისთვის. მინდა, ამ სტატიაში ვისაუბრო ჩემთვის გამორჩეულად ძვირფას, მშობლიურ მწერალზე – ნოდარ დუმბაძეზე, რომლის მოთხრობებს ჩემს მოსწავლეებს მეოთხე კლასიდან ვურჩევ.

ხშირად ისმის კითხვა, ნაადრევი ხომ არ არის დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებისთვის ამ მწერლის ტექსტებთან შეჭიდება. მკითხველთა ნაწილს მიაჩნია, რომ დუმბაძის შემოქმედების სიღრმისეულად გასააზრებლად გარკვეული ცოდნა და ცხოვრებისეული გამოცდილებაა საჭირო, თუმცა ის, რის გამოც მის სამყაროში მოგზაურობა მნიშვნელოვნად მიმაჩნია, სიყვარულის, ემპათიისა თუ ერთგულების მაგალითების უზარმაზარი საბადოა, რომელსაც დაუნანებლად უზიარებს მკითხველს მწერალი.

საქართველოში ალბათ გაგიჭირდებათ ისეთი ბავშვის პოვნა, ნოდარ დუმბაძის ერთი ლექსი მაინც რომ არ იცოდეს ზეპირად. მეც მათ შორის ვიყავი. ახლაც ცხადად მახსოვს, როგორ დამქონდა ყველგან ის ძველი, ყდაშემოგლეჯილი კრებული, ბებიაჩემის მიერ საგულდაგულოდ დაკემსილი, ფურცლებად დაშლას გადარჩენილი. საგულისხმოა, რომ საბავშვო ლექსებს მწერალი საკუთარი შვილებისთვის წერდა და რა გასაკვირია ყველაზე სამართლიანი „ცენზორების“ მიერ მოწონებული ტექსტების ასეთი წარმატება.

მიუხედავად საოცარი სიმსუბუქისა, რის გამოც ნოდარ დუმბაძე ხშირად გახვეულა კრიტიკის ქარცეცხლში, მის პროზას თავშესაქცევ ლიტერატურას მაინც ვერ დავარქმევთ. აქ დილის სუსხიან ბინდბუნდში გახურებული ბუხარივით დროულია ყველა სიტყვა, პერსონაჟი და ამბავი. მეტიც, მისი წიგნების წაკითხვის შემდეგ ჩვენი მშობლების ეპოქა ბევრად უფრო მშობლიური და გასაგები ხდება, ვიდრე საკუთარი. თუმცა მეოცე საუკუნე მის თხზულებებში არცთუ ისე მიმზიდველად გამოიყურება – ომი, შიმშილი, თითოეული ლუკმის მოპოვებისთვის ბრძოლა… დუმბაძის პირით მოთხრობილი ყველასათვის კარგად ნაცნობი ისტორიები ბევრად უფრო ახლობელი და ხელშესახებია, თითქოს იმ შვილმკვდარი მოხუცების ტაბლასთან ჩვენც ვისხედით, კეციდან ახალამოყრილი მჭადის კოკრები სულის ბერვით დავამტვრიეთ და იმედის ნამცეცებიც გვერგო მისატანებლად. თითქოს ჩვენი სოფლის მტვრიან გზაზე ჩაიარა მეოცე საუკუნემ – ომმა და მშვიდობამ, დაკარგვის შიშმა და დაბრუნების სიხარულმა.

სიცოცხლე ხანდახან ისე სწრაფად გადის, შესაძლოა, საკუთარი წიგნის ყველაზე მნიშვნელოვან სიუჟეტს გადაახტე, არ წაიკითხო. მწერალის მთავარი სატკივარიც ეს არის – ფუჭად დახარჯული დრო, უსიყვარულოდ დარჩენილი ადამიანი, თითქმის ცხოვრება:

„ჩემი სიცოცხლე სიყვარულით გარდაცვლილ ადამიანთა სულით საზრდოობს. უკვე რამდენი ხანია, დედამიწაზე სიძულვილით მეტი ადამიანი კვდება ვიდრე სიყვარულით… დედამიწაზე დაიშრიტა წყარო ჩემი მაცოცხლებელი, დადგა ჟამი ჩემი გარდაცვალებისა. გააცოცხლეთ სიყვარული დედამიწაზე და მე აღვდგები მკვდრეთით“.

https://www.youtube.com/watch?v=LN5m9je0vZs

ნოდარ დუმბაძის წიგნებიდან მსოფლიო ლიტერატურის მწვერვალებამდე, როგორც მკითხველმა, საკმაოდ გრძელი გზა გავიარე. ამ გზაზე ყოველთვის ისეთ პერსონაჟებს ვუმეგობრდებოდი, მათი არსებობა მნიშვნელოვან საიდუმლოდ რომ უნდა შეგენახა. აი, ისეთებს, მიხეილ ჯავახიშვილის, ნიკო ლორთქიფანიძის, არჩილ სულაკაურის, გოდერძი ჩოხელის, გურამ დოჩანაშვილის და სხვათა წიგნებში მრავლად რომ ცხოვრობენ. მაგრამ კანუდოსამდე და მაკონდომდე ჯერ შორს იყო, ფოლკნერის ბენჯამინამდე ჯერ ბეჟანა (რომანის „მე ვხედავ მზეს“ პერსონაჟი) უნდა გამეცნო – ჩვენი დროის ნამდვილი გმირი – და მზისთვის თვალი გამესწორებინა. სწორედ ამ რომანის წაკითხვის შემდეგ დავინახე პირველად, რომ მტერიც ადამიანია, ხანდახან ტყუილი გადარჩენის ტოლფასია, ხალხსა და ბრბოს შორის დიდი განსხვავებაა, რომ პატიება ძალიან გვიჭირს…

„უამრავი ნაკლის მიუხედავად, ქართველს ისეთი თაკარა გული, უმზესი სული და მაღალი ბუნება აქვს, მთელ სამყაროს დაწვავდა, კავკასიონის მარადი თოვლი რომ არ აგრილებდეს და აშოშმინებდეს“.

შეუძლებელია, ვისაუბროთ ნოდარ დუმბაძეზე და არ გაგვახსენდეს დასასვენებელი პარკი „მზიური“, სადაც დგას მისი ყველაზე ცნობილი ნაწარმოების „მე, ბებია, ილიკო და ილარიონის“ პერსონაჟთა ქანდაკება. ამ პარკში ერთხელ მაინც თუ გაგისეირნიათ, აუცილებლად ნახავდით ზურიკელას უფროსი მეგობრებისა და ბებია ოლღას გარემოცვაში. იუმორისა და სევდის არომატით ზომიერად შეზავებული ეს ავტობიოგრაფიული რომანი მწერლის სავიზიტო ბარათად იქცა, მერაბ ბერძენიშვილის ზემოაღნიშნული ნამუშევარი კი ბავშვთა ქალაქად წოდებული პარკის ერთგვარ სიმბოლოს წარმოადგენს.

მოსწავლეებს ხშირად ვესაუბრები ბუნებისა და ადამიანის ურთიერთკავშირზე, ჩემი მოსაზრების გასამყარებლად კი ვიმოწმებ ტექსტებს, სადაც ზედმეტი პათეტიკისგან დაცლილი, დამაჯერებელი არგუმენტებია მოყვანილი. ერთ-ერთ ასეთ არგუმენტად ხშირად მოვიხმობ ნოდარ დუმბაძის „ხაზარულას“. ბევრ წიგნში შემხვედრია ხის გაცოცხლების მაგალითები, თუმცა ზემოაღნიშნული მოთხრობის სიუჟეტი უფრო დამაჯერებელია, ვიდრე მოსიარულე და მოლაპარაკე ხეების ამბები. ჩემი აზრით, ბუნებასთან ამგვარი რეალისტური ისტორიები მეტად გვაახლოებს.

მასწავლებლებს ხშირად გვიწევს განქორწინებული მშობლების შვილებთან მუშაობა. თავიდან ბავშვების უმრავლესობას ჰგონია, რომ მშობლებიდან აუცილებლად ერთ-ერთი მხარე უნდა აირჩიოს. არადა, ხანდახან ორივე ნაპირზე ყოფნა ერთნაირად მნიშვნელოვანია. მსგავსი დილემის წინაშე დგას ობოლი ბიჭი მოთხრობიდან „სისხლი“. ჩემი აზრით, ეს თხზულება ბავშვებს არჩევანის თავისუფლების შესახებ უფრო მეტს ეუბნება, ვიდრე ის ბრტყელ-ბრტყელი ლოზუნგები, ტელევიზორის ეკრანიდან ყოველდღე რომ იღვრება.

ზემოაღნიშნული მოთხრობის სიუჟეტი ძალიან ჰგავს მწერლის ბავშვობას. ნოდარ დუმბაძე 1928 წლის 14 ივლისს თბილისში, ქართულ ინტელიგენტურ ოჯახში დაიბადა. 9 წლისამ, 30-იანი წლების რეპრესიების გამო, დაკარგა მშობლები. მამა, ვლადიმერ (აკაკი) დუმბაძე, 1937 წელს დახვრიტეს, დედა, ანა ბახტაძე, გადაასახლეს. ობლად დარჩენილი ნოდარი ჯერ ხონში წაიყვანეს ბებია ივლიანე ფარცხალაძესთან, შემდეგ – სოხუმში დეიდებთან, საბოლოოდ კი ბებიასთან (ოლღა ხინთიბიძე) და ბაბუასთან (ქიშვარდი დუმბაძე) დაიდო ბინა მშობლიურ სოფელ ხიდისთავში.

ბავშვებისთვის მამულის ცნება ხშირად მშობლიური კერის სიყვარულს ვერ სცდება. ხმამაღალი ლექსების ჩარაკრაკებითა და მკერდზე მჯიღის ბრახუნით აქამდე ვის რა დაუმტკიცებია?! ოდესმე ალბათ ჩვენც ვაღიარებთ, რომ გაუაზრებელი სიყვარული არცერთ ქვეყანას არ სჭირდება და მხოლოდ მის მიწაზე დაბადება არ კმარა, კონკრეტული გარემო შენს სახლად რომ აღიარო. შეიძლება, სამშობლოც ისევე აირჩიო, როგორც მეგობარი, რომელიც, ერთი შეხედვით, შენგან საოცრად განსხვავდება, მაგრამ ყველაზე კარგად ესმის შენი. შეიძლება, ფესვები ერთ მიწაში გაიდგა, მაგრამ მეორე ქვეყნის ცაში აყვავდე… ბერძენი იანგულის ქართველობაში აქამდე ეჭვი არავის შეჰპარვია. მეც სწორედ ასეთი, კარგად გააზრებული იდენტობის მჯერა.

ნოდარ დუმბაძის ნაწარმოებები ხშირად იდგმება თეატრის სცენაზე. ამას წინათ მოსწავლეები ერთ-ერთ სპექტაკლზე წავიყვანე. ორ საათზე მეტხანს ისხდნენ გასუსულები, თვალი ვერ მოსწყვიტეს სცენას. ახლა კი, დუმბაძის აქტიურ მკითხველებად ქცეულნი, მისი პერსონაჟების ტყავში შეძვრომას აპირებენ. იმედი მაქვს, კიდევ მრავალჯერ აღმოაჩენენ მწერლის ღამეში დამალულ მზეს და იმ ამბებამდეც მიაღწევენ, მხოლოდ „შეგრძნებების ბრაილით“ რომ იკითხება.

ჩემი ცხოვრების მასწავლებლები

0

არაერთხელ მითქვამს: არ ვიცი, ვინ ვიქნებოდი, რომ არა მოსწავლე ახალგაზრდობის სასახლეში (დღეს – ეროვნული სასახლე) არსებული შემოქმედ მოსწავლეთა სტუდიის ჯადოსნურ სამყაროში გატარებული დღეები. ამ სტუდიის მასწავლებლებიდან დღეს ბევრი აიღებდა მაგალითს სწავლების ინოვაციური მეთოდებისა თუ ინდივიდუალური მუშაობის სტილის თვალსაზრისით (პირადად მე ასეც ვიქცევი). ეს ადამიანები სულ სხვა ამინდით, მოუხელთებელი ჰორიზონტივით შემორჩნენ ჩემს მეხსიერებას. ამ ჰორიზონტისკენ მიმავალი გზა კი მომცრო, უდაბნოშემოკრული წიგნის მესამედში ჩატეულ უზარმაზარ კვერცხის გულზე, უსიერ ტყესავით ამოუხსნელ საიდუმლოსა და ხის ძველი საწერი მაგიდის გარშემო განაბულ ბავშვობაზე გადის.

