ზოგადი განათლების სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის მიზანია მოსწავლის ეროვნული და ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებების მქონე, თავისუფალ პიროვნებად ჩამოყალიბება; მისი აუცილებელი ცოდნით აღჭურვა და მათში კულტურულ ფასეულობათა პატივისცემის გრძნობის გაღვივება. ამ მიზნის მიღწევაში გადამწყვეტი როლი ენიჭება ზოგადსაგნმანათლებლო დაწესებულებას – სკოლას, რომელმაც მოსწავლეს უნდა განუვითაროს საკუთარი შესაძლებლობების მუდმივი განვითარება-გამოვლენის, ინფორმაციის მოპოვების, დახარისხების, ინტერპრეტაციისა და ტრანსფერის, დამოუკიდებლობისა და შემოქმედებითობის უმნიშვნელოვანესი უნარები. ამ მიზნების მისაღწევად სწავლა-სწავლების პროცესში მრავალფეროვანი მეთოდები და სტრატეგიები გამოიყენება. მათ შორის ერთ-ერთი საინტერესო, მოსწავლეების მაღალი ჩართულობით გამორჩეული აქტივობაა სასწავლო ექსკურსია, რომელიც გარდა იმისა, რომ საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, ვიზუალურად აღიქვან ესა თუ ის ობიექტი და საკლასო სივრცის გარეთ შეიგრძნონ და განიცადონ ნასწავლი მასალა, მათში მნიშვნელოვნად ავითარებს სოციალურ და თანამშრომლობით, სამუშაოს დაგეგმვისა და განხორციელების, დამოუკიდებლობისა და შემოქმედებით უნარებს. ამავდროულად ექსკურსია საუკეთესო საშუალებაა პასუხისმგებლობის გრძნობის ამაღლებისა და საკუთარი შესაძლებლობების რეალიზებისათვის.
ექსკურსია, როგორც სასწავლო მეთოდი, ხელს უწყობს ეროვნული სასწავლო გეგმის პრინციპს:
- სწავლა-სწავლება ხელს უწყობდეს ცოდნათა ურთიერთდაკავშირებასა და ორგანიზებას (მოსწავლე ერთმანეთთან აკავშირებს სკოლაში და სკოლის გარეთ შეძენილ ცოდნას);
- მასწავლებლის პროფესიულ სტანდარტს – მასწავლებელმა იცის, თუ როგორ სწავლობს მოსწავლე სხვადასხვა სტრატეგიის გამოყენებით და აცნობიერებს მათ მნიშვნელობას მოსწავლის ხელშესაწყობად. (ექსკურსია სხვადასხვა სასწავლო დისციპლინებისათვის ერთ-ერთი საუკეთესო სტრატეგიაა სწავლის ხელშესაწყობად);
- მასწავლებელი აცნობიერებს პასუხისმგებლობას თითოეული მოსწავლის პიროვნულ და სოციალურ განვითარებაზე (ექსკურსიის დროს მოსწავლეებს უვითარდებათ პიროვნული თვისებები, ზრუნავენ ერთმანეთზე, სხვადასხვა პიროვნებებთან ურთიერთობებით უვითარდებათ სოციალური უნარები).
შინაარსის მიხედვით ექსკურსიებს ყოფენ ორ ნაწილად: მიმოხილვითი და თემატური ექსკურსიები, თემატურს მიეკუთვნება – ისტორიული, ეკოლოგიური, ლიტერატურული, არქიტექტურული, ხელოვნებათმცოდნეობითი ექსკურსიები. ისტორიული თავის მხრივ მოიცავს მხარეთმცოდნეობით, არქეოლოგიურ, ეთნოგრაფიულ, ისტორიულ-ბიოგრაფიულ და სხვა ექსკურსიებს. თითოეული თემა ნაცნობია და ექსკურსიაც, როგორც სასწავლო მეთოდი თითქოს სიახლეს არ წარმოადგენს, მაგრამ უმნიშვნელო ახალ ნიუანსსაც კი შეუძლია შეცვალოს და გააუმჯობესოს ექსკურსიის შინაარსობრივი და თემატური დატვირთვა.
მართლია ისტორია არ არის ერთადერთი სასწავლო დისციპლინა, რომლის სწავლასაც ხელს უწყობს ექსკურსია, მაგრამ, ვფიქრობ, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ეს მეთოდი ისტორიის სწავლა-სწავლების პროცესში. სწორად დაგეგმილი და განხორციელებული სასკოლო ღონისძიება – თემატური ექსკურსიის სახით, ამა თუ იმ საკითხის ფუნდამენტურ შესწავლას, მოსწავლის თვალსაწიერის გაფართოებასა და მასში მრავალმხრივი უნარების განვითარებას გულისხმობს და პირდაპირ კავშირშია ეროვნული სასწავლო გეგმის სტანდარტთან, რომლის მიხედვითაც ისტორიის სწავლა-სწავლება მიზნად ისახავს: ხელი შეუწყოს მოსწავლის ჰუმანურ, პატრიოტ მოქალაქედ ჩამოყალიბებას და მასში ისტორიის კვლევისთვის საჭირო უნარების განვითარებას.
მინდა კოლეგებს მოკრძალებულად გავუზიარო ჩემი, როგორც ისტორიის მასწავლებლის გამოცდილება ამ კუთხით და შევთავაზო პრაქტიკაში ჩემ მიერ განხორციელებული ექსკურსიების არასრული ჩამონათვალი, რომელთა დაჯგუფებაც შემდეგნაირად გადავწყვიტე:
- ექსკურსია, რომელიც მოიცავს ორ ან მეტ თემას;
- ექსკურსია, სადაც მოსწავლე ასრულებს გიდის როლს;
- ექსკურსია – გადმოვიტანოთ მუზეუმი სასკოლო სივრცეში;
- დავგეგმოთ გაკვეთილი ექსკურსიის მასალებით.
- შინაარსობრივად საინტერესო და მრავალფეროვანი ექსკურსიები, რომლებიც აერთიანებს ორ ან მეტ თემას. ასეთი ექსკურსიები ხელს უწყობს როგორც ცოდნის გამდიდრებას, ასევე თანამშრომლობას სხვადასხვა საგნის მასწავლებლებს შორის და ინტერდისციპლინურ კავშირებს (ისტორია, ქართული, ხელოვნება, გეოგრაფია და სხვა…).
| N | მარშრუტი | თემა | ობიექტი, რომლის ნახვაც შევძელით | მიზანი |
| 1 | საჩინო-დმანისი-ბოლნისი-საჩინო
|
ისტორია-(არქეოლოგია, ისტორიული-ბიოგრაფია) ლიტერატურა, არქიტექტურა | დმანისის ნაქალაქარი, ბოლნისის
სიონი, დმანისის სიონი, სულხან-საბას სახლ-მუზეუმი. |
მოსწავლეები გაეცნონ დმანისის ნაქალაქარს, არქეოლოგიურ განათხარ მასალას, ბოლნისის სიონის წარწერას, სულხან-საბას ბიოგრაფიას. |
| 2. | საჩინო-თბილისი-საჩინო | ისტორია-ეთნოგრაფია, არქეოლოგია, მხარეთმცოდნეობა, ლიტერატურა, ხელოვნებათმცოდნეობა | თბილისის ეროვნული მუზეუმი, მთაწმინდის პანთეონი, დიდუბის პანთეონი | მოზარდებმა დაათვალიერონ და ნაწილობრივ შეისწავლონ მუზეუმში განთავსებული მდიდარი მასალა, მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა პანთეონი. |
| 3. | საჩინო-მესტია-საჩინო | ისტორია-მხარეთმცოდნეობა, ეთნოგრაფია. ხელოვნებათმცოდნეობა | სვანეთის ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მუზეუმი | გაეცნონ მხარის ისტორიასა და ეთნოგრაფიული საკითხებს, ხელოვნების ნიმუშების. |
| 4. | საჩინო-კახეთი | ისტორია, ლიტერატურა არქიტექტურა, ისტორიული ბიოგრაფია | დავით გარეჯი, გრემი, ალავერდი, ძველი და ახალი შუამთა, გურჯაანის ყველაწმინდა, ბოდბე, წინანდალი, ყვარელი | გაეცნონ კახეთის ხუროთმოძღვრების ძეგლებისა და მათი არქიტექტურული სტილს, მოისმინონ ისტორიული პიროვნებების, მწერლების ბიოგრაფიები. |
| 5. | საჩინო-ვარძია | ისტორია, არქიტექტურა, ლიტერატურა, ხელოვნებათმცოდნეობა | კლდეში ნაკვეთი ქალაქი ვარძია, ვანის ქვაბები, ხერთვისის
ციხე, რაბათი. აწყურის ციხე |
გაეცნონ ვარძიის ისტორიას, თამარის ფრესკის, ძეგლების არქიტექტურული სტილის მასალებს |
| 6. | საჩინო-უფლისციხე | ისტორია, არქიტექტურა, ლიტერატურა, ხუროთმოძღვრება | უფლისციხე, ყინწვისი, გორისციხე, ვარიანი, | დაათვალიერონ კლდეში ნაკვეთი ქალაქი, გაეცნონ ხუროთმოძღვრების ძეგლის ყინწვისისა და თამარ მეფის ფრესკას. |
| 7. | საჩინო-სქური-ჯვარი | ისტორია, ეკოლოგია | კურორტი სქური, სქურჰესი, ენგურჰესი. | მოემზადებიან სქურის, როგორც კურორტისა და მცირე ჰესის ადგილის შესასწავლად. დაათვალიერებენ ენგურჰესის კაშხალს,მოემზადებიან, ეკოლოგიური პრობლემების ანალიზისათვის. |
