საგუნდო სიმღერა არის მოსწავლეთა ერთ-ერთი ყველაზე აქტიური და ამავე დროს შემოქმედებითი საქმიანობა მათი მუსიკალური განათლების კუთხით, რაც დადებითად მოქმედებს მოსწავლეთა ესთეტიკურ განვითარებაზე. იგი ხელს უწყობს სასიმღერო კულტურისა და მუსიკალური წიგნიერების განვითარებას, მსოფლმხედველობის ჩამოყალიბებას და, საბოლოოდ, მოსწავლის პიროვნების ჩამოყალიბებას.
საგუნდო სიმღერა, როგორც მოსწავლეთა შემოქმედებითი საქმიანობის სახეობა, ავითარებს მხატვრულ გემოვნებას, მნიშვნელოვნად აფართოებს და ამდიდრებს მათ ჰორიზონტს და ასევე აყალიბებს პოზიტიურ დამოკიდებულებას როგორც მუსიკის, ისე ზოგადად ხელოვნების მიმართ, რაც ხელს უწყობს მუსიკის გაკვეთილებისადმი ინტერესის ზრდას. სიმღერით ადამიანი გამოხატავს თავის გრძნობებს, აზრებს, სამყაროსადმი დამოკიდებულებას.
მუსიკალური განათლების სისტემაში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია საბავშვო გუნდებს, რომელიც შეიძლება შედგებოდეს უმცროსი, საშუალო ან უფროსკლასელი მოსწავლეებისგან.
საგუნდო სიმღერის როლი მოსწავლის პიროვნების ჩამოყალიბებაში ფასდაუდებელია, რადგან საგუნდო ხელოვნებაში მუსიკა და სიტყვა ერთად არის შერწყმული. პოეზიით გამდიდრებული მუსიკა უფრო ღრმა გავლენას ახდენს მოსწავლის ფსიქიკაზე, მის მხატვრულ აღქმასა და განვითარებაზე, ფანტაზიასა და მგრძნობელობაზე.
საგუნდო ნაწარმოების დაუფლების პროცესი მოიცავს შრომატევად სამუშაოს, რომლის წყალობითაც დაძლეულია მხატვრული, საშემსრულებლო და ტექნიკური სირთულეები. ეს უნერგავს მოსწავლეებს შრომისმოყვარეობას და უნარს, გუნდის ინტერესები დააყენოს პირად ინტერესებზე მაღლა.
საგუნდო ჯგუფის ხელმძღვანელის მუშაობის წარმატება დიდწილად დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად ღრმად ესმის საგუნდო სიმღერის საგანმანათლებლო მნიშვნელობა, ფლობს მუსიკალურ-სასიმღერო განვითარების მეთოდებსა და ტექნიკას, იცის მოსწავლის ხმის მახასიათებლები, იცის მოსწავლეთა მხატვრულ- საშემსრულებლო შემოქმედებასთან დაკავშირებული სამუშაოების ორგანიზება.
საგუნდო სიმღერა ხელს უწყობს მუსიკალური მეხსიერების განვითარებას, ავითარებს მხატვრულ გემოვნებას და არის თვითგამოხატვის საშუალება. ეხმარება მოსწავლეებს ეზიარონ მუსიკალური ხელოვნების სამყაროს, განავითარონ მუსიკალური მეხსიერება, მხატვრული გემოვნება.
განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს საგუნდო რეპერტუარის შერჩევას, რომელიც შედგენილია შემდეგი კრიტერიუმების მიხედვით:
- მოსწავლეთა ფსიქოლოგიურ განმასხვავებელ მახასიათებლებთან შესაბამისობა;
- მუსიკალური ნაწარმოების მაღალი დონე;
- სამუშაოს უმნიშვნელო მოცულობა;
- შერჩეული ნაწარმოებების ჟანრული კონტრასტები;
სიმღერაზე მუშაობის დაწყებამდე მასწავლებელს შეუძლია თქვას შესავალი სიტყვა ან რაიმე საინტერესო ფაქტი შესასწავლ სიმღერის შესახებ. მოსწავლეების აქტიურ საქმიანობაში ჩართვა (ეს შეიძლება იყოს სხვადასხვა იმპროვიზაცია, სხეულის მოძრაობების გამოყენება სიმღერის დროს).