აღსანიშნავია სასახლის ის ჯადოსნურ გარემო, რომელშიც შვიდი წლისა მოვხვდი და სკოლის დასრულებამდე აღარ დამიტოვებია. გულგრილად დღესაც ვერ ჩავუვლი შენობას, რომელიც პატარა ბავშვში ენით აღუწერელ აღფრთოვანებას და რიდს იწვევდა. ფეხაკრეფით შევდიოდი სტუდიის კაბინეტსა თუ სარკეებიან დარბაზში, სადაც ჩემს ბავშვური გულუბრყვილობით გაჯერებულ ლექსებს ისეთი ყურადღებით და აღტაცებით ისმენდნენ, თითქოს მათ წინ უკვე შემდგარი, წარმატებული მწერალი მდგარიყოს. იმ შავბნელ 90-იან წლებში სასახლე იყო ერთადერთი სივრცე, სადაც ყოველთვის მიმიხაროდა, სადაც მისმენდნენ და ესმოდათ ჩემი.

ჩემი პირველი მასწავლებელი შემოქმედ მოსწავლეთა სტუდიის დამაარსებელი, ქალბატონი ფაცია (ლიდია) პაიჭაძე გახლდათ. ახლაც მახსოვს, სად იდგა მისი სამუშაო მაგიდა (სტუდიაში შესასვლელი კარიდან მარჯვნივ, ოთახის კუთხეში), ამ მაგიდის სუნი, დიდი ფანჯრები, რომლებიც სასახლის ულამაზეს ეზოში გადიოდა და თითოეული ჩვენგანისთვის ინსპირაციის ერთგვარ წყაროს წარმოადგენდა. ახლაც ცხადად ვხედავ ნაომარი, ნაცრისფერი თბილისის გულში ჩამალულ ამ ჯადოსნურ თავშესაფარს და დიდ, გაურანდავ ხის სკამზე შემოსკუპებულ პატარა გოგოს, რომელსაც დეიდა ფაცია საბავშვო ლიტერატურის საუკეთესო ნიმუშებს უზიარებდა, მერე კი კითხულობდა მოსწავლის ახლად ფეხადგმულ სტრიქონებს და მას ტექსტზე მუშაობის ყველაზე მნიშვნელოვან გაკვეთილებს უტარებდა. სწორედ ფაცია პაიჭაძის „ბრალია“ თითოეული ფრაზის სრულყოფამდე მიყვანის დაუოკებელი სურვილი, რომელიც დღემდე მახასიათებს. დეიდა ფაცია იყო ჩემი პირველი თავგამოდებული გულშემატკივარი. მას შემდეგაც კი, რაც სხვა მასწავლებელს მიმაბარა, ჩემს ლექსებს სხვადასხვა ლიტერატურულ კონკურსზე თუ სასახლის გაზეთში ისევ აქტიურად გზავნიდა და ჩემი წარმატებით ბავშვივით ხარობდა. მე კი ისევ ჯიუტად ვესწრებოდი მის გაკვეთილებს, ოღონდ სტუმრის სტატუსით, რაც ჩემთვის, მომავალი მასწავლებლისთვის, ერთგვარ მასტერკლასად იქცა. მაგრამ მაშინ რას წარმოვიდგენდი, რომ წლების შემდეგ ფაცია მასწავლებლის მიდგომებს საკუთარ გაკვეთილებზე გამოვიყენებდი.

ჩემთან რამდენიმეწლიანი მუშაობის შემდეგ ქალბატონმა ფაციამ გადაწყვიტა, რომ წინსვლისთვის უფრო გამოცდილი და წერაში მეტად გაწაფული მოსწავლეების ჯგუფში გადასვლა მჭრდებოდა. ასე მოვხვდი ბატონი მიხეილ გოგუაძის კლასში. თერთმეტი წლის გოგონას გვერდით, გაურანდავ სტრიქონებს ძლივს რომ აკოწიწებდა, ისხდნენ უკვე ხელგაწაფული მოსწავლეები. ჩვენ შორის ასაკობრივი სხვაობის მიუხედავად, ბატონი მიშა ყოველთვის ახერხებდა თითოეული ჩვენგანის ინტერესებსა და საჭიროებებზე მორგებული გაკვეთილების ჩატარებას. სიტყვა „ვერლიბრი“ დღემდე უდაბნოს, პირამიდებსა და სფინქსს მახსენებს, სფინქსს, რომელსაც ჩემს ბავშვურ წარმოსახვაში მასწავლებლის იერი დაჰკრავდა, უდაბნო კი მისი ყვითელი მაგიდის სინონიმად ქცეულიყო.

ზაფხულობით, როცა „მზე გავარვარებულ მჯიღებს უშენდა“ თბილისს, ჩვენ ვისხედით და ვსაუბრობდით აკუტაგავაზე, თომას მანზე, „ღვთის ტაფაზე მოხალული ადამიანების“ ბედზე… რაზე აღარ. ამგვარი საუბრების შემდეგ უცხო სახელები და იდუმალი წიგნები ჩემთვის ახლობელი და მნიშვნელოვანი ხდებოდა. არც ზამთარს, უტრანსპორტობას და ჩაბნელებულ ქუჩებს ვუფრთხოდით. მაშინ, როცა ომგამოვლილი ქალაქი ძლივს ფეთქავდა, ჩვენ საათობით ვისხედით ბატონი მიშას მაგიდასთან ქუდებსა და ქურთუკებში შეფუთულები და არ მახსოვს, რომელიმე ჩვენგანს უმიზეზოდ გაეცდინოს გაკვეთილი. არც მასწავლებელს მივუტოვებივართ.

ოთხმოცდაათიან წლებში სიტყვა „ხელფასი“ უცხო სიტყვათა ლექსიკონში გადაბარგდა და მოაზროვნე ადამიანების გადარჩენისთვის ბრძოლა ხავსს მოჭიდებას დაემსგავსა. ბატონი მიშა კი ისევ ნატყვიარ რუსთაველზე „იბრძოდა“ – მხუთავი გაზით გაჟღენთილი და მოზუზუნე ტყვიების მუსიკაზე გაზრდილი თაობის გადარჩენა ჯერ კიდევ შეიძლებოდა.

ალბათ ყველა მოსწავლეს ექნება შინ მიხეილ გოგუაძის პოეზიის კრებული. ერთ-ერთი ეგზემპლარი მეც მერგო. მახსოვს, რამდენჯერმე გულდასმით წავიკითხე ოთხივე პოემა, მაგრამ მხოლოდ წლების შემდეგ შევძელი, გამეხედა ჰორიზონტს მიღმა და თვალი მომეკრა, როგორ მიდის, აუჩქარებლად, წელში მოხრილი ავტორის ლანდი წამის მოსახელთებლად:

(ნაწყვეტი პოემიდან „მემორიალი“)

რაც შეეხება ფეხაკრეფით ცხოვრებას, სულ მიკვირდა ის იდუმალი სიჩუმე, რომელიც ამ საოცარი ადამიანების, ქალბატონი ფაციასა და ბატონი მიშას გარშემო იდგა. დრო გავიდა და გავიზარდეთ, მივატოვეთ (მწარე, მაგრამ ზუსტი სიტყვაა). მერე ისინი სამუდამოდ წავიდნენ. ჩვენ კი საკუთარ უდაბნოებში დავხეტიალობთ, სიტყვებსაც ვეჭიდებით და ხავსსაც. ახლა მხოლოდ სიზმრებში თუ მოგვიყინავს თითებს უკან მოტოვებული შიში და უსიამო ზმანებიდან გამოვაკებულებს, შესაძლოა გაგვახსენდეს ის პატარა, ხის ოთხკუთხა მაგიდის უდაბნო, სადაც ნაომარ სულს ვიშუშებდით.

როცა ჩემი ცხოვრების მთავარ მასწავლებლებზე ვფიქრობ, ელა გოჩიაშვილის ერთი შესანიშნავი ლექსი მახსენდება:

აი, ბატონ მიშას და ქალბატონ ფაციას კი უნდოდათ…

დიდი ადამიანები ფეხაკრეფით ცხოვრობენ.

ინვესტიციის ზრდა, შედარება და საუკეთესო არჩევანი

0

კომპლექსური/შემოქმედებითი დავალება

 

მოსწავლეების უმეტესობა მათემატიკას აღიქვამს აბსტრაქტულ საგნად, რომელიც მოკლებულია რეალურ კონტექსტს, მაგრამ როდესაც საქმე ლოგარითმულ და მაჩვენებლიან განტოლებებს ეხება, ისეთი პრაქტიკული დავალებები, როგორიცაა „ინვესტიციის ზრდა, შედარება და საუკეთესო არჩევანი“, მათემატიკურ ცოდნას სრულიად ახალ მნიშვნელობას სძენს. მოსწავლეები ხედავენ, რომ ლოგარითმები და მაჩვენებლიანი ფუნქციები არ არის მხოლოდ „უცნაური“ მათემატიკური ცნებები სახელმძღვანელოდან – ისინი აქტიურად გამოიყენება რეალურ სამყაროში. ეს დავალება არ არის მხოლოდ ფორმულების დამახსოვრებასა და რიცხვების ჩანაცვლებაზე, – ის გულისხმობს კომპლექსურ მიდგომას, რომელიც მოსწავლეებს ასწავლის თეორიული ცოდნის პრაქტიკულ გამოყენებას, ალგებრულ და ლოგარითმულ მსჯელობას, პრობლემის გადაჭრის გზების პოვნას, კრიტიკულ აზროვნებას, უვითარებს პრეზენტაციისა და კომუნიკაციის უნარებს.

წარმოგიდგენთ შემოქმედებითი დავალების ბარათს მეთერთმეტეკლასელებისთვის თემა „მაჩვენებლიანი და ლოგარითმული განტოლებების“ შესწავლისას. დავალება შესანიშნავად აკავშირებს მაჩვენებლიან ფუნქციებს/განტოლებებს მათ ლოგარითმულ ეკვივალენტებთან. ამასთან, ერთგვარი შესავალია ფინანსურ წიგნიერებაში. მოსწავლეები გაიცნობენ ისეთ მნიშვნელოვან ცნებებს, როგორიცაა ინვესტიცია, რთული პროცენტი, ინვესტიციის ღირებულების გაანგარიშება დროთა განმავლობაში და საპროცენტო განაკვეთის გავლენა ინვესტიციის ზრდაზე. ეს ცოდნა მათთვის უაღრესად სასარგებლო იქნება მომავალში, პირად ფინანსებსა თუ ბიზნესთან შეხებისას. თეორიასა და პრაქტიკას შორის ამგვარი კავშირის დანახვა ზრდის საგნის მიმართ ინტერესს და ამაღლებს მოსწავლეთა მოტივაციას.

კომპლექსური/ შემოქმედებითი დავალების ბარათი მოსწავლეებისთვის
თემატური ბლოკი: ალგებრა და კანონზომიერება თემა: ალგებრული გამოსახულება განტოლება სამიზნე ცნებები:

მათემატიკური მოდელი: რეალური სამყაროს პროცესების მათემატიკური ენით აღწერა და ანალიზი; ექსპონენციალური ზრდა/კლება;  ალგებრული გამოსახულება, რთული პროცენტის ფორმულები;

მაჩვენებლიანი განტოლება. ლოგარითმული განტოლება.

კანონზომიერება: ალგებრული გამოთვლები; მაჩვენებლიანი და ლოგარითმული ფუნქციის თვისებები; ლოგარითმული თვისებები/წესები; ფარდობითი ცვლილება.

ლოგიკა: ლოგიკური ნაბიჯების თანმიმდევრობა მაჩვენებლიანი და ლოგარითმული განტოლებების ამოსახსნელად და მისი ვალიდურობის შესამოწმებლად; მათემატიკური ამოხსნიდან რეალურ კონტექსტში დასაბუთებული, ლოგიკური დასკვნის გამოტანა.

კლასი: მე-11 საკითხები:

  • მაჩვენებლიანი და ლოგარითმული განტოლებები (მარტივი ნიმუშები)
  • რეალური პროცესების მოდელირება ალგებრული გამოსახულების/ განტოლების საშუალებით, პრობლემის გადაჭრა.
საკვანძო კითხვა: როგორ გვეხმარება მათემატიკური მოდელები (მაჩვენებლიანი და ლოგარითმული განტოლებები) რეალური ფინანსური გადაწყვეტილებების მიღებაში და რომელი ფაქტორებია კრიტიკულად მნიშვნელოვანი ინვესტიციის მომგებიანობის პროგნოზირებისას?
კომპლექსური/ შემოქმედებითი დავალება ინვესტიციის ზრდა, შედარება და საუკეთესო არჩევანი

სცენარი: ინვესტიციის ზრდა და ლოგარითმული გათვლები

წარმოიდგინეთ, რომ მუშაობთ ფინანსურ საკონსულტაციო კომპანიაში. თქვენი კლიენტი, ქალბატონი თამარი, დაინტერესებულია ინვესტიციით, რომლის ღირებულებაც დროთა განმავლობაში ექსპონენტურად იზრდება. მან იცის საწყისი ინვესტიციის თანხა და წლიური პროცენტული განაკვეთი (რთული პროცენტი), მაგრამ სურს იცოდეს, რამდენი ხანი დასჭირდება მის ინვესტიციას, რომ განსაზღვრულ თანხას მიაღწიოს ან როგორი იქნება მისი ინვესტიციის ღირებულება განსაზღვრული პერიოდის შემდეგ.

