ხშირად მშობლები და სკოლა გვიან იგებენ, რომ მოზარდს რაიმე სახის დამოკიდებულება აქვს – ალკოჰოლზე, ნარკოტიკულ ნივთიერებებზე, თამბაქოზე. ჩვენ არც იმის დაჯერება გვსურს, რომ ამ პრობლემის მახეში ჩვენი შვილებიც ებმებიან. განგაშს კი მაშინ ვტეხთ, როდესაც სიტუაცია კონტროლს აღარ ექვემდებარება. შესაძლებელია თუ არა ამისგან თავის დაზღვევა იმ პირობებში, როდესაც სახელმწიფოს ამ მიმართულებით პრევენციული პროგრამები არ გააჩნია? რა შეიძლება მოვიმოქმედოთ?

არაერთი კვლევა ადასტურებს, რომ მოზარდს ჯანმრთელობისთვის სახიფათონივთიერებების მოხმარებისკენ არა მხოლოდ ცნობისმოყვარეობა ან ახალი სამეგობრო გარემო, არამედ ოჯახიც უბიძგებს. მოზარდთა ნარკო- და ალკოდამოკიდებულების ერთ-ერთი მიზეზი სწორედ არასრული ოჯახია, სადაც „მართვის სადავეები“ მხოლოდ ერთი მშობლის ხელთაა და მოზარდს დიდი დოზით აკლია მეორე მშობლის ყურადღება, მასთან ყოველდღიური ურთიერთობა. მოზარდი „სოციალურ შიმშილს“ განიცდის იმ შემთხვევაშიც, როცა მშობლის ჩანაცვლებას რომელიმე ნათესავი ცდილობს. ასეთი მოზარდის აღზრდა განსაკუთრებით რთულდება გარდატეხის ასაკში, ისეთ ოჯახში, სადაც ყველა პასუხისმგებლობა მხოლოდ ერთ მშობელს ეკისრება. როგორც წესი, დარღვეულ ოჯახურ ჰარმონიას ვერც სკოლა აბათილებს (ეს მისი ფუნქცია არც არის).

ხშირად მოზარდი სრულ ოჯახშიც არაკომფორტულად, იზოლირებულად გრძნობს თავს.  თუ ოჯახის წევრები ერთმანეთის მიმართ უნდობლად არიან განწყობილი, თანაც, ამას ერთვის ძალადობა, სიდუხჭირე, კულტურულ ღირებულებათა დეფიციტი, მოზარდის ნორმალური განვითარების შანსი იკლებს. ფსიქოლოგიური წნეხის იმპულსები, რომელსაც მშობლები გარემოსგან ან სხვა ოჯახის წევრებისგან განიცდიან, მოზარდებსაც გადაეცემათ. მათ სიმარტოვის განცდა, შფოთვა, დეპრესია, შიში იპყრობთ, უჩნდებათ სწრაფად გაზრდის სურვილი, რაც ხშირად ხდება ალკოჰოლისა და ნარკოტიკული ნივთიერებების მოხმარების მიზეზი. მოხმარება მოზარდს მატებს თავდაჯერებას, აგრესიას, ახლა მას ხშირად უწევს ტყუილის თქმა და ნელ-ნელა მსოფლმხედველობაც ეცვლება. თუმცა ამ ყველაფრის ათვლის წერტილი, უმეტესწილად, სიმარტოვე და იმის განცდაა, რომ მისი პირადი პრობლემები არავის აინტერესებს.

მოზარდებს პროტესტის განცდა უჩნდებათ და ამას სხვადასხვა ფორმით გამოხატავენ. მოზარდი, რომელსაც ოჯახი და სკოლა პოზიტიურად არ მუხტავს, არ უქმნის უკეთესი მომავლის მოტივაციას, უგულებელყოფს მის სურვილებს და ოცნებებს, მარტივად იღებს გადაწყვეტილებას – „გაექცეს დაუნდობელ სამყაროს“. მშობლები და მასწავლებლები ასეთი მოზარდებისთვის ავტორიტეტს აღარ წარმოადგენენ.

მოზარდებს მუდმივი ყურადღება სჭირდებათ, მაგრამ ეს ხშირად გვავიწყდება – არა იმის გამო, რომ ისინი არ გვიყვარს. უბრალოდ, რუტინული ცხოვრების წესი არ გვიტოვებს ძალას, გამუდმებით თვალი ვადევნოთ მათ და მივცეთ იმდენი თავისუფლება, რამდენიც მათ განვითარებას შეუწყობს ხელს.

ხშირად შეძლებული და ერთი შეხედვით, იდეალური ოჯახებიც ვერ მართავენ მოზარდის თავისუფლებას. ერთ მშვენიერ დღეს მათი ოჯახური იდილია მთავრდება და უკლებლივ ყველა წევრი მოზარდის ახალი თავგადასავლების ირიბი მონაწილე ხდება.

ბევრი მშობელი, ვისაც უკვე ზრდასრული ნარკო- და ალკოჰოლდამოკიდებული შვილი ჰყავს, იხსენებს და ნანობს აღზრდაში დაშვებულ მცირედ შეცდომებს, რომლებსაც თავის დროზე ნაკლები ყურადღება დაუთმეს. ეს პატარა შეცდომები გლობალურ პრობლემაში გადაიზარდა. შეცვალა მათი, შვილის, ოჯახის წევრთა, ნათესავებისა და ახლობლების ცხოვრება.

ამიტომ მშობლები, განუწყვეტლივ უნდა ვფიქრობდეთ მოზარდის თავისუფალ აღზრდაზე? აღზრდის რომელ ეფექტიან მეთოდს უნდა მივმართოთ, რომ შევუნარჩუნოთ მოზარდ თავისუფლება, არ შევზღუდოთ ის სურვილებში და ამავდროულად დავიცვათ მავნე გავლენებისგან. როდის სჭირდება ჩვენი ჰიპერმზრუნველობა და როდის ვუბიძგებთ ამით „უცხო ხილის“ დააგემოვნებისკენ, გაქცევისკენ? ალბათ ეს არის ყველაზე დიდი საფიქრალი, რომელიც მშობლებს გარდატეხის ასაკში უნდა აწუხებდეს.

თავისუფლების საზღვრები – ცხადია, მოზარდისთვის მათი დადგენა აუცილებელია. ზღვრის გარეშე მშფოთვარედ და დაუცველად თავს გრძნობს მოზარდიც და მშობელიც.

ამიტომ ყველა ოჯახს თავისი წესები სჭირდება.

ფსიქოლოგები ამბობენ, რომ მოზარდები მხოლოდ ჩვენი მეგობრები არ არიან. მათ სჭირდებათ მკაცრი იერარქია, დაფუძნებული სანდოობასა და მხარდაჭერაზე. საუბარია არა ჰიპერკონტროლზე. ჰიპერკონტროლი ისეთივე საშიშია, როგორც სრული უკონტროლობა. თუ მოზარდს არ ექნება თვითგამოხატვის საშუალებები, აუცილებლად მოძებნის მას და ძიების პროცესი ყოველთვის უსაფრთხო როდია.

თავისთავად, მოზარდობა თვითძიების პერიოდია, როდესაც მოზარდს სურს შეიცნოს, ვინ არის, რატომ არსებობს, რაშია სამყაროს დანიშნულება. მშობელი კი, უნებურად, ხელს უშლის ამ კითხვებზე პასუხის ძიების პროცესს.