მნიშვნელოვანია:
- მოსწავლეებსა და მასწავლებლებს შორის ურთიერთთანამშრომლობა საგუნდო სიმღერის პროცესში;
- მონდომება წარმოშობილი საგუნდო სირთულეების დაძლევაში;
- ამაღლებული ემოციური დამოკიდებულება ნასწავლი სიმღერის შესრულებისას.
საგუნდო მუშაობა იწყება სუნთქვითი სავარჯიშოებით . შემდეგ, მასწავლებელთან ერთად, მოსწავლეები მუშაობენ დიქციაზე, გამოთქვამენ რამდენიმე ენის გასატეხს, ყოველ ჯერზე იზრდება გამოთქმის სიჩქარე. შემდეგ მასწავლებელი მოსწავლეებთან ერთად მღერის მარტივ სიმღერას . სიმღერაზე მუშაობისას მოსწავლეებმა მასწავლებელთან ერთად უნდა გაანალიზონ სიმღერა, თუ რომელი ფრაზები ისწავლეს , პლასტიკური ინტონაციის გამოყენებით.
გარდა მუსიკის გაკვეთილებისა, სკოლის დირექციის ხელშეწყობით კლუბურ მუშაობის ფარგლებში სკოლაში ჩამოვაყალიბე ვოკალური გუნდი ,, პატარა ვირტუოზები“, როგორც დამატებითი საგანმანათლებლო აქტივობა. გუნდის შედგება 48 წევრისგან.
(ფოტო და ვიდეო მასალა გასაჯაროებულია მშობლების თანხმობის საფუძველზე)
საგუნდო სიმღერის, როგორც შესრულების კოლექტიური ფორმის სპეციფიკა დიდად უწყობს ხელს იმ ფაქტს, რომ მორცხვი მოსწავლეები, რომლებსაც უჭირთ ინდივიდუალურად სიმღერა, ხალისით უერთდებიან გუნდის წევრებს. საერთო საქმეში მონაწილეობა მოსწავლეს უვითარებს კომუნიკაციის, მისი მოქმედებების ობიექტურად შეფასების უნარს და ეხმარება გააცნობიეროს არსებული შეცდომები, როგორც მუსიკალური (სმენისა და ხმის ხარისხის, სიმღერის უნარები), ასევე ქცევითი.
გუნდური სიმღერა სასარგებლოა მეგობრული ურთიერთობების ჩამოყალიბებისთვის. ბავშვები, რომლებიც მღერიან, განსხვავდებიან თანატოლებისგან პოზიტიური ემოციურობითა და თავდაჯერებით. საყვარელი საქმიანობიდან კმაყოფილება არის კარგი განწყობის სტიმულირება .
საგუნდო სიმღერის სპეციფიკა, როგორც შესრულების კოლექტიური ფორმა, ხელს უწყობს კარგი ადამიანური თვისებების განვითარებას: თავდაჯერებულობა, სიმშვიდე, კომუნიკაბელურობა, პასუხისმგებლობა, სამართლიანობა, კეთილგანწყობა. გუნდში მეგობრულად და შეკრული ცხოვრების უნარი, ორგანიზებულობა და პასუხისმგებლობა დაეხმარება მოზარდის მომავალ ცხოვრებას და მის ადაპტაციას საზოგადოებაში.
მოსწავლეთა აქტიური, დაინტერესებული დამოკიდებულება საგუნდო მუსიკისადმი მთლიანად დამოკიდებულია მასწავლებლის მუშაობის მეთოდზე. მთავარი მოთხოვნაა ბავშვებისადმი სიყვარული, პროფესიისადმი ფართო ერუდიცია, პედაგოგიური ინტუიცია, კომუნიკაციისა და ზნეობის მაღალი დონე, სწავლების სხვადასხვა მეთოდების პროფესიული ცოდნა.
სიმღერა მჭიდროდ არის დაკავშირებული მეტყველებასთან, ისინი ერთი და იგივე ვოკალური აპარატის ფუნქციებია და ბუნებრივია ვივარაუდოთ, რომ ამ ფუნქციებიდან ერთის გაუმჯობესების პროცესში მეორეც ხარისხობრივად შეიცვლება. სიმღერის სწავლის პროცესის გაუმჯობესების ერთ-ერთი გზაა, დავეყრდნოთ მოსწავლეთა მეტყველებას, როგორც ონტოგენეტიკურ განვითარების პროცესში უკვე დაუფლებულ ვოკალურ აქტივობას.
