იმ დღეს, სახლში დაბრუნებისას, ავედი ამ ჩემს წილხვედრ 5 ნომერ ავტობუსში, დავჯექი სასურველ ადგილას და გულს რა უნდა მეტი? – გავიხარე. სევდიანად, ცხადია…
წინ მიზის პატარა ბიჭუნა, „ბიბლუსის“ ქაღალდის პარკით ხელში. იღებს სათითაოდ ალბათ თავის შერჩეულ რვეულებს და ათვალიერებს ფურცლებს. სათითაოდ! სრულიად მოწყვეტილი გარე სამყაროს. ბოლოს, რომ დაამთავრა ეს „მოხილვა“, მუხლზე დავადე ხელი და:
– ყველა ფურცელი ადგილზეა, ხომ?
ბიჭუნამ დაიმორცხვა და იმწუთას მასთან ღიმილით ჩამომჯდარი დედის მხარს შეეყუჟა.
აი, აქედან დაიწყო, მაგრამ რა დაიწყო. ქალი ტელეფონით საუბრობდა და „სნაიპერი ყოფის ტყვიებივით“ ისროდა სიტყვებს ისე, რომ ტანში მაჟრიალებდა. მოგაწვდით საუბრის ფრაგმენტებს, რადგან უზრდელობად ჩავთვალე, ყურდაცქვეტილს მესმინა – ჩემი საფიქრალი მქონდა, რასაკვირველია:
– დიახ! რა უნდოდა, აბა, მეტი, „გუჩის“ სუნამო და აქსესუარები ხომ გაუგზავნა?!. ჰო, ვაკეთებ რემონტს. გაჯი და „სტიაჟკა“ მორჩენილია, კი (მისთვის უმნიშვნელოვანესი ეს ფრაზა რამდენჯერმე, მთელი ავტობუსის გასაგონად „იბრუნებოდა“), მერე იქნება კარგი, კი… დივანი მწვანე მინდა ან სტაფილოფერი, რას იტყვი? უი, რა დროს დამთავრებაა, მაგრამ მორჩება თუ არა, გავყიდი და ჩემთვის სხვაგან ვიყიდი ბინას, კი…
ადრესატიც ისე აქტიურად უპასუხებდა, რომ ბგერათა ვიბრაცია კარგა ხანს თავს დამტრიალებდა, ვიდრე „მოწყენილ“ საავტობუსო ეთერში გაიფანტებოდა. შევხედე და ხელ-ყელ-მაჯაზე ამდენი ბაჯაღლოს დამნახავს, გამახსენდა: „ხშირად ესხა მარგალიტი ლაგამ-აბჯარ-უნაგირსა“.
იმ ბიჭუნას კი, დედის სასაუბრო კონტექსტიდან სრულიად ამოვარდნილს, ახალი რვეულების თვალიერებისას საკუთარი ჯერ კიდევ ფაქიზი სულის პერიპეტიებით გადაღლილს, თვალები მიელულა და მართლა კრავივით ჩასძინებოდა.
ვფიქრობ ახლა მე, ამ ცხოვრებისეული დაკვირვების შედეგად:
ა) არანაირ განზომილებაში, თვით „იქაც“ კი, პარალელული წრფეები რომ ერთდება; არანაირ „ცხოვრებასა“ თუ ბუდისტურ-კრიშნაიტულ წარმოდგენაში, ჩემს წარმოსახვაში – მით უმეტეს, ასეთი ყოფას მიჯაჭვული ქალი არ ვიქნებოდი! რა ქარტეხილიც უნდა დაეტეხა, ამაზე უარესი, ცხოვრებას და რა „გზითაც“ არ უნდა წავსულიყავი, წუთისოფლის „ზღაპრისა თუ მითის გზაჯვარედინიდან“. უბრალოდ, სრულიად გამოვრიცხე ეს ამბავი, ამ ტიპის აზროვნება.
ბ) იმ ბავშვის მომავალმაც შემაწუხა მყისიერად. ვინ იცის, რა დადგება მისგან ასეთ ოჯახურ გარემოში; ან ცხოვრება საით „გადაისვრის, რომელ გრძედსა და განედზე“; შერჩება ის ცნობისმოყვარეობა, ენთუზიაზმი, სიცოცხლის პოეზია და ინტერესი თუ მასზეც იტყვის პოეტი, როცა გაიზრდება და დაკაცდება – „თუ დრომ გადაუარა და ჩაუქრო ალები?!“
* * *.
ერთხელ, არმაზის ტყეში, როცა კარავში არაფრით დამეძინა და სხვებთან ერთად ცეცხლთან ღამეს ვათევდი, ერთმა ფილოსოფოსმა სტუდენტმა თქვა:
– რატომ არ მკითხა მე ღმერთმა, ამქვეყნად რომ გამაჩინა?!
მაშინ ეს კითხვა, ცოტა არ იყოს, თავქარიანი მომეჩვენა და მივუგე:
– როგორ შეიძლება, არყოფნა არჩიო ყოფნას?!
