(ნინო სადღობელაშვილის „დაბადების დღე“)

ერის წყლულის დაჩენაა საქართველოში მწერლობა. თუ ამ პირობას ვერ აკმაყოფილებ, მისიონერად ანუ მწერლად არ მიგიღებს ქვეყანა. ამიტომ ეს საქმე „მსხვერპლია და არა სეირი“ ჩვენში. ქართულ ტკივილებზე იმედიანი ნაღვლით მოსაუბრე მწერალია ნინია სადღობელაშვილიც და მისი „დაბადების დღე“ მშობელი ქვეყნის წყლულების კიდევ ერთხელ მოხილვა-დაამების მცდელობაა.

სათქმელს, რაც უნდა დიდი იყოს ის, ფორმაც თუ სათანადო არ შეურჩიე, კნინდება, პატარავდება, უფერულდება. ამ რომანის სიუჟეტური ფორმატი საინტერესო კრიმინალურ ქრონიკას ჰგავს, რომელიც 15 წლის ტყუპი, საკუთარ ქვეყანაშივე ლტოლვილი ძმის გაუჩინარების საქმეს მიჰყვება. ჩვენც ვხვდებით, რომ ამ ბავშვებთან ერთად მათი ქვეყანაც დავიწყებული, უარყოფილი და საპოვნელია მავანთათვის.

ხდება ისეც, რომ დროის ლოკალი თუ ბედისწერა გართმევს ბავშვობის ყველაზე ტკბილსა და ნეტარ ზღაპარს, რომელსაც მაშინღა იპოვი, როცა ამ დროის სიმძიმისგან გათავისუფლდები, ამავე დროში ან სულაც მარადისობაში. „იცით, ეგ ბავშვები ჩვენი სოფლიდან როგორ გამოვაქციეთ? მანქანის საბარგულში ჩავტენეთ, ძველი „ოპელი“ ჰყავდა ჩემ ქმარს, თივა ჩაუფინა ძირში და გვერდებში, რომ არ დაჭეჭყილიყვნენ. ბომბების წვიმა ისე გამოვიარეთ, ერთხელაც ვერსად გააჩერა, რომ ბავშვები გვენახა. არ ვიცოდით, ცოცხლები იყვნენ თუ არა, ან სიცხემ ხომ არ გაგუდა რომელიმე, ან რამე ხომ არ დაეცათ თავზე. რო ახადა ჩემმა ქმარმა საბარგულს, ერთი თავის გულისნარევში იწვა და მეორე თავზე ეფერებოდა, ლაპარაკი ჯერ არცერთმა არ იცოდა“ (11). – ამას ჰყვება ტყუპის დედა, რომელსაც ნერვული აშლილობა აქვს და ძირითად დეტალებს ძნელად იხსენებს. სანჩო ალეზე 17 წუთით უფროსია და ისინი გადაწყვეტენ, საკუთარი დაბადების დღე დაიბრუნონ, ალბათ თავიანთი თავებიც, გაცრუებული იმედებიც, რომლებიც თითქოს ქარში დაკარგულ, მოწყვეტილ ფრანებს წაჰყოლია.

ჩიტებს არ აქვთ საზღვრები, ამიტომ მათი თავისუფლება არ არის ისეთი ფიქტიური, როგორიც ადამიანებისა. ვერც მთებს მოიკიდებ ზურგზე და წაიღებ, ვერც ნახატივით გადახაზ-გადმოხაზაც შენსა თუ სხვისას: „აი, პაპაჩემის ნაოჭებს რო მივადგე და დავხაზო შავი ფლომასტერით – საზღვარს აქეთ არ გადმოხვიდეო, იმის ცხვირს რომ ვუთხრა ან წარბი გადავხაზო – შენი არ არი-მეთქი, ხო მიმაგინებს ერთი ხოშიანად“ (14). იმედია, მრუდე გლობალისტობას არ დამწამებთ და მიხვდებით, რომ ვიცი, შესაქმის პრინციპი სწორედ დასაზღვრაა. მაგრამ არის რაღაცები, რაც ისე საკრალურად შენია, რომ, ალეს პაპასავით, ცხვირი პირისგან არ გაიყოფა, – არც სამშობლო, „დედის ძუძუჲ“… ეს, ყოველგვარი პათეტიკის გარეშე, მარადიული მოცემულობაა და ბავშვმაც კი იცის. მაგრამ რაღაცა ყოველთვის ებრძვის ამ მარადიულსა და ამაღლებულს და „ჩიტი რომ გადაგიფრენს, იმანაც პასპორტი უნდა დააძროს საზღვარზე“, თორემ სხვისის მისაკუთრების ხარბ მსურველთა ტყვიას ვერც ის გადაურჩება.

ვიბადებით საკუთარი ქვეყნის ხატებით სულში, რომელიც მთელი ცხოვრება მოუშუშებელ ჭრილობად იქცევა ხოლმე. „სამი ათას წელზე მეტი გვიმღერია როგორც ერსა, ბევრსა შავ დღეს მოვსწრებივართ, მაგრამ ბევრსაც ბედნიერსააა!..“ – უმღერის უცხოელ ტურისტებს მარშრუტკაში ალე, რომელსაც დიდად არ ეპიტნავება სიმღერა, ამიტომ რეპერტუარიც მწირი აქვს. ეს სიმღერა ჰგავს მის იმ თავგანწირულობას, სკვერში თავზე წამომდგარ მუტრუკებს ტყავის ზოლიან ბურთს რომ არ დაუთმობს და თავისი ბურთიანად ჰაერში ატაცებული, თვალდახუჭული ამღერდება. ასეა, „მრავალჟამიერის“ მღერა ვიცით ქართველებმა, დიდიან-პატარიანად, ამ მწუხარე ოპტიმიზმის თანდაყოლილ ფილოსოფიას ვერავინ წაგვართმევს.

ოპერატორად იმუშაოს, ფული მოაგროვოს და სახლი ააშენოს, – ეს არის ალეს ოცნება, რომელიც ასეთი არაბავშვური ფიქრებისთვის გაწირა სოციუმმა თუ საქვეყნო განაჩენმა (რომლის მთავარი ადრესანტი არასდროსაა ცნობილი, ფარსის „ფარდის“ მიღმაა). „იქა, ხეობაში, ჯერ ჩვენი სახლები ჩაფლეს მიწაში და ზედ ბეტეერები გადაატარეს, სალოცავები დაგვიხვრიტეს, როგორც ობოლი ბავშვები. ჩვენი ბიჭების ცხედრები მზეზე ზეზეურად აამძაღეს და ჩვენ აქ ინტერვიუებს ვიძლეოდით და ქვეყნიერებას ვეტრაბახებოდით რო რა მაგრები ვართ, თურმე ეს ყველაფერი იმად ღირდა, რო ბოლობოლო ყველას გაეგო, მტერი ვინ არი. ნახირი ვართ, აბა რა ვართ!“ (51) – ეს პერმანენტულმა ძნელბედობამ იცის, სიფხიზლის, აზრის სისაღის მოდუნება, და ამიტომ არა მარტო ტყუპი ძმის უბანში, ლამის მთელ საქართველოში დაიკარგა ბედნიერება, რეალობის განცდა. „ხანდახან კუდ ყოფნა რო მოგინდება, უფრო სწორად, ისეთი გამძლე და სანდო ბაკანი ზურგზე“ – კუებს კი ვგავართ აზრისა თუ განვითარების დინამიკით, „ბაკანი“ კი მხოლოდ განკერძოება, თვითჩაღრმავება იქნება თავისა და ერთმანეთის საპოვნელად, შემდგომი გაერთიანებისთვის…

ნაწარმოები სასაუბრო ენითაა ნაწერი უარყოფილი წესრიგის, რეალობის მარგინალურობის წარმოსაჩენად. „ჰოდა, რა ილია და რა აკაკი, თქვენი ჭირიმე, ფასადური გახდა ყველაფერი, ზედაპირზე ამოტივტივებული… ფასადური და ყალბი! კომუნისტებს დასცინიან და ამაზე მეტი კომუნიზმი რა გინდათ?“(61) – ეს არის ამბავი სამშობლოს ფასადის, ანფასისა თუ პროფილის ვეღარ ცნობისა, მასთან გაუცხოებისა. ადამიანებმა დაკარგეს უნარი, გაიგონ და გამოხატონ, რა აწუხებთ და ვეღარც მათ ხედავენ (როგორც ქრისტე ვერ იცნეს), ვინც გურამ რჩეულიშვილის გმირივით გუმბათიდან შემოუძახებს („მალე ლაპარაკსაც გადავეჩვევით ალბათ, დავრჩებით ტელეფონებისა და პლანშეტების ამარა და იქ ალბათ ადვილია, არ ვიცი…“). რომანის მთავრი პერსონაჟებიც ამ მძიმე სინამდვილის (საქვეყნოსი თუ უფრო მასშტაბურის) შვილები არიან („სიბრაზე ისე მერევა, როგორც მამაჩემს – ნელის ჯიხურში ნაყიდი ბანძი არაყი“). ისინი 15 წლის წინ დაიბადნენ („გაგანია ზამთარში ამ დედამიწაზე გავადინეთ ზღართანი და მერე ამ გაუთვალისწინებელი ფაქტის აღნიშვნა მოვინდომეთ“) და მათთვისაც არავის უკითხავს, უნდოდათ თუ არა, სუსტი მხრებით ეზიდათ რეალობის სიმძიმე. ეს უკანასკნელი იქნებ იმიტომაც არის ასეთი რთული, რომ თეთრის შავისგან გარჩევა ვისწავლოთ? – „ერთხელ ლილიკოს მისცეს დავალება – ვარსკვლავებით მოჭედილი ზეცა დახატეო. ლილიკომ დახატა დიდი ლურჯი ცა და ზედ ბევრი, ბევრი მაწანწალა ძაღლი, რომლებიც ვარსკვლავებს ლოკავდნენ“ (72) – და ვარკვლავივით გაბრწყინება თუ ვერა, სხვისი სინათლის დანახვა მაინც შევძლოთ.

