რატომ ვერ უგებენ ადამიანები ერთმანეთს

 სხვას რომ არ ესმის შენი ლექსი,
შენ როგორც გესმის! –
სისულელეა,

ამის გამო უკეთუ ბორგავ;
სისულელეა, –
ვინაიდან,
არამცთუ ლექსი,
სიტყვაც კი ერთიერთნაირად არ ესმის ორ კაცს.

მუხრან მაჭავარიანი

.

ისე ხდება, რომ ამ გამარტივებული კომუნიკაციის პირობებში სულ უფრო მეტ ადამიანს არ ესმის ერთმანეთის. ისინიც კი, რომლებიც მსგავს ლექსიკას იყენებენ მოვლენების აღსაწერად, სინამდვილეში სრულიად სხვადასხვა რამეს გულისხმობენ.

აბა, სთხოვეთ ადამიანებს, განმარტონ: სიყვარული, სიკეთე, სამყარო, ღმერთი და ასე შემდეგ. სრულიად სხვადასხვა განმარტებებს მოისმენთ. მაშ, რაღა საჭიროა ერთი ენა, თუკი ამ ენით ურთიერთგაგებას ვერ მივაღწიეთ? ან რაზეა დამოკიდებული გაგება?

„რაც უფრო მეტად ცდილობს ყველა მეცნიერება განმარტოს, რა არის „ადამიანი“ და ახვავებს ტერმინოლოგიას, მით უფრო მეტი გაუგებრობა იჩენს თავს.

რატომ ხდება ასე?

ერთი მიზეზია, რომ ადამიანები მხოლოდ „ვერბალურები“ გახდნენ, ანუ მათი სიტყვები არ არის დაკავშირებული მათ შეგრძნებებთან, ემოციებთან, გრძნობებთან, უბრალოდ, „ცარიელი სიტყვებია“.

სწორედ მაშინ, როცა ამ სტატიას ვწერდი, ფეისბუკზე თსუ-ს დეკან რამაზ ხომერიკთან ინტერვიუ გამოჩნდა, ჟურნალისტი ეკითხება:

– თქვენ ხომ მეცნიერიც ხართ?

– ესეც პირობითია. საქართველოში ყველაფერი პირობითია – თანამდებობაც, მეცნიერებაც. 

– რას გულისხმობთ, როცა ამბობთ, რომ ყველაფერი პირობითია?

– ისე არ არის, როგორც უნდა იყოს. რაღაც ცნებაა, რომელსაც თავისი განმარტება მოსდევს, რომ ეს ნიშნავს ამას, ამას, ამას… აქ ეგ არ მუშაობს. სინამდვილეში ამას კი არ ნიშნავს, არამედ რაღაც სხვას. ამიტომ, ყველაფერი პირობითია, მით უმეტეს, ჩვენს განათლების სისტემაში. 

არადა, ვერბალური კომუნიკაცია მხოლოდ ნათქვამი სიტყვებისგან არ შედგება, გაგებისთვის მნიშვნელოვანია ჩავწვდეთ იმასაც, რაც არ თქმულა და რაც იგულისხმება. ამას ინტუიციით, „გულით მოსმენა“ სჭირდება.

ერთი ასეთი იგავი გამახსენდა:

კაცი მივიდა ოსტატთან და სთხოვა: – ოჯახში არეული სიტუაცია მაქვს და გთხოვთ, დამეხმაროთ, რომ ცოლთან ურთიერთობა დავალაგოო. ოსტატმა უთხრა: – ცოლის მოსმენა უნდა ისწავლოო!

კაცმა სერიოზულად მიიღო ეს რჩევა, წავიდა და ცოლის ყველა სიტყვას გულდასმით ისმენდა. ერთი თვის შემდეგ ისევ მივიდა ოსტატთან: – ოსტატო, მე ცოლის წარმოთქმული ყოველი სიტყვის მოსმენა ვისწავლეო. მაშინ მასწავლებელმა გაიღიმა და უთხრა: – ახლა წადი და იმ სიტყვების მოსმენა ისწავლე, რომლებსაც ის არ ამბობსო!

გაგებისთვის სიტყვების მნიშვნელობათა ჯამის გამოყვანა არ არის საკმარისი.

რა არის ის მაგიური ელემენტი, რომელსაც შეუძლია, ადამიანებს შორის კომუნიკაცია გაგებად აქციოს?