მშობლებს ახასიათებთ რადიკალიზმი. მათ სურთ მოზარდის ქცევის ხაზი მკვეთრად შეცვალონ, ხვალიდანვე დააწყებინონ ახალი, საზრიანი ცხოვრება. აღზრდის ეს სცენარი უარყოფით გავლენას ახდენს მოზარდზე. ნებისმიერი ადამიანი „მცირე ნაბიჯებით“ ცვლილებებს გაცილებით იოლად ეგუება, თანაც ეს მას პასუხისმგებლობის გააზრების საშუალებას აძლევს.

მაგალითად, თუკი მშობელი გადაწყვეტს, რომ მოზარდს ინტერნეტით სარგებლობა შეუზღუდოს, ეს კატეგორიული მიდგომა არ უნდა იყოს. სასურველია, მშობელმა მოზარდს უსაფრთხოების წესები განუმარტოს, ვიდრე დასაჯოს ან დაგმოს. მკაცრი სანქციების შემოღება შვილის ცხოვრების გასაკონტროლებლად განწირული მცდელობაა. მოზარდი მაინც ახერხებს კონტროლის ზონიდან გაღწევას და მშობლის მიმართ იმედგაცრუება უჩნდება.

ინგლისის კოლეჯებში ნარკომოხმარების მიზეზთა კვლევის დროს, ერთ-ერთმა ახალგაზრდამ განაცხადა, რომ მთელ მის ცხოვრებას, ყოველ ნაბიჯს უფროსები აკონტროლებდნენ. ამიტომ მან ნარკოტიკების მოხმარება დაიწყო. „მშობლები ვერ აკონტროლებდნენ ჩემ მიერ ნარკოტიკების მოხმარებას. ეს იყო გარემო, რომელიც თავისუფლების განცდას მანიჭებდა“, – აღიარა ახალგაზრდამ.

მშობლების ჰიპერმზრუნველობის კიდევ ერთი ნაყოფი მოზარდი ადამიანის ინფანტილიზმია, მისი გახანგრძლივებული „ბავშვურობა“, ცხოვრების სირთულეებისადმი მოუმზადებლობა, დამოუკიდებლად პრობლემების გადაჭრის უუნარობა. ის ადვილად ექცევა უფრო გამოცდილი მეგობრების გავლენის ქვეშ. მას იოლად აჯერებენ, რომ ნარკოტიკების ან ალკოჰოლის გასინჯვა არაფერს ავნებს. „სათბურის“ პირობებში აღზრდილი, სოციალურად დაცულ მშობელთა შვილები და მათი „ჯიბის“ ფული მადას უღვივებს მომხმარებლებს. სამწუხაროდ, დღევანდელ საქართველოში არ არსებობს ამ კუთხით მოქმედი პრევენციული პროგრამები – არც სკოლებსა და არც სხვა სივრცის ფარგლებში, საკანონმდებლო ცვლილებებს კი საზოგადოების დიდი ნაწილი უნდობლობით ხვდება. ამიტომ მშობლებს და სკოლას ჯერჯერობით ისღა დარჩენიათ, თავად აკონტროლონ და არ დაუშვან სიტუაცია, როდესაც მოზარდები ნარკოტიკების მოხმარებას თავისუფლებასთან გააიგივებენ.

მოზარდის ნაბიჯი ნარკოტიკებისკენ არ არის კატასტროფა. ეს არის ასაკისთვის დამახასიათებელი ქმედება, რომლისთვისაც ნოყიერ ნიადაგს ხშირად უფროსი თაობა ვქმნით. მოზარდის სურვილი, მოიხმაროს ნარკოტიკი და ალკოჰოლი არის საპასუხო რეაქცია ჩვენივე ქმედებებზე ან უმოქმედობაზე. გარდა ამისა, ბევრ მოზარდს აინტერესებს ცნობიერების ხელოვნურად გაფართოება, ახალი, სენსორული გამოცდილების მიღება. ისინი ცდილობენ „ცხოვრებაში ყველაფერი ნახონ“, „უცხო ხილის“ დაგემოვნებით გახდნენ უფრო ავტონომიურები და სოლიდარობა გამოუცხადონ ნარკო- და ალკოდამოკიდებულ კუმირებს.

ჩვენი ზედმეტად აგრესიული რეაქციით შეიძლება დავაზიანოთ მოზარდი, გავუძლიეროთ პროტესტი ზრდასრული საზოგადოების წინააღმდეგ. თუ მოზარდმა ერთხელ მოიხმარა ნარკოტიკი, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ნარკომომხმარებელთა სიას უნდა მივაკუთვნოთ. მხოლოდ მოზარდთა მცირე ნაწილი, ვინც ნარკოტიკული ნივთიერებები ერთხელ დააგემოვნა, კვლავ იყენებს მათ. თუმცა აუცილებელია დაუყოვნებლივ დავარწმუნოთ, რომ სწორედ უწყინარი ცნობისმოყვარეობა ხდება ურთულესი გზის – ქრონიკული დაავადების საწყისი.

მაშინაც კი, თუ ოჯახი ყველაზე ჰარმონიულია, თქვენს შვილს არ აკლია მზრუნველობა და ყურადღება, კარგად სწავლობს, უყვარს კითხვა, იტაცებს სპორტი და პატივს სცემს ხანდაზმულებს, ეს მაინც არ ნიშნავს იმას, რომ მოზარდი არასოდეს მიიღებს ნარკოტიკს ან ალკოჰოლს. ეს ილუზიაა. ილუზიაა ისიც, რომ მხოლოდ დეპრესიული, რთული ან შემოქმედებითი მოზარდები არიან მიდრეკილნი ამის მიმართ. მოხმარება შეიძლება განაპირობოს საბედისწერო შემთხვევითობამ, კონკრეტული სიტუაციით გამოწვეულმა დროებითმა საჭიროებამ და სხვ.

„ჩემი ცხოვრება იმდენად საინტერესოა, რომ ნარკოტიკებზე უბრალოდ არ მიფიქრია“, – ეს არის ის იდეალური წინადადება, რომელიც ჩვენს მოზარდებს უნდა ვათქმევინოთ. მოზარდის ცხოვრება რომ საინტერესო და დატვირთული იყოს, მშობლის ხელშეწყობაა საჭირო. საჭიროა სახელმწიფოს თანადგომაც, რომელსაც ყოველთვის უნდა ჰქონდეს ამბიცია ჰყავდეს სულიერად და ფიზიკურად ჯანსაღი მომავალი თაობა.

საკითხები მოსწავლეებთან განსჯისა და დისკუსიისთვის

ცხოველს აქვს უფლება დაცული იყოს ადამიანის გამოყენებისგან. ეს არის შეხედულება, მოსაზრება, რომელიც ჯერ კიდევ ბუნდოვანი და საკამათოა.

ცხოველთა უფლებები არ გულისხმობს ცხოველისთვის იმავე უფლებების მინიჭებას, რაც ადამისნს აქვს. და, აქვე, ცხოველთა უფლებები განსხვავდება ცხოველთა სამყაროს დაცვის კანონმდებლობისაგან.