- კიდევ უფრო მეტის მომცემი ხდება ექსკურსია, როცა მოსწავლე ითავსებს გიდის როლს. ამ ფუნქციის შესასრულებლად მოსწავლეს უწევს მოსანახულებელი ობიექტის სხვადასხვა ასპექტში დამუშავება, ინფორმაციის მოძიება, დახარისხება გადმოცემა, ითავისებს დავალებას მაღალი პასუხისმგებლობის გრძნობით და თავს კომფორტულად გრძნობს გიდის როლში. ამ ტიპის ექსკურსია მოვაწყვეთ მეზობელ რაიონში ჩხოროწყუში, რომლისთვისაც თანატოლების რეკომენდაციით შევარჩიეთ მოსწავლე – გიდი, მე-9 კლასის მოსწავლე გიორგი ბერიშვილი დაუკავშირდა ჩხოროწყუს ეთნოგრაფიული მუზეუმის თანამშრომელს სპალეოლოგ იგორ ფიჩხაიას, მოიძია მასალები და გაგვაცნო მუზეუმი და ამ მხარეში მდებარე მღვიმეების კომპლექსი. https://www.blogger.com/blogger.g?tab=mj&blogID=7373221958420762354#editor/target=post;postID=3587922626872934650;onPublishedMenu=allposts;onClosedMenu=allposts;postNum=0;src=postname
- ხშირად პრობლემას წარმოადგენს ექსკურსიაში ყველა მოსწავლის ჩართვა. ამ პრობლემის გადაჭრის საუკეთესო გზაა, მოსწავლის ან მოსწავლეთა ჯგუფის მიერ საექსკურსიო მასალის სასკოლო სივრცეში გადმოტანა სხვადასხვა საშუალების გამოყენებით. „გადმოვიტანოთ მუზეუმი სკოლაში“ ამ სახელწოდებით მომზადებულმა მე-9 კლასელთა პრეზენტაციამ პროექტ „კოლხური ოდაბადეს“ ფარგლებში ნათელი წარმოდგენა შეუქმნა აუდიტორიას ეთნოგრაფიულ მუზეუმში განთავსებულ მასალებზე. https://www.blogger.com/blogger.g?tab=mj&blogID=7373221958420762354#editor/target=post;postID=4468990964910956857;onPublishedMenu=allposts;onClosedMenu=allposts;postNum=2;src=postname
- არანაკლებ საინტერესოა ექსკურსია – რომლის საფუძველზეც იგეგმება გაკვეთილი, მსვლელობისას ნანახი ისტორიული ობიექტების ირგვლივ ინფორმაციის ან კიდევ ექსკურსიის მასალებით შექმნილი რესურსის გამოყენებით.
ისტორიულ-ბიოგრაფიულ თემას შეეხება სულხან-საბა ორბელიანის სახლ-მუზეუმში ვიზიტის შემდეგ დაგეგმილი და ჩატარებული ინტეგრირებული გაკვეთილი „ვახტანგ VI და სულხან-საბა“.
https://fiqriakvirikadze2.blogspot.com/p/blog-page_19.html
ექსკურსია ყოველთვის იყო, არის და იქნება ჩემთვის და ჩემი მოსწავლეებისთვის საინტერესო და საგანმანათლებლო ღირებულების მატარებელი აქტივობა, რომელიც არა მარტო თვალსაწიერის გაფართოების, არამედ ინფორმაციის აღქმის, ანალიზისა და სხვადასხვა სახით წარმოდგენის, შესასწავლი საკითხის მიმართ ინტერესის აღძვრის, სოციალური და თანამშრომლობითი უნარების განვითარების საუკეთესო საშუალებაცაა.
გამოყენებული ლიტერატურა:
- ეროვნული სასწავლო გეგმა;
- კანონი ზოგადი განათლების შესახებ;
- ეტალონი.ჯი – მაია თათეშვილი, რა გავლენას ახდენს სასკოლო ექსკურსიები მოსწავლეებზე.https://www.etaloni.ge/geo/main/index/912;
- მასწავლებლის გზამკვლევი: ექსკურსიის მომზადება, ექსკურსიის ჩატარება.