თქვენი ამოცანაა, მაჩვენებლიანი ლოგარითმული განტოლებების გამოყენებით დაეხმაროთ ქალბატონ თამარს ამ კითხვებზე პასუხების პოვნაში.

კონკრეტული შემთხვევები და ამოცანები: ქალბატონი თამარისგან მიღებული კონკრეტული მოთხოვნები:

  1. საწყისი ინვესტიცია: ქალბატონმა თამარმა დააბანდა 5000 ლარი (P=5000).
  2. საპროცენტო განაკვეთი: ინვესტიციის წლიური საპროცენტო განაკვეთი არის 8% (r=08).

ამოცანა 1: იმ დროის გამოთვლა, რომელიც საჭიროა სასურველი თანხის მისაღწევად

ქალბატონ თამარს აინტერესებს, რა დრო (t) დასჭირდება მის ინვესტიციას, რომ მიაღწიოს 12000 ლარს (A=12000).

  • ჩაწერეთ მოცემული მნიშვნელობები ძირითად ფორმულაში.
  • გამოიყენეთ ლოგარითმები მიღებული განტოლების ამოსახსნელად t-ს მიმართ.
  • უპასუხეთ კითხვას წლებით (დამრგვალებული მეასედამდე).

ამოცანა 2: ინვესტიციის ღირებულება განსაღვრული პერიოდის შემდეგ

ქალბატონ თამარს ასევე აინტერესებს, როგორი იქნება მისი ინვესტიციის ღირებულება, თუ ის ფულს ბანკში დატოვებს 15 წლის განმავლობაში (t=15).

  • ჩაწერეთ მოცემული მნიშვნელობები ძირითად ფორმულაში.
  • გამოთვალეთ A-ს მნიშვნელობა.
  • უპასუხეთ კითხვას ლარებში (დამრგვალებული თეთრებამდე)

ამოცანა 3: საპროცენტო განაკვეთის განსაზღვრა

ვთქვათ, ქალბატონ თამარმა იპოვა სხვა საინვესტიციო შესაძლებლობა, სადაც 4 წელიწადში (t=4) მისი 7000 ლარიანი (P=7000) ინვესტიცია გახდა 9523.63 ლარი (A=9523.63). რა იყო ამ ინვესტიციის წლიური საპროცენტო განაკვეთი (r)?

  • ჩაწერეთ მოცემული მნიშვნელობები ძირითად ფორმულაში.
  • ამოხსენით მაჩვენებლიანი განტოლება r-ის მიმართ (აქ დაგჭირდებათ ხარისხის ფესვის ამოღება და არა ლოგარითმი, მაგრამ ეს ლოგიკურად აგრძელებს ფინანსურ კონტექსტს და მოითხოვს ალგებრულ მსჯელობასაც). შეიძლება ამოიხსნას ლოგარითმული განტოლების გამოყენებითაც.
  • გამოსახეთ r პროცენტებში (დამრგვალებული მეასედამდე).

ინვესტიციის შედარება და საუკეთესო არჩევანი

ქალბატონი თამარი აღფრთოვანებულია თქვენი დახმარებით და ახლა მას ორი ახალი საინვესტიციო წინადადება აქვს განსხვავებული პირობებით. მას სურს, შეადაროთ ეს წინადადებები და დაეხმაროთ საუკეთესო ვარიანტის არჩევაში. თითოეული შეთავაზება ითვალისწინებს საწყის ინვესტიციას 20000 ლარს (P=20000).

წინადადება A: “მუდმივი ზრდა

ეს ინვესტიცია ითვალისწინებს წლიურ საპროცენტო განაკვეთს 6.5% (r=0.065), ხოლო პროცენტი ითვლება ყოველწლიურად.

წინადადება B: “აჩქარებული ზრდა

ეს ინვესტიცია ითვალისწინებს წლიურ საპროცენტო განაკვეთს 6.2% (r=0.062), მაგრამ პროცენტი ითვლება ყოველთვიურად.

ამოცანა 4: ინვესტიციების შედარება 10 წლის შემდეგ

ქალბატონ თამარს აინტერესებს, რომელი წინადადება იქნება უფრო მოგებიანი 10 წლის შემდეგ (t=10).

  • გამოთვალეთ A წინადადების საბოლოო ღირებულება 10 წლის შემდეგ.
  • გამოთვალეთ B წინადადების საბოლოო ღირებულება 10 წლის შემდეგ (არ დაგავიწყდეთ n=12 გამოყენება).
  • შეადარეთ შედეგები და უპასუხეთ, რომელი შეთავაზება უფრო მოგებიანია.
  • პასუხები დაამრგვალეთ თეთრებამდე

ამოცანა 5: დროის განსაზღვრა თანხის გასაორმაგებლად

ქალბატონ თამარს ასევე სურს იცოდეს, რა დრო დასჭირდება თითოეულ ინვესტიციას საწყისი თანხის გასაორმაგებლად (ანუ როდის მიაღწევს ინვესტიციის ღირებულება 40000 ლარს).

  • A შეთავაზებისთვის: ჩაწერეთ განტოლება t-ს მიმართ, როდესაც A=40000. გამოიყენეთ ლოგარითმები t-ს გამოსათვლელად.
  • B შეთავაზებისთვის: ჩაწერეთ განტოლება t-ს მიმართ, როდესაც A=40000. გამოიყენეთ ლოგარითმები t-ს გამოსათვლელად (არ დაგავიწყდეთ n=12 გამოყენება).
  • შეადარეთ შედეგები და უპასუხეთ, რომელი შეთავაზება გააორმაგებს თანხას უფრო სწრაფად.

პასუხები დაამრგვალეთ მეასედამდე .

ძირითადი ფორმულა:

 

რთული პროცენტის ფორმულა, რომელიც აღწერს ინვესტიციის ზრდას დროთა განმავლობაში:

სადაც:

  • A = ინვესტიციის საბოლოო ღირებულება (მომავალი ღირებულება)
  • P = საწყისი ინვესტიციის ძირითადი თანხა
  • r = წლიური საპროცენტო განაკვეთი (ათწილადი ფორმით, მაგალითად, 5% არის05)
  • t = დრო წლებში

დამატებითი ფორმულა (ყოველთვიური დარიცხვისთვის):

როდესაც პროცენტი წელიწადში n-ჯერ ითვლება (დაირიცხება), ფორმულა იცვლება:


სადაც:

  • A = ინვესტიციის საბოლოო ღირებულება
  • P = საწყისი ინვესტიციის ძირითადი თანხა
  • r = წლიური საპროცენტო განაკვეთი (ათწილადი)
  • t = დრო წლებში

n = რამდენჯერ ითვლება პროცენტი წელიწადში (მაგ. ყოველთვიურად n=12, კვარტალურად n=4)

პრეზენტაცია: თქვენი ამოხსნების საფუძველზე მოამზადეთ მოკლე “ფინანსური ანგარიში” ქალბატონი თამარისთვის, სადაც წარმოადგენთ:

  • თითოეული ამოცანის ამოხსნას ნაბიჯ-ნაბიჯ (ჩვენებით, თუ როგორ გამოიყენეთ ფორმულა და ლოგარითმები/ალგებრა).
  • საბოლოო პასუხებს მკაფიო და გასაგები ფორმით (მაგალითად: „თქვენს ინვესტიციას დასჭირდება X წელი, რომ 12000 ლარს მიაღწიოს“).
  • მკაფიოდ ჩამოაყალიბებთ, რომელი შეთავაზებაა მისთვის საუკეთესო (დამოკიდებულია მის პრიორიტეტებზე – გრძელვადიანი შემოსავალი ურჩევნია თუ თანხის სწრაფი გაორმაგება).
  • ახსნით, რატომ არის პროცენტის დარიცხვის სიხშირე (n) მნიშვნელოვანი ფაქტორი ინვესტიციის ზრდისას, მაშინაც კი, თუ წლიური განაკვეთი ოდნავ დაბალია.
  • მოკლედ შეაჯამებთ, რატომ არის ლოგარითმები სასარგებლო ამ ტიპის ფინანსური გამოთვლებისთვის.
შეფასების კრიტერიუმები დავალების შეფასებისას გათვალისწინებულ იქნება შემდეგი კრიტერიუმები:

  • მათემატიკური სიზუსტე (50%):
    • განტოლებების სწორად ჩაწერა: რამდენად სწორად არის გადმოტანილი მოცემული ინფორმაცია მათემატიკურ ფორმულებში;
    • ამოხსნის სისწორე: რამდენად ზუსტად არის მიღებული ყველა საბოლოო რიცხვითი პასუხი (A, t, r); სწორად არის თუ არა გამოყენებული დამრგვალების წესები;
    • ლოგარითმული და ალგებრული ოპერაციების სწორად გამოყენება: ლოგარითმული თვისებების, ხარისხისა და ფესვის ოპერაციების სწორად და ეფექტურად გამოყენება განტოლებების ამოსახსნელად.
  • ლოგიკური მსჯელობა და პრობლემის გადაჭრა (25%):
    • ამოხსნის ნაბიჯების თანმიმდევრობა: რამდენად ლოგიკურად და გასაგებად არის წარმოდგენილი ამოხსნის თითოეული ნაბიჯი;
    • ოპტიმალური მეთოდის შერჩევა: რამდენად სწორად არის შერჩეული ამოხსნის მეთოდი თითოეული ამოცანისთვის (მაჩვენებლიანი, ლოგარითმული, ფესვის ამოღება);
    • ალტერნატივების შედარება და დასაბუთება (ამოცანა 4 და 5): რამდენად დასაბუთებულია ინვესტიციების შედარება და მიღებული დასკვნები.
  • ფინანსური რეკომენდაცია და კომუნიკაცია (25%):
    • ანგარიშის/რეკომენდაციის სიცხადე და სტრუქტურა: რამდენად მოწესრიგებულად და გასაგებად არის წარმოდგენილი საბოლოო „ფინანსური ანგარიში“ ქალბატონი თამარისთვის;
    • დასკვნების დასაბუთება: რამდენად კარგად არის ახსნილი, რით სჯობია ერთი შეთავაზება მეორეს ან რატომ არის დარიცხვის სიხშირე მნიშვნელოვანი;
    • ტერმინოლოგიის სწორად გამოყენება: რამდენად სწორად არის გამოყენებული მათემატიკური და ფინანსური ტერმინები.
რეკომენდაცია მოსწავლეებს გაიხსენეთ:

  • მაჩვენებლიანი და ლოგარითმული განტოლებების ამოხსნის მეთოდები;
  • ლოგარითმის თვისებები:

  • შეგიძლიათ, გამოიყენოთ ნებისმიერი ფუძის ლოგარითმი (მაგ. lg​ ან ln).

გახსოვდეთ, დამრგვალების წესები ფინანსებში მნიშვნელოვანია.

 

მინდა, აქვე აღვნიშნო, რომ დავალება ეფექტურად უზრუნველყოფს სწავლების დიფერენცირებას.