თუ ცხოველთა უფლებებისთვის მებძროლ ადამიანებს დავუჯერებთ, ცხოველთა უფლებები ემყარება ცოდნას, რომ ცხოველიც განიცდის და აქვს ტკივილის შეგრძნების უნარი. მათი მოსაზრებები ეყრნობა შემდეგ არგუმენტებს:

რას ნიშნავს ცხოველის უფლება, დაცული იყოს ადამიანის მიერ  გამოყენებისაგან?

ადამიანები ცხოველებს მრავალი გზით იყენებენ, მათ შორის, ცხოველი გამოიყენება ხორცისთვის, ექსპერიმენტებისთვის, ბეწვისთვის (ტანსაცმლისთვის), ნადირობის დროს, თუ ცირკში.

ადამიანებს არ სჭირდებათ ხორცი, კვერცხი, რძე, ბეწვი, ნადირობა თუ ცირკი. რაც შეეხება ცხოველებზე სამეცნიერო ცდების ჩატარებას, ბევრი ადამიანი გაიზიარებს მოსაზრებას, რომ კოსმეტიკური პროდუქტის ტესტირება ცხოველზე არ არის საჭირო. ახალი პომადის დატესტვა არის დაუსაბუთებელი არგუმენტი იმისთვის, რომ მოკლა, მაგალითად, ასობით ან ათასობით კურდღელი.

მაგრამ, სამეცნიერო ცდების ჩატარება შესაძლოა გამართლებული იყოს, თუ ასეთი სამეცნიერო ცდა შედეგად მოიტანს წინსვლას ადამიანის ჯანმრთელობის დაცვის საქმეში. თუმცა, აქტივისტები, რომლებიც იბრძვიან ცხოველის უფლებებისთვის, მიიჩნევენ, რომ მორალურად ეს ისევეა გამართლებული, როგორც ცდების ჩატარება, მაგალითად, ბავშვებზე.

რა არგუმენტებით არის გამყარებული ადამიანის მიერ ცხოველების გამოყენება?

ძირითადად, გავრცელებულია მოსაზრებები, რომ:

• ცხოველს არ შეუძლია ფიქრი და განსჯა;
• ცხოველი არ არის ისეთივე მნიშვნელოვანი, როგორც ადამიანი;
• ცხოველს არ აქვს ვალდებულებები;
• ღმერთმა ცხოველი შექმნა იმისთვის, რომ ადამიანებმა გამოვიყენოთ.

ცხოველთა უფლებების დამცველი აქტივისტების აზრით, უფლებები არ შეიძლება დამოკიდებული იყოს ფიქრისა და განსჯის უნარზე, რადგან ამ შემთხვევაში, საჭირო იქნებოდა ჩაგვეტარებინა IQ ტესტი ადამიანებზე, თუ ვის შეიძლება ჰქონდეს უფლებები და ვის არა. მაგალითად, ამ ლოგიკით მცირეწლოვან ბავშვებს არ უნდა ჰქონდეთ უფლებები.

მნიშვნელობის მიხედვით უფლებების მინიჭებაც არასწორია, რადგან მნიშვნელობის განსაზღვრა მეტად სუბიექტურია და ადამიანებს საკუთარი წარმოდგენა აქვთ, თუ ვინ ან რა არის მნიშვნელოვანი მათთვის. ადამიანმა შეიძლება ჩათვალოს, რომ მისი შინაური ცხოველი უფრო მნიშვნელოვანია მისთვის, ვიდრე ის უცხო ადამიანი, რომელიც მისგან შორს, ქვეყნის დასალიერში ცხოვრობს.

მოვალეობებიც არ არის კარგი კრიტერიუმი უფლებების მინიჭების საფუძვლის განსასაზღვრად, რადგან მაშინ, ადამიანებს, რომლებსაც არ შეუძლიათ თავიანთი ვალდებულებების გაცნობიერება, არ უნდა მიენიჭოთ უფლებები.

ცხოველთა უფლებების მომხრეთა მოსაზრებით, რელიგიური არგუმენტებიც არ არის საკმარისი საფუძველი, უარი ვთქვათ ცხოველთა უფლებებზე, რადგან ასეთი მოსაზრებები სუბიექტური და პერსონალურია.

უნდა ჰქონდეთ თუ არა ცხოველებს ისეთივე უფლებები, როგორიც ადამიანებს აქვთ?

ზოგიერთის წარმოდგენით, ცხოველთა უფლებების მხარდამჭერებს სურთ, ცხოველებსაც ისეთივე უფლებები ჰქონდეთ, როგორიც ადამიანებს აქვთ. თუმცა, ეს მცდარი მოსაზრებაა. რადგან, ცხოველთა უფლებების დამცველები არ მოითხოვენ, რომ, მაგალითად, კატას ჰქონდეს არჩევნებში მონაწილეობის უფლება. საკითხი ასე არ დგას, არამედ ასე: გვაქვს თუ არა უფლება, ცხოველები გამოვიყენოთ ჩვენი მიზნებისა და ინტერესებისთვის?

ცხოველთა უფლებები და ცხოველთა სამყაროს დაცვა

ცხოველთა უფლებები განსხვავდება ცხოველთა სამყაროს დაცვის ვალდებულებისაგან. ზოგადად, „ცხოველთა უფლებები” გულისხმობს, რომ ჩვენ არ გვაქვს უფლება, გამოვიყენოთ ცხოველები ჩვენი ინტერესებისთვის, ხოლო ცხოველთა სამყაროს დაცვის ვალდებულება ნიშნავს, რომ ადამიანებს შეუძლიათ გამოიყენონ ცხოველები, თუ ცხოველთან მიმართებაში მოპყრობა „ჰუმანური” იქნება. მაგალითად, პირველ შემთხვევაში, ჩვენ არ შეგვძლია მოვკლათ ცხოველი გამოკვების მიზნით, ხოლო მეორე შემთხვევაში, თუ ცხოველს მოვკლავთ იმისთვის, რომ გამოვიყენოთ მისი ხორცი, მაშინ ეს უნდა გავაკეთოთ „ჰუმანურად” და ცხოველთა სასაკლაოებზე უნდა აღმოიფხვრას პრაქტიკა, როდესაც ცხოველი სიკვდილის წინ განიცდის ტანჯვას.

საქართველოში „მოქმედებს ცხოველთა სამყაროს” შესახებ კანონი. კანონის თანახმად, ცხოველთა სამყარო ბუნებრივი გარემოს ერთ-ერთი ძირითადი შემადგენელი ელემენტია. ცხოველთა სამყარო წარმოადგენს ქვეყნის და ასევე მსოფლიოს ბიოლოგიური მრავალფეროვნების უმნიშვნელოვანეს ნაწილს. მას განსაკუთრებული ადგილი უკავია ბიოსფეროს დაცვისა და მდგრადობის შენარჩუნების, აგრეთვე საქართველოს მოქალაქეთა სულიერ და მატერიალურ მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილებისა და მომავალი თაობების აღზრდის საქმეში. საქართველოს სახმელეთო ტერიტორიის, საჰაერო სივრცის, ტერიტორიული წყლების, კონტინენტური შელფისა და განსაკუთრებული ეკონომიკური ზონის ფარგლებში არსებული ცხოველთა სამყარო საქართველოს ეროვნული სიმდიდრეა და მას სახელმწიფო იცავს.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 259-ე მუხლის თანახმად კი, ცხოველისადმი სასტიკი მოპყრობა დასჯადია. კერძოდ, ცხოველისადმი სასტიკი მოპყრობა, რამაც მისი დაღუპვა ან დასახიჩრება გამოიწვია, აგრეთვე ცხოველის წვალება, ისჯება ჯარიმით ან გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით ერთ წლამდე. იგივე ქმედება, ჩადენილი:

ა) ჯგუფურად;

ბ) არაერთგზის;

გ) მცირეწლოვნის თანდასწრებით –

ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორ წლამდე.