გქონიათ შემთხვევა, როდესაც ადამიანი თქვენთვის გაუგებარ ენაზე ლაპარაკობდა, თქვენ კი ინტუიციურად გესმოდათ მისი?

რა ხდება ამ დროს?

„რატომ ვერ უგებენ ადამიანები ერთმანეთს და რატომ არ აქვს სიტყვებს ზუსტი მნიშვნელობები, რომლებიც ზუსტ გაგებაზე მიანიშნებს?“ – სწორედ ამ კითხვას სვამდა გიორგი გურჯიევიც და მისი პასუხი ასეთი იყო: სიტყვის მნიშვნელობის გასაგებად მნიშვნელოვანია ადამიანის ცნობიერების ევოლუციის გათვალისწინება.

თითოეული ჩვენგანი არა მხოლოდ განსხვავებულ კონტექსტში იმყოფება და აღიქვამს საგნებსა და მოვლენებს, არამედ ცნობიერების განვითარების სრულიად განსხვავებულ საფეხურზეც.

გურჯიევი აღწერს და ახასიათებს ადამიანის ცნობიერების 7 ევოლუციურ მდგომარეობას: ადამიანი 1, ადამიანი 2, ადამიანი 3, ადამიანი 4, ადამიანი 5, ადამიანი 6, ადამიანი 7.

ადამიანი 1, 2 და 3 – ეს არის ინსტინქტების, მოთხოვნილებების, შეგრძნებების (1); ემოციებისა და სენტიმენტალობის (2); რაციონალობისა და ლოგიკურობის (3)ადამიანი.

ადამიანი 4 უკვე იწყებს გათავისუფლებას სუბიექტური ცოდნისგან და ობიექტური ცოდნისკენ მოძრაობს.

ადამიანი 5 – ეს კრისტალიზებული ადამიანია. მისი ცოდნა მთლიანია და განუყოფელი. მას აქვს ერთი განუყოფელი „მე“, რომელსაც ეკუთვნის მთელი ცოდნა. შეუძლებელია, მის ერთ მე-ს სხვა რამე უნდოდეს და მეორეს – სხვა. ის, რაც მან იცის, იცის მთელმა მისმა არსმა ერთად. მისი ცოდნა ახლოსაა ობიექტურ ცოდნასთან.

ადამიანი 6  ძალიან ახლოს დგას მეშვიდე ადამიანთან. მისგან მხოლოდ იმით განსხვავდება, რომ მისი ზოგიერთი თვისება მუდმივი ჯერ არ გამხდარა.

ადამიანი 7 არის ისეთი ადამიანი, რომელმაც მიაღწია სრულ განვითარებას და გასხივოსნებას. რომელსაც აქვს ყველაფერი, რაც ადამიანს შეუძლია ჰქონდეს, ანუ ნება, ცნობიერება, მუდმივი და უცვლელი მე, ინდივიდუალობა, უკვდავება და მრავალი სხვა თვისება.

ცნობიერების დაყოფა 7 ევოლუციურ მდგომარეობად პირობითია, თუმცა ერთი რამ ცხადია: ერთ აზრს იმდენნაირი ინტერპრეტაცია შეიძლება ჰქონდეს, რამდენი განსხვავებული ცნობიერებაც ისმენს; რაც შეეხება გაგებას, მაღალი ცნობიერების ადამიანს ყოველთვის ესმის დაბალ საფეხურზე მყოფის, პირიქით კი შეუძლებელია.

ასეთ მოცემულობაში აქვს თუ არა აზრი კამათს (კამათს და არა დიალოგს და აზრების გაცვლას), თავად გადაწყვიტეთ.

რა აბრაზებს ადამიანს, როდესაც სხვის აზრს არ ეთანხმება? იქნებ სწორედ ეს არის გასაღები? იუნგი წერდა: „ყველაფერმა, რაც სხვა ადამიანებში გვაღიზიანებს, შეიძლება საკუთარი თავის გაგებამდე მიგვიყვანოს“.

და, საერთოდ, შეგვიძლია თუ არა გავუგოთ სხვას, როცა ხშირად საკუთარი თავის არ გვესმის? როგორ მოვიქცეთ?

იქნებ მაიკლ პალმერის ამ ლექსმა გვიშველოს (თარგმნა პაატა შამუგიამ):

„თუ შენ შეგიძლია,

თუ შენ შეგიძლია,

რომ მე და შენ იყოს ერთი და იგივე,

და იგივე იყოს მაღლა და დაბლა,

შორს და ახლოს, –

შემოიხვიე სიტყვები, რომლებიც არ გესმის“.