საგუნდო სიმღერა ხელს უწყობს საგანმანათლებლო ამოცანების გადაჭრას:
- შემოქმედებით წარმოსახვას, მუსიკალური მეხსიერების განვითარებას;
- მოსწავლის გონებრივი და ემოციური განვითარება;
- მუსიკალური გემოვნების ჩამოყალიბება, მუსიკისადმი მდგრადი ინტერესის ზრდა;
- მუსიკალური სმენის განვითარება;
- მოსწავლეთა მუსიკალური შესაძლებლობებისა და სასიმღერო ხმის განვითარება;
- სასიმღერო ხმის ფორმირება, დიაპაზონის გაფართოება;
- სასიმღერო არტიკულაციის ფორმირება, სასიმღერო სუნთქვის განვითარება.
საგუნდო სიმღერის შესრულებით ბავშვები უფრო ღრმად აღიქვამენ მუსიკას, აქტიურად გამოხატავენ გრძნობებსა და განწყობას; მუსიკალური ბგერების სამყაროს გააზრებით, ისინი სწავლობენ გარშემომყოფთა მოსმენას, შთაბეჭდილებების გამოხატვას.
განსაკუთრებული ადგილი ეთმობა საკონცერტო აქტივობებს. მოსწავლეები გამოდიან სხვადასხვა კონცერტებსა თუ კონკურსებზე. ეს პრაქტიკულ მნიშვნელობას ანიჭებს გუნდის გაკვეთილებს. საგუნდო პრაქტიკა არის საგანმანათლებლო ცოდნის კომპლექსი, რომელიც მჭიდროდაა დაკავშირებული მუსიკალური, ესთეტიკური და ზოგადი განათლების ციკლების სხვა საგანმანათლებლო დისციპლინებთან. საგუნდო ნაწარმოების გაცნობისას აუცილებელია გავითვალისწინოთ ის ისტორიული პერიოდი (ეპოქა, სტილი), რომელშიც ის დაიწერა. ეს მნიშვნელოვანია საგუნდო ნაწარმოების ინტერპრეტაციისთვის და იწვევს მხატვრულ-ესთეტიკური გემოვნების ჩამოყალიბებას.
სასკოლო კლუბის ფარგლებში შევიმუშავე პროგრამა , რომელის მიმართულება შინაარსობრივად არის მხატვრულ- ესთეტიკური; ფუნქციური დანიშნულებით – ზოგად კულტურული; ორგანიზაციის ფორმის მიხედვით – ჯგუფური; პროგრამა საკმაოდ მრავალფეროვანია და იძლევა ინდივიდუალურ-შემოქმედებითი მიდგომის საშუალებას.
პროგრამის აქტუალობა განპირობებულია მოსწავლეების საგუნდო სიმღერის გაცნობის აუცილებლობით, ვინაიდან საგუნდო სიმღერა უნიკალური შესაძლებლობების მქონე ხელოვნებაა, როგორც საშემსრულებლო, ასევე საგანმანათლებლო. საგუნდო სიმღერა, თავისი მრავალსაუკუნოვანი ტრადიციებით, ღრმა სულიერი შინაარსით და უზარმაზარი ზემოქმედებით, როგორც შემსრულებლის, ისე მსმენელის ემოციურ და მორალურ სტრუქტურაზე, რჩება მუსიკალური განათლების მნიშვნელოვან საშუალებად. მუსიკალური ნაწარმოების შესრულებით მოსწავლე უერთდება მუსიკალურ კულტურას და თავად ქმნის მუსიკალურ კულტურას , მხატვრულ ღირებულებებს.
მოსწავლეების ესთეტიკურ განვითარებას საგუნდო სიმღერით, აქვს არაერთი უპირატესობა, რაც აიხსნება მრავალი მიზეზით:
- საგუნდო სიმღერის ხელმისაწვდომობა (თითქმის ყველა ბავშვს აქვს ვოკალური და სმენის უნარი, რაც არსებითად საკმარისი და აუცილებელი პირობაა სასიმღერო განათლებისთვის);
- საგუნდო სიმღერის ადეკვატურობა ბავშვების ფსიქოლოგიურ და ასაკობრივ მახასიათებლებთან, კერძოდ, ხელოვნების დაუფლების აქტიურ ფორმებთან;
- საგუნდო ხელოვნების განსაკუთრებული ხელმისაწვდომობა პოეზიის და მუსიკის სინთეზის აღქმისთვის;
საგუნდო სიმღერის დროს სასწავლო პროცესი ასრულებს სამ ფუნქციას: საგანმანათლებლო, აღმზრდელობით და განმავითარებელს.
საგანმანათლებლო ფუნქციაა ასწავლოს მოსწავლეებს მათთვის ხელმისაწვდომ თეორიული ცოდნას და პრაქტიკული უნარებს.
თეორიული ცოდნა მოიცავს: ადამიანის ხმის ბუნების გაგებას, მის შესაძლებლობებს, სიმღერის წესების ცოდნას, შესრულებული ნაწარმოებების მხატვრულ სტრუქტურას, მუსიკალური ენის ელემენტებს, სიმღერაში ემოციური ექსპრესიულობის ნიმუშებს.
ყველაზე რთული ამოცანაა მიღებული ცოდნის პრაქტიკაში გადატანის აუცილებლობა, მისი გამოყენება ვოკალური სავარჯიშოების პროცესში.
პროგრამა შემუშავებულია თანამედროვე საგანმანათლებლო ტექნოლოგიების გათვალისწინებით, რაც აისახება:
- სწავლების პრინციპები:
- დიდაქტიკური პრინციპების განხორციელება: ხელმისაწვდომობა, თანმიმდევრულობა, სისტემატურობა, უწყვეტობა.
- რეპერტუარის არჩევის თავისუფლება;
- სწავლების ფორმები:
- გაკვეთილი (ჯგუფური – საგუნდო რეპეტიცია);
- კონცერტი;
- კონკურსი;
- ვოკალურ-საგუნდო მუშაობის მეთოდები:
- ვერბალური;
- ვიზუალური;
- პრაქტიკული;
- საკონცენტო;
- გონებრივი სიმღერა;
- შედარებითი ანალიზი;
- იმპროვიზაცია;
- პლასტიკური ინტონაცია;
- მუსიკალური-დიდაქტიკური თამაშები;
- სუნთქვის ვარჯიშები.
- შემოწმების მეთოდები:
- კონკურსის შედეგების ანალიზი;
- საკონცერტო გამოსვლის ანალიზი;
- სასწავლო რესურსები:
- მულტიმედიური დამხმარე საშუალებები;
- DVD, CD – აღჭურვილობა;
- კომპიუტერი;
- მუსიკალური ინსტრუმენტი-ფორტეპიანო;
პროგრამის მიზანი: მოსწავლეთა შემოქმედებითი პოტენციალის გამოვლენა ვოკალური-საგუნდო ხელოვნების საშუალებით.
გუნდში მსურველებს ვთხოვთ იმღერონ თავიანთი საყვარელი სიმღერა ინსტრუმენტის გარეშე. სიმღერის შესრულება ინსტრუმენტული თანხლების გარეშე საშუალებას იძლევა შეფასდეს მოსწავლის ხმის ხარისხი და სმენის შესაძლებლობები.
დიდი მნიშვნელობა აქვს საკონცერტო გამოსვლებს, რომლებიც საშემსრულებლო აქტივობების განუყოფელი ნაწილია.ისინი ააქტიურებენ და ასტიმულირებენ ვოკალურ-საგუნდო მუშაობას, საშუალებას აძლევს მათ უფრო სრულად წარმოაჩინონ შეძენილი ცოდნა, უნარები, შესაძლებლობები.
საგანმანათლებლო მუშაობა ეფუძნება განათლების ზოგად მიზნებს. აქაც მთავარი ადგილი ეთმობა რეპერტუარს, რომლის დაუფლების პროცესში ბავშვები იძენენ საჭირო უნარ-ჩვევებს და იღებენ მხატვრულ და ესთეტიკურ განათლებას.
სიმღერის დროს აქტიურდება გონებრივი შესაძლებლობები. ბავშვები უსმენენ სიმღერის მელოდიის ჟღერადობას, ადარებენ მსგავს და განსხვავებულ ბგერებს, ეცნობიან მათ გამომხატველ მნიშვნელობას, აღნიშნავენ მხატვრული გამოსახულების დამახასიათებელ სემანტიკურ მახასიათებლებს და სწავლობენ სიმღერის სტრუქტურის გაგებას. მასწავლებლის კითხვებზე პასუხის გაცემის შემდეგ შინაარსის შესახებ, ბავშვი აკეთებს პირველ განზოგადებებს და შედარებებს: ის განსაზღვრავს სიმღერის ზოგად ხასიათს, ამჩნევს, რომ სიმღერის ლიტერატურული ტექსტი მკაფიოდ არის გამოხატული მუსიკალური საშუალებებით.
სიმღერა გარკვეულწილად გავლენას ახდენს ბავშვების ფიზიკურ განვითარებაზეც. სიმღერა ზრდის სუნთქვის ამპლიტუდას, ფილტვის ვენტილაციას, ამაღლებს ემოციურ ტონუსს და აუმჯობესებს სხეულის მუშაობას.
ამრიგად, საგუნდო სიმღერა დადებითად მოქმედებს ბავშვის პიროვნების ჩამოყალიბებაზე, ამდიდრებს მის შინაგან სამყაროს, ავითარებს მხატვრულ გემოვნებას და ნერგავს სიყვარულს მუსიკის ხელოვნებისადმი.
შემოქმედებითი ატმოსფეროს შექმნა, ურთიერთდახმარება და ყველას პასუხისმგებლობა საერთო საქმის შედეგებზე გუნდში ხელს უწყობს მოსწავლის პიროვნების ჩამოყალიბებას, ეხმარება მას საკუთარი თავის რწმენაში და ხელს უწყობს შემოქმედებითი პოტენციალის განვითარებას.
სიმღერას შეუძლია გავლენა მოახდინოს ბავშვის ყოვლისმომცველ განვითარებაზე. მხატვრულ ლიტერატურასთან, თეატრთან და სახვითი ხელოვნებასთან ერთად საგუნდო სიმღერა ასრულებს მნიშვნელოვან სოციალურ ფუნქციას. საგუნდო სიმღერით ბავშვები ერთვებიან კულტურულ ცხოვრებაში და ეცნობიან მნიშვნელოვან სოციალურ მოვლენებს. საგუნდო საქმიანობის პროცესში მათ უვითარდებათ შემეცნებითი ინტერესი, ესთეტიკური გემოვნება, ფართოვდება მათი ჰორიზონტი, ბავშვები მგრძნობიარენი ხდებიან სილამაზის მიმართ ხელოვნებასა და ცხოვრებაში.
დაწყებითი სკოლის ასაკი მნიშვნელოვანია ადამიანის მუსიკალური კულტურის შემდგომი დაუფლებისთვის. მუსიკალური საქმიანობის პროცესში ბავშვების მუსიკალური და ესთეტიკური ცნობიერება განვითარდება, რაც წარუშლელ კვალს დატოვრბს მათ შემდგომ განვითარებასა და სულიერ ჩამოყალიბებაზე. ამრიგად, საგუნდო სიმღერის გაკვეთილები ხელს უწყობს დაწყებითი სკოლის ასაკის ბავშვის ჰარმონიულ ფიზიოლოგიურ და გონებრივ განვითარებას.
გამოყენებული ლიტერატურა:
- ეროვნული სასწავლო გეგმა. 2018-2024
- ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნები
- ი.ბასილაძე,,… სწავლების მეთოდები, სტრატეგიები, პედ.ტექნოლოგიები, ცოდნის შემოწმება-შეფასების საკითხები, 2016წ
- ჭკუასელი ქ., ჭკუასელი ივ., პედაგოგიკის ზოგადი საფუძვლები, თბილისი, 2012
- მალაზონია შ. პედაგოგიკა, თბილისი 2001 წ.
- მაღრაძე მ., ასაკობრივი ფსიქოლოგიის საკითხები, ქუთაისი, 1998 წ
- ი.ე. უნტი. განათლების ინდივიდუალიზაცია და დიფერენციაცია – მ. პედაგოგიკა, 1990 წ.;
- . თ. გაგოშიძე, თ. ჭინჭარაული, თ. ფილაური, მ. ბაგრატიონი. ინკლუზიური განათლების საფუძვლები (2008)
- Dewey, J. (1938). Experience and education.New York: Macmillan
- ამონაშვილი, თანამშრომლობის პედაგოგიკის ფსიქოლოგიური საფუძვლები
- აბრახამია შიო. სიტყვის მნიშვნელობა და მისი მუსიკალური მოდიფიკაციები
ქართულ კინო-სათეატრო მუსიკაში (იოსებ კეჭაყმაძის მუსიკის მაგალითზე) - https://tscopus.blogspot.com/2021/07/a-cappella.html