ვფიქრობ, საინტერესო უნდა იყოს, მოსწავლეებთან ერთად ცხოველთა უფლებებსა და ცხოველთა სამყაროს დაცვის ვალდებულებაზე დისკუსია და სტატიაში მოყვანილ არგუმენტებზე მსჯელობა და განხილვა.

„ადამიანო, შენს წინა ვარ, თუ რამეს ეძებ, ადამიანო, შენს წინა ვარ, მიყვარხარ, მიცან!”

წელიწადის ერთადერთი დღე – 31 იანვარი არ უყვარს  – ირინე ონიანს. ამ დღეს მისი უმცროსი და, მხატვარი, პოეტი ესმა ონიანი გარდაიცვალა. ირინე ესმა ონიანის სახლის მასპინძელია. თუკი ვინმე აღმაშენებელის გამზირზე იმ შენობას ჩაუვლის, სადაც გახუნებულ შინდისფერ მარმარილოს ბარელიეფს ესმა ონიანის სახელი აწერია, შეუძლია შეჰყვეს ამ სახელს სადარბაზოში, ავიდეს ბოლო სართულზე და ესტუმროს დეიდა ირინეს, რომელიც ყოველდღე ისედაც სტუმარს ელოდება; გულშემატკივარს,  ესმას შემოქმედების თაყვანისმცემელს ელოდება და არის ამ მოლოდინში ვეებერთელა ტკივილიც და სიცოცხლით სავსე იმედიც!..

უცნაური ბედის შემოქმედია ესმა ონიანი. მისი რანგის ხელოვანს ალბათ, გაცილებით მეტი ყურადღება და დაფასება უნდა ჰქონოდა სიცოცხლეშიც და მერეც, თუმცა გარემოს (საზოგადოებას, კოლეგებს) დიდად არც არასდროს გაუნებივრებია. თითქოს ცხოვრებამ საგანგებოდ იმომჭირნევა მისი ამქვეყნიური „პატივი“, რათა მთლიანად ჩაძირულიყო ესმა ონიანი თავისი უკიდეგანო და ღვთაებრივი მარტოობის ბრწყინვალებაში და სრულყოფილად მიძღვნოდა შემოქმედებას – მის დედოფლურ ხვედრს, ნიჭს, ბოლოს კი, თავად ქცეულიყო თავისივე პოეზიად და მხატვრობად, როგორც ყველა ჭეშმარიტი რჩეული…

ხოლო მან, ვინც ასეთ სულებს ირჩევს ხოლმე თავისი ნების გამოსახატად, კარგად იცოდა, რა თიხაც იყო ესმა ონიანი – სამეფო ძღვენი, დიდი სული, რომელმაც უხმაუროდ და ღირსეულად დაიუნჯა ღვთაებრივი ჩანაფიქრი. ასეთ ხელოვანებს ვერც იჩერებს ხოლმე წუთისოფელი, თავის ბლანტ შრეებზე, ისინი მუდმივად სადღაც შორს არიან, ძალიან შორს, სხვაგან და თან ყველაზე ახლოს – ადამიანთან.

„მალტე ლაურიდს ბრიგეს ჩანაწერებში”, რაინერ მარია რილკე თავის პერსონაჟს, 28 წლის ყმაწვილს ასეთ რამეს ათქმევინებს: „მე ვსწავლობ ხედვას. არ ვიცი, რა არის ამის მიზეზი, რომ ყველაფერი უფრო ღრმად იჭრება ჩემში და იმ ადგილას აღარ ჩერდება, სადაც ადრე წყდებოდა ხოლმე. რაღაც შინაგანი სამყარო აღმოვიჩინე, რომლის შესახებ არაფერი ვიცოდი წინათ”.

მალტე ბრიგემ ეს ყოველივე საკუთარ თავში, პარიზში მოგზაურობისას აღმოაჩინა. რილკეს ეს ერთადერთი რომანიც აღმოჩენის, ხედვის სასწაულს ეძღვნება. არ ვიცი, ვისთან როგორ და როდის, მაგრამ, როცა ესმა ონიანს ვკითხულობ, მტკიცედ მგონია, რომ ნებისმიერ მის წამკითხველში, კითხვის და ხედვის „გახსნის” წამი ერთმანეთს დაემთხვევა. ესმას პოეზია იქცევა იმ ღვთაებრივ მომენტად, როცა ადამიანმა ხედვა უნდა დაიწყოს.

რადგან, თავად ესმას პოეზიაა ამ ღვთაებრივი წამის – ადამიანში გულის, იგივე უფლის თვალის ახელის შეყოვნება. გამუდმივება. თავადაა ეს პოეზია ამ ამაღლებულიდან განცდილი და დანახული სამყარო. ხილული სინამდვილე – უცხო, მაგრამ მშობლიური, თავისთავადი.

ეს სიტყვაც „ნამდვილი”, ესმა ონიანის საყვარელი სიტყვაა და „დიდის”, „ჭეშმარიტის”, „გენიალურის” ნაცვლად მხოლოდ მას იშველიებს. შესაბამისად, ჩვენ „დიდ პოეზიაზე” კი არა, ნამდვილ პოეზიაზე ვსაუბრობთ.

როდის გავიცანი ესმა ონიანი?

მახსოვს ნახატები. უფრო სწორედ, რამდენიმე პორტრეტი – დედის, დის, საკუთარი, გურამ რჩეულიშვილის. მახსოვს ფერები და ის, რომ ამ ფერებმა ჩემს ცხადშიც გადმოინაცვლეს – მთელი ცა და ცისქვეშეთი ბროწეულისფრად ღუოდა, სულშიც სამუდამოდ ჩამელექა, როგორც კაბაზე გადაქცეული ღვინის ღრუბელი… მახსოვს, სადღაც ეწერა ესმა ონიანის მეგობრობაზე ჩემს ორ უსაყვარლეს მწერალთან – გურამ რჩეულიშვილთან და ერლომ ახვლედიანთან. სახელებიც კი, უცნაურად მჟღერი შეარქვა თურმე მათ და ასე, ერთმანეთში მონათლულები ცხოვრობდნენ. მერე კი, საკუთარ ისტორიაშიც გახაზა წამი, სამუდამო სამანი, მიჯნა, რომლის აქეთაც „ესმას ესმა”. საკუთარ სახელში ზმნის სიმძიმით ჩაკირული ეს მისტერია მისივე ბედისწერად იქცა.

დიახ, ესმა.

ლაღობდა კიდეც თავისი სახელის მისტიკური ევფონიით:

„ეს იყო ვინმე ქალი ესმაო,

სუყველაფერზე ასე ამბობდა:

ეს მე ვიციო, ეს მე მესმაო”.