ძნელია მოსწავლის დაინტერესება და გაოცება. კიდევ უფრო ძნელია სასწავლო პროცესში მისი ჩართვა. გაკვეთილები, სკოლა, სწავლა მძიმე ჯვრად აღიქმება. იმავდროულად, გეოგრაფიისა და სოციალური მეცნიერების კარგი გაკვეთილები, რომლებსაც მოსწავლე სათანადოდ გაიაზრებს, არა მხოლოდ გამოცდებში წარმატების საწინდარია, არამედ შესაძლებლობაც ახალგაზრდისთვის, მეტი გაიგოს თავის ქვეყნის შესახებ, ჩაუღრმავდეს სახელმწიფოს განვითარების პრობლემებს.

სკოლის მოსწავლეები მასწავლებლის ნათქვამს საკუთარ გამოცდილებას უკავშირებენ. მათ სურთ, გამოხატონ თავიანთი თვალთახედვა წარსულის, აწმყოსა და მომავლის შესახებ.

სკოლაში გაკვეთილები, უპირველეს ყოვლისა, ცოცხალი დიალოგია – მასწავლებლის ზეწოლისა და მენტორობის გარეშე. საკმარისია, მასწავლებელი ცოტა მეტად „გაერთოს“ მეთოდური თუ საგნის სწავლების სურვილით, რომ გაკვეთილები უინტერესო ხდება. მოსწავლის უკუკავშირიც არ აგვიანებს, სილის გაწვნასავითაა. ამ დროს ხვდები, რომ რაღაც უნდა შეცვალო. ერთი რამ ცხადია: რაც უნდა საინტერესო იყოს კომპლექსური დავალება ან აქტივობა, რამე სახალისო თუ არ ჩართე მასში, თუ არ ათამაშე, მოსწავლესაც კარგავ და თავსაც.

ამიტომ გამუდმებით ვეძებ ახალ თემებს და ფორმებს, რომლებიც მოსწავლეებს ინტერესს აღუძრავს.

გთავაზობთ ერთ სახალისო კომპლექსურ დავალებას.

მეკობრეობა

მეკობრეობა არის საზღვაო, სამდინარო და იშვიათად სანაპირო ყაჩაღობა. მეკობრე არის პირი, რომელიც ნებაყოფლობით ეწევა საზღვაო ყაჩაღობას, განურჩევლად სქესისა, ეროვნებისა თუ მრწამსისა. ქვეყნებს შორის სავაჭრო და სამართლებრივი ურთიერთობების გაჩენის დღიდან მეკობრეობა მკაცრად დასჯადი დანაშაულია. მაგალითად, ძველ რომში იგი, ყაჩაღობის მსგავსად, ძელზე გაკვრით ისჯებოდა.

მეკობრეობა როგორც პროფესია ისეთივე უძველესია, როგორიც საზღვაო ვაჭრობა. ის ოკეანეებში კომერციული გემების გაჩენის დღიდან არსებობდა.

სიტყვა “მეკობრე” (ბერძ. Πειρατής – ბედის მაძიებელი) ჩვენს წელთაღრიცხვამდე IV-III საუკუნეებში გაჩნდა. მანამდე გამოიყენებოდა ცნება “leistes”, რომელიც ჰომეროსის დროიდანაა ცნობილი. ეს უკანასკნელი „ოდისეაში“ ახსენებს ფინიკიელ მეკობრეებს, რომლებიც კუნძულ სირადან იტაცებდნენ ადამიანებს.

მეკობრეობის ერთ-ერთ უძველეს მაგალითად ითვლება ზღვის ხალხის საქმიანობა. ეს იყო ხმელთაშუაზღვისპირეთის მკვიდრი ტომი, რომელიც ძვ. წ. აღ. XIII საუკუნეში ეგვიპტისა და ხეთების სახელმწიფოსკენ დაიძრა. ისინი ეგეოსისა და ხმელთაშუა ზღვებში მეკობრეობდნენ. ანტიკურ ხანაში ილირიელები და ტირენები, აგრეთვე ბერძნები და რომაელები ცნობილი მეკობრეები იყვნენ. ფინიკიელი მეზღვაურები მოგზაურობის დროს მეკობრეობდნენ – ბავშვები ტყვედ აჰყავდათ და მონებად ყიდიდნენ. ანტიკურ ხანაში მეკობრეობით განთქმული ფინიკიელი ზღვაოსნების დასაყრდენი პუნქტები მთიანი კილიკია და კუნძული კრეტა იყო.