ხომ იცით, ძნელბედობისას ინტუიციური სიბრძნე უბრალო ადამიანებს რომ „მიაგნებს“ ხოლმე? აი, ასეთი პერსონაჟია დარაჯი „სიყვარულოვიჩი“ (მწერალი მას სახელს არ არქმევს, იმდენად ზოგადი და ტიპური სახეა კაცთა მოდგმისა, ცხოვრების გერებისა და მათი მიწაზე მყარად მიჯაჭვულობისა აუხდენელი ნატვრების გამო  – „ალალ იყოს ის ცრემლები ყველა აუხდენელი ნატვრისთვის!“) თავისი დილის ხუთი საათის ფილოსოფიით, კაცი, რომლის სახით დიდი მსახიობი დაიკარგა. თუმცა ის ხომ ცხოვრების ყველაზე საინტერესო, სპონტანურ და დაუგეგმავ სცენაზე დგას. სიბრძნის საძებნელად დერვიშებივით მოხეტიალე ძმებისთვის (იქნებ ეს გზის, მოგაზურობის პარადიგმაა) მისგან მიწვდილ არყის ჭიქაში ჩავარდნილი ქინქლა გაჭირვებით მიცურავს ნაპირისკენ და ბოლოს კედელს აეკვრება. ამ ქინქლას ვგავართ ალბათ, საბედისწერო ბანგივით თავისუფლების მბორგავ წიაღში დაკარგულები…

„- ყველანი ერთ ადგილას არ ვართ გაკვეხებულები, ჟრიამულა? არ მათქმევინო მაგ ადგილის სახელი.

– აიტ, სიყვარულოვიჩ! ამბობენ, დაერხა მაგ ერთ ადგილსაცო, უფრო დიდი ერთი ადგილი მოიწევს ჩვენკენ!

– აბა, გვიხალისია, ჟრიამულა…“(74)

ასე სულ აურზაურია „სალხინეთში“, სადაც მარადი და განუხორციელებელი ოცნებაა „ჩვენი თავნი ჩვენადვე გვეყუდნეს“. ამიტომ ზოგი რაში ეძებს ხსნას, ზოგი – რაში, 5-6 წლის ნიაკოსავით, რომელსაც, როგორც თანამედროვე ბავშვს, აქვს არა მარტო პრაქტიკული გონება, არამედ პრაგმატული ოცნებაც, რომლის მატერიალიზაციას ესწრაფვის. მას უნდა, შექმნას ფისიქოლოგის აპლიკაცია, რომლის ჩამოტვირთვაც ყველას შეეძლება. ამ უკანასკნელს ერქმევა „პირადი ბალიში“ და ეს იქნება ფსიქოლოგიური დახმარების ცენტრი – ზედგამოჭრილი აურზაურიანი სალხინეთისთვის.

დაბადების დღე უნდა დაიბრუნონ ძმებმა, როგორც დაკარგული ჩრდილი, რომელიც მაშინ გამუქდა უფსკრულივით, როცა სწორედ ამ დღეს მათი და ლილიკო, ქალაქში რომ ცხოვრობდა და მოცეკვავე იყო, კლუბში ნარკოტიკით მოიწამლა და გარდაიცვალა (ძმებს გულითო, უთხრეს, მაგრამ ბავშვის მოტყუება ასე ადვილი როდია)… ამ გზა-სიმბოლიკაში მათ თავგადასავლები ელით, რასაკვირველია, და, ასე და ამგვარად, მოხუცთა სახლში მოხვდებიან, რომელსაც „შემოდგომის ყვავილები“ ჰქვია (უფრო – მიწისკენ მოფარფატე ყვითელი ფოთლები). ჩემს გარდაცვლილ მეგობარს ერთი იდეა-ოცნება ჰქონდა: მიუსაფარ მოხუცთა და ბავშვთა გაერთიანებული სახლის დაარსება, თუმცა კიდევ ერთხელ დავრწმუნდი, რომ, როგორც ყველა მაღალი იდეა ამ დროითა და ამაოებით დასაზღვრულ წუთისოფელში, ესეც უტოპისტურია. ეს სიბრძნე ნინია სადღობელაშვილმაც იცის. მით უმეტეს, განუხორციელებელია ეს ისეთ „კაცი-სამინისტროების“ ქვეყანაში, როგორიც ჩვენია. პირველი, რაც ბიჭებს ამ მოვლილ და მოწესრიგებულ სახლში ცხვირში ეცემათ, მძაღე სუნია სიკვდილთან სიახლოვისა. სანჩოს აინტერესებს, რომელ ბლოკნოტში იწერს „თავისნათქვამა“ ღმერთი კაცთა ცხოვრების ნიუანსებსა თუ ლაფსუსებს („ხო, ხო, შენ, ცალი თვალით მაინც ჩამოგვხედე და ნახე, რას დაემსგავსა ეს შენი მოწყობილი სამყარო“). ეს ბავშვური პროტესტია სოციუმის აგრესიაზე, დაღად დასმულზე ჩვენი დღევანდელობისთვის, რომლის ბასრი სინამდვილე თითქმის ყველა თანამედროვე ნაწარმოების მთავარი პერსონაჟია.

მოხუცთა თავშესაფარში ბავშვები ეცნობიან აკაკი წერეთელს, რომელიც თურმე ილია ჭავჭავაძესაც იცნობს („მარა რაღაც არ გამოგვივიდა მეგობრობა, ვერ დავდექით პირველი სკოლის წინ პადრუჩკით“). თქვენს ასაკში დავით აღმაშენებელი მეფე გახდაო, კეთილად დასცინის ის ტყუპების ასაკს და ისიც მშვენივრად იცის, რომ დროის პაროდიის, სახელებით „ჟონგლიორობის“ მსხვერპლია თვითონაც. მაგრამ მომდევნო ციტატა უკვე გროტესკი თუ ბედის ბოროტი ირონიაა, რადგან ის ადამიანის მსგავს არსებას ეკუთვნის, რომელიც თავისნაირებისგან აშკარად გაუცხოებულია. აი, როგორია ამ კაეშნის აღმძვრელი პერსონის, არასამთავრობო ორგანიზაცია „ომი და მშვიდობის“ წევრის, ფსევდოიმედები (ასეთებიც არსებულა ჩვენს ბედკრულ სინამდვილეში): „ზუსტად უახლოეს დღეებში ვაპირებთ დიდი პროექტის განხორციელებას – „დევნილები დევნილებისთვის“ და აქაური ბავშვების ჩაცმულობით გვინდა გავაკეთოთ უპრეცედენტო ონლაინ-პლატფორმა მსოფლიოს სხვადასხა კუთხიდან დევნილი ბავშვების რეაბილიტაციისა და გართობის მიზნით. წარმოიდგინეთ – ყველა ბავშვი ერთად: ქართველი, პალესტინელი, სირიელი, ჩეჩენი, აფრიკელი და ა.შ. – ერთ ონლაინ სივრცეში ეცნობიან ერთმანეთს, უზიარებენ შთაბეჭდილებებს. საუბრობენ საკუთარ გამოცდილებებზე, იდენტობაზე, ტრადიციებზე!..“ (110) – ეს შავი ხვრელისთვის განწირული „იმედებია“.

ალე და სანჩო (ანუ ალექსანდრე, ერთად შეერთებული, პაპის სახელია) ბავშვი-რეალისტები არიან. ზუსტად ისეთები, ანდერსენის ზღაპრის ბოროტმა დედოფალმა რომ მოაჯადოვა, თვალში სინამდვილის მჭრელი ნამსხვრევებით. და ამ ბავშვებმა მშვენივრად, საკუთარი ასაკისთვის შეუფერებელი, უკვე ოცნებების უარყოფისა თუ მათი განხორციელების დაუჯერებლობის სიჯიუტით იციან, რომ ეს მოხუცთა ანუ უკვე წუთებადღა ნაქცევი ცხოვრების თავშესაფარია. აქ სულ ამ წუთებიდან გასვლის მოლოდინია, საკუთარი თავისთვის გამოგონილი მხიარულებისა და ახალდაქორწინებულთა მსუყე სუფრის მიღმა რომ გიყურებს მარად მშიერი თვალებით. ამიტომ ამ მოხუცებთან ყოფნა იქნება სიკვდილისა და სიცოცხლის, როგორც წყლისა და ცეცხლის მათთვის უინტერესო თამაში.

თუმცა როცა ბავშვი ხარ, რაღაცა ყოველთვისაა ძალიან საინტერესო. თუნდაც დავითგარეჯელ ბერებთან დამეგობრებული გველი აფროდიტე, ჩვილივით რომ ინაბება მოფერებისას. თუნდაც პატარა ლიზა, რომელიც გოგოსთვის შესაშური ოსტატობით მალავს, რომ გველებისა არ ეშინია. თუნდაც ის ნაღდი გრძნობა, რომელიც ორივე ძმას ამ გოგოსთან აკავშირებს: „ეს გოგო მუცელში მტკიოდა, ჭიპთან, სადაც, ჩემი წარმოდგენით, თავს იყრის ყველა სისხლძარღვი ერთად, ანუ არის სისხლის გენშტაბი, მთავარი ბაზა, იმიტომ ქვია ჭიპი – ანუ ყველაზე შუაში, ცენტრში, და ზუსტად იქ მტკიოდა ლიზა და ეს სირცხვილი რომ დამემალა, ამიტომ გადავწყვიტე, მტრად მოვკიდებოდი. და მე ეს ლიზა ახლაც მტკივა. ყელამდე“(123).