ადამიანს ალბათ ყველაზე უფრო, თავისი მგრძნობელობა აახლოებს ჭეშმარიტებასთან. ეს მგრძნობელობა, ცხადია, შემოქმედში კიდევ უფრო გაძლიერებულია. ზოგჯერ კი, ისეთი მძლავრიც, რომ კლდეს გახეთქავს თავისი გულისშემძვრელი სიფაქიზით. რილკეს რომანის პერსონაჟი ვახსენე, მისი ხედვის მთავარი მიზეზიც სწორედ უკიდურესად გაფაქიზებული მგრძნობელობაა; მდგომარეობა, რომელიც მთლიანობაში განაჭვრეტინებს მას სამყაროს. განაჭვრეტინებს როგორც ჭეშმარიტ ხელოვანს. პოეტს. ესმა ონიანის ლექსები მგრძნობელობის უმაღლეს რეგისტრშია შესრულებული. განცდის სინატიფე, სიღრმე და სიკამკამე ერთდროულად, საბედისწერო იერს სძენს და მთლიანად ლექსი კი ისე იკითხება, როგორც ხელისგულზე დაყურსული ნაღმი, ან როგორც ნოტიო ტოტზე აბერილი ქერქი – კვირტის გადმოსკდომამდე.

„და ჩემი მკლავების თეთრი ერთობა

ახლა ეჩვენებათ თრობად და სიკვდილად,

ასე ვისახებით ახლა ამ განფენით,

ჩემ მიერ სახებით შეკრულნი ირგვლივად”.

აქ ყველა დაბადებას განსაკუთრებული ელვარება ახლავს. განუზომელი, ღვთაებრივი დღესასწაული:

„ენის ბაღნარში ფშუოდნენ უკვე ფარშავანგები,

აღარ ჰქონდა შეუკვეცავს საყრდენი მყარი –

და დანის პირზე ბასრად აინთო ნამდვილი სიტყვა,

და ტყვიასავით დაიტენა სისხლის მზეთა გამოსასხმელად”.

ამ ლექსს „თავისუფლების მკაცრი საკანი” ჰქვია. პატარა, სულ რამდენიმე სტრიქონიანი ლექსია, მაგრამ ეპოსის სივრცე და ჰორიზონტი აქვს. სათაურშივე – ანტითეზის სიმძიმე – სად თავისუფლება და სად მისივე საკანი. მთელი ლექსი კი პარადოქსითაა გაჟღენთილი, ისევე, როგორც ესმა ონიანის პოეზია და აზროვნება.

შემოქმედის თავისუფლება – ენის, გნებავთ სიცოცხლის საკნითაა შემოზღუდული; მსხვერპლშეწირვის სისხლიან მზეს ბაღნარში მფშვინავი ფარშავანგების სიმშვიდე აცხრობს; ის ნამდვილი, ის მარადიული სიტყვა – შემოქმედის სულის ნაყოფი – დანის პირზე ანთია და საბედისწეროდ ელვარებს… ყოველივეს კი ერთი თვალი ჭვრეტს. ის, ვინც „არც როს ინებებს უღირს შვილთა გამოსარჩლებას – მწიფე შავით ნთქავს, ფარვა-საკმარით”.

უღირსთათვის არცაა ალაგი თავისუფლების მკაცრ საკანში.

ეს ანტინომიური სივრცეც – თავისუფლების საკანი – უკეთეს მსაზღვრელად მესახება იმ სივრცის აღსაწერადაც, რასაც ესმა ონიანის ლექსის კომპოზიცია, არქიტექტონიკა ჰქვია. მისი ლექსები იმდენად მონოლითური, მყარი, შეკრულია, რომ მკითხველს მთლიანობაში „ეძლევა” შესაგრძნობად და აღსაქმელად. თავადაც წერს ამის შესახებ: „თქვენ მე ვერ მიპოვით ბზარს (როდესაც მე დარწმუნებული ვაკონკრეტებ სათქმელს), ვერსაიდან შემომეღვრებით, ისეა აგებული ჩემი სათქმელის რაობა, ვერ მიეწებებით, მიემატებით, ვერ შეიჭრებით, ვერ პოულობთ ნაწიბურებს, რომელიც მისი გადახსნის საშუალებას მოგცემდათ”.

ესმა ონიანის პოეზიაში ეპოსის სული იძვრის. არამხოლოდ მითოსური სიუჟეტების, ინტერპრეტირებული ანდრეზების, დრამატული ეპიზოდების გამო. არამედ სათქმელის არქიტექტონიკაშიც ეპიკოსის ოსტატობა მჟღავნდება, ლექსის მხატვრული იდეის გადაწყვეტაშიც. ეს პოეზია ერთდროულად ძველიცაა და უახლესიც, ანუ, მარადიული. ნებისმიერი ქვეყნის ეპოსს დაამშვენებდა მისი ლექსები „დალი კლდეში მშობიარობს”, „მოღალატე ცოლის ამბავი”, „დედის დედა და უპოვარი ეფემია მეზობელი სოფლიდან”. ეს მძლავრი ეპიკურობა, ესმა ონიანის შემოქმედების მთავარი ბუნების – მთლიანობის, მონოლითურობის მიზეზი მგონია. ამ პოეზიაში ერთმანეთისგან გაუმიჯნავია სიცოცხლისა და სიკვდილის საიდუმლოებანი, თანაბარი მხურვალებითაა განცდილი დღისა და ღამის, ანუ მზისა და სიზმრის მისტერია. აქ ერთმანეთს ისე ენაცვლება თუნდაც შავი და წითელი, რომ მათი შინაგანი კონტრასტი საერთო დასაბამის, პირველ-ფერის არსებობას ადასტურებს.

ეპიკური, მტკიცე, შესაძლოა ოდნავ მკაცრიც კი, თუმცა ამომავალი მზის დიდებულებით სავსე შინაარსი ესმა ონიანის პოეზიაში მისმა სვანურმა წარმოშობამაც განაპირობა. ამ პოეზიას მზის სადიდებელი მუსიკა ახლავს. ხან სვანეთის მთებივით მძიმედ, ვეება აკორდებით მოზანზარებს (ეს სიტყვაც „ზანზარი”, ესმას საყვარელ სიტყვათა მწკრივიდანაა.), დუმილის პაუზებად კი, სქელი და მფშვინავი ნისლები წვება, ხან კლდეთა თავზე მოწმენდილი ცის სიკამკამე აქვს, მკაფიოდ გესმის, ბატკნის ეჟვნებივით როგორ წკრიალებენ ვარსკვლავები. ასეთი მოტივითაც გემღერება:

„მე – შთამომავალი შთამომავალთა,

როგორც მსხვერპლთა, ისე აფთართა,

ვარ წაგოზილი ერთ-ერთი გვარით –

მზის გვირგვინში ამომავალთა,

სისასტიკით შავად მართალთა,

მართლიდან კეთილ გამომავალთა,

გაშიშვლებული შუბლის გვირგვინით

წითელ გვირგვინში ამომავალთა,

შავი ღაზლით მაქვს შუბლი გაკრული

მე, შთამომავალს შთამომავალთა” (შთამომავალი”)

და, ასედაც:

„ამოვიწევთ ქვებიდან,

ამოვიშლით მხრებს,

ამართულებს ზევიდან

დაგვეცემა მზე.

მზე.

ვდგავართ ფეხებგამდგარი,

ემძიმება კლდეს,

თეძოჩაწურულები

თვითონ ვგავართ ქვებს,

მიშვერილებს ცისაკენ,

მიბჯენილებს მზეს”. (სვანების სიმღერა მზეზე).