თუნდაც ის დაბანგული პეპელა გამახსენდა, შუადღისას ხელზე მჯდომი რომ მომიყვანა ერთმა…
* * *
ბევრმა წყალმა თუ „ნიაღვარმა“ ჩაიარა მას შემდეგ. დღეს კი, ძილის წინ, ვიფიქრე: „წუთისოფელში გამოშვების წინ რომ ეჩვენებინათ თუნდაც ყველა ის ბედნიერი წამი, იდეისა თუ ადამიანის რწმენა, სიყვარული, აღტაცება, წარმატება, პროფესიულ-პიროვნული სრულყოფა, რომლებიც უნდა განმეცადა… და მეორე პინაზე – უზარმაზარი, დამანგრეველი იმედგაცრუებებიც, ახლა მეც იმ კაფანდარა ფილოსოფოსივით არყოფნას ვარჩევდი“
აღარაფერია, რისი დაკარგვაც გულს დამწყვეტდა სიკვდილის შემთხვევაში. მარტო პასუხისმგებლობისთვის ცხოვრება სულიერ ხარაკირის მაგონებს. მაოგნებს ჩემი ეს გულწრფელობაც, მაგრამ მართალი ყოფილა ის ბიჭი, რომლის მხოლოდ პათოსი მახსოვს, სახელი – არა.
იობად არასდროს გამოვდგებოდი.
ამას სჯობდა, თუნდაც პირიმზე ვყოფილიყავი. ისე არ მეტკინებოდა, როგორც ადამიანს. მადლის გაელვება ვიქნებოდი და არ მეცოდინებოდა, რომ „მოსვლაში არა ყრიაო…“
* * *
ვერანაირად გაათანაბრებ და ათქვეფ ერთმანეთში ადამიანი ყოფითსა და ამაღლებულს, მატერიალურსა და იდელურს; თუმცა ეს მოცემულობები წუთისოფელში თუნდაც ჩვენში „შეზრდილ/გადაწნეხილი“ სახით გვაქვს. ჰოდა, საქმეც სწორედ მათი გამოცალკევებაა, რადგან ცხოვრება აჯაფსანდალს თუ დავამსგავსეთ, ურთულესი იქნება, შეგვრჩეს რამე წმინდა, კრისტალური ფორმისა და სახის ღირებულება. ამ უკანასკნელის გარეშე კი ადამინი ცხოველია ჩვეულებრივი.
მოდი, მაგალითისთვის ავიღოთ გალაკტიონის „როგორც ნაწვიმარ სილაში ვარდი, ჩემი ცხოვრების გზა სიზმარია და შორეული ცის სილაჟვარდე“. ეს პოეზიაა, უმაღლესი რანგისა და, ცხადია, მისი საზომი მხოლოდ ხელზე ბურძგლი კი არ არის, არამედ ის ფილოსოფია, ჭეშმარიტება, სამყაროსეული კონცეფცია, რომელზეც პოეტი მიგვანიშნებს.
მოდი, იდეალისტთან ერთად ავიღოთ მატერიალისტის თვალთახედვაც შედარებისთვის.
აქვე ისიც აღვნიშნოთ, რომ არსებობს ორი (მეტიც!) სინამდვილე: ხისტ-რეალისტურ-რუტინული და მხატვრულ-შემოქმედებით-იდეალური (პლატონის იდეების სამყარო თუნდაც). ადამიანი, რომელსაც ამ სინამდვილეებში მონაცვლეობა არ შეუძლია და რომელიმე ერთშია გამოკეტილი, მე ვიტყოდი, ცოცხლადაა სატირალი. რას იტყოდა მატერიალისტურზე ორიენტირებული კაცი გალაკტიონის ამ ამონარიდზე? აქ ერთი გამახსენდა, ხეებით ჩემს აღფრთოვანებას წყალს რომ ასხამდა: ბოლო-ბოლო, შეშაა, გასათბობი საშუალება, რა ესთეტიკა, რის ჟანგბადიო. კუნძებზე მიკვდებოდა გული და ამაზე მიპასუხა.
მოდი, ვცადოთ იმის წარმოდგენა, რას იფიქრებდა „სილაში ვარდზე“ ეს ადამიანი. იტყოდა, ვარდი ლარნაკში ვიცი მეო, ან სულაც – რა მოსაშენებელია ვარდი, ეკლებით ხელის დამკაწრავიო. სილა კი ანტისანიტარიაა და უნდა გასუფთავდეს გარემო იგიო.