  1. სირთულის მზარდი დონე
    • მარტივი დაწყება: ამოცანა 1 და ამოცანა 2 შედარებით მარტივია. ამოცანა 1 მოითხოვს ლოგარითმის პირდაპირ გამოყენებას t-ს მოსაძებნად, ხოლო ამოცანა 2 – უბრალოდ ფორმულაში ჩასმას და გამოთვლას. ეს საბაზისო დონეა, რაც მატებს მოსწავლეს თავდაჯერებას და მასაც კი, ვისაც მეტი დრო სჭირდება მასალის გასააზრებლად, საშუალებას აძლევს, დაიწყოს და წარმატებით შეასრულოს დავალების ეს ნაწილი.
    • საშუალო სირთულე: ამოცანა 3-ში საპროცენტო განაკვეთის საპოვნელად საჭიროა ალგებრული მანიპულაცია (ფესვის ამოღება), რაც ლოგარითმული განტოლებებისგან განსხვავებულ აზროვნებას მოითხოვს, თუმცა მაინც ექსპონენციალური ზრდის კონტექსტშია.
    • სირთულე და კომპლექსურობა: ამოცანა 4 და 5, ისევე როგორც საბოლოო რეკომენდაციის ნაწილი, ყველაზე კომპლექსურია. აქ მოსწავლეებმა უნდა გააკეთონ შედარებითი ანალიზი, შეაფასონ ორი განსხვავებული სცენარი (10 წელი და გაორმაგება), დაბოლოს, ჩამოაყალიბონ დასაბუთებული ფინანსური რეკომენდაცია. ეს მოითხოვს მაღალი დონის კრიტიკულ აზროვნებას, მონაცემთა ინტერპრეტაციას და სინთეზს.
  1. ამოხსნის გზების მრავალფეროვნება
  • ამოცანა 3-ის ამოხსნა შესაძლებელია როგორც ფესვის ამოღებით (ალგებრულად), ისე ლოგარითმის გამოყენებითაც. ეს საშუალებას აძლევს მოსწავლეს, აირჩიოს მისთვის უფრო კომფორტული მეთოდი ან მოსინჯოს ორივე მიდგომა.
  1. მოსწავლის ავტონომია და არჩევანი
  • საბოლოო რეკომენდაციის ნაწილში მოსწავლეებს მოუწევთ აზრის გამოთქმა იმის შესახებ, კლიენტის (თამარის) პრიორიტეტებიდან გამომდინარე, რომელი შეთავაზებაა საუკეთესო. ეს მათ აძლევს გარკვეულ ავტონომიას და მოითხოვს, გასცდნენ რიცხვების გამოთვლას და გააკეთონ დასაბუთებული არჩევანი.
  1. ფოკუსირება სხვადასხვა უნარზე:
  • დავალება არ შემოიფარგლება მხოლოდ მათემატიკური გამოთვლებით. ის მოიცავს:
    • პრობლემის გააზრებას (სცენარის გაგება);
    • ფორმულების გამოყენებას (მათემატიკური მოდელირება);
    • ანალიტიკურ აზროვნებას (შედარება, დასკვნების გამოტანა);
    • კომუნიკაციას (ფინანსური ანგარიშის მომზადება).

ეს მრავალფეროვნება უზრუნველყოფს, რომ ყველა მოსწავლემ, თავისი ძლიერი მხარეების შესაბამისად, შეძლოს დავალების შესრულებაში წვლილის შეტანა.

აღწერილი კომპლექსური დავალება აჩვენებს მოსწავლეებს, როგორ ხდება ლოგარითმების პრაქტიკული გამოყენება ფინანსური გადაწყვეტილების მიღებისას, რაც ხშირი ყოფითი სიტუაციაა; დააფიქრებს კონკრეტულ რიცხვებზე, უბიძგებს, შეადარონ ერთმანეთს ალტერნატივები, გაიგონ დარიცხვის სიხშირის მნიშვნელობა და გააკეთონ დასაბუთებული არჩევანი, რაც მაჩვენებლიანი და ლოგარითმული განტოლებების  რეალური ყოველდღიური გამოყენების შესანიშნავი მაგალითია.

გამოყენებული ლიტერატურა:

  1. ეროვნული სასწავლო გეგმა https://mes.gov.ge/content.php?id=3929&lang=geo
  2. მათემატიკის გზამკვლევი მეთერთმეტე კლასი. შედგენილი ქეთი ცერცვაძის მიერ, ზოგადი განათლების რეფორმის ფარგლებში. https://math.ge/metertmete/
  3. https://study.com/academy/lesson/calculating-financial-problems-with-mathematical-models.html

 

 

 

პარალელური და მართობული წრფეების შესწავლა აქტიური კვლევით

0

პარალელური და მართობული წრფეების განტოლებების თემა ერთ-ერთი ფუნდამენტური საკითხია, რომელიც ალგებრისა და გეომეტრიის გადაკვეთაზე დგას. ამ კონცეფციების გაგება აუცილებელია არა მხოლოდ მათემატიკაში შემდგომი წინსვლისთვის, არამედ მათი პრაქტიკული გამოყენების დანახვისთვისაც ინჟინერიაში, ფიზიკასა და ყოველდღიურ ცხოვრებაში.

ქვემოთ გაგიზიარებთ მე-8 კლასში ჩატარებულ გაკვეთილზე გამოყენებულ კვლევაზე დაფუძნებული სწავლების მეთოდს. მოსწავლეებმა დამოუკიდებლად აღმოაჩინეს წრფეების დახრილობებს შორის არსებული ძირითადი პრინციპები, რამაც ხელი შეუწყო ცნებების უფრო ღრმა გაგება-გააზრებას.

თემა:

დამოკიდებულება, ფუნქცია, გრაფიკი; ანალიზური გეომეტრია; გარდაქმნები

საკითხთა კლასტერი:

  • ფუნქცია
  • წრფივი ფუნქცია (წრფივი ფუნქციის წარმოდგენა სტანდარტული და კუთხური კოეფიციენტის ფორმით)
  • გეომეტრიული გადაქმნები

სამიზნე ცნებები:

მათემატიკური მოდელი: რეალური ვითარების (ქალაქის გეგმა) აღწერა მათემატიკური განტოლებებით; მათემატიკური შედეგების (დახრილობის მნიშვნელობები) გადმოტანა რეალურ კონტექსტში (პარალელურობა, მართობულობა)

კანონზომიერება: წრფეების დახრილობებს შორის არსებული კანონზომიერების (თანაბარი დახრილობა, ნამრავლი: -1) გამოვლენა; მიზეზშედეგობრივი კავშირების გაგება

ლოგიკა: დასკვნის გამოტანა და მისი დასაბუთება; ფაქტებზე დაყრდნობით დასკვნების ჩამოყალიბება; კრიტიკული აზროვნება

სტანდარტის მიხედვით მისაღწევი შედეგები

მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

  • სიტუაციის მოდელირება ვერბალურად მოცემული ამოცანის პირობის შესაბამისად და პრობლემის გადაჭრა (მათ. საბ. 1, 2, 3, 5, 7, 9, 10);
  • ფუნქციებისა და მათი თვისებების გამოყენება სიდიდეებს შორის დამოკიდებულების აღსაწერად და გამოსაკვლევად (მათ. საბ. 1, 2, 3, 8, 9, 10);
  • რეალურ ცხოვრებასა და სამყაროში მიმდინარე მოვლენების აღწერა გეომეტრიული ობიექტების მეშვეობით (მათ. საბ. 7);
  • ტექნოლოგიების გამოყენებით ნახაზის აგება და პრობლემის გადაჭრა (მათ. საბ. 11).

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებმა კვლევის საფუძველზე თავად აღმოაჩინონ პარალელური და მართობული წრფეების კუთხურ კოეფიციენტებს (დახრილობებს) შორის არსებული ურთიერთკავშირი.

სასწავლო რესურსები:

  • კომპიუტერები/ ტაბლეტები ინტერნეტთან წვდომით
  • ონლაინ გრაფიკული კალკულატორი (მაგალითად, Desmos ან GeoGebra)
  • სამუშაო ფურცლები თითოეული ჯგუფისთვის
  • სახაზავი და ფანქრები (არასავალდებულო, მაგრამ გამოსადეგი)

გაკვეთილის მსვლელობა

გაკვეთილი დავიწყე მოკლე ინტერაქციული დისკუსიით, რათა მოსწავლეებმა გაიხსენონ უკვე ნასწავლი მასალა.

აქტივობა 1: წინარე ცოდნის გააქტიურება

  • მთელი კლასის დისკუსია. საბაზისო ცოდნის გასახსენებლად მოსწავლეებს დავუსვი კითხვები:
    • რა არის წრფის კუთხური კოეფიციენტი/ დახრა? რას გვეუბნება ის წრფის შესახებ?
    • რა არის y=mx+b განტოლებაში m და b?
    • რა შემთხვევაშია წრფის კუთხური კოეფიციენტი განუსაზღვრელი?
    • როგორ შეიძლება გამოვთვალოთ დახრილობა, თუ წრფეზე ორი წერტილი გვაქვს?

აქტივობა 2: პარალელური წრფეების აღმოჩენა

კლასი დავყავი 3-4 მოსწავლისგან შემდგარ ჯგუფებად. თითოეულ ჯგუფს მივეცი დავალება Desmos-ში ან GeoGebra-ში სამუშაოდ, ასევე – სამუშაო ფურცელი, რომელზეც მოცემული იყო წრფეების რამდენიმე წყვილი. მათ უნდა შეესრულებინათ სამუშო, დაკვირვებოდნენ შედეგებს და დამოუკიდებლად გამოეტანათ დასკვნები.

დავალების ფურცელი (ერთი ჯგუფის მაგალითზე):

  1. მოცემულია წრფეთა წყვილები:
  • y=2x+1 და y=2x−3
  • y=−0.5x+4 და y=−0.5x+2
  • y=31​x−2 და y=31​x+5
  • y=4x+1 და y=−4x+1
  • y=x+2 და y=x−3
  1. კვლევის ეტაპები:
  • თითოეული წყვილი შეიყვანეთ გრაფიკულ კალკულატორში.
  • დააკვირდით, როგორ გამოიყურება წრფეები.
  • შეავსეთ სამუშაო ფურცელი: „კვეთენ თუ არა წრფეები ერთმანეთს?“ და „რა დახრილობები აქვთ მათ?“
წრფეთა წყვილები წრფე 1-ის განტოლება წრფე 2-ის განტოლება დახრილობა (m1) დახრილობა (m1) იკვეთებიან თუ არა წრფეები? (კი/არა)
წყვილი 1 y=2x+3 y=2x−1      
წყვილი 2 y=−0,5x+4 y=−0,5x+2      
წყვილი 3 y=31​x−2 y=31​x+5      
წყვილი 4 y=4x+1 y=−4x+1      
წყვილი 5 y=x+2 y=x−3      
  • ცხრილზე დაკვირვების შედეგად გააანალიზეთ თქვენი პასუხები. რა ურთიერთდამოკიდებულებას ამჩნევთ იმ წრფეების დახრილობებს შორის, რომლებიც არასდროს კვეთენ ერთმანეთს?

დაწერეთ თქვენი დასკვნა აქ:

 

 

  1. პრეზენტაციისთვის მომზადება

ანალიზი და დასკვნა: როდესაც ჯგუფებმა დაასრულეს, ვთხოვე თითოეულ ჯგუფს, გაეზიარებინა კლასისთვის თავისი დაკვირვება. მე ფასილიტაცია გავუწიე დისკუსიას, მოსწავლეებმა კი თავად გამოიტანეს დასკვნა, რომ პარალელურ წრფეებს ერთნაირი კუთხური კოეფიციენტი/ დახრა აქვთ.

აქტივობა 3: მართობული წრფეების აღმოჩენა (15 წუთი)

მოსწავლეებმა ჩაატარეს ანალოგიური კვლევა, ოღონდ ამჯერად მართობული წრფეებისთვის.

ჯგუფური დავალება (დავალების ახალი ფურცელი წრფეების სხვა წყვილებით ერთი ჯგუფის მაგალითზე)

  1. მოცემულია წრფეთა წყვილები:
  • y=2x+1 და y=−21​x−3
  • y=43​x−2 და y=−34​x+5
  • y=−3x+4 და y=31​x−1
  1. კვლევის ეტაპები:
  • თითოეული წყვილი შეიყვანეთ გრაფიკულ კალკულატორში.
  • დააკვირდით, როგორ იკვეთებიან წრფეები. შეგიძლიათ, გამოიყენოთ კუთხის საზომი ინსტრუმენტი (ხელმისაწვდომია Desmos-ში) კუთხის გასაზომად.
  • შეავსეთ სამუშაო ფურცელი: „რა კუთხით იკვეთებიან წრფეები?“ და „რა დახრილობები აქვთ მათ?“ ასევე გამოთვალეთ ამ დახრილობების ნამრავლი.
წრფეთა წყვილები წრფე 1-ის განტოლება წრფე 2-ის განტოლება დახრილობა (m1) დახრილობა (m1) დახრილობების ნამრავლი (m1​⋅ m₂) იკვეთებიან თუ არა წრფეები მართი კუთხით? (კი/არა)
წყვილი 1 y=2x+1 y=−0,5x−3        
წყვილი 2 y=3/4​x−2 y=−4/3​x+5        
წყვილი 3 y=−3x+4 y=1/3​x−1        
წყვილი 4 y=x+2 y=−x−3        
წყვილი 5 y=5x+3 y=−1/5​x+2        
  • ცხრილზე დაკვირვების შედეგად გააანალიზეთ თქვენი პასუხები. რა ურთიერთდამოკიდებულებას ამჩნევთ იმ წრფეების დახრილობებს შორის, რომლებიც ერთმანეთს მართი კუთხით კვეთენ? გამოიტანეთ დასკვნა.
  • დაწერეთ თქვენი დასკვნა აქ:

 

 

  1. პრეზენტაციისთვის მომზადება

ანალიზი და დასკვნა: როდესაც ჯგუფებმა დაასრულეს მუშაობა, ვთხოვე თითოეულ ჯგუფს, გაეზიარებინა კლასისთვის თავისი დაკვირვება. დისკუსიის ფასილიტაციით მოსწავლეებმა თავად გამოიტანეს დასკვნა, რომ მართობული წრფეების კუთხური კოეფიციენტების ნამრავლი ყოველთვის -1-ის ტოლია. ასევე დავეხმარე მათ, აღმოაჩინათ შებრუნებული და საპირისპირო ცნებები.