არ ვიცი, რამდენად მნიშვნელოვანია დიდი შემოქმედისთვის დროის, ეპოქის კონტექსტი. ისტორიულ გამოცდილებას ამაზე სხვადასხვა მოსაზრება აქვს. არ ვიცი, რამდენად აუცილებელია საუკუნეთა შემდგომ იმის გააზრება, თუ რა ეპოქაში, რა კონკრეტული სახელმწიფო თუ საზოგადოებრივი ფორმაციის ჟამს დაიწერა „ილიადა” ან „ვეფხისტყაოსანი” და, რა თავისებურებები განაპირობა ვიქტორიანულმა ინგლისმა შექსპირის შემოქმედებაში. მარადისობის უშველებელ ტილოზე ხომ ყოველი დრო ხანდახან ძალიან პირობითია და, როცა ყველაფერი ქრება, მტვერდება, მხოლოდ მარადიული მშვენიერებანი რჩება, როგორც მთის წვერზე ამართული ბაზილიკები… და მაინც, ადამიანურ სამყაროში, რახან ყველანი თავისუფლების საკანში გავჩნდით, ეპოქაც ჩვენ-ჩვენი გვერგო. შესაბამისად, სრული პორტრეტის წარმოსაჩენად, ეპოქის ფონი ალბათ უპრიანია.

ამ შემთხვევაში კი, ესმა ონიანი, თავისი შემოქმედებით, პიროვნული ისტორიით, თავისუფლების მძლავრი განცდით – აბსოლუტურად ამოვარდნილია თავისივე ეპოქის ფონიდან. კომუნიზმისა და მასთან დაკავშირებული უამრავი უკეთურობის პირობებში, სტერეოტიპული, შიშიან-კომპლექსებიანი აზროვნების ჩარჩოებში, ღვთისგან დაცლილი სულიერების შემზარავ ჭრიალში, ესმა წარმოუდგენლად სუფთა, თვითმყოფად, ღვთიურ ხმას გამოსცემდა. მისი მხატვრობა და პოეზია, მისი ესეისტიკა, იყო რაღაც ახალი, ჯერ აქამდე არგანცდილი და არნანახი მშვენიერება. ეს ქალი აზროვნებდა მოელვარე პარადოქსებით, „გაუთიშავი გონებით”, როგორც თავად იტყოდა; სამყაროს ჭვრეტდა რენესანსულ, მსუყე, თავბრუდამხვევად სურნელოვან ფერებში, თითქოს ვიღაცას მასში, მის ეპოქაში, მთელს სააქაოში, ძალიან მოშივდა და ამ დიდი, საყოველთაო სულიერი შიმშილის დამპურებლად გაჩნდა მისი შემოქმედებაც. აინტერესებდა თემები, რომლებსაც უფრთხოდნენ და ერიდებოდნენ – სიკვდილ-სიცოცხლის, ღვთაების, ზეცის, ბოლოს და ბოლოს, ადამიანის! მისთვის ადამიანის ბედი იყო მთავარი სავალალოც და სალხინებელიც, ადამიანს იწვევდა თავის უკიდეგანო მარტოობაში, მას უხმობდა. მისი პოეტური იერი, მისი სულის მდგომარეობა ჯვარცმის მისტერია იყო, იდგა ეპოქისა და მარადისობის მიჯნაზე, მკლავებგაშლილი და უშიშრად ამბობდა: „მაჭედებდნენ როცა ლურსმანს ძვალში ჭახუნით, მივიწყებული ამოინთხა ჩემში მაშინვე, გული გამრთელდა სიყვარულით, გადანაპრული”… ის მეტყველებდა უცნაური ენით. უცნაური ინტონაციით, თითქოს შეძლო და დუმილი თარგმნა. თითქოს დუმილის გლუვ, თეთრ კედელს სულის იარაღით მიადგა და სიტყვებად გამოტეხა, გამოთალა.

რაც  უნდა ცრუთა და ბრიყვთა ასპარეზი იყოს ეს დედამიწა, რაც  უნდა ყალბთა და უსახურთა – სამყაროს ღვთის დიდი თვალი დაჰყურებს და ამ უამრავს ისევ ის ერთი წამი გადაწონის, ერთი მშვენიერი, მაღალი წამი, როცა ნამდვილი მკითხველი ნამდვილ პოეზიას ეზიარება.

როცა ეს წამი იმ თვალს მკითხველშიც აახელს.

ესმა ონიანის პოეზია ამ წამის მარადისობად იქცა.

31 იანვრის იებს კი ვინმე აუცილებლად მიუტანს – ირინე ონიანს, ესმას ერთადერთ დას და ჭირისუფალს, ვინმე, ვისაც ესმის ესმას ძახილი, სიკვდილის მერეც და სამუდამოდ, ესმის, უყვარს და მხნევდება ამით.

თავიდანვე უნდა ვთქვათ, რომ ღვინის შენახვისთვის საუკეთესო პირობები მიწისქვეშა მარანშია, მაგრამ ასეთი პირობები ყველა ღვინის მოყვარულს არ გააჩნია. პირველ რიგში, უნდა გავერკვეთ, რა პერიოდით აპირებთ ღვინის შენახვას სახლში. თუკი თქვენი ღვინის მარაგი რამდენიმე კვირაზე ან თვეზეა გათვლილი, ღვინის შენახვა დიდ სირთულეს არ წარმოადგენს. ამ შემთხვევაში ყველაზე მნიშვნელოვანია, ღვინო მოარიდოთ სიცხესა და სინათლეს და რამდენადაც შესაძლებელია, გრილი ადგილი მოუძებნოთ. გაცილებით რთულია რამდენიმე წლით ღვინის შენახვა, რადგან თქვენ უკვე ნამდვილად დაგჭირდებათ კარგი სარდაფი ან სპეციალური ღვინის მაცივარი, სადაც ღვინო მომწიფდება და დაცული იქნება სიცხის, სინათლისა და რყევისგან. არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება ღვინის გადაცივება. ამ დროს სასმელში შეუქცევადი ცვლილებები მიმდინარეობს: წყალი იყინება, გამოცალკევებული ორგანული მასა კი ფსკერზე ილექება. ტემპერატურის მკვეთრი ცვლილებები ძალიან ვნებს ღვინოს. ოპტიმალური ტემპერატურა 15-16°С -ია. თუმცა უფრო მაღალი ტემპერატურაც დასაშვებია.

იმის გარდა, რომ საჭიროა რეგულარული დაბალი ტემპერატურა, სარდაფი საკმაოდ ნოტიოც უნდა იყოს. იმ შემთხვევაში, თუ ტენიანობა დაბალია (60-80%-ზე ნაკლები), საცობი შეიძლება გამოშრეს, რაც ბოთლში ჰაერის შეპარვას და, შესაბამისად, ღვინის დაჟანგვას გამოიწვევს. ამიტომ იდეალურია, თუ სარდაფს მიწის იატაკი ექნება და არა ბეტონის ან ქვის, რადგან მიწა ბუნებრივ ტენიანობას ინარჩუნებს. მშრალ შენობაში საცობი შრება და ჰერმეტულობას კარგავს, ნესტიანში კი სოკო და ობი უჩნდება. დამღუპველია არა მხოლოდ ტემპერატურული რეჟიმის ხანგრძლივი დარღვევა (რაც უფრო ცხელა, მით სწრაფად „ბერდება” ღვინო), არამედ ტემპერატურის მცირეხნიანი ცვალებადობაც (მნიშვნელობა არა აქვს, მატებაა თუ კლება). 7 გრადუსზე მეტით რყევა საკოლექციო ღვინისთვის ნამდვილი კატასტროფაა: ე.წ. „თერმული შოკის” შემდეგ მისი შველა შეუძლებელია. ბუკეტი ნადგურდება და რჩება საშუალოსტატიკური მშრალი ღვინო, რომელიც არც ცუდია, არც კარგი, უფრო მეორადი შეიძლება ეწოდოს.