გალა რაზე მიგვანიშნებდა? ამაღლებული ამაოებას ამარცხებსო, არა? მერე რა, რომ სილაშია, წვიმის წუთისოფლურ სევდასა და ცრემლში, ვარდი მაინც ვარდიაო, იმქვეყნიურის, ტრანსცენდენტულის გამონაშუქიო. კია სილაში, მაგრამ მშვენიერების ძალა მაინც აღემატებაო ცხოვრების ჭუჭყს. მეც ეს ყველაზე დიდი ძალა მგონია სამყაროში: ამაღლებული და მშვენიერი. ესაა მთავარი ფასეულობა ჩემთვის, ვარდში მატერიალიზებული იქნება ის, ჩვენს სულში თუ იმ ხილულ სასწაულებში, ღვთებრივი ძალა რომ გვთავაზობს „ურწმუნო თომებს“, ჩვენ კი, ვმერყეობთ რა მატარიალურსა და იდეალურს შორის, თითს ვიშვერთ, ჭრილობებში ჩაგვაყოფინეთო. იმიტომაა ადამიანი ცოდო, რომ „მიწას მიჯაჭვულია“, მაგრამ როცა მაღლდება თავის ამ „ტალახიან“ ბუნებაზე, თავისუფლდება და შესაძლოა, ღმერთამდეც ავიდეს, რაც სხეულებრივის დაძლევის გარეშე არ და ვერ მოხდება. სხეული ხომ ჩვენი „ჩარჩოა“ ამქვეყნიური, თუ მას არ გასცდი, ვერც თავისუფლებას მოიპოვებ.
გუშინ რუსთავის გზაზე ფონიჭალაში ერთი ახალგაზრდა კაცი ჩავიდა ავტობუსიდან. ფეხზე „შლოპანცები“ ეცვა, მაგრამ სიცივისა არაფერი ეტყობოდა. მე შემცივდა მის შემხედვარეს, მას კი „ცა – ქუდად, დედამიწა – ქალამნად“. ჰოდა, ამ ბიჭზე მატერიალისტი იტყოდა, ეს უბედური, შიშველი ხორცი ვერ დაუფარავსო, ჩვენი სოციუმის არმცოდნე კი მის უსახსრობას სრულიად შეუსაბამო წინაპირობებს მოუძებნიდა მისივე ინტელექტუალურ-პიროვნულ მონაცემებში, ცხოვრების უუნაროაო, იტყოდა… მაგრამ ნიცშე რომ გაეცოცხლებინათ ან ლაო ძი და ბიჭისთვის შეხედვის საშუალება მიეცათ, შესაძლოა, ის ყველა პირობითობის მძლეველ ზეკაცად ან წუთისფელს გარიდებულ დერვიშად, ბრძენად აღექვათ. ცხადია, ერთი შეხედვით შეფასებაზეა საუბარი და არა სიმდიდრისა თუ კომუნალური პირობების გამოკვლევით ქონებრივი დეკლარაციის ან სოციალურად დაუცველობის აქტის შესადგენად. ასე რომ, მეგობრებო, ცხოვრება ხედვის დიაპაზონის გაფართოება და ცვლაა სააზროვნო სიამოვნებისა თუ თავისუფლებისთვის, რომ თუნდაც „ხმელი წიფელი“ გაიგო, ეკლესიასტეს სიბრძნესაც ჩასწვდე და ყოფასაც გაუძალიანდე, რომ არ გაგსრისოს ტერენტი გრანელივით… ყველა ვაჟა ვერ იქნება, მაგრამ „ცდა ბედის მონახევრეაო“;
ჩვენს სავალს სხვა ვერავინ გაივლის;
ჩვენს საფიქრალს სხვა ვერავინ იფიქრებს;
ჩვენს განსაცდელს სხვა ვერავინ განიცდის… ნურც კაცს განვსჯით, ნურც დიდ პოეზიას განვჩხრეკთ და დავიყვანთ „მარტივ მამრავალებამდე“, რადგან პოეზია მათემატიკა არ არის, ისევე როგორც ფიზიკა არ არის მეტაფიზიკა.
ხოლო ჭეშმარიტებას რაც შეეხეება, ის, საერთოდაც, ინტუციური გზით შემოსული „ცოდნაა“ ჩვენში, რომელიც ლოგიკას არ ექვემდებარება, ანუ კაცთა მოდგმას ვერ აუხსნი, მაგალითად, რატომ აქვს ღმერთს სამი ჰიპოსტასი.
P.S. ხოლო ის, რომ ქართველი კაცი თამარს მეოთხე ჰიპოსტასად მიიჩნევდა, პოეზიის სინამდვილეა და არა რელიგიური, ანუ მკრეხელობა. ეს რომ გაიგო, ქართული სული უნდა იცოდე, ამაღლებული და მიუწვდომელი, ცაში მოკიაფე მზის ათინათივით. ამ ამაღლებულის საუკუნოვანმა შეგრძნებამ (რელიგიისა თუ პოეზიის სახით) მოიყვანა დღემდე ჩვენი ერი და ამ ბეჩავ დროებაშიც ეს მგონია გადამრჩენი. ეს უძლიერესი ნერვია ჩვენი ეროვნული გენეტიკისა, მსოფლაღქმისა, ცნობიერებისა… ვიაზროვნოთ, შევიგრძნოთ ამაღლებული, რომ გადავრჩეთ – პიროვნულად თუ ეროვნულად!