ძვ. წ. აღ. I საუკუნეში ანატოლიის სანაპიროს მახლობლად არსებობდა მეკობრეთა სახელმწიფოები, რომლებიც რომის იმპერიის სავაჭრო საქმიანობას საფრთხეს უქმნიდნენ. ძვ. წ. აღ. 75 წელს მეკობრეებმა ეგეოსის ზღვაზე იულიუს კეისარიც კი ჩაიგდეს ტყვედ.

ძვ. წ. აღ. 67 წელს რომის სენატმა მეკობრეების წინააღმდეგ ბრძოლა დაიწყო. დაახლოებით სამთვიანი საზღვაო ომების შემდეგ მათ საფრთხის შემცირება მოახერხეს.

ისტორიამ ბევრი მეკობრის სახელი და მათთან დაკავშირებული ამბავი შემოგვინახა. ინგლისელმა მეკობრემ ფრენსის დრეიკმა, რომელიც უმთავრესად ესპანურ გემებს ძარცვავდა, გეოგრაფიაშიც დატოვა კვალი. მან სამხრეთ ამერიკას შემოუარა და ორ კონტინენტს შორის გამავალი სრუტე აღმოაჩინა, რომელსაც დღეს მისი სახელი ჰქვია.

კარიბის ზღვაზე მეკობრეობა მეთექვსმეტე საუკუნეში დაიწყო და 1830-იან წლებამდე გაგრძელდა, როდესაც ჩრდილოეთი ამერიკისა და დასავლეთი ევროპის საზღვაო ფლოტმა მეკობრეებთან ბრძოლა დაიწყო. კარიბის ზღვაზე მეკობრეების ოქროს ხანა 1560-დან 1720 წლამდე გრძელდებოდა, ხოლო ყველაზე წარმატებული 1700-1730 წლები იყო. მეკობრეობისთვის ნოყიერი ნიადაგი აღმოჩნდა ევროპის ქვეყნებს შორის ტერიტორიისა და სავაჭრო გზებისთვის დაწყებული ბრძოლები. მეკობრეების უმეტესობა ბრიტანელი, ჰოლანდიელი და ფრანგი იყო, მცირე ნაწილი – ესპანელი, რაც იმით გახლდათ განპირობებული, რომ კარიბის ზღვის ტერიტორიას დიდწილად სწორედ ესპანეთი აკონტროლებდა. ამის გამო, ქალაქებისა და გემების უმეტესობა, რომლებსაც მეკობრეები მიზანში იღებდნენ, ესპანეთს ეკუთვნოდა.

კარიბის ზღვის ყველაზე სახელგანთქმული მეკობრეები იყვნენ ედვარდ ტიჩი, მეტსახელად შავწვერა, კალიკო ჯეკ რეკჰემი, ჰენრი მორგანი.

ამერიკის აღმოჩენის შემდეგ გამდიდრების მოსურნე მრავალი ევროპელი ახალ სამყაროში გაემგზავრა. უმრავლესობისთვის ეს წარსულში ჩადენილი დანაშაულისთვის სასჯელის თავიდან არიდების ერთადერთი გზა იყო. ცოტამ თუ მოახერხა გამდიდრება, უმეტესობას ძარცვით გაჰქონდა თავი.

გეოგრაფიამ უნდა აღიაროს, რომ მეკობრეების წინაშე ვალშია. მეკობრის საქმიანობა გეოგრაფიის სრულყოფილ ცოდნას მოითხოვდა. ამიტომ მსურს, გემზე წავიყოლო გეოგრაფიის ექსპერტები, რომლებიც ჩაძირული საგანძურის პოვნაში დამეხმარებიან. დავნიშნავ კაპიტანს, რომელიც კონკურსების შედეგად მეკობრის ქუდს მიიღებს.

წარმოიდგინე, რომ მეკობრეების გემის კაპიტანი ხარ და მეგობრებთან ერთად ჩაძირული გემი იპოვე.

განძით დატვირთული გემი ჩრდილოეთი პოლუსიდან სამხრეთისკენ მიემართებოდა. იპოვე ჩაძირული გემი და საგანძური. შენ მიერ განვლილი გზის მარშუტი მაინკრაფტის პროგრამაში წარმოადგინე.

მაინკრაფტის მარშუტში ხაზგასმით წარმოაჩინე:

• რა როლი შეასრულეს მეკობრეებმა გეოგრაფიული ცოდნის დაგროვებაში;
• რა იფორმაციას გვაძლევს და რა მნიშვნელობა აქვს ობიექტის გეოგრაფიულ მდებარეობას;
• როგორ შეიძლება გეოგრაფიული ცოდნის გამოყენება.

სამოქმედო გეგმა:

1. რა არის გეოგრაფიული კოორდინატები?
2. როგორ განისაზღვრება გეოგრაფიული კოორდინატები?
3. რა საჭიროა კოორდინატების ცოდნა?
4. რა გავლენას ახდენს ობიექტის გეოგრაფიული მდებარეობა?
5. რა პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს გეოგრაფიულ ცოდნას?

თვითშეფასება:

1. რა უნდა გაკეთებულიყო დავალებაში?
2. მიიღე შედეგი?
3. სრულად და სწორად გააკეთე ეს თუ უმნიშვნელო შეცდომებით?
4. მთლიანად დამოუკიდებლად გააკეთე?

კომპლექსური დავალების შესრულების ეტაპების დაგეგმვა თქვენთვის მომინდვია.

გამოყენებული ინტერნეტრესურსები:

https://geoarmada.wordpress.com/2013/01/02/%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90/; https://intermedia.ge

პოლონეთი. კრასნოგრუდა. 2022

მაისის მიწურულია, ყველაფერი მწვანეშია ჩაფლული, ტბისპირული ჭავლი და წვიმის ორთქლი ამ მწვანეს კიდევ უფრო ამუქებს და საგნებზეც დღაბნის.

საგნებზეც, ადამიანებზეც – სიცოცხლის ღონიერ აზრს ამკვიდრებს გარეშემო.

ნესტისა და სიცივის მიუხედავად, მაინც წარმოუდგენლად გვმუხტავს იქაურობა და ამის მიზეზი, უპირველესად, ამ ზღაპრულ წალკოტში ჩაფლული სახლისა და მისი მასპინძლების იდეებია, სამი დღის განმავლობაში რომ გვიზიარებენ და ჩვენთან ერთად ფიქრობენ, მსჯელობენ.

პოლონეთში, სოფელ კრასნოგრუდაში ვართ – ნობელიანტი მწერლის ჩესლავ მილოშის მემორიალურ სახლ-მუზეუმში, რომლის სარეზიდენციო პროგრამებს უკვე 30 წელზე მეტია ახორციელებს ორგანიზაცია „პოგრანიჩე“. სწორედ „პოგრანიჩეს“ მიწვევით აღმოვჩნდით „ქართული დელეგაცია“ კრასნოგრუდაში – თბილისის ხელოვნების სასახლე, ქუთაისის ისტორიული მუზეუმი, დადიანების სასახლეები და ნიქოზის ხელოვნების სკოლა. თითოეული ჩვენგანი საკუთარ ორგანიზაციას, ნამუშევარს, საქმეებს წარუდგენს პოლონელ მასპინძლებს.

„პოგრანიჩე“ სიტყვასიტყვით ნიშნავს „საზღვართან ახლოს“, თუმცა გაცილებით დიდ აზრს იტევს და მისი დაარსებაც თავის დროზე ამ აზრმა და კონცეფციამ გადააწყვეტინა ლიტერატორსა და მწერალს, „პოგრანიჩეს“ ერთ-ერთ ხელმძღვანელს – კშიშტოფ ჩიჟევსკის.

კრასნოგრუდა ლიეტუვას საზღვრიდან ორ კილომეტრზე მდებარეობს. ამ სოფელში და მთლიანად საზღვრისპირა რეგიონში ბევრი ლიეტუველი ცხოვრობს, ბევრი ებრაელი, ბოშა, რუმინელი, უკრაინელი და ა.შ. მასპინძლები გვიყვებიან, რომ 30 წლის წინ აქ არც ისე მეგობრული გარემო იყო, ლიეტუველები არ ლაპარაკობდნენ პოლონურად, პოლონელები არ იცნობდნენ სხვა ეთნოსის მოსახლეობას, მოკლედ, საზღვრისპირული დაძაბულობა იგრძნობოდა…

ამ დროს კშიშტოფ ჩიჟევსკი ჩესლავ მილოშის შემოქმედებაზე მუშაობდა და ამ საქმემ კრასნოგრუდაში ჩაიყვანა – მილოშის დედულეთში, სადაც პოეტი ბავშვობის ყველა ზაფხულს ატარებდა და რომელიც მის პოეტურ ინსპირაციად იქცა. 90-იანი წლები იდგა. მილოშის ბავშვობის სახლის ადგილას ქშიშტოფს ნასახლარი უფრო დახვდა (ჩესლავ მილოშმა სიცოცხლის ბოლო წლები ამერიკაში, ემიგრაციაში გაატარა). სწორედ ამ სახლის აღმოჩენის და კრასნოგრუდას კულტუროლოგიურ-სოციალური შინაარსის გაცნობის შემდეგ გაუჩნდა კშიშტოფს იდეა, ეს სახლიც აღედგინა და მის საფუძველზე დაეარსებინა ორგანიზაცია, რომელიც კულტურული დიალოგის საშუალებით საზღვრისპირეთის სირთულეების გადალახვას შეეცდებოდა.

სამი დღის განმავლობაში ვისმენთ ამ ოცდაათწლიანი დაუღალავი, სირთულეებით და აღმოჩენებით, სიხარულით და გამარჯვებებით სავსე შრომისა და ბრძოლის ისტორიას; ვისმენთ ამბებს, რომლებიც ნებისმიერი ერისა და ქვეყნისთვის შეიძლება იქცეს მაგალითად, საზოგადოდ – ჩვენი პლანეტისთვის იმის სახელმძღვანელოდ, როგორ ვისწავლოთ ერთმანეთთან სასაუბრო ენა, როგორ ვიპოვოთ ყველაზე უხიფათო და მშვიდობიანი გზები, როგორ დავიცვათ ერთმანეთის თავისუფლება, ღირსება და უნიკალურობა.

– იცით, რით ვიწყებდით ხოლმე მოსახლეობასთან საუბარს? – გვიყვება კშიშტოფ ჩიჟევსკი, – მედეას მითის გააზრებით! ეს მითი ევროპელებმა არასწორად წაიკითხეს და დღემდე ამ აზრით ავრცელებენ. დღეს მედეას ყველაზე მიღებული ხატი მისი მოღალატეობა და შვილების მკვლელობაა. არადა, ამ მითის პირველივე აქცენტებში ძევს მისი მთავარი საიდუმლო – მედეამ უცხო ქვეყნიდან მოსულ კაცს ყველაზე ძვირფასი მისცა – თავისი ქვეყნისა და თავისი ხალხის მთავარი საგანძური. მან ეს სიყვარულის სახელით გააკეთა. მაგრამ რით უპასუხა იასონმა? ის ვერ აღმოჩნდა ამ საგანძურის ღირსეული მიმღები. სწორედ იასონმა უღალატა არამხოლოდ მედეას, როგორც ქალს, არამედ ამ დიდ აქტს – უცხო კულტურის მიღებისა და ღირსეულად დაუფლების აქტს. ესაა დიდი ადამიანური ტრაგედია, რომელსაც ღრმა კულტუროლოგიური შრეები აქვს. შენ არ ხარ მხოლოდ შენი კულტურა, ამ შენს კულტურას მუდმივად ერწყმის/ეხლება სხვა კულტურები და შენ უნდა შეძლო, მიიღო ისინი, მადლობელი იყო ამ საუნჯის, დაიმსახურო ის!

კშიშტოფთან ერთად ამ საქმეებში მთელი მისი ოჯახია ჩართული. მილოშის სახლ-მუზეუმში რამდენიმე სახელოვნებო სტუდია-სახელოსნოა, სადაც სხვადასხვა ეროვნების ბავშვები სწავლობენ ხატვას, ძერწვას, ანიმაციას, საბუნებისმეტყველო საგნებს; ისინი თამაშ-თამაშით, მხიარულად, სხვადასხვა ქალაქიდან მოწვეული ორნითოლოგების დახმარებით ეცნობიან კრასნოგრუდას ლანდშაფტს – მცენარეთა, ფრინველთა და ცხოველთა სახეობებს, ტბებსა და ხმელეთს, ყველაფერს – მიკროსკოპული სიზუსტით, მერე ხატავენ მათ, უღებენ ფოტოებს, ქმნიან ანიმაციებს, მოკლედ, მხატვრული ინტერპრეტაციით ხელახლა აცოცხლებენ მთელ ამ გარემოს.