ძალზე მნიშვნელოვანია ბოთლების შენახვა ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში. ასე ღვინო უკეთ სუნთქავს და საცობიც არ შრება. შესაძლოა, უცნაურად მოგეჩვენოთ, მაგრამ ნებისმიერი უცხო სურნელი ადვილად აღწევს მჭიდროდ დახურულ ჭურჭელშიც კი. ამიტომ ძალზე მნიშვნელოვანია, რომ შენობა, სადაც სასმელია მოთავსებული, კარგად ნიავდებოდეს. თუ სარდაფში ღვინოსთან ერთად ბოსტნეული და ხორცი ინახება, ან ჩახუთული ჰაერია, ღვინოც შესაბამის გემოს შეიძენს, შესაძლოა, გაფუჭდეს კიდეც. აღარაფერს ვამბობ გარაჟებში ღვინის შენახვაზე, სადაც საბურავები, ბენზინი, მანქანის ზეთი და სხვ. ინახება.

კიდევ ერთი პირობაა სიბნელე. სინათლე უარყოფით ზეგავლენას ახდენს ღვინოზე. თაროებზე გადანაწილებისას თეთრი და ვარდისფერი ღვინოები, მათ შორის, ცქრიალაც, უკეთესია იატაკთან ახლოს მოვათავსოთ, სადაც მეტი სიგრილეა. კახური ტიპის ღვინოებს, ნახევრადტკბილსა და წითელ ღვინოებს კი შეგვიძლია თაროს შუაში ან უფრო ზემოთ მივუჩინოთ ადგილი. სიმშვიდე ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ფაქტორია. თუ თქვენი სახლის ახლოს რკინიგზა ან მეტრო გადის, ვიბრაცია სტელაჟებს შორის სპეციალური საფენით გაანეიტრალეთ.

უნდა გვახსოვდეს, რომ ღვინის რამდენიმე წლით შენახვას მხოლოდ მაშინ აქვს აზრი, როცა ღვინოს ამის პოტენციალი აქვს, დაავადებული არაა და ღვინის იმ ტიპს მიეკუთვნება, რომლის დაძველებაც მიზანშეწონილია. მაგალითისთვის, არანაირი აზრი არა აქვს, დიდხანს შევინახოთ 2-ლარიანი თეთრი ჩამოსასხმელი ღვინო, ან ქინძმარაული, ხვანჭკარა და ნახევრადტკბილი ცქრიალა ღვინო. დავარგებისთვის უფრო მაღალხარისხიანი, განსაკუთრებულ ადგილებში მოწეული ყურძნიდან დაყენებული ღვინოებია კარგი – თეთრიც და წითელიც. კარგად ძველდება კახურად, ქვევრში დაყენებული ღვინო და, რა თქმა უნდა, საფერავი, რომელსაც გამორჩეული პოტენციალი აქვს და წლების მანძილზე სულ უფრო იხვეწება და იცვლის ბუნებას. ცხადია, დასაძველებელი ღვინოების რიცხვი ამ ჩამონათვალით არ ამოიწურება.

არანაკლებ პირობებს საჭიროებს სასმელი საწარმოში, მაღაზიაში თუ სადისტრიბუციო ქსელში შენახვისას. სამწუხაროდ, ყველა მწარმოებელი ფირმა ვერ იცავს პირობებს, ხშირად მიმწოდებლებიც გულგრილად ეკიდებიან ამ საქმეს, რომ აღარაფერი ვთქვათ მაღაზიებზე. წარმოიდგინეთ მყიდველის მდგომარეობა, რომელიც ერთ ბოთლში 85 ან 100 ლარს იხდის, ღვინისგან რაღაც განსაკუთრებულ შთაბეჭდილებებს მოელის და ამ დროს აღმოჩნდება, რომ ეს ღმერთების სასმელი არაფრით განსხვავდება მისი მეზობლის პლასტმასის კასრში ჩაწურული ღვინისგან. ასეთ დროს ბევრი იღბალს, საკუთარ გამოუცდელობას ან ცუდ წელიწადს ადანაშაულებს, მაგრამ ისეთებიც არიან, ვინაც ყველაფერს ბედისწერას არ აბრალებს და საფუძვლიანად უღრმავდება პრობლემის არსს, სწავლობს ღვინის შენახვის პირობებს; იცის, როგორი იყო ღვინო ჩამოსხმისას, ერთი წლის შემდეგ; ინტერესდება იმით, თუ როგორ დამზადდა ღვინო და ზუსტად ხვდება, რისი ბრალი შეიძლება იყოს ღვინის გაფუჭება.

ალბათ გინახავთ ღვინის მაღაზიებში ან სუპერმარკეტებში ვერტიკალურად გამოფენილი ძვირფასი ღვინოები. ამ ვიტრინებში სინათლეცაა, სითბოც და ტენიანობაც, ერთი სიტყვით, ყველაფერი ის, რაც სასმელს არ უყვარს. თუ ამ საკითხის განხილვას მენეჯერთან შეეცდებით, შესაძლოა გიპასუხონ, რომ მათ მაღაზიაში ღვინო ისეთი სისწრაფით იყიდება, ხანგრძლივ შენახვაზე ლაპარაკიც ზედმეტია. შედარებით იაფფასიანის შემთხვევაში ეს ასეცაა, მაგრამ როცა საქმე ეხება 50-დან 100 ლარის ღირებულების და უფრო ძვირიან სასმელს, მსგავსი არგუმენტები სიმართლეს არ შეესაბამება. ასეთი ღვინოები მყიდველს საკმაოდ დიდხანს ელის.

– ყური დამიგდე, ჰეკი, ორ ბურთულას მოგცემ მაგაში. თუ გინდა პარასკევ ღამით ჩხრიალების დასაჭერადაც გაგყვები…

ჰეკლბერი ბარემ მკვდარ კატაშიც არ გაცვლიდა, მაგრამ იმ დღეს განსაკუთრებით კარგ ხასიათზე გახლდათ. მამამისი, მთელი კვირა შესრულდა, არ გამოჩენილა, თანაც ყური მოჰკრა, თითქოს მეთევზეებს სანაპიროზე მკვდარი ეპოვნათ.

– იცი რა, ეგებ თუთუნი მიშოვო, საუკუნეა არ დამიღეჭავს, ბოლო-ბოლო, შეფერდსონების წიგნების მთელი კარადა ეტევა აქ…

– მისმინე, ჰეკი, შენ მაინც არაფერში გჭირდება ეგ ყუთი, – საშინლად არ მინდოდა, ჩემი რეპუტაციის კაცს, თუთუნის მოსაპარად ბიძაჩემის ოთახში შეძრომა.