დამაჯერებელია თხრობა მაშინაც, როცა გვიყვება თანამედროვე და, ცოტა არ იყოს, სკეპტიკოსი ბავშვი და მაშინაც, როცა გვიყვება ნაწვალებცხოვრებაგამოვლილი მოხუცი. ამ მოხუცთა თავგადასავლები ცალკე, მინიმალისტური, მაგრამ სრულფასოვანი ნოველებია რომანში – ყველა ჩვენგანის აბსოლუტურად განსხვავებულად გავლილი საწუთროს ისტორიები. სანჩო ეუბნება ალეს: „შენ ძაან დაუძმაკაცდი ამათ… ჯერ ადრე ხო არაა შენი აქ დარჩენა, გაფუჭდები, ბიჭო“(139). მან იცის, რომ ბევრი ოცნებაა განუხორციელებელი და სიმბოლური, როგორც თუნდაც მოხუცი პალიკოსა და ვიქტორიას დაქორწინება – სასურველი, მაგრამ მტკივნეული ადამიანური აბსტრაქცია.

ნაწარმოებს ერთი მნიშვნელოვანი მთავარი გმირიც ჰყავს – ზღვა, რომელიც ბავშვებს არ უნახავთ, ისევე როგორც შეუბღალავი, პირველქმნილი სინამდვილე („მის ხმასაც კი ფერი აქვს“). ამიტომ მიისწრაფვიან მისკენ, რადგან ტრავმული ფსიქიკა აქვთ, „გამძაფრებული აღქმებით“, და ეს მათი „ყველაზე მშვენიერი ახირებაა“, პირველი დიდი თავგადასავალი, აკაკი წერეთლის აზრით. მაგიური მომენტებიც არის ყოველი ჩვენგანის ცხოვრებაში, ასეთი მომენტი დგება ტყუპისთვისაც სწორედ მათ დაბადების დღეს: „ეს აქოშინებული მონსტრი ჩემ წინ ისეთი მაგარი რამეა, ისე მიზიდავს, რო ტანსაცმლიანად შევრბივარ და ვყვირი თან რაც ძალი და ღონე მაქვს, ვღრიალებ მთელ ხმაზე და ვურტყამ წიხლებს ამ შავ ტალღებს და ისიც მებუღრავება, მეჯმუჯნება, გეგონება მარტოობისგან მოწყენილმა უცებ ვინმე გამრთობი ნახა და გამოცოცხლდა“(162) – ღამეა, ისევ გათენება და ისევ დაბადებაა, ღამის დამარცხება, მწერლის მინიშნებით, როგორც პირდაპირი, ისე გადატანითი მნიშვნელობით.

„- სიყვარულის მერე კიდევ რამეა, ლილიკო?..“

ეს ალე ეკითხება გარდაცვლილი დის ღამეულ ჩვენებას.

პასუხი ყველამ ვიცით ამ რიტორიკულ კითხვაზე: ეს ის ჰორიზონტია, რომლიდანაც „უცხო სამოთხეები“ გადაგვეშლება თვალწინ, რადგან სიყვარულია „ანიც“ და „ჰოეც“ ჩვენი ტკივილიანი არსებობისა.

ციტატები წიგნიდან – ნინო სადღობელაშვილის „დაბადების დღე“, 2020, „ინტელექტი“

ქვის სამტეხლოში ტუსაღები წერაქვებით ებრძვიან უშველებელ ლოდებს, ტეხენ და მზით გადამწვარი, გახრიოკებული მინდვრისკენ ეზიდებიან. ბიჭი თავის ურიკასაც დაატარებს და მოხუცი კაცისასაც, რომელსაც შრომა აღარ შეუძლია, ფიჩხივით აქვს მაჯები.

ცხელა, სუნთქვა ჭირს, თითქოს შრომა არ ეყოფოდათ სასჯელად.

ნახევრად მთვლემარე ზედამხედველი ბიჭის ხშირმა მისვლა-მოსვლამ გამოაფხიზლა და რაღაც იეჭვა: არც შემცდარა – უკან მიდევნებულმა დაინახა, როგორ წამოავლო ბიჭმა ხელი ქვით დატვირთულ ურიკას მოხუცის მაგიერ.

მიათრევდა ბიჭი მოხუცის ურიკას და მონაცრისფრო შავქოჩორა ვირუკელა ახსენდებოდა.

ვირუკელა, რომელიც ხის ვეებერთელა ბორბალში იყო შებმული და დილიდან დაბინდებამდე ატრიალებდა, რათა ჭიდან ყანის მოსარწყავი წყალი ამოეღო. ვირუკელაც მასავით ქანცს იწყვეტდა შრომით, მასავით თაყვანდებოდა. მაგრამ ახლა, როცა მოხუცს ეხმარებოდა, ბიჭს თავისი შრომა უნაყოფოდ აღარ ეჩვენებოდა, რადგან მიხმარება მოხუცს სასიცოცხლოდ სჭირდებოდა.

პირისახეგაოფლიანებულმა ზედამხედველმა, რომელსაც მძიმე ხელკეტი ეჭირა ხელში, ბიჭი გააფრთხილა, მოხუცს აღარ მიხმარებოდა, თორემ ცემით ამოხდიდა სულს. ბიჭმა იცოდა, რომ ეს ტყუილუბრალო ტრაბახი არ იყო. ბევრჯერ უნახავს, როგორ შემოჰკვდომიათ ცემაში ზედამხედველებს კატორღელები, მაგრამ რა ექნა? თავის გადარჩენას სხვისი გადარჩენა ერჩივნა.

მეორე დღეს ბიჭს ადევნებულმა ზედამხედველმა დაინახა, საკუთარი ურიკის დაცლის შემდეგ როგორ მოითქვა ბიჭმა სული სულ ერთი წამით და ახლა მოხუცის ურიკას წამოავლო ხელი.

ზედამხედველს ამჯერად აღარ გაუფრთხილებია, გზაზე გადაუდგა და პირდაპირ დასცხო. მთელი ძალით ურტყამდა ბეჭებზე, მხრებზე და სახეზე აფარებულ ხელებზე.

გული რომ იჯერა და ქოშინიც აუვარდა, ნაცემ ბიჭს დაჰყვირა, ახლა გააგრძელე მუშაობაო და თავისი ხელკეტის ძალაში დარწმუნებულმა, მეორე დღეს თვალებს არ დაუჯერა, როცა ბიჭი ისევ მოხუცის ურიკით დაინახა.

ისევ დასცხო, ახლა – უფრო გამეტებით. ბიჭს ეჩვენებოდა, რომ ყველა ძვალი დაემსხვრა. ტკივილისგან თვალთ დაუბნელდა.

ზედამხედველი თავზე დასდგომოდა ბიჭს, ცალკე ბრაზისგან და ცალკე დაღლილობისგან ქოშინებდა. ბიჭს თამბაქოს სიმყრალე ეცა ცხვირში და გონს მოვიდა.

– ვინ ხარ შენ?! გეკითხები, ვინ ხარ შენ–მეთქი?!

ნაცემ ბიჭს ისევ ის საწყალი ვირუკელა გაახსენდა, მასავით დილიდან საღამომდე რომ შრომობდა და ამოიხრიალა:

– ადამიანი ვარ!

ამ მოთხრობას „ერთი პასუხის ამბავი“ ჰქვია და მისი ავტორი ზაალ სამადაშვილია, მასწავლებელი, ბიბლიოთეკის ხელმძღვანელი და საყვარელი ბაბუა. ის კვირაობით ბევრისთვის საოცნებო საქმეს აკეთებს: გვერდით მოისვამს ბავშვებს და ზღაპრებს უკითხავს.

მითოსთან მიმართებით მხატვრული ტექსტი აღიქმება როგორც ერთგვარი პალიმფსესტი, რომელშიც ორგანულად ერწყმის ერთმანეთს და იკითხება „ძველი ტექსტის“ – მითოსური ნარატივის – მწერლის მიერ ინტერპრეტირებული სამყაროს ნაკვალევიც და „ახალი ტექსტის“ – მოცემულ შემთხვევაში, კონსტანტინე გამსახურდიას პირველი რომანის, „დიონისოს ღიმილის“ – ფაქტურაც. ეს ორი შრე რომანში ერთმანეთს სრულიადაც არ უშლის ხელს ჰარმონიულ თანაარსებობაში. ამის ფარდ მოვლენად უნდა მივიჩნიოთ შუამდინარული „საკრალური ქორწინების“ პერსონაჟთა არქეტიპების გაცოცხლება „დიონისოს ღიმილში“, რაზეც შესაძლოა ავტორს გაცნობიერებულად არც უფიქრია, თუმცა რომანის ზოგიერთ პასაჟში დაკვირვებული თვალი შეამჩნევს პარალელებს შუამდინარული მითოსის ხსენებულ სიუჟეტთან, რაც, ვფიქრობ, ნამდვილად არ აკნინებს რომანის ორიგინალურობას, პირიქით, მითოსური ალუზიებისა და მეტყველი არქეტიპების ეფექტურად გაცოცხლება მომხიბვლელობას მატებს ნაწარმოებს.

შუამდინარულ მითოსში მკვეთრად გამორჩეულია ქალღმერთის როლი. ის მიიჩნევა ოჯახის/სახლის წინამძღოლად და მის გვერდით კაც-ღვათაებას მეორეხარისხოვანი როლი აქვს. ქალღმერთს/დედას გამოსახავდნენ კვადრატში ანუ სახლში ჩახატული ვარსკვლავით და მნათობის ბრწყინვალებასთან შედარება შარავანდედით მოსავდა მას. ქალღმერთის ეპითეტი „ქუნგ“ წმინდას, ბრწყინვალეს ნიშნავდა.

„დიონისოს ღიმილის“ ჯენეტს ენათესავება გრიგოლ რობაქიძის „ჩაკლული სულის“ პერსონაჟი ნატა, რომელსაც ავტორი შეუფარავად უწოდებს შუამდინარელი ქალღმერთის სახელს იშთარს, იმავე ინანას, რომელიც „საკრალური ქორწინების“ მთავარი აქტორია. რობაქიძის გმირი ქალები ქალღმერთის მხატვრულ რეინკარნაციად ხშირად გვევლინებიან. ნატა იშთარია, მატასი – წმინდა ნინო, კავალა – ამორძალი და ა.შ.