ეს სამუშაო ფურცლები მოსწავლეებს დაეხმარა, გაეაზრებინათ მთელი კვლევის პროცესი – მონაცემების შეგროვებიდან (დახაზვა და დაკვირვება) დასკვნების გამოტანამდე (კანონზომიერების აღმოჩენა და წესების ფორმირება).

აქტივობა 4: შეჯამება და პრობლემის გადაჭრა

  • მთელი კლასის აქტივობა: მოსწავლეებს დავუსვი კითხვები, მივეცი სავარჯიშოები, რომლებიც მოითხოვს ზემოთ „მიგნებული“ ცოდნის გამოყენებას.
    • მოცემულია წრფე, რომლის განტოლებაა y=5x+2. როგორი იქნება პარალელური წრფის დახრილობა?
    • მოცემულია წრფე, რომლის დახრილობაა 2/3​. როგორი იქნება მართობული წრფის დახრილობა?
  • პრაქტიკული ამოცანები სწრაფი წერისთვის: მივეცი მოსწავლეებს ინდივიდუალურად შესასრულებელი ამოცანების ბარათები:
    • იპოვეთ განტოლება წრფისთვის, რომელიც გაივლის წერტილზე (4,−1) და პარალელურია წრფისა y=3x+5.
    • არის თუ არა წრფეები y=2x+7 და y=−1/2​x−1 მართობული და რატომ?

აქტივობა 5: რეალური სამყაროს კავშირები

გაკვეთილის ბოლოს მოსწავლეებს მივეცი კომპლექსური საშინაო დავალება, რომლის შესრულებასაც დასჭირდა 2-3 გაკვეთილი. ამ ხნის განმავლობაში მათთან ერთად ვიმუშავე მოცემულ თემაზე პროცედურული ცოდნის გასამდიდრებლად. იმავდროულად, ვაძლევდი განმავითარებელ შეფასებებს დავალებაზე მუშაობის ამა თუ იმ ეტაპზე. ამ კომპლექსური დავალების არსი ის არის, რომ მოსწავლეები ქმნიან პროდუქტს, რომელშიც თავიანთ ცოდნასა და უნარებს ასახავენ.

კომპლექსური დავალება: ქალაქის რუკის შექმნა

საკვანძო შეკითხვა: როგორ შეიძლება გამოვიყენოთ წრფეების განტოლებები ქუჩებს შორის ურთიერთობის აღსაწერად და ქალაქის გეგმის შესადგენად?

დავალების აღწერა:

თქვენი დავალებაა, შეადგინოთ თქვენი ოცნების ქალაქის გეგმა ან აიღოთ თქვენთვის საინტერესო ქალაქის რუკა და დაიტანოთ საკოორდინატო სიბრტყეზე. რუკის მოძიება შეგიძლიათ ინტერნეტში, მაგალითად, Google Maps-ის მეშვეობით.

ქალაქის გეგმა უნდა მოიცავდეს, სულ მცირე, ხუთ ქუჩას (წრფეს). თქვენ უნდა დაადგინოთ, რომელი ქუჩებია ერთმანეთის პარალელური და რომელი – მართობული.

თქვენი საბოლოო პროდუქტი უნდა იყოს:

  1. ქალაქის გეგმა ქუჩების ნახაზი საკოორდინატო სიბრტყეზე, შესრულებული ხელით ან გრაფიკული კალკულატორით (მაგალითად, Desmos-ით ან GeoGebra-თი).
  2. ანგარიში, რომელშიც აღწერთ თქვენს ნამუშევარს და უპასუხებთ საკვანძო შეკითხვებს. ანგარიში წარმოადგინეთ თქვენთვის მისაღები ფორმით

დავალების ეტაპები:

  1. დაგეგმვა:
    • დაგეგმეთ ქალაქის განლაგება. მოიფიქრეთ, რომელი ქუჩები იქნება პარალელური და რომელი – მართობული.
    • შეურჩიეთ ქუჩებს სახელები (მაგალითად, „მზის ამოსვლის ქუჩა“, „მშვიდობის ქუჩა“, „გმირთა გამზირი“).
  1. ნახაზი: გამოიყენეთ გრაფიკული კალკულატორი (ან სახაზავი და ფანქარი) გეგმის დასახაზავად. დარწმუნდით, რომ ქუჩები შეესაბამება თქვენ მიერ დაგეგმილ პარალელურ და მართობულ ურთიერთობებს.
  2. გამოთვლები: დაწერეთ თითოეული ქუჩის განტოლება (y=mx+b ფორმით).
  3. ანგარიშის მომზადება: მოამზადეთ ანგარიში, რომელშიც ჩართავთ შემდეგ ინფორმაციას:
    • შესავალი: მოკლედ აღწერეთ თქვენი ქალაქის კონცეფცია.
    • პარალელური ქუჩები: იპოვეთ მინიმუმ ორი წყვილი პარალელური ქუჩა. ახსენით, როგორ დაადგინეთ, რომ ისინი პარალელურია? (მიუთითეთ მათი საკუთხო კოეფიციენტები)
    • მართობული ქუჩები: იპოვეთ მინიმუმ ორი წყვილი მართობული ქუჩა. როგორ დაადგინეთ, რომ ისინი მართობულია? (მიუთითეთ მათი დახრილობები და მათი ნამრავლი)
    • დასკვნა: შეაჯამეთ, რატომ არის მნიშვნელოვანი პარალელური და მართობული ხაზების გაგება ქალაქის დაგეგმარებისთვის ან სხვა რეალურ სიტუაციებში.

პროდუქტის შეფასება: თქვენი დავალება შეფასდება შემდეგი კრიტერიუმებით:

  • ზუსტი გაგება: სწორად გაქვთ თუ არა გამოყენებული პარალელური და მართობული წრფეების თვისებები (კუთხური კოეფიციენტები).
  • მათემატიკური სიზუსტე: სწორად გაქვთ თუ არა განსაზღვრული წრფეების განტოლებები და გამოთვლილი დახრილობები.
  • არგუმენტირება: ნათლად და დასაბუთებულად გაქვთ თუ არა ახსნილი თქვენი არჩევანი და დასკვნები ანგარიშში.

ნამუშევრის წარმოდგენა: რამდენად მოწესრიგებულია და ვიზუალურად სასიამოვნოა თქვენი ნახაზი და ანგარიში.

 

მოსწავლეები აქტიურად მონაწილეობდნენ სასწავლო პროცესში. მათ მხოლოდ კი არ შეიძინეს პროცედურული ცოდნა, არამედ გაიგეს მისი არსი და ისწავლეს პრაქტიკული გამოყენებაც. იკვლიეს, გააანალიზეს, თავად მიაგნეს კანონზომიერებებს და დამოუკიდებლად გამოიტანეს დასკვნები. განუვითარდათ კვლევისა და ანალიზის, არგუმენტირებისა და დასაბუთების, ცოდნის პრაქტიკული გამოყენების უნარები.

გამოყენებული ლიტერატურა:

  1. ეროვნული სასწავლო გეგმა

https://mes.gov.ge/content.php?id=3929&lang=geo

  1. მათემატიკის გზამკვლევი მერვე კლასი. შედგენილი ქეთი ცერცვაძის მიერ, ზოგადი განათლების რეფორმის ფარგლებში. https://math.ge/merve-klasi/
  2. https://math.libretexts.org/Bookshelves/Applied_Mathematics/Developmental_Math_(NROC)/13%3A_Graphing/13.02%3A_Slope_and_Writing_the_Equation_of_a_Line/13.2.03%3A_Parallel_and_Perpendicular_Lines
  3. https://www.teacherspayteachers.com/Product/Parallel-and-Perpendicular-City-Activity-3514871

გეოგრაფიული აზროვნება: უბრალო ფაქტებზე მეტი

0

გეოგრაფიული აზროვნება ყოველდღიური აზროვნება არ არის. ასე რომ არ ვფიქრობდე, აზრი არ ექნებოდა გეოგრაფიის გაკვეთილებს ან დისციპლინაში კარგად გარკვეული, სპეციალიზებული გეოგრაფიის მასწავლებლების არსებობას.

Ofsted-ის (გაერთიანებული სამეფოს სამთავრობო უწყება) კვლევით მიმოხილვაში ნათქვამია, რომ ფრაზა „იფიქრო გეოგრაფივით“ დიდი ხანია გამოიყენება. ეს მიდგომა ეფუძნება ინტერდისციპლინურობის კონცეფციას და ახალისებს მოსწავლეებს, დასვან ისეთი კითხვები, როგორიცაა: „სად მდებარეობს ეს ტერიტორია?“, „რატომ არის აქ და არა სხვაგან?“, „როგორია ეს ტერიტორია?“ და „როგორ ჩამოყალიბდა ასე?“

მიმოხილვაში ხაზგასმულია, რომ მსგავსი კითხვები სწორედ გეოგრაფებისთვის არის დამახასიათებელი და პასუხის გაცემაც ყველაზე უკეთ მათ შეუძლიათ. სასწავლო გეგმამ მოსწავლეებს უნდა მისცეს შესაბამისი ცოდნა და უნარები, რათა მათ ჩვევად ექცეთ გეოგრაფიული კითხვების დასმა, რათა გაიგონ, როგორ მიდიან გეოგრაფები პასუხებამდე. შესაბამისად, მიდგომა გეოგრაფიულ კვლევას ემყარება. ამგვარად, სასწავლო გეგმა მოსწავლეებს აცნობს გეოგრაფიული აზროვნების გზებს და ამყარებს კავშირს მათსა და დისციპლინას შორის.

გეოგრაფიული კვლევა მოსწავლეზე ორიენტირებული მიდგომაა, რომელიც გულისხმობს მოსწავლის მიერ კითხვებისა და პრობლემების აქტიურად შესწავლას. ამ პროცესში გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ინფორმაციისა და ცოდნის სხვადასხვა წყაროს შორის კავშირების დამყარებას და არა მხოლოდ მასალის მექანიკურ დამახსოვრებას. კვლევაზე დაფუძნებული სწავლება მოითხოვს კრიტიკულ აზროვნებას და ხელს უწყობს გეოგრაფიული აზროვნების განვითარებას.

გეოგრაფიის შესწავლა მოითხოვს, მოსწავლეები აქტიურად ჩაერთონ ადამიანების, საზოგადოების, გარემოსა და პლანეტის შესახებ არსებულ საკითხთა გააზრებასა და ანალიზში. ეს გულისხმობს სხვადასხვა სახის მონაცემების იდენტიფიცირებას, დამუშავებასა და გადაცემას, ასევე – შესაბამისი უნარების განვითარებას, რაც მათ საშუალებას მისცემს, ეს პროცესი ეფექტურად წარმართონ.

ამ პროცესში ხშირად გამოიყენება ინფორმაციული ტექნოლოგიები – რუკების, დიაგრამების, გრაფიკებისა და ვიზუალური მასალის ანალიზი და შექმნა. გარდა ამისა, გეოგრაფიის სწავლება მოიცავს სტრუქტურირებული საუბრის, დისკუსიისა და წერის უნარების განვითარებას, რაც მოსწავლეებს სხვადასხვა აუდიტორიის წინაშე თავიანთი აზრების მკაფიოდ გამოხატვაში ეხმარება.

გეოგრაფიული აზროვნება დისციპლინური ცოდნის ძირითადი ელემენტია. ის მოიცავს გეოგრაფიულ ცნებებს, გეოგრაფიულ პრაქტიკას და გეოგრაფიული ცოდნის გამოყენებას. ამ ტიპის აზროვნება მოითხოვს საგნის ჰოლისტურ გაგებას – არა მხოლოდ თემების ზედაპირულ შესწავლას, არამედ მათ შორის კავშირების გააზრებასაც.

გეოგრაფია მეტია, ვიდრე უბრალოდ ერთმანეთთან დაკავშირებული თემების სია, რომელთაგან ბევრის სწავლება ალტერნატიული საგნების სათაურებითაც შეიძლება. ეს ხაზს უსვამს გეოგრაფიის უნიკალურობას და მის ინტერდისციპლინურ ბუნებას.