სწორედ ანიმაციის წყალობით გაიცნეს ერთმანეთი კშიშტოფ ჩიჟევსკიმ და „პოგრანიჩემ“ და ნიქოზის ხელოვნების სკოლამ, რომელსაც ცხინვალისა და ნიქოზის მიტროპოლიტი ისაია ხელმძღვანელობს. ნიქოზის სკოლა უკვე ათი წელია მართავს ანიმაციის საერთაშორისო ფესტივალს, რომლის მონაწილეებიც წელს კიდევ ერთხელ იქნებიან პოლონელები. ნიქოზის კონტექსტიც ძალიან ჰგავს „პოგრანიჩეს“ კონცეფციას – ნიქოზი ცხინვალიდან კილომეტრ-ნახევარზე, ე.წ. სადემარკაციო ხაზთან მდებარე სოფელია, რომლის ხელოვნების სკოლაშიც ხუთი სასაზღვრო სოფლიდან დადიან ბავშვები (ქართველები, ოსები, სხვა ეთნოსის წარმომადგენლები) და ხელოვნების სხვადასხვა დარგს ეუფლებიან. მეუფე ისაიას და არაჩვეულებრივი მასწავლებლების წყალობით ამ სკოლის არსებობა რეგიონისთვის დიდი შესაძლებლობა, ბავშვებმა საკუთარ თავში შემოქმედებითი უნარები აღმოაჩინონ და განავითარონ, ხელოვნების სიყვარული გაიღვივონ, სახელოვნებო საქმე ისწავლონ. რამდენიმე წარჩინებული მოსწავლე სწორედ ნიქოზის სკოლის სახელით გაიგზავნა სხვადასხვა ქვეყნის სახელოვნებო სასწავლებლებში, სადაც პროფესიული განვითარების ახალ საფეხურზე ეუფლებიან თავიანთ საქმეს.

„პოგრანიჩე“, უპირველესად, იდეაა – ნებისმიერ კონფლიქტურ წერტილში, ნებისმიერ საზღვართან ისეთი სივრცეების გაჩენის იდეა, სადაც ეს საზღვრები კი არ ყოფს, არამედ აკავშირებს. „პოგრანიჩე“ რწმენაცაა – ერთი შეხედვით ყველაზე გამოუვალი, შეუძლებელი სირთულეებიდან ყველაზე უხიფათო, ღირსეული და თავისუფალი გზების პოვნის შესაძლებლობათა რწმენა.

დღეს ასეთი იდეები სჭირდება ჩვენს პლანეტას, ცეცხლი რომ უკიდია გულზე. სჭირდება ამ იდეებით გამსჭვალვა, ამ შესაძლებლობებში დარწმუნება, საუბარი და ფიქრი… ასეთი ჯადოსნური „საზღვრისპირული“ სივრცეები მხოლოდ ქვეყნებსა და ქალაქებს შორის კი არ ჩნდება, არამედ, უპირველეს ყოვლისა, ადამიანის გულში/გულებს შორის. სწორედ გულის საზღვრებიდან იწყება თავისუფლება.

კრასნოგრუდაში გატარებულმა დღეებმა გულის ეს ძალა გარემომცველი სიმწვანის აკორდებით ამოაშუქა.

პ.ს. წერილს ვურთავთ საიტ „პოგრანიჩეს“ ინტერნეტმისამართს, რომელზეც შეგიძლიათ უფრო დაწვრილებით გაეცნოთ მათ მრავალწლიან საქმიანობას: https://www.pogranicze.sejny.pl/?fbclid=IwAR0IrczEKgf0sdy4-0hYbQbc1XHEU9UCTe2anzTirMzBCwkPZYPeq0HQpgE

სად შეიძენ ახალ მეგობრებს, აიმაღლებ პასუხისმგებლობას, გაიმდიდრებ ცხოვრებისეულ გამოცდილებას, გაკაჟდები, გახდები უფრო თავდაჯერებული, განივითარებ კომუნიკაციურ უნარებს და, რაც მთავარია, მიიღებ დაუვიწყარ მოგონებებს, თუ არა საზაფხულო ბანაკში.

პანდემიის შემდეგ ბევრ ბანაკში ბავშვების მიღება განახლდა. ყველა ბანაკი, საერთაშორისო ტიპის თუ მცირე, ადგილობრივი, მშობლებსა და ბავშვებს სხვადასხვა პირობებსა და პროგრამებს სთავაზობს. ბანაკების უმეტესობა წარმოადგენს დაცულ ტერიტორიას, სადაც ბავშვები ორგანიზებულად ისვენებენ, ავლენენ თავიანთ შემეცნებით-შემოქმედებით პოტენციალს და სოციალურ უნარებს, გართობის, გამაჯანსაღებელი აქტივობებისა და სახალისო თამაშების ფონზე.

მაგრამ რა უნდა განიხილოთ ბანაკში წასვლამდე? ბანაკში დასვენებისთვის ბავშვებისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ფსიქოლოგიური მომზადება, მით უფრო თუ ბავშვი იქ პირველად მიდის.

ესაუბრეთ ბავშვს ბანაკში წასვლამდე. მოუყევით თქვენი ბანაკის გამოცდილების შესახებ, გაუზიარეთ ყველაზე სასიამოვნო და მხიარული მოგონება. თუ ეს გამოცდილება არ გაქვთ, წაიკითხეთ წიგნი ან ერთად უყურეთ ფილმს ამ თემაზე (ფილმების მცირედ სიას ქვემოთ გთავაზობთ). პოზიტიური მოლოდინები მნიშვნელოვნად შეამცირებს შფოთვას მოახლოებული განშორების გამო, გადააქცევს მას მომავალი თავგადასავლების მოლოდინად.

შეგიძლიათ ერთად შეარჩიო ბანაკი. ჩართეთ ბავშვი გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. აუცილებლად გაითვალისწინეთ მისი პრიორიტეტები, სურვილები. ბანაკები სხვადასხვა მიმართულებით მუშაობენ (ეკოლოგია, სპორტი, შემოქმედებითობა და სხვ). იპოვეთ ისეთი ბანაკი, რომლითაც თქვენი შვილი დაინტერესდება.

შეისწავლეთ შვილთან ერთად თქვენთვის სასურველი ბანაკის ვებგვერდი, ფეისბუგვერდი. ნახეთ ფოტოები და ვიდეოები, გაეცანით შემოთავაზებულ პროგრამას, წაიკითხეთ ამ ბანაკში დასვენებული ბავშვების მიმოხილვები, მშობლების გამოხმაურებები. ასე ბანაკში მისვლისთანავე ბავშვს არ ექნება განცდა, რომ ის სრულიად უცნობ ადგილას მოხვდა.

შეეცადეთ ბავშვისთვის თანამგზავრის პოვნას. ჰკითხეთ თქვენი შვილის მეგობრებს, ხომ არ სურს მასთან ერთად წასვლა? ერთად ისინი უფრო მხიარულად დაისვენებენ.

ბევრ ბანაკში ბავშვებს გაჯეტებს განსაზღვრულ დროს და დროით აძლევენ. აუხსენით შვილს, რომ ბანაკში თქვენთან დასაკავშირებლად ტელეფონიც საკმარისია. ძვირადღირებული გაჯეტები შეიძლება დაიკარგოს ან გატყდეს და, ბოლოს და ბოლოს, ბანაკში იმიტომ მიდის, რომ სხვანაირად ატაროს დრო, ითამაშოს და ივარჯიშოს.

თუ ბავშვი პატარაა, აუხსენით, რომ არსებობს მისი პირადი ნივთები, რომელთა გაზიარება არ შეიძლება. კბილის ჯაგრისი, სავარცხელი, ქუდი, საცვლები, ფეხსაცმელი, მათ მხოლოდ მისი მფლობელი იყენებს.

ბანაკში ბავშვები არა მხოლოდ ისვენებენ და მხიარულობენ, არამედ დამოუკიდებლად უვლიან საკუთარ თავს, თავიანთ ნივთებს. რა თქმა უნდა, ლიდერები ეხმარებიან, მაგრამ ნებისმიერ შემთხვევაში, ჩვენ შეგვიძლია წინასწარ განვსაზღვროთ და თავიდან ავაცილოთ რამდენიმე უსიამოვნო მომენტი. მაგალითად, თუ ბავშვს აქამდე არასდროს გაუთევია ღამე თქვენ გარეშე, ეცადეთ, რომ ბანაკამდე ღამე ბებიასთან ან მეგობართან ერთად დატოვოთ. პირველ ხანებში შეგიძლიათ ბანაკში ბავშვს დაურეკოთ ხოლმე, მაგრამ მიეცით თქვენს შვილს უფლება ისწავლოს თქვენ გარეშე ცხოვრება. ეს განშორებაც ხომ დროებითია.

ბანაკში ადაპტაცია საშუალოდ ორ დღეს გრძელდება. ეს ის დროა, როდესაც ბავშვს სჭირდება ახალი ადამიანების