ამას ვერ ვიტყვით გამსახურდიას რომანების პერსონაჟ ქალებზე, რაც ავტორის ერთგვარად ანტიფემინისტური განწყობით თუ აიხსნება, ხოლო „დიონისოს ღიმილის“ პერსონაჟი კაცები ქალს ხშირად მხოლოდ გონებასუსტ, სულმდაბალ არსებად აღიქვამენ. მიუხედავად ამისა, ჯენეტის სახეში ქალღმერთ მაინც მკაფიოდ ირეკლება ინანას ლანდი.

გამსახურდიას რომანების პერსონაჟი ქალები ქალღმერთებს მხოლოდ იმით ემსგავსებიან, რომ ვერცერთი მათგანი ვერ შობს შვილს. ასეთია „დიონისოს ღიმილში“ ჯენეტი, „მთვარის მოტაცებაში“ – თამარი, „დიდოსტატის მარჯვენაში“ – შორენა, „დავით აღმაშენებელში“ – დედისიმედი და გვანცა, გამონაკლისია მხოლოდ „ვაზის ყვავილობის“ სუსქია მინდელი, რომელიც ძის მოვლინებას მსხვერპლად ეწირება.

შუამდინარული წმინდა/საკრალური ქორწინების სიუჟეტის მიხედვით, ინანა ქალწულობას კარგავს მებაღე შუქალეთუდასთან და თავის მისტიკურ საქმროს უბიწოდ არ ჩაბარდება, მაგრამ, მიუხედავად ჭარბი ეროტიზმისა, მისი ეპითეტი მაინც არის „ქი-სიქილ“ – ქალწული. „ქი“ ნიშნავს მიწას, ყანას და ამ ეპითეტშივეა კოდირებული იდეა, რომ ქალი მიწაა, მომლოდინე წიაღი, ხოლო მამაკაცი – მიწათმოქმედი, მხვნელი, თესლის მიმბარებელი.

„გათხოვილი“ ინანა ირჩევს მწყემს დუმუზს. ასეთი არჩევანი მეორდება „დიონისოს ღიმილშიც“. გათხოვილი ჯენეტი ირჩევს სავარსამიძეს, რომელიც მწყემსად იმიტომ აღიქმება, რომ სინამდვილეშიც გვევლინება მწყემსობის, მეჯოგეობის მფარველი ღვთაებების: დიონისოს, პანის, სატირის – მოყვარედ და მგვანად.

დუმუზი თავის სამწყსოს ინადირებდა არა მუსიკით, სალამურით, როგორც ამას სხვა მწყემსები – სუმუკანი და ენქიდუ აკეთებდნენ, არამედ სიტყვით/ლოგოსით.

გავიხსენოთ, რომ სავარსამიძე უპირველესად სიტყვის მაგიით ინადირებს ჯენეტის გულს. მათი პირველი დაახლოება „ვისრამიანის“ ჯადოსნური სტრიქონების კითხვას მოჰყვა, სიტყვის ძალამ აღაგზნო ისინი და ლოგოსმავე ჩაუსახა ერთმანეთისადმი ლტოლვა.

შუმერულ-აქადურ მითებში თავისი ცხოვრების მნიშვნელოვანი მოვლენა გმირს აუცილებლად სიზმარში უნდა ეზმანოს, წინასწარჭვრეტა აქტუალურია. ჯენეტთან მოსალოდნელი განშორების ამბავი ალბანოში წინასწარ ესიზმრება სავარსამიძეს.

„საკრალური ქორწინების“ ასოციაციას ბადებს რომანის „მეხუთე ქება“, რომელსაც „მისტიური ჯვარისწერა“ ეწოდება. ეკლესიის სხვენზე ასული მიჯნურნი „ოქროს წინწკლებით მოოჭვილ იტალიურ ცადაქნილს“ შეჰყურებენ, გარშემორტყმულნი არიან თეთრი ქვისა და მარმარილოს წმინდანებით და ამით გახელებული სავარსამიძე იტყვის: „ეს იყო ჩვენი მისტიური ჯვარისწერა!“

ინანა-იშთარი ქვესკნელში მიჰყვება დუმუზს, ასეც შეიძლება მოვიაზროთ კონსტანტინესა და ჯენეტის ქორწინება, რადგან მათაც უწევთ გაქცევა, „ქვესკნელში დანთქმა“ ჯენეტის ქმრისგან თავდასაღწევად. რომსა და იტალიის სხვა ქალაქებში შეყვარებულები ინკოგნიტოდ ცხოვრობენ, „ქალღმერთი“ ჯენეტი კი ივიწყებს თავის ღირსებებს და, როგორც მისი სატრფო აღნიშნავს, ისეთ ადგილებში დაჰყვება თავის „დუმუზს“, სადაც რიგიანი საზოგადოების ქალს არც კი გაევლება, იქ ნამდვილი ჰადესია.

ბერძნული მითოსის პოპულარული პერსონაჟია მენავე ქარონი, რომელსაც მიცვალებულთა სულები ჰადესში გადაჰყავს. ვერგილიუსის წარმოდგენით, ის ჭუჭყიანი, თეთრწვერა მოხუცია, რომელსაც ანთებული თვალები აქვს (ვერგილიუსი, ენეიდა, თბილისი, 1976, გვ.289). სპეტაკი თეთრი წვერი და ცეცხლოვანი თვალები ღვთაების ატრიბუტებია. ამავე სახით ევლინება პატმოსის კუნძულზე მყოფ იოანე მოციქულს ძე კაცისა: „მისი თავი და თმები თეთრი იყო, როგორც თეთრი მატყლი, როგორც თოვლი. თვალები მისი, როგორც ცეცხლის ალი“. ამგვარადვე წარმოესახება საკუთარი თავი განღმრთობის ექსტაზში მყოფ სავარსამიძეს: „საშინლად მოვხუცებულვარ. მზეებრ ბრწყინვალე თვალები. მატყლივით სპეტაკი თმა“.

„დიონისოს ღიმილის“ იტალიელი მეგონდოლე ჯიორდანო პირდაპირ არის შედარებული მითიურ ქარონთან და ნოველასაც ეწოდება „ქარონის ნავში“. მწერალი ხაზს უსვამს, რომ ჯიორდანო უბირი მეგონდოლე არ არის, რომ მან გააოცა კონსტანტინე და ჯენეტი თავისი ერუდიციით, დანტეს ღრმა ცოდნით.

სავარსამიძე-დიონისოსეული ქტონური ღვთაების ბუნება ქარონის ნავთან მისვლით საცნაურდება. ჯიორდანოს გონდოლა მართლაც ჯოჯოხეთად დანთქმის პრელუდიად იქცა სავარსამიძისთვის, რადგან სწორედ აქ გამოეკიდა მას იტალიის პოლიციის დაზვერვის საიდუმლო აგენტი, ყვითელჯუბიანი მსტოვარი, რომლის წყალობითაც ჩვენი გმირი მალე სატუსაღოში აღმოჩნდა, ნამდვილ „ჰადესში“. იგრძნობა კიდევაც, რომ კონსტანტინესა და ჯენეტის სიყვარულის აღსასრული სწორედ აქედან იწყება. სატუსაღოდან დაბრუნებულ სავარსამიძეს ის ამბავი დახვდება, რომ ჯენეტმა ვერ შვა მათი სიყვარულის ნაყოფი და ამის შემდეგ მას საბოლოოდ აუცრუვდება გული საყვარელ ქალზე.

კონსტანტინეს მანამდე უყვარდა ჯენეტი, სანამ მასში ხედავდა დიონისეს გუნდის წევრ მენადას. მან ჯენეტი აქცია იშთარად, ორგიასტული კულტის ღვთაებად, მაგრამ ეს ქალი საბოლოოდ დასაღუპავად იყო განწირული, რადგან მასში მუდამ ებრძოდა ერთმანეთს „ქრისტეს სასძლო“ და ველური მენადა. „ქრისტეს სასძლომ“ მის სულში სძლია მენადასა და ვნებიან ქალღმერთს – ინანა-იშთარს და ჯენეტიც საყვარლის თვალში ნელ-ნელა დაემსგავსა „ტაბაკონის ბებერ როკაპს“.

გიპარის, ანუ იმ ბეღლის კარი, სადაც შუამდინარულ მითოსში ჰიეროგამიის (წმინდა ქორწინების) საიდუმლო რიტუალი აღესრულება, ლაჟვარდისფერი ანუ სმარაგდისფერია. ეს პატიოსანი თვალი განუყოფელი აქსესუარია „საკრალური ქორწინებისა“.

ზურაბ კიკნაძე მიუთითებს, რომ ლაჟვარდი ინანას ბუნების, კერძოდ, მისი სექსუალობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ატრიბუტია. ლაჟვარდში სიმბოლიზებულია მისი როგორც ნაყოფიერების ქალღმერთის არსი. ერთ-ერთი სამკაული, რომლითაც ინანა იმშვენებს თავს ქვესკნელში ჩასვლის წინ, ლაჟვარდის ყელსაბამია (ზურაბ კიკნაძე, შუამდინარული მითოლოგია, თბილისი, 1979).

ჰიეროგამიული რიტუალის ერთ-ერთ ტექსტში ინანა მეფე შულგის, დუმუზის ამქვეყნიურ შემცვლელს, ასე მიმართავს: „ლაჟვარდის ხბოსავით იროკებ ჩემს მკერდზე“.

ლაჟვარდისფერია „საკრალური ქორწინების“ სარეცელი, რომლის შესახებაც ინანა ამბობს: „ჩემი ნაყოფიერი სარეცელი ხალხმა დამიდგას, ჩემი ლაჟვარდის ბალახი ზედ დამაფინოს“.

სმარაგდის ბეჭედი კონსტანტინესა და ჯენეტის სიყვარულის განუყრელი თანამგზავრია. ჯენეტი ხშირად იმოსება სმარაგდისფერი სამოსით. ამასთანავე, მას მიჯნურის თვალში მუდამ თან ახლავს ის ღვთაებრივი ბრწყინვალება, რომლითაც ქალღმერთებს ამკობდნენ მითოსურ ნარატივებში. „ჯენეტი ირისესავით ბრწყინავდაო“, – ამბობს კონსტანტინე და ფეხმძიმე ჯენეტის სხეულშიც ამჩნევს თესლის ბრწყინვას, რომელიც დასაბამი უნდა გახდეს ახალი სიცოცხლის ამობრწყინებისა. „ინანაში დაუნჯებულია ნაყოფიერების დვრიტა და ამიტომაც ბრწყინავს იგი“ (ზ.კიკნაძე). ასეთია ჯენეტიც.

ფინიკიელთა, ბაბილონელთა და ძველეგვიპტელთა ინანას ტიპის ქალ-ღვათაებანი ბერწები იყვნენ. ისინი მხოლოდ მუცლადიღებდნენ (გავიხსენოთ ჯენეტის ორსულობა), მაგრამ ვერ შობდნენ. მიუხედავად ამისა, მათი სარეცელი მაინც ნაყოფიერად ითვლებოდა, რადგან „უშობელი ქალღმერთი მრავალთა შობის ბიძგის მიმცემია, მისი თითქოს „ბერწად“ დარჩენილი, „ნაყოფიერი სარეცელი“ ნაყოფიერს ხდის მთელი ქვეყნის საქორწინო სარეცლებს. ინანა ყოველ არსებაში აღვიძებს სურვილს დაწყვილებისას, შემდეგ უნარს შობისას“ (ზ.კიკნაძე).

ჯენეტი ალბანოს გაქარჩხულ სასახლეშიც კი განაყოფიერდა და ამან აკუმი ბიანკას აღფრთოვანება გამოიწვია. მან საბოლოოდ ირწმუნა სავარსამიძის ზეკაცობა, თვითონ კი მწვავედ განიცდიდა, რომ უნაყოფოდ უნდა დარჩენილიყო და ამაზე სევდიანად უყვებოდა კონსტანტინეს.

ცნობილია შათ-იშთარის/იმავე ინანას მრავალი ეპითეტიდან ერთ-ერთი, ყველაზე გავრცელებული – „მორწყული ნაძვი, გირჩებიანი“. სავარსამიძეს ჯენეტის სხეულზე დაკვირვებისას უჩნდება მსგავსი ასოციაცია – „ჯენეტის ნაძვივით წერწეტი ტანი“.

ჯენეტისა და კონსტანტინეს სასიყვარულო თავგადასავალი რომანის უმთავრესი სიუჟეტური ნარატივია, რომელსაც იმთავითვე დაჰყვა ტრაგიკული მითოსური „ნამ-თარ“, ავი ბედისწერა.

ეგვიპტელთა იზიდაც ინანას მონათესავე ღვთაება იყო, ნაყოფიერების ქალღმერთი, რომელიც შემდეგ მთვარის ქალღმერთადაც იქცა. იგი გახელებულია ოზირისის სიყვარულით. იზიდა-ოზირისის მითი ინანა-იშთარისა და დუმუზის მითის ვარიაციაა.

აქვე უნდა ვახსენოთ გვიანი ანტიკურობის ხანის რელიგიური აზროვნებისთვის დამახასიათებელი სინკრეტიზმი, რომელიც იყო მისწრაფება, მრავალსახოვან ღვთაებათა ნიშან-თვისებები გაერთიანებულიყო ერთი-ორი უზენაესი ღვთაების ტიპურ მითოსურ სახეში, რის ცდასაც წარმოადგენდნენ იზიდა და ოზირისი. სინკრეტიზმის მთავარ ფილოსოფიურ ბაზად მიჩნეული იყო ორფიკელთა მისტიკური სწავლებანი და ნეოპლატონიზმი (აპულეუსი, აპოლოგია, მეტამორფოზები, ფლორიდები, 1956). აპულეუსიც მიუთითებდა, რომ იზიდას მსხვერპლად შეწირვის ცერემონია იყო ნებაყოფლობითი აღსასრულის სიმბოლიზება, აღდგომისა და ხელახალი სიცოცხლის დასაბამი. ამავე რაკურსით მოიაზრებოდა ალბათ ქრისტიანობაში მონაზვნად აღკვეცის სიმბოლური არსი.

რევაზ სირაძე მიუთითებს, რომ ნებაყოფლობითი მსხვერპლშეწირვა „ამაღლებულის ესთეტიკურ იდეალს ბადებს“ და ამის საილუსტრაციოდ მოჰყავს ერთი თქმულება ქართული მითოსიდან, რომელშიც სატრფო მისთვის დაფერფლილი მომღერლის ფერფლის ნაპერწკლით საკუთარი სურვილით ზედ ეფერფლება მიჯნურს.

ჯენეტის მხატვრული სახე, რომელიც მითოსურ სახეებს ენათესავება, ალბათ სწორედ „ამაღლებულის ესთეტიკური იდეალის“ გამოსახატავად შექმნა გამსახურდიამ. ჯენეტი ჯერ კონსტანტინესადმი და შემდგომ ქრისტესადმი ნებაყოფლობითი მსხვერპლშეწირვით (იგი, მადამ ლაბიშის თქმით, სამთავისის დედათა მონასტერში აპირებდა აღკვეცას) ამაღლებულის ესთეტიკური იდეალის შემქმნელია.

აბსურდი იქნება იმის მტკიცება, რომ მწერალი მხატვრულ ნაწარმოებს ქმნის წინასწარგანზრახული მითოსური სიუჟეტის კვალდაკვალ, მაგრამ მრავალსახოვანი მითოსური არქეტიპების გაცოცხლებით იძერწება შესანიშნავი მხატვრული სახეები, რომლებიც ამ ალუზიების გამო ორიგინალურობას არ კარგავენ. ლიტერატურა ხომ ისედაც ახალი მითოსია.

უილიამ ფოლკნერის „დათვი“

ფოლკნერის შემოქმედებაში ადამიანური „გულის ჭიდილის“ პრობლემები მორალურ-ზნეობრივ კონტექსტშია წარმოჩენილი. მწერლისთვის მნიშვნელოვანია იმის ჩვენება, რა ცვლილებებს იწვევს ადამიანში სინდისის ხმის მინავლება, ნებითი თუ უნებლიე წაყრუება იმ შემაშფოთებელი, გამომაფხიზლებელი იმპულსისთვის, რომელიც გულგრილობის ძილს არ გვაცდის და გამაღიზიანებლად რეკავს, როდესაც შეამჩნევს რამეს, რასაც ადამიანის სულის შემღვრევა შეუძლია.

ფოლკნერის „დათვი“ მრავალმხრივ გამორჩეული ნაწარმოებია, მაგრამ მასში მთავარი განგაშის ხმაა, რომლითაც მწერალი ცდილობს, მკითხველი მოახლოებული კატასტროფის შესახებ გააფრთხილოს. მწერლობასა და მეცნიერებაში დიდი ხანია დარისხებულია ზარები, რომლებიც ეკოლოგიურ საფრთხეთა შესახებ გვამცნობს. მიუხედავად ამისა, გრძელდება ბუნების გაჩანაგება-გაპარტახება, მისთვის სულის წართმევა. ხელოვნურად გაშენებული ტყეები და ბაღები დედამიწის ფილტვებს თითქოს შვებას აძლევენ, მაგრამ უმთავრესი მაინც ბუნებრივად არსებული მდიდარი გარემოს შენარჩუნებაა.

მითოპოეტური მოთხრობა „დათვის“ მთავარი გმირი ტყეა და მისი კითხვისას, რა თქმა უნდა, უპირველესად ვაჟა-ფშაველას შემოქმედება გაგვახსენდება, მის პოეზიასა და პროზაში დახატული ბუნების ცოცხალი სულით. ფოლკნერისთვისაც უმნიშვნელოვანესია, გიგანტური ნაბიჯებით წინ მიმავალ მატერიალურ-ტექნიკურ პროგრესს გამოკიდებულმა ადამიანმა არ დაკარგოს კავშირი პირველყოფილ სამყაროსთან. მართალია, ღმერთმა ადამიანის სახით „სამყაროს გვირგვინი“ შექმნა, მაგრამ მასზე ადრე ცა და მიწა, მცენარეები, ფრინველები და ცხოველები გააჩინა. „ზემხედველი“ ადამიანები, რომლებსაც არ დავიწყებიათ ენა, რომელზეც ბუნება ლაპარაკობს, ცდილობენ გახლეჩილ-გაორებული ადამიანური ბუნების გამთლიანებას, იმის ჩვენებას, რომ ბუნებას მოწყვეტილი კაცი საბრალოა და დაღუპვისათვის განწირული.

მოთხრობაში მწერალი იმ ზნეობრივ იდეალებს წარმოაჩენს, რომლებიც ადამიანის ცხოვრებაში გზამკვლევებად უნდა იქცეს. მთავარ პერსონაჟად ის ხატავს გონიერსა და უშიშარ დათვ ბენს, ტყის მეუფეს, რომელიც თავის სამეფოს მონადირეებისაგან იცავს. ის გრძნობს, რომ მთავარი საფრთხე სწორედ ადამიანებისგან მოდის, ამიტომ მედგარ წინააღმდეგობას უწევს, შეტევებს სასტიკი შურისძიებით უპასუხებს და უკან არ იხევს. ადამიანსა და დათვს შორის გამართული ორთაბრძოლების ასპარეზი კი ტყეა, ნაირ-ნაირი ხმითა და იდუმალი სურნელით. მოვლენები თექვსმეტი წლის ბიჭის, აიკის, გადასახედიდან იხატება. ბიჭისთვის დიდებთან ერთად ნადირობა საინტერესო, სახიფათო, გულისშემძვრელი თავგადასავალია, რომელიც ცხოვრებისეულ გამოცდილებას სძენს. მწერალი კი ამ ნადირობას მოზარდის თვითჩაღრმავების იმპულსად აქცევს. დათვ ბენზე ფიქრი, მასთან მეტოქეობა ბიჭს ეგზისტენციალურ საკითხებზე დააფიქრებს, ისეთ კითხვებს გაუჩენს, რომლებზეც პასუხის მოძიებას ერთი სიცოცხლე არ ეყოფა, მაგრამ კითხვების დასმა სიცოცხლეს აზრს სძენს. ბებერი დათვი ბენი თავისი უცნაური ქცევით და მამაცი ძაღლი ლომა მას ბუნების საიდუმლოთა სიღრმეებისკენ მიუძღვებიან და სამყაროს უზოგადესი ჭეშმარიტებისა თუ უნივერსალური, ფუნდამენტური კანონების აღმოჩენისკენ უბიძგებენ: „ბებერი ბენი განსაკუთრებული დათვი იყო (ქომპსონი მას დათვების მეფეს ეძახდა) და ამიტომ მას მეტსახელი კი არ შეერქვა, არამედ ნამდვილი სახელი ეწოდა, ისეთი სახელი, რომელსაც თვით კაციც კი არ იუკადრისებდა“.

ნადირობა მითოლოგიურად გააზრებულია როგორც დემონურ ძალთაგან განწმენდის გზა. ასეა უძველეს მხატვრულ ნაწარმოებებში, მათ შორის „ვეფხისტყაოსანშიც“. ბიჭისთვისაც დათვზე ნადირობა საკუთარ სულზე ნადირობად იქცა. ამიტომაც: „ბიჭს ეგონა, რომ ისინი მიდიოდნენ არა ირმებისა და დათვის მოსაკლავად, არა სანადიროდ, არამედ ყოველწლიური შეხვედრისათვის ბებერ დათვთან, რომლის მოკვლის იმედი სრულიადაც არა ჰქონდათ. ორი კვირის შემდეგ ისინი ხელცარიელნი ბრუნდებოდნენ“. აიკმა დაინახა ის, რასაც დიდების გაუხეშებული სული ვეღარ ხედავდა და აღიქვამდა, რადგან სულისა და გონების თვალი ჰქონდათ დახშული. ბიჭი მონადირეთა საუბრებს გაფაციცებით უგდებდა ყურს და გრძნობდა კანონზომიერებას, რომ ძაღლებს, დათვებს, ირმებს, თითქოს ტყის გონიერი სული მოიხმობდა და ყველას თავის ადგილს მიუჩენდა „მუდმივი და შეუპოვარი შეჯიბრებისთვის (ამ შეჯიბრებათა ურღვევი წესები არც არავის იწყალებდა და არც არავის იბრალებდა), თამაშთა შორის საუკეთესო თამაშისთვის, ყველა სხვა სიცოცხლესთან შეუდარებელი სიცოცხლისთვის“.

ბიჭი მთელი არსებით გრძნობდა და „თითქოს უკვე ჭვრეტდა იმას, რის მიწვდომასაც ჯერ კიდევ ვერ შეძლებდა ვერც გრძნობით, ვერც გონებით: დასაღუპავად განწირულ უღრან ტყეს“. მწერალი გულისტკივილით აღწერს, ადამიანები კიდეებიდან როგორ ღრღნიან ამ ტყეს, განუწყვეტლივ როგორ აქუცმაცებენ მას სახნისებითა და ნაჯახებით, „თითქოს ეშინიათ მისი იმიტომ, რომ იგი უღრანი და უდაბურია“.

მოთხრობის მიხედვით, გასაოცარი ის არის, რომ ამ მხარეში მრავლად არიან ერთმანეთისთვის უცნობი და უსახელო ადამიანები, მაგრამ ბებერი დათვის სახელი ყველამ იცის. მათთვის „ეს დათვი უბრალო მოკვდავ მხეცად კი არ დათარეშობს ტყეში, არამედ გარდასულ დროთაგან მოღწეულ დაუოკებელ ანაქრონიზმად, ძველი ველური ცხოვრების სიმბოლოდ, აპოთეოზად“. ამ ველური ცხოვრების წიაღში შემოჭრილი ადამიანები ზიზღითა და შიშით გაცოფებული იქნევნენ ნაჯახებს და ისე ირევიან, „როგორც ჯუჯები მთვლემარე სპილოს ფეხებთან“. „ბებერი დათვი გამოიყურებოდა დაუძლეველ და მარტოსულ არსებად, უშვილო ქვრივად, უკვდავ მოხუც პრიამოსად, ვინც მეუღლე დაკარგა და ყველა თავის შვილზე მეტხანს იცოცხლა“.

რა თქმა უნდა, ადამიანების გაშმაგებული სურვილი, როგორმე მოიხელთონ დათვი ბენი, ჰერმან მელვილის მობი დიკს ადევნებულ, ლამის ჭკუიდან შეშლილ კაპიტან აქაბს გაგვახსენებს. თეთრი ვეშაპიცა და დათვიც ღრმა და მრავალმნიშვნელოვანი სიმბოლოებია იმ ღვთაებრივისა, რომელსაც ასე სდევნიან თანამედროვე ადამიანები თავიანთი ყოფიდან.

ერთადერთი, ვინც აიკის თანამზრახველია ამ სულიერ თავგადასავალში, ბებერი სემია, რომელმაც იცის, რომ დათვ ბენის სიკვდილთან ერთად დასრულდება რაღაც მისთვისაც და სამყაროსთვისაც ძალიან მნიშვნელოვანი. მართლაც, დათვს მოკლავენ თუ არა, სემიც კვდება: „მერე დათვი სულ წამოდგა უკანა ფეხებზე, კაციც და ქოფაკიც თან აზიდა, შემობრუნდა, ორჯერ თუ სამჯერ ადამიანივით გადადგა ნაბიჯი ტყისაკენ და მიწას დაენარცხა. დათვი არ მოღვენთილა, ქედი არ მოუხრია, დაეცა როგორც მოჭრილი ხე“.

მოთხრობაში მკითხველის მოლოდინის ჰორიზონტი განუწყვეტლივ იძაბება. ბებერი სემი ბიჭს ასწავლიდა, რომ შიში სამარცხვინო კი არა, ბუნებრივი იყო, მაგრამ სიმხდალე არ უნდა გამოეჩინა: „ტყის მხეცი შენ ხელს არ გახლებს, სანამ მას გასაქცევი აქვს ან სანამ არ იგრძნობს, რომ შენ მხდალი ხარ“. თუ პირველი წლებიდან მისი მასწავლებელი იყო სემ ფადერსი, ხოლო ტყის პირის კურდღლები და ციყვები  მისი საბავშვო ბაღი, უღრანი ტევრი – ბებერი დათვის სამყოფელი – მის უნივერსიტეტად იქცა. „ხოლო ეს ხვადი დათვი, ოდითგანვე უცოლო და უშვილო, უმემკვიდროდ გადაგებული, მისი ალმა მატერი გახდა“.

განსაკუთრებით დასამახსოვრებელია ეპიზოდი, როდესაც ბიჭი მარტო წავიდა ტყეში, კომპასი და საათიც გზაში დატოვა, გზა დაებნა, მაგრამ, რაც ყველაზე გასაოცარია, გზის გაკვლევასა და გადარჩენაში მოთვალთვალე დათვი დაეხმარა. ბიჭი მიწაზე ვიღაცის მიერ საგანგებოდ აღბეჭდილი  კვალი, ორკაპა ანაბეჭდები შენიშნა. წყნარად, დინჯად გაჰყვა ამ „თითქოს ციდან ჩამოცვენილ ღრმულებს, სანამ ისინი არ წაიშალა და სამუდამოდ არ დაიკარგა მათი ნასახი. მიდიოდა დაუღლელად, უყოყმანოდ და უშფოთველად, ოდნავ სული ეხუთებოდა, გული მაგრად უცემდა, თითქოს ჩაქუჩივით ურტყამდა. ბიჭი უეცრად პატარა მდელოზე გავიდა. უღრანი ტყე უხმაუროდ დაიძრა მისკენ და შექუჩდა, ხეებად და ბუჩქებად ჩამოყალიბდა. მზის სხივებზე საათი და კომპასი აბრჭყვიალდა. ამ დროს ბიჭმა დაინახა დათვი. არა, დათვი არსაიდან არ მოსულა, იგი იქ იყო და ახლა, შუადღის პაპანაქებაში, მზის ლაქებში გამოჩნდა უძრავი, გამოჩნდა არა საოცრად უზარმაზარი, როგორიც ესიზმრებოდა, არამედ ისეთი, როგორიც ცხადად ესახებოდა, შესაძლოა, რამდენადმე უფრო დიდიც (სიდიდეს საერთოდ ამცირებდა აჭრელებული ჩრდილოვანი ფონი). დათვი იდგა და შეჰყურებდა ბიჭს, მერე გაინძრა, აუჩქარებლად გაემართა მდელოსკენ“. ამ პასაჟის წაკითხვის შემდეგ ძლიერდება განცდა, რომ შესაძლებელია, დათვის მრავალმნიშვნელოვან სიმბოლოში ღვთის სახეც დავინახოთ, რომელიც ეხმარება ადამიანებს, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი მას გამუდმებით დევნიან და ჯვარს აცვამენ.

მოთხრობაში ფოლკნერის საყვარელი თემა ტყის ფონურ სიმღერასავით გუგუნებს, ყრუდ, მაგრამ გასაგონად. სად იკარგება დრო? თუ მხოლოდ იმისთვის უჩინარდება, რომ გაგვეთამაშოს, მეხსიერებაში მუდმივად ამოყვინთოს და შეგვახსენოს თავისი მარადიულობა? ბიჭი გრძნობს, რომ ყველაფერი ისე გაქრება, როგორც სემის საყვარელი შაქარყინული. მწერლის საფიქრალი ფილოსოფიურ სიღრმეს იძენს: „ბიჭი უკან გამობრუნებასაც ვერ მოასწრებს, რომ ყოველივე ეს გაქრება, არა, კი არ გაქრება, გარდაიქმნება იმად, რასაც აითვისებს აურაცხელი სიცოცხლე, სიცოცხლე, რომელმაც ჯადოსნური ბილიკებით დაქარგა ამ უმზეო ადგილების ბნელი ნიადაგი. ეს აურაცხელი სიცოცხლე, განაბული, ჩასაფრებული, ყოველი ტოტიდან და ყოველი ფოთლიდან უთვალთვალებს, როგორ ბრუნდება ბიჭი უკან, როგორ ტოვებს გორაკს“.

ბიჭი და მასთან ერთად მკითხველიც გრძნობს სამყაროს კანონზომიერებას, რომლის მიხედვითაც, სიკვდილი არ არსებობს – ის გარდაქმნა და გარდაცვალებაა, გამუდმებული მეტამორფოზაა ყოველივესი, რაც სუნთქავს: „აქ აკლდამა არ არის, არც სემი, არც ლომა. მკვდრები არ არიან, ისინი უძრავად კი არ წვანან მიწის ქვეშ, არამედ თავისუფლად მოძრაობენ მიწაში და მიწასთან ერთად. ისინი უთვალავ დანაწევრებულ, მაგრამ ცოცხალ ნაწილაკად შედიან ფოთლებსა და ტოტებში, იმყოფებიან ჰაერსა და მზეში, წვიმასა და ცვარში, წყვდიადში, რკოში, მუხაში, ფოთოლში და ისევ რკოში, დაისში, განთიადში, კვლავ დაისსა და ისევ განთიადში; უკვდავნი და მთლიანნი თავიანთ სიმრავლესა და დანაწევრებულობაში; ასევეა ბებერი ბენიც. ისინი დაუბრუნებენ მას თათს, უეჭველად დაუბრუნებენ და კვლავ გამოიწვევენ ორთაბრძოლაში“.

მოთხრობის მითოპოეტურ სივრცეს გამოარღვევს ბუნების ხმები და საგაზაფხულო განახლების იმედი მკითხველსაც გადაედება, რომელიც გრძნობს, მწერლის ერთგვარი ნიღაბი-დათვი, ამხელს დაუმორჩილებელი ადამიანის მოუთოკავ ენერგიას, სიცოცხლის წყურვილსა და თავისუფლებისკენ სწრაფვას. ეს თავისუფლება კი სამყაროსთან, ბუნებასთან განუყოფელ ერთიანობაშია.

ფრაგმენტები სამეცნიერო ფანტასტიკისა და ფენტეზის ჟანრის რომანების ავტორის, ინგლისელი მწერლის ნილ გეიმანის შესანიშნავი სტატიიდან კითხვის ბუნებისა და სარგებლობის შესახებ

ადამიანისთვის მნიშვნელოვანია იმის ახსნა, ვის მხარეზეა და რატომ. ეს ინტერესთა ერთგვარი დეკლარაციაა. ასე რომ, ვაპირებ, გესაუბროთ კითხვაზე, ბიბლიოთეკებსა და იმაზე, რატომ მიმაჩნია, რომ მხატვრული ლიტერატურის კითხვა, სიამოვნებისთვის კითხვა, ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი რამაა ადამიანის ცხოვრებაში.

ცხადია, მიკერძოებული ვარ, რადგან ვწერ. უმთავრესად – მხატვრულ ტექსტებს. ვწერ ბავშვებისთვისაც და უფროსებისთვისაც. დაახლოებით 30 წელია, რაც სიტყვებით მოვიპოვებ ლუკმაპურს. რაღაცებს ვიგონებ და ვიწერ. ეჭვგარეშეა, დაინტერესებული ვარ, რომ ხალხი კითხულობდეს და კითხულობდეს მხატვრულ ლიტერატურას, არსებობდნენ ბიბლიოთეკები და ბიბლიოთეკარები, რომლებიც ხალხს კითხვას აყვარებენ და ადგილები, სადაც შესაძლებელია კითხვა.

ასე რომ, მე როგორც მწერალი მიკერძოებული ვარ, მაგრამ ბევრად უფრო მიკერძოებული ვარ როგორც მკითხველი.

წიგნიერი ადამიანები კითხულობენ მხატვრულ ლიტერატურას. მხატვრულ ლიტერატურას ორი დანიშნულება აქვს. უპირველესად, ის აჩენს კითხვაზე დამოკიდებულებას. იმის გაგების წყურვილი, რა მოხდება შემდეგ, გვერდის გადაფურცვლის სურვილი, გაგრძელების აუცილებლობაა, რა რთულიც არ უნდა იყოს, რადგან ვიღაცას უჭირს და უნდა გაიგო, რით დამთავრდება ყველაფერი – აი, ეს არის ნამდვილი დრაივი. ეს გაიძულებს, ისწავლო ახალი სიტყვები, იფიქრო სხვაგვარად, განაგრძო წინსვლა, აღმოაჩინო, რომ კითხვა თავისთავად სიამოვნებაა. როგორც კი ამას გააცნობიერებ, მუდამ გენდომება კითხვა.

წიგნიერი ბავშვების გაზრდის უმარტივესი გზა ასეთია: უნდა ასწავლოთ კითხვა და აჩვენოთ, რომ ეს სახალისოა. უმარტივესი ხერხია, იპოვოთ წიგნები, რომლებიც მათ მოეწონებათ და მისცეთ მათი წაკითხვის საშუალება.

ბავშვებისთვის ცუდი ავტორები არ არსებობენ, თუ თავად ბავშვებს სურთ მათი წაკითხვა და ეძებენ მათ წიგნებს. ბავშვები პოულობენ ისტორიებს, რომლებიც სჭირდებათ და ამ ისტორიებში შედიან. გაცვეთილი იდეა მათთვის შესაძლოა სულაც არ იყოს გაცვეთილი – ბავშვი ხომ მას ახლაღა აღმოაჩენს. ნუ აუცრუებთ  გულს კითხვაზე მხოლოდ იმიტომ, რომ, თქვენი აზრით, არასწორ რაღაცებს კითხულობენ. ლიტერატურა, რომელიც არ მოგვწონს, არის იმ წიგნებისკენ მიმავალი გზა, რომლებიც შეიძლება მოგვეწონოს. და ყველას არ აქვს თქვენნარი გემოვნება.

მეორე, რასაც მხატვრული ლიტერატურა აკეთებს: ის წარმოშობს ემპათიას. როდესაც სატელევიზიო შოუს ან ფილმს უყურებთ, თქვენ უყურებთ იმას, რაც სხვა ადამიანებს ემართებათ. მხატვრული ლიტერატურა არის ის, რაც იქმნება 33 ასოსა და რამდენიმე სასვენი ნიშნისგან, და თქვენ, მხოლოდ თქვენ, თქვენი წარმოსახვის მოშველიებით, ქმნით სამყაროს, ასახლებთ მას და უცხო თვალით უყურებთ. იწყებთ საგნების შეგრძნებას, დადიხართ ისეთ ადგილებში, რომელთა შესახებ ადრე არც იცოდით. იგებთ, რომ გარე სამყაროც თქვენ ხართ. თქვენ ხდებით სხვა და როცა თქვენს სამყაროს უბრუნდებით, თქვენში უკვე რაღაცაა შეცვლილი.

ემპათია ინსტრუმენტია, რომელიც აერთიანებს ადამიანებს და საშუალებას აძლევს მათ, მარტოხელა ეგოისტებივით აღარ მოიქცნენ.

გარდა ამისა, წიგნებში ვპოულობთ რაღაც სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანს, აი, რას: არ არის აუცილებელი, სამყარო ასეთი იყოს; ყველაფერი შეიძლება შეიცვალოს.

2007 წელს ჩინეთში ვიყავი, პარტიის მიერ ნებადართულ სამეცნიერო ფანტასტიკისა და ფენტეზის პირველ კონფერენციაზე. როგორღაც ხელისუფლების ოფიციალურ წარმომადგენელს ვკითხე: რატომ? სამეცნიერო ფანტასტიკა ხომ არ მოგწონდათ, რა შეიცვალა–მეთქი? ყველაფერი მარტივია, მიპასუხა მან. ჩინელები მშვენიერ ნივთებს ქმნიდნენ, თუ მათ სქემებით მოამარაგებდი, მაგრამ თავად ვერაფერს აუმჯობესებდნენ და ახალს ვერაფერს  იგონებდნენ, ამიტომ მათ გაგზავნეს დელეგაცია შეერთებულ შტატებში, Apple-ში, Microsoft-ში, Google-ში, რათა გაერკვიათ, როგორები არიან ადამიანები, რომლებიც იგონებენ მომავალს. და აი, აღმოჩნდა, რომ ეს ხალხი ბავშვობაში სამეცნიერო ფანტასტიკას კითხულობდა.

ლიტერატურას შეუძლია, სხვა სამყარო გაჩვენოთ. მას შეუძლია წაგიყვანოთ იქ, სადაც  არასდროს ყოფილხართ. მას შემდეგ, რაც სხვა სამყაროებს ეწვევით, ვეღარასოდეს იქნებით კმაყოფილი იმ სამყაროთი, რომელშიც გაიზარდეთ. უკმაყოფილება კი კარგია. უკმაყოფილო ადამიანებს შეუძლიათ, შეცვალონ და გააუმჯობესონ თავიანთი სამყარო, გახადონ უკეთესი, განსხვავებული.

როგორ შეიძლება ჩავუკლათ ბავშვის კითხვის სიყვარული? რა თქმა უნდა, იმით, რომ მის ირგვლივ არ იყოს წიგნები და არ იყოს ადგილები, სადაც მათი კითხვა შეეძლება. მე იღბლიანი ვარ: ბავშვობაში მქონდა დიდი რაიონული ბიბლიოთეკა და მყავდნენ მშობლები, რომლებიც საზაფხულო არდადეგებზე, სამსახურისკენ მიმავალ გზაზე, ბიბლიოთეკაში მტოვებდნენ.

ბიბლიოთეკები თავისუფლებაა. კითხვის თავისუფლება, კომუნიკაციის თავისუფლება. ეს არის განათლება, რომელიც არ მთავრდება სკოლის ან უნივერსიტეტის დასრულებისას, ეს არის დასვენება, ეს არის თავშესაფარი და ეს არის ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა.

ვფიქრობ, საქმე ინფორმაციის ბუნებას ეხება. ინფორმაციას აქვს ფასი, ხოლო სწორი ინფორმაცია ფასდაუდებელია. თავისი ისტორიის განმავლობაში კაცობრიობა ინფორმაციის ნაკლებობაში ცხოვრობდა. ინფორმაციის მიღება ყოველთვის მნიშვნელოვანი იყო და ყოველთვის რაღაცად ღირდა. როდის დავთესოთ კულტურები, სად ვიპოვოთ ნივთები, რუკები, ისტორიები – ეს არის ის, რაც ყოველთვის ფასდებოდა. ინფორმაცია ღირებული იყო და მას, ვინც ამ ინფორმაციას ფლობდა ან მოიპოვებდა, შეეძლო, ჯილდოს იმედიც კი ჰქონოდა.

ბოლო დროს ჩვენ აღარ განვიცდიდით ინფორმაციის ნაკლებობას, პირიქით, მისი სიჭარბე უფრო გვაწუხებს. Google-ის წარმომადგენლის ერიკ შმიდტის თქმით, კაცობრიობა ახლა ყოველ ორ დღეში იმდენ ინფორმაციას ქმნის, რამდენიც შექმნილა ჩვენი ცივილიზაციის დასაწყისიდან 2003 წლამდე. ეს დღეში დაახლოებით ხუთი ეგზობაიტია. ახლა ჩვენი ამოცანაა არა იშვიათი ყვავილის პოვნა უდაბნოში, არამედ კონკრეტული მცენარის პოვნა ჯუნგლებში. ჩვენ გვჭირდება დახმარება ნავიგაციაში, რათა ინფორმაციის მორევში ვიპოვოთ ის, რაც ნამდვილად გვჭირდება.

წიგნები მიცვალებულებთან ურთიერთობის საშუალებაა. ეს არის გზა, რაღაც ვისწავლოთ მათგან, ვინც ჩვენთან აღარ არის. კაცობრიობამ შექმნა საკუთარი თავი, განვითარდა, წარმოშვა ცოდნის ტიპები, რომლებიც შეიძლება განვითარდეს და მხოლოდ დამახსოვრებაზე არ იყოს ორიენტირებული. არსებობს ზღაპრები, რომლებიც უფრო ძველია, ვიდრე მრავალი ქვეყანა, ზღაპრები, რომლებიც დიდი ხანია გასცდა იმ კულტურებს და კედლებს, რომლებშიც პირველად წარმოითქვა.

თუ არ აფასებთ ბიბლიოთეკებს, მაშინ არ აფასებთ ინფორმაციას, კულტურას და სიბრძნეს. ახშობთ წარსულის ხმებს და აზიანებთ მომავალს.

შვილებს ხმამაღლა უნდა ვუკითხოთ. უკითხეთ ის, რაც გაახარებთ. უკითხეთ ისტორიები, რომლებმაც უკვე დაგღალათ. ესაუბრეთ სხვადასხვა ხმით, შეინარჩუნეთ ინტერესი და არ შეწყვიტოთ კითხვა მხოლოდ იმიტომ, რომ მათ უკვე თავადაც შეუძლიათ ამის გაკეთება. ხმამაღლა კითხვა აქციეთ ერთობის  მომენტად, დროდ, როცა ტელეფონს არავინ ჩაჰყურებს, როცა სამყაროს ცდუნებები განზეა გადადებული.

ენა უნდა გამოვიყენოთ. ისწავლეთ ახალი სიტყვები, მათი მნიშვნელობა და გამოყენება. არ შეიძლება ენის გაყინვა, თავის მოკატუნება, თითქოს ის მკვდარი იყოს. ენას უნდა მოვეპყროთ როგორც ცოცხალ არსებას, რომელიც მოძრაობს, ატარებს სიტყვებს და დროთა განმავლობაში მათ სხვა მნიშვნელობებს ანიჭებს.

მწერლებს, განსაკუთრებით – საბავშვო მწერლებს, ვალდებულება გვაკისრია მკითხველის წინაშე. ჩვენ უნდა დავწეროთ სიმართლესთან მიახლოებული რამ, რაც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მაშინ, როდესაც ვიგონებთ არარსებულ ადამიანებს ან ადგილებს, სადაც არ ვყოფილვართ, რათა გავიგოთ, რომ სიმართლე არის არა ის, რაც სინამდვილეში მოხდა, არამედ ის, რაც გვეუბნება, ვინ ვართ ჩვენ.

ბოლოს და ბოლოს, ყველაფერთან ერთად, ლიტერატურა ხომ ნამდვილი ტყუილია. ჩვენ არ უნდა მოვაწყინოთ მკითხველი, უნდა ვაიძულოთ, თვითონვე გადაფურცლოს მომდევნო გვერდზე. ერთ-ერთი საუკეთესო რესურსი მათთვის, ვისაც კითხვა ეზარება, არის ამბავი, რომელსაც თავს ვერ ანებებს.

მკითხველს სიმართლე უნდა ვუთხრათ, შევიარაღოთ ის, დავიცვათ და გადავცეთ სიბრძნე, რომელიც ვისწავლეთ ამქვეყნად ჩვენი ხანმოკლე სიცოცხლის განმავლობაში. მას არ უნდა ვუქადაგოთ, არ უნდა ვუკითხოთ ლექციები, არ უნდა ვუტენოთ თავში მზა ჭეშმარიტება, როგორც ჩიტები ატენიან ბარტყებს ნისკარტში წინასწარ დაღეჭილ მატლებს, და არასოდეს, არაფრის გულისთვის, არავითარ შემთხვევაში არ უნდა დავწეროთ ბავშვებისთვის ის, რისი წაკითხვაც თავად არ გვენდომება.

ყველა – დიდებიც და პატარებიც, მწერლებიც და მკითხველებიც – უნდა ვოცნებობდეთ. უნდა ვიგონებდეთ. ადვილია თავის მოკატუნება, თითქოს ვერავინ ვერაფერს შეცვლის, თითქოს ჩვენ ვცხოვრობთ სამყაროში, სადაც საზოგადოება უზარმაზარია, ინდივიდი კი – არაფერზე ნაკლები, ატომივით მოცუცქნული, ბრინჯის მარცვლისოდენა. სიმართლე ის არის, რომ ინდივიდები ცვლიან სამყაროს, ქმნიან მომავალს და ამას აკეთებენ იმის წარმოდგენით, რომ ყველაფერი შეიძლება სხვანაირად იყოს.

მიმოიხედეთ. სერიოზულად ვამბობ. ერთი წუთით გაჩერდით და შეხედეთ ოთახს, რომელშიც იმყოფებით. მინდა გაჩვენოთ რაღაც ისეთი, რაც უკვე ყველამ მიივიწყა. აი, ყველაფერი, რასაც ხედავთ, კედლების ჩათვლით, რაღაც მომენტში გამოიგონეს. ვიღაცამ გადაწყვიტა, რომ სკამზე ჯდომა უფრო ადვილი იქნებოდა, ვიდრე მიწაზე ჯდომა და სკამი მოიგონა. ვიღაცას მოაფიქრდა გზა, რომლითაც ახლა თქვენ გესაუბრებით ლონდონიდან ისე, რომ წვიმა არ მასველებს… ეს ოთახი და ყველაფერი, რაც მასშია, ამ ქალაქში არსებობს იმიტომ, რომ ადამიანები ისევ და ისევ იგონებენ რაღაცას.

ჩვენ უნდა გავამშვენიეროთ ნივთები. არ დავამახინჯოთ სამყარო იმაზე მეტად, ვიდრე ჩვენამდე იყო, არ გავანადგუროთ ოკეანეები, არ გადავულოცოთ ჩვენი პრობლემები მომავალ თაობებს. არ დავტოვოთ ჩვენი შვილები სამყაროში, რომელიც ასე სულელურად გავაფუჭეთ, გავძარცვეთ და დავასახიჩრეთ.

როგორ გავხადოთ ჩვენი შვილები უფრო ჭკვიანები? – ჰკითხეს ერთხელ ალბერტ აინშტაინს. მან უბრალო და ბრძნული პასუხი გასცა. თუ გინდათ, თქვენი შვილები ჭკვიანები იყვნენ, – თქვა მან, – უკითხეთ ზღაპრები. თუ გინდათ, ისინი კიდევ უფრო ჭკვიანები იყვნენ, უფრო ხშირად უკითხეთ ზღაპრები. მას ესმოდა კითხვისა და წარმოსახვის ფასი.

იმედი მაქვს, ჩვენ შეგვიძლია, გადავცეთ ჩვენს შვილებს სამყარო, სადაც ისინი წაიკითხავენ, სადაც საამისო ადგილი ექნებათ, სადაც ისინი წარმოიდგენენ და გაიგებენ.

თარგმნა ირმა კახურაშვილმა