გეოგრაფიული აზროვნების განვითარება მოითხოვს კავშირების შესწავლას სხვადასხვა დონეზე, მათ შორის – გლობალურზეც. მოსწავლეებმა უნდა შეძლონ:

  • საგნის სხვადასხვა ასპექტს შორის კავშირების იდენტიფიცირება;
  • ადგილების, ეკონომიკური აქტივობებისა და ბუნებრივი პროცესების თანმიმდევრული აღქმა;
  • იმის გაცნობიერება, რომ ადამიანები სხვადასხვანაირად აღიქვამენ და იყენებენ საკუთარ გარემოს.

გეოგრაფიის ეფექტური სწავლება გულისხმობს:

  • ფიზიკური გარემოს, ადამიანური კონტექსტებისა და აქტივობების დაბალანსებულ ინტეგრაციას;
  • გეოგრაფიული უნარების განვითარებას;
  • არა მხოლოდ „ერთი ისტორიის“ მოყოლას, არამედ რამდენიმე პერსპექტივის განხილვას, მაგალითად, ადგილის, ადამიანების ცხოვრების ან გარემოსდაცვითი პრობლემის შესახებ.

 

გეოგრაფიული აზროვნების გამოყენება რეალურ ცხოვრებაში

გეოგრაფიის სწავლების ერთ-ერთი მთავარი მიზანია, დაეხმაროს მოსწავლეებს:

  • გაიგონ, როგორ შეიძლება გეოგრაფიული აზროვნების გამოყენება სამყაროს შესაცნობად;
  • განივითარონ უნარები, გამოიყენონ მზარდი გეოგრაფიული ცოდნა საკუთარ ცხოვრებაში;
  • განიხილონ გამოწვევები, რომელთა წინაშეც დგანან პლანეტა და ადამიანები და ამ გამოწვევათა შესაძლო გადაწყვეტა.

პროფესორი პიტერ ჯექსონი განმარტავს, როგორ შეიძლება გეოგრაფიული აზროვნების გამოყენება ისეთი კავშირების დასანახად, რომლებიც ზედაპირზე არ ჩანს. მაგალითად, ტერიტორიები, რომლებიც ხშირად ცალკე აღიქმება (გლობალური ჩრდილოეთი და სამხრეთი, ურბანული და სოფლის ზონები), სინამდვილეში ერთმანეთთან მჭიდროდ არის დაკავშირებული.

ველით, რომ გეოგრაფიის გაკვეთილებზე მოსწავლეები ისწავლიან გეოგრაფიული ცოდნის გააზრებას და შეძლებენ ამ ცოდნის რეალურ ცხოვრებაში პრაქტიკულ გამოყენებას.

 

გამოყენებული ინტერნეტგვერდები:

https://geography.org.uk/ite/initial-teacher-education/geography-support-for-trainees-and-ects/learning-to-teach-secondary-geography/geography-subject-teaching-and-curriculum/geography-knowledge-concepts-and-skills/subject-knowledge/thinking-geographically/

 

გამოტოვებული გვერდები – დაკარგული თავგადასავალი

0

„ძნელია სიტყვების პოვნა, როცა ჭეშმარიტად რამე გაქვს სათქმელი. და მაშინაც კი, როცა საჭირო სიტყვები მოგადგება, მათი წარმოთქმის გრცხვენია“.

ერიხ მარია რემარკი, „სამი მეგობარი“

 

ამ სტატიის დაწერა ალპებმა და რემარკმა შთამაგონეს. მართალია, განათლებისადმი თანამედროვე მიდგომა მოსწავლის მოტივაციასა და ინტერესს პრიორიტეტად მიიჩნევს, მაგრამ მე მაინც რაღაც სხვას, უფრო ღრმას, არსებითს ვეძებ. სწორედ ამ ძიების პროცესში, ალპებზე შემოქმედებითი დავალების დაწყებისას გამახსენდა რემარკის „სამი მეგობარი“, რომელსაც თან მოჰყვა „ნასესხები სიცოცხლე“. ასე აღმოჩნდა ლიტერატურა გეოგრაფიის გაკვეთილზე.

ჩემი აღფრთოვანება უსაზღვრო იყო, როცა ერთ-ერთმა მოსწავლემ არა „სამი მეგობარი“, არამედ „ტრიუმფალური თაღი“ ახსენა – რემარკის კიდევ ერთი შედევრი. ახლა მოუთმენლად ველი, როდის გაითვალისწინებს ჩემს რეკომენდაციებს და დაიწყებს ალპებში ხეტიალს. მნიშვნელობა არ აქვს, მარტასა თუ სამ მეგობართან ერთად – მთავარია, ეს თავგადასავალი შედგეს.

ახალგაზრდობაში, რომანების კითხვისას, ბუნების აღწერა მოსაწყენი მეჩვენებოდა და ხშირად გვერდს ვუვლიდი. მინდოდა, სწრაფად მივსულიყავი მოქმედებამდე, დიალოგებამდე, სიუჟეტის განვითარებამდე. ვინ იფიქრებდა, რომ მოგვიანებით სწორედ ამ გამოტოვებული გვერდების მიმართ გამიჩნდებოდა უდიდესი ინტერესი და საბოლოოდ გეოგრაფიის მასწავლებელი გავხდებოდი?

დღეს ჩემი მიზანია, მოსწავლეებს არ გამოვატოვებინო ის გვერდები, რომლებსაც მე ერთ დროს გვერდს ვუვლიდი. როგორ? იმით, რომ ვაჩვენო, რამდენად ცოცხალი და მნიშვნელოვანი შეიძლება იყოს გეოგრაფია ლიტერატურაში, ისტორიასა და, საზოგადოდ, ადამიანის ცხოვრებაში.

მაგრამ რას ვეძებ სინამდვილეში? როგორ მივცეთ მოსწავლეებს საშუალება, მხოლოდ ფაქტები კი არ ისწავლონ, არამედ იგრძნონ კიდეც, განიცადონ და ეს ცოდნა საკუთარ გამოცდილებასა და წარმოსახვას დაუკავშირონ? შესაძლოა, სწორედ აქ არის გამოსავალი – საგნების ინტეგრაციაში, რაც ბუნებრივად და ორგანულად, იძულების გარეშე ხდება.

რემარკის პერსონაჟები ხომ სახელმძღვანელოდან არ სწავლობდნენ ალპებს; ისინი ცხოვრობდნენ იქ, იქაური ჰაერით სუნთქავდნენ და მათი ბიოგრაფიები ამ მთების დიდებულებასთან იყო გადახლართული. ეს ქმნის კავშირებს, რომლებიც ლიტერატურიდან იწყება და ცხოვრებაში გრძელდება – გზებს, რომლებიც გეოგრაფიას, ისტორიასა და ფილოსოფიას ადამიანურ გამოცდილებას უკავშირებს.

როდესაც მოსწავლე აცნობიერებს, რომ ალპები მხოლოდ გეოგრაფიული ობიექტი კი არ არის, არამედ ადგილია, სადაც ვითარდებოდა ადამიანური დრამები – თავდადება, სიყვარული, დაშორება და გადარჩენა, სწორედ მაშინ ხდება სწავლა ღრმა და შინაარსიანი.

როგორ ვასწავლოთ ისე, რომ ინფორმაცია არა მხოლოდ დაიმახსოვრონ, არამედ იგრძნონ? როგორ შევქმნათ გარემო, სადაც მოსწავლეები ცხოვრობენ იმ ცოდნით, რომელსაც იძენენ?

რემარკის რომანები ხომ მხოლოდ სიუჟეტი არ არის; ისინი სულისშემძვრელი ამბებია ადამიანებზე, ბრძოლაზე, სიყვარულსა და გადარჩენაზე, რომლებიც ხშირად კონკრეტულ გეოგრაფიულ გარემოსთან არის დაკავშირებული. ალპები მათთვის მხოლოდ მთები არ იყო – ეს იყო თავშესაფარი, გამოწვევა…

ამ მიდგომით, მასწავლებელი აღარ არის მხოლოდ ინფორმაციის გამზიარებელი – ის ხდება მეგზური, რომელიც მოსწავლეს საკუთარი გზის პოვნაში ეხმარება. გზა კი კითხვებით იწყება – არა მხოლოდ პასუხების ძიებით, არამედ იმ კითხვების დასმით, რომლებიც აზროვნებას ავითარებს.

როდესაც მოსწავლე ხვდება, რომ „ტრიუმფალური თაღი“ არა მხოლოდ პარიზის სიმბოლოა, არამედ იმ ამბების ნაწილიც, რომლებიც ადამიანურ ძალასა და იმედზე გვიყვება, სწავლა უფრო საინტერესო ხდება. ჩვენ უნდა გავცდეთ სტანდარტულ გაკვეთილებს და მოსწავლეებს მივცეთ საშუალება, საკუთარი თავგადასავლები შექმნან – თუნდაც წიგნის ფურცლებზე ან წარმოსახვაში, ალპების ფონზე.

„სამი მეგობრის“ მოქმედება ვითარდება დიდი გერმანული ქალაქის გარეუბნებში – გარემოში, სადაც ომის შემდგომი გერმანიის სოციალური და ემოციური ჭრილობები ყველაზე მკაფიოდ ჩანს. აქ ქალაქი არ არის უბრალოდ ფონი; ის არის პერსონაჟების თავშესაფარი, სიყვარულის ასპარეზი და ტრაგიკული მოვლენების სცენა. თუ დავაკვირდებით, როგორ აღწერს რემარკი ქუჩებს, ავტოსახელოსნოს, ბარებსა და გარეუბნებს, არა მხოლოდ ლიტერატურულ სურათს დავინახავთ, არამედ გეოგრაფიულ წარმოდგენასაც შევიქმნით იმდროინდელი გერმანიის ურბანულ სივრცეზე.

არც  „ტრიუმფალურ თაღშია“ პარიზი მხოლოდ ქალაქი. ეს არის პერსონაჟების თავშესაფარი, სიყვარულის ასპარეზი და ტრაგიკული მოვლენების ფონი, მეორე მსოფლიო ომამდელი ევროპის პოლიტიკური და სოციალური პორტრეტის მნიშვნელოვანი ნაწილი. როდესაც ვკითხულობთ, როგორ აღწერს რემარკი პარიზის ქუჩებს, კაფეებსა და სენის სანაპიროს, შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ არა მხოლოდ რომანის სცენები, არამედ თავად ქალაქის დაგეგმარება, ატმოსფერო და ყოველდღიური ცხოვრება – თითქოს ჩვენც იქ ვართ.

ალპები ევროპის ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული გეოგრაფიული რეგიონია, რომელიც არა მხოლოდ ბუნებრივი ლანდშაფტით, არამედ კულტურული, ისტორიული და სოციალური მნიშვნელობითაც გამოირჩევა. როდესაც მოსწავლეები ალპების თემაზე მუშაობენ, მათ ეძლევათ როგორც ფიზიკური გეოგრაფიის ელემენტების – სიმაღლეების, მწვერვალების, მყინვარების შესწავლის, ისე იმ გზების გაანალიზების შესაძლებლობაც, რომლებითაც ისტორიული თუ ლიტერატურული პერსონაჟები გადაადგილდებოდნენ; ციცაბო ფერდობებისა, სადაც ბრძოლები მიმდინარეობდა; ხეობებისა, სადაც საუკუნეების განმავლობაში დუღდა ყოველდღიური ცხოვრება.

განსაკუთრებით საინტერესოა, როგორია ალპები ლიტერატურაში. მაგალითად, რემარკის რომანში „ნასესხები სიცოცხლე“ ალპები სიმბოლური თავშესაფარია, სადაც მთავარი გმირები კლერფე და ლილიანი ცდილობენ, დროებით დაივიწყონ ავადმყოფობა და სიკვდილის მოლოდინი. თოვლიანი მწვერვალები, სუფთა ჰაერი და სიჩუმე იქცევა იმ სივრცედ, სადაც დრო თითქოს ჩერდება და ადამიანური ურთიერთობები განსაკუთრებულ სიღრმეს იძენს. ამგვარად, ალპები არა მხოლოდ გეოგრაფიულ, არამედ ემოციურ და ფილოსოფიურ ლანდშაფტად იქცევა.

ჯონ სტეინბეკის „მრისხანების მტევნები“, გარდა იმისა, რომ დიდი დეპრესიის პერიოდის ამერიკული ოჯახის ისტორიაა, მნიშვნელოვანი წყაროცაა გეოგრაფიული მიგრაციის შესასწავლად. ოკლაჰომიდან კალიფორნიისკენ ჯოუდების ოჯახის მოგზაურობა სოციალურ-ეკონომიკურ პრობლემებთან ერთად ადამიანის ცხოვრებაზე გარემოს გავლენასაც გვიჩვენებს.

შეგვიძლია, მოსწავლეებს ვკითხოთ: რამ გამოიწვია გვალვა ოკლაჰომაში? როგორ იმოქმედა კალიფორნიის კლიმატმა და რესურსებმა გადასახლებულთა ცხოვრებაზე? როგორ ცვლის ლანდშაფტი ადამიანთა ბედს?

ამგვარად, ლიტერატურული ნაწარმოებები ხშირად იქცევა გეოგრაფიული ანალიზის საფუძვლად. გეოგრაფიული ცოდნა ამ შემთხვევაში ისტორიული კონტექსტის გაგების გასაღებად იქცევა, ხოლო ლიტერატურული ტექსტი – სივრცისა და გარემოს გააზრების საშუალებად.

ჰერმან მელვილის „მობი დიკი“ კომპლექსური ნარატივია, რომელიც მოიცავს ოკეანის გეოგრაფიას, საზღვაო დინებებს, კლიმატურ ზონებსა და საზღვაო ფლორისა და ფაუნის მრავალფეროვნებას. ხომალდ „პეკოდის“ მოგზაურობა პრაქტიკულად ქმნის მსოფლიო ოკეანის გეოგრაფიულ რუკას, რომელზე ცთითოეული მონაკვეთი ასახავს კონკრეტულ ბუნებრივ პირობებსა და მათ გავლენას ადამიანზე. მოსწავლეებს შეუძლიათ შეისწავლონ: რომელი ოკეანური დინებები უწყობდა ხელს ან აფერხებდა ხომალდების გადაადგილებას; როგორია ეკვატორული ზონის კლიმატური თავისებურებები; რა საფრთხეებს შეიცავს არქტიკული ზღვები და როგორ მოქმედებს ეს გარემო მეზღვაურების ყოველდღიურობაზე. ამგვარად, „მობი დიკი“ საშუალებას გვაძლევს, ოკეანე აღვიქვათ ცოცხალ, მრავალფეროვან და ხშირად სახიფათო გარემოდ.

ამ მიდგომით მოსწავლეები დაინახავენ კავშირს გეოგრაფიულ ცნებებსა და რეალურ სამყაროს, ადამიანურ გამოცდილებას შორის. როდესაც ისინი რემარკის რომანებში, სტაინბეკის ეპოსსა თუ მელვილის საზღვაო თავგადასავალში ამოიცნობენ გეოგრაფიულ მახასიათებლებს, ეს ცოდნა მათთვის ცოცხალი და მნიშვნელოვანი ხდება. რუკაზე არსებული წერტილები და ხაზები აღარ რჩება მხოლოდ სიმბოლოებად – ისინი გარდაიქმნება ადგილებად, სადაც ადამიანები ცხოვრობდნენ, იბრძოდნენ, ოცნებობდნენ და ქმნიდნენ ისტორიას.

ამ პროცესში, ჩემი როგორც გეოგრაფიის მასწავლებლის ამოცანაა, დავუბრუნო მოსწავლეებს ის „გამოტოვებული გვერდები“, რომლებიც ხშირად რჩება საგნობრივი ჩარჩოების მიღმა. მინდა, ყოველი გაკვეთილი მათთვის აღმოჩენად იქცეს – სივრცედ, სადაც ცოდნა მხოლოდ ფაქტების დაგროვება კი არ არის, არამედ საკუთარი თავის, სამყაროსა და ერთმანეთის უკეთ გაცნობაცაა.

ეს არ არის მხოლოდ საგნების ინტეგრაცია. ეს არის ჰოლისტური მიდგომა სწავლებაში, რომელიც მოსწავლეს საშუალებას აძლევს, დაინახოს სამყარო არა დანაწევრებულ საგნებად, არამედ ერთიან, ურთიერთდაკავშირებულ სისტემად. როდესაც მოსწავლე ხვდება, რომ მდინარის მიმართულება, მთის სიმაღლე ან ოკეანის დინება შეიძლება იყოს რომანის მთავარი გმირის ბედის განმსაზღვრელი, სწორედ მაშინ ხდება გეოგრაფია მართლაც ამაღელვებელი.

ალბათ, ეს არის ის „სხვა“, რასაც ვეძებ. ეს არის სურვილი, რომ გაკვეთილი გახდეს სივრცე, სადაც მოსწავლეები მხოლოდ ცოდნას კი არ იღებენ, არამედ საკუთარ თავსაც ეცნობიან. სადაც კითხვა „რატომ?“ უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე „რა?“. სადაც რემარკის გმირები და ალპების მწვერვალები ერთდროულად გვასწავლიან რუკის კითხვასაც და გულის მოსმენასაც.

და როცა ერთ დღეს რომელიმე მოსწავლე თავის გზას აირჩევს, – მწერლისას, მოგზაურისას, მასწავლებლისას თუ უბრალოდ გულწრფელი ადამიანისას – მინდა, ამ გზაზე თან გაჰყვეს განცდა, რომელიც ერთ ჩვეულებრივ გაკვეთილზე დაიბადა. გაკვეთილზე, სადაც ლიტერატურა და გეოგრაფია ერთმანეთს შეხვდნენ და სადაც ყველაზე მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა ის, რასაც ვერცერთ სახელმძღვანელოში ვერ იპოვით – შთაგონება.

დროის ფასი – რატომ არის მნიშვნელოვანი დროის მართვა ბავშვებისთვის

0

ცოტა ხნის წინ, ახალი პროფესიის შესწავლა გადავწყვიტე, მოვიძიე ინფორმაცია საუკეთესო კურსის და ხელმძღვანელის შესახებ, მოვძებნე სოციალურ ქსელში და საკონტაქტო საშუალებები გავცვალეთ. კურსის ხელმძღვანელმა დამამატა  საერთო სასაუბროში და ვემზადებოდით ონლაინ შეხვედრისთვის, სადაც კურსის შესახებ დეტალური ინფორმაცია უნდა შეგვეტყო. ონლაინ შეხვედრა  საღამოს 10 საათზე ჩაინიშნა, იმის გათვალისწინებით, რომ მონაწილეთა  უმრავლესობა ბავშვიანი იყო და ოჯახური მდგომარეობიდან გამომდინარე საღამოს უკვე ყველას ექნებოდა შესაძლებლობა თავისუფლად დასწრებოდნენ. შეხვედრა დათქმულ დროს დაიწყო, კურსის ხელმძღვანელი გაგვეცნო, გავეცანით მონაწილეებიც, ის   საუბრობდა  პროფესიის გამოწვევების, წარმატებების  და პერსპექტივების შესახებ, მაგრამ პრაქტიკული ინფორმაცია, რაც ყველას გვაინტერესებდა და რომელსაც  ვისურვებდი მალევე  შეგვეტყო, ორი საათის განმავლობაში ვერ მივიღეთ. როდესაც ღამის 12 საათს გადაცდა,  ძალიან პრაქტიკულ კითხვებზე პასუხები  კი ისევ არ მქონდა  და ამასობაში ჩემმა პატარამაც გაიღვიძა, გადავწყვიტე შეხვედრა დამეტოვებინა და აღარც ამ სასწავლო კურსის შესახებ მეფიქრა.

დრო ძვირფასი რესურსია, რომელსაც მოფრთხილება და სწორი განაწილება სჭირდება, განსაკუთრებით ახლა, ტექნოლოგიების, სოციალური მედიის და ცხოვრების სწრაფი ტემპის პირობებში. ადამიანების უმრავლესობა  ვერ ახერხებს ისე გაანაწილოს დრო, რომ მისგან სარგებელი მიიღოს და დროის დეფიციტის პირობებში, ნაკლებად დაზარალდეს. თუ რა თქმა უნდა, ასე არ გამოგვდის, ყველას დრამატულად  ცოტა დრო გვრჩება იმ პატარა სიამოვნებებისთვის, რომელიც გვაბედნიერებს და რომელიც ასე ძალიან მნიშვნელოვანია ჩვენს ცხოვრებაში – იქნება ეს საყვარელ ადამიანებთან და ოჯახის წევრებთან ურთიერთობა, მათთვის ხარისხიანი დროის დათმობა, დასვენება დანაშაულის შეგრძნების გარეშე და ა.შ.

დროის დაგეგმვა, მისი რაციონალური გამოყენა ჩვენს სასარგებლოდ – ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი უნარია, რომელიც აუცილებლად უნდა ვასწავლოთ ბავშვებსაც და მოზარდებსაც, რომ თვითონაც არ დადგნენ იმ პრობლემის წინაშე, რომელსაც დროის არასწორი მენეჯმენტი ჰქვია. ბავშვი, რომელიც მართავს საკუთარ დროს, მასში ყალიბდება განცდა, რომ საკუთარ ცხოვრებას თავად აკონტროლებს, ეს ზრდის  თვითშეფასებას და აძლიერებს მის თავდაჯერებულობას.

რატომ არის მნიშვნელოვანი დროის მართვა ბავშვისთვის?

  • აღიქვამს დროს, როგორც უნიკალურ რესურსს
  • უყალიბდება დროის დაგეგმვის უნარი
  • შეუძლია საქმეების პრიორიტეტიზაცია
  • ახერხებს საკუთარი ყოველდღიურობის ორგანიზებას ისე, რომ დრო რჩება დასვენებისთვის, თამაშისთვის, სწავლისთვის და ურთიერთობებისთვის.
  • დროის მართვის უნარი ხელ უწყობს ბავშვებში სტაბილურობის განცდას და ამცირებს შფოთვას.
  • წინასწარ დაგეგმილი სასწავლო გრაფიკი, გავლენას ახდენს მოსწავლის აკადემიურ შედეგებზე და ისიც უფრო მეტ წარმატებას აღწევს სწავლაში.
  • როდესაც ბავშვი სწავლობს დროის პატივისცემას, (როგორც თავისი, ისე სხვისი) ის ხდება უფრო ორგანიზებული და პასუხისმგებლიანი სხვებთან ურთიერთობაშიც.

 

დროის მართვის უნარი არ არის თანდაყოლი ჩვევა, ის ყალიბდება თანმიმდევრული მხარდაჭერით და თანადგომით მშობლის და მასწავლებლის მხრიდან ადრეული ასაკიდან, როდესაც ბავშვი სწავლობს გაანაწილოს  დრო გონივრულად საკუთარ შესაძლებლობებს, სურვილებს და პასუხისმგებლობს შორის.

 

საზაფხულო რჩევები ჩემს მოსწავლეებსა და მათ თანატოლებს

0

ზაფხული დასვენების, ძალების აღდგენის, თავისუფლებით ტკბობის, აღმოჩენების დროა. სიტყვა „დავალება“ ვალდებულებას მოიაზრებს, სწორედ ამიტომ, საზაფხულო რჩევა უფრო შესაბამისი მგონია.  „მე გირჩევთ და თუ თქვენ სურვილი გექნებათ, გაითვალისწინეთ“. – ამგვარი შეთანხმება ბავშვის მოტივაციაზე დადებითად მოქმედებს.  ჩემს მოსწავლეებზე ფიქრისას, ვცდილობ, თავი მათ ადგილას წარმოვიდგინო. სწორედ ამიტომ საზაფხულო რჩევებისთვის ჩემს ბავშვობას მივაკითხე. გავიხსენე, მათ ასაკში რას ვკითხულობდი, როგორ ვატარებდი დროს ზაფხულში. საბედნიეროდ, ყველა დღიური, პირადი წერილი თუ ფოტო შენახული მაქვს, თითქოს თავიდანვე განსაზღვრული იყო ჩემი პროფესია. პირადი მაგალითი კვლავ ყველაზე ძლიერ მოქმედებს ბავშვის მოტივაციაზე, ჩემი დღიურები თვალსაჩინოებად, ერთგვარ სასწავლო რესურსად, გამოვიყენე და წლის ბოლო გაკვეთილისთვის საზაფხულო რჩევები ამგვარი გამოვიდა:

  • სამი წიგნი 12 წლის ლელა მასწავლებლის დღიურიდან;
  • დღიურის წერა;
  • ჰერბარიუმი;
  • კლასის საკითხავი წიგნი.

სკოლაში მივიტანე ჩემი დღიურები. მეექვსე კლასისთვის განვსაზღვრე რვეული, რომელიც 1998 წლის ზაფხულის არდადეგების დასაწყისში დღიურად შემირჩევია. ამ დღიურში მეც, ჩემი მოსწავლეების მსგავსად, 12 წლის ვარ. დაფაზე დავწერე მათემატიკური მაგალითი: 2025-1998=  და მოსწავლეებს გამოანგარიშება ვთხოვე. 27 წლის წინანდელი დღიური ხელში რომ მეჭირა, ამ ფაქტმა მაგნიტივით მიიზიდა ბავშვების ყურადღება. ცნობისმოყვარეობის აღძვრის შემდეგი ეტაპი დღიურის ჩანაწერების შინაარსის გაგება აღმოჩნდა. მათი თხოვნით, კითხვა დავიწყე და ვეღარ გავჩერდით. სამი ფურცელი მალე ჩათავდა და სინანული გამოვხატე, ნეტავ, კიდევ მეტი დამეწერა-მეთქი.

პირველი დღიურში 1998 წელია. 28 მაისიდან ვიწყებ წერას და 14 ივნისს ვასრულებ. რადგან სასწავლო წლის ბოლო გაკვეთილი 13 ივნისს დაემთხვა, მოვძებნე ამ დღის ჩანაწერი და აი, 12 წლის გოგოს რა დამიწერია:

13 ივნისი. შაბათი. 1998 წელი. დღეს ეთერი ბიცოლამ დაგვირეკა და გვითხრა, რომ დღეს ლენა ბებოს ორმოცი იყო და შევთანხმდით, სად უნდა შევხვედრილიყავით. მე, მამა და დედა წავედით და თავისუფლების მეტროსთან ამოვედით. იქ სერგო ბიძია თავისი ოჯახით და „მარშუტკით“ დაგვხვდა და წაგვიყვანა ვასო პაპასთან. საღამოს დედამ და მამამ გადაწყვიტეს, რომ მარნეულში უნდა წავსულიყავით და ჩვენც გავემზადეთ. იმ საღამოსვე გადაწყდა და მაიაც დაგვთანხმდა მარნეულში წამოსვლაზე“.

ბოლო წინადადებაში მაიას ვახსენებ, ჩემი ბავშვობის მეგობარს. მეექვსეკლასელებს ვუთხარი, მაია სწორედ ის გოგოა, სპექტაკლზე დასასწრებად რომ გვესტუმრა თავის 9 წლის მართასთან ერთად-მეთქი.

ამ ფაქტმა დაგვაფიქრა ბავშვობის მეგობრების როლზე ჩვენს ცხოვრებაში და მათ მიერ გამოხატულ თანადგომაზე. ისე ხდება ხოლმე, რომ ჩემი მეგობრები, ოჯახის წევრები ჩემთან ერთად არიან ჩაბმულნი  მოსწავლეებისთვის გამართულ ღონისძიებებში და ზუსტად ვიცი, რომ მათ კეთილგანწყობასა და თანადგომას ბავშვებიც ამჩნევენ და იმახსოვრებენ.

ჩემი ბავშვობის დღიურის წაკითხვამ დადებითი მუხტით აგვავსო. 27 წლის წინ 12 წლის გოგო ძალიან ბევრს ვმოგზაურობ, სოფლიდან სოფელში – ფასანაურში, მარნეულში, ტიბაანში – დამატარებენ მშობლები, ვეცნობი ახალ ადამიანებს, მყავს უამრავი მეგობარი, ვუყურებ სერიალებს, რომელთაც იმ დროს მთელი საქართველოს მოსახლეობა უყურებდა, მეგობრის მამებს დავყავარ თბილისის ზღვაზე, ვთამაშობ „რეზინობანას“, საპნის ბუშტებს ვუშვებ სახლის აივნიდან და ვკითხულობ წიგნებს. ერთგან ვწერ, დღეს მთელი დღე დენი იყო, რადგან ბავშვთა დაცვის დღეა-მეთქი. ამის გაგონებისას მეექვსეკლასელებს ეღიმებათ.

მახსოვს, ძალიან დიდ ნებისყოფას მოითხოვდა ჩემგან ყოველი დღის შესახებ წერა და მიჭირდა სიზარმაცის დაძლევა. ახლა მოსწავლეებს ვთხოვ, რომ არ დაიზარონ და ხშირად წერონ, რადგან ამ დღიურებზე ძვირფასი ბავშვობიდან არაფერი მაქვს. ისე გამოვიდა, რომ საკუთარ თავს ვაჩუქე დროში მოგზაურობისთვის ამბები, რომლებიც მხოლოდ დღიურმა გამახსენა. რვეულის ფურცლებზე მამაჩემი და ჩემი ძმა, ბიძაჩემი, ჩემი მეგობრის მამები ცოცხლები არიან. კითხვისას ისეთი განცდა მეუფლება, თითქოს დროის საზღვარი ირღვევა და ისევ იქ ვარ, მამას ფასანაურში მივყავარ თამაზი ბიძიას მანქანით ან ქიზიყის დასათვალიერებლად სიღნაღის აღმართს ძლივს მიარღვევს ჩვენი მოფახფახებული მანქანა „ლურჯა“. კითხვისას იდეა გვებადება, რომ ექსკურსია მოვაწყოთ და სიღნაღში წავიდეთ.

სამი წიგნი

როგორც აღვნიშნე, დღიურში ხშირად ვწერ, რომ ვკითხულობ. მასწავლებელმა 12 წლის საკუთარ თავს მადლობა გადავუხადე ერთი ჩანაწერის გამო, სადაც დაწვრილებით აღვწერ, რომ „სამი მუშკეტერის“ კითხვა დამიწყია და ერთ დღეში 64 გვერდი წამიკითხავს. 2 ივნისს დამიწერია, „რობინზონ კრუზოს“ კითხვა დავასრულე და თავის პატრონს, ჩემს მეზობელ ციცო დეიდას, ავუტანე-მეთქი. მესამე წიგნად კი ჟიულ ვერნის „კაპიტან გრანტის შვილები“ შევარჩიე, რადგან ეს წიგნი 11 წლისამ წავიკითხე და გემის კაპიტნობის დაუძლეველმა სურვილმა შემიპყრო. მაშ ასე, ჩემი ბავშვობის წიგნები შევთავაზე მეექვსეკლასელებს საზაფხულო საკითხავად. სამივე წიგნი თან მქონდა მიტანილი. ნეტავ, ვინ წაიკითხავს სამივე რომანს?

  1. „სამი მუშკეტერი“ – ალექსანდრე დიუმა;
  2. „რობინზონ კრუზო“ – დანიელ დეფო;
  3. „კაპიტან გრანტის შვილები“ – ჟიულ ვერნი.

კლასის საკითხავი წიგნი

საზაფხულო საკითხავის შესახებ აზრის გამოთქმა თავად ბავშვებს ვთხოვე, როგორ ფიქრობთ, მე შეგირჩიოთ საკითხავი ლიტერატურა თუ წიგნებს დამოუკიდებლად აღმოაჩენთ-მეთქი. ამ შეკითხვაზე მიპასუხეს, რომ წიგნების ნაწილი მე შემეთავაზებინა მათთვის, ნაწილს კი თავად შეარჩევდნენ. სასწავლო პროცესის დასრულებამდე ოთხი დღით ადრე სპექტაკლისთვის მზადების გამო სკოლა დაბინდებისას დავტოვეთ. სააქტო დარბაზიდან საკლასო ოთახში რეკვიზიტების ასატანად რომ შევედით, კლასის ბიბლიოთეკასთან მივედი და ასტრიდ ლინდგრენის „ჩვენც სალტკროკელები ვართ“ გადმოვიღე. გადავშალეთ წიგნი და სათაურმა შემოგვანათა „ივნისის ერთ დღეს“. ჩვენთანაც ივნისის ერთი დაუვიწყარი დღე იყო. როგორც წესი, სემესტრში კლასისთვის ერთ წიგნს ვარჩევ ხოლმე. ბავშვებთან საუბარმა და წიგნიდან ამოკითხულმა სათაურმა მიბიძგა, რომ ზაფხულშიც ყველას წაგვეკითხა ერთი წიგნი. მელკერსონების ოჯახის მიერ სალტკროკაზე გატარებული ზაფხულის გაცნობა ყველაზე კარგი შეთავაზება მგონია 12 წლის ბავშვებისთვის.

ჰერბარიუმი

ზაფხულში მცენარეების შეგროვება და წიგნებში გახმობა ყოველი სასწავლო წლის დასრულებისას დღიურის წერასა და წიგნის კითხვასთან ერთად უმთავრეს რჩევად იქცა. ჩემი წიგნები სავსეა შვილებისა და მოსწავლეების ნაჩუქარი ყვავილებით, მაგალითად, „დონ-კიხოტე“ მე და ჩემმაა რაჭველმა მოსწავლეებმა რვა წლის წინ რიგრიგობთ წავიკითხე. წიგნი უკან რომ დამიბრუნებს მარიამმა და თამარმა, ფურცლებს შორის სხვადასხვა გამხმარი ყვავილი და ფოთოლი აღმოვაჩინე. ჩემი ბიბლიოთეკის მრავალ წიგნს შორის ახლაც გამოირჩევა ის წიგნები, რომლებშიც ბავშვების მიერ სათუთად ჩაწყობილი მცენარეები ინახება. თითქოს ამგვარად განსაკუთრებულ ძალას იძენს წიგნი და შემდეგ ჩვეულებრივ დღეებში მზის სხივებივით ამოშუქდება ხოლმე.

მერვე და მეათეკლასელებსაც გავაცანი ჩემი ბავშვობის დღიურები. რამდენიმე ჩანაწერიც წავუკითხე. მერვეკლასელებსაც ჩემი ბავშვობის წიგნების წაკითხვა ვურჩიე:

  1. ვიქტორ ჰიუგოს „პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარი“;
  2. ჟიულ ვერნის „საიდუმლო კუნძული“;
  3. ალექსანდრე დიუმას „გრაფი მონტე კრისტო“ ან „დედოფალი მარგო“.

მეათეკლასელებისთვის საზაფხულო საკითხავად ქართული ლიტერატურა შევთავაზე, რადგან აბიტურიენტობის პერიოდში ნაკლები დრო ექნებათ არასაპროგრამო ტექსტების წასაკითხად და ამ ზაფხულს რამდენიმე ქართველი ავტორიც რომ გაიცნონ, მშვენიერი იქნება:

  1. გოდერძი ჩოხელის „წითელი მგელი“ და „ადამიანთა სევდა“;
  2. ჯემალ ქარჩხაძის „ზებულონი“;
  3. გურამ დოჩანაშვილის „სამოსელი პირველი“;
  4. ოთარ ჩხეიძის „ბორიაყი“;
  5. ალექსანდრე ყაზბეგის მოთხრობები.

ვაპირებ, რომ ბავშვებისთვის შერჩეული წიგნები თავადაც წავიკითხო. დღიურების წერის მნიშვნელობაზე გამუდმებით ვესაუბრები მოზარდებს. სულ ვფიქრობ, ნეტავ, დღიურებში ბევრი დამეწერა.

„ჩვენ ბარგი ჩავალაგეთ მანქანაში და ფასანაურში წავედით. მე იმ პირობით წავედი, რომ დღეს ბალს მიყიდიან, ხოლო ხვალ ნიკოსთან მაჭმევენ… მამამ მართლაც მიყიდა ბალი, თანაც ძალიან გემრიელი. ერთ საათში სახლში ვიყავით. ვჭამეთ საჭმელი და ლოგინები გავშალეთ. ღამე შუქი რომ გვენთო, ჩვენთან გულწითელა შემოფრინდა. მე და მამამ ბევრი ვილაპარაკეთ და დავიძინეთ“. – ასე სრულდება 1999 წლის 5 ივნისის ჩანაწერი. კითხვისას თითქოს ფილმს ვუყურებ, საკუთარ ბავშვობას ვუღიმი და ყველა შეგრძნებას სხეულში ვაცოცხლებ.

ვიცი, რომ ჩემი მოსწავლეებისთვის მძაფრ შთაბეჭდილებად აისახება ჩემი დღიურის ჩანაწერები.

ასე რომ, მე და ჩემი მოსწავლეები ვწერთ დღიურს და ვკითხულობთ ჩემი ბავშვობის დღიურებში ნაპოვნ კლასიკურ ლიტერატურას. გამიზიარეთ, თქვენ რას აპირებთ.

საზაფხულო რჩევების შესახებ ჩემი Youtube-არხისთვის ვიდეოს ჩავწერე, რადგან ბოლო გაკვეთილს ყველა ბავშვი არ ესწრებოდა და ამგვარად შევეცადე, თითოეული მოსწავლისთვის მიმეწვდინა ხმა. ამასთანავე, შესაძლოა, საზაფხულო რჩევები ჩემი მოსწავლეების თანატოლებისთვისაც საინტერესო აღმოჩნდეს.

ვიდეოჩანაწერებს თქვენც გიზიარებთ:

 

https://www.youtube.com/watch?v=gEPlpwG3chI

 

https://www.youtube.com/watch?v=jxP6DPWdgE4

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...