ჰეკლბერიმ ზარმაცად მოიხედა, ცოტაც გაწყდა – გულგრილ სტვენას მოჰყვებოდა და გზას გაუდგებოდა.

– ჯანდაბას, იყოს ეგრე, ოღონდ ახლავე მომეცი.

მესამე დღეს მთელი კლასის დასანახად ჯოხი ოცდაათჯერ დამკრეს, დამაფიცეს, რომ ამ საშინელ, ლუციფერის ყუთს არასდროს გავეკარებოდი, ხოლო სახლში რომ მივბრუნდი, დეიდა პოლიმ ისე ხმამაღლა მიყვირა, რომ… გამომეღვიძა.

რა საშინელი სიზმარი იყო. რაღაც რომ გაწვალებს, ჩაგყვება და ეგ არის. წინა დღეს მეგობრებს შევხვდი, ვსაუბრობდით და სხვათა შორის, ისიც მითხრეს, რომ არსებობს შეუცვლელი ფენომენები, მათ შორის ბეჭდური წიგნი და რომ მისი სუნი და ფურცელზე ხელის შეხების შეგრძნება განუმეორებელია და რომ ქინდლი… და რომ ქინდლი… და რომ ქინდლი და ა.შ.

მე მივუგე – ყველაფერი იცვლება, ადრე რაფსოდები იყვნენ, მერე ხბოს ტყავი გაშალეს, მერე ეშმაკის მანქანა ამუშავდა (გუტენბერგად უხმობდნენ), ახლა ეს არის – ელექტრონული ფორმატი, მერე ის იქნება – ჯერ არ ვიცი. და საერთოდაც – შევარბილე ტონი – რა უშლის ხელს მათ თანაცხოვრებას, ვისაც რა უნდა, იმას იყიდის და წაიკითხავს.

ხოლო მათ თავი გაიქნიეს და ერთხმად თქვეს გულში: „საწყალობელ იქმნა უბადრუკი გიორგი, რამეთუ უვარ-ჰყო ჭეშმარიტი ღმერთი და აღიარა ატროშანი და შეერთო იგი უღმრთოთა”.

ხოლო მე წამოვედი და გზაზე ვფიქრობდი, გაივლის კიდევ ასიოდ წელი და კედელთან… კედელთან კი არა, სადმე მდგარი ჩემი (შენი, მისი) შვილიშვილი ეტყვის ვინმეს, რომ არსებობს შეუცვლელი ფენომენები, მათ შორის ქინდლი და რომ მისი სუნი და ეკრანზე ხელის შეხების შეგრძნება განუმეორებელია…

კი, ასე იქნება… ვიხუმრებ ვულგარულად: ერთადერთი რაც შეიცვლება, საპირფარეშოს ქაღალდის კრიზისის დროს, ქინდლის ვერ დავეყრდნობით… ანუ „ტუალეტის ქინდლები” (ალბათ) არ იარსებებს.

ჰოდა, ახლა როცა გამეღვიძა, ერთხანს ვფიქრობდი. მერე გავბრაზდი, გავბრაზდი და ჯანდაბას სახეაწითლებული მასწავლებელი და მოქირქილე კლასელები. ოცდაათ ჯოხსაც აიტანს კაცი.

– ყური დამიგდე, ჰეკი…

მოსწავლემ უნდა იცოდეს, რა უფლებები აქვს, რადგან მხოლოდ ამ შემთხვევაში შეძლებს, განსაზღვროს, როგორ უნდა მოექცეს სხვა ადამიანი მას და როგორ უნდა მოექცეს ის სხვას.

ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების სწავლება მოსწავლეებისთვის უსაფრთხო გარემოს ქმნის. სწავლის პროცესში ისინი აკეთებენ აღმოჩენებს, აქვთ დისკუსიები, გამოწვევები, აყალიბებენ საკუთარ შეხედულებებსა და ღირებულებებს.

უფლებების ცოდნა და მათი პატივისცემა მოსწავლეს შესაძლებლობას აძლევს, იყოს ტოლერანტული, ებრძოლოს ცრურწმენებს. ეს საჭიროა, თუ გვსურს, ახალგაზრდებს ერთმანეთთან პოზიტიური დამოკიდებულებები და გახსნილი გონება ჰქონდეთ.

და თუ კარგად შეასწავლით ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებებს, მოსწავლე მიღებულ ცოდნას გამოიყენებს საკლასო ოთახის გარეთ – დერეფნებში, სათამაშო მოედანზე, სახლში, საზოგადოებაში. უფლებებისა და თავისუფლებების სწავლება ეხმარება მასწავლებელსა და მის მოსწავლეს, შექმნან ჯანსაღი და სამართლიანი სასკოლო გარემო. შესაძლოა, უფლებების სწავლითა და გაცნობიერებით, სკოლაში ბულინგი და ძალადობა შემცირდეს კიდეც.

თუმცა, იმისთვის, რომ ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების სწავლების პროცესიდან სრული სარგებელი მივიღოთ, აუცილებელია სწავლება წარიმართოს ისეთ გარემოში, სადაც უფლებებსა და თავისუფლებებს პატივს სცემენ და იცავენ როგორც მოსწავლეები, ასევე მასწავლებლები და სკოლის ადმინისტრაცია. ადამიანის უფლებების დაცვისა და პატივისცემის კულტურის გარეშე, შესაძლოა, სწავლების პროცესი მოსწავლემ აღიქვას როგორც არარელევანტური, მეტიც, ჩათვალოს, რომ ეს ფარისევლობაა.

ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების სწავლებით, სკოლები და მასწავლებლები ასრულებენ თავიანთ სამართლებრივ ვალდებულებას, რაც განსაზღვრულია კანონმდებლობით. ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების სწავლება, როგორც ვალდებულება, გამომდინარეობს ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციიდან, რომლის მიხედვითაც ყველა ინდივიდი და საზოგადოების ყველა ორგანო ისწრაფვის ისეთი განათლებისკენ, რომელიც მიზნად ისახავს ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების პატივისცემის დამკვიდრებას. ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების დოკუმენტის თანახმად კი, სკოლამ უნდა გამოუმუშაოს მოზარდს ადამიანის უფლებების დაცვისა და პიროვნების პატივისცემის უნარი, რომელსაც იგი გამოიყენებს საკუთარი და სხვისი თვითმყოფადობის შესანარჩუნებლად. მოზარდს უნდა შეეძლოს ადამიანის ძირითადი უფლებების შესახებ მიღებული თეორიული ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენება და ამ პრინციპებით ცხოვრება.

დაბოლოს, მნიშვნელოვანია ადამიანის უფლებების სწავლება არ იყოს მექანიკური. მოსწავლემ ადამიანის საყოველთაო უფლებათა დეკლარაცია ან კონსტიტუცია კი არ უნდა ,,დაიზეპიროს”, არამედ იძულებული უნდა იყოს, იფიქროს, იმსჯელოს, განსაჯოს, როგორი იქნებოდა ამ უფლებების გარეშე მისი ცხოვრება. დაუსვით კითხვა, რას ნიშნავს პირადად მისთვის, რომ ყველა ადამიანი დაბადებით თავისუფალი და კანონის წინაშე თანასწორია? პასუხიდან გამომდინარე, დავფიქრდეთ, რამდენად ეფექტიანად ვასწავლით ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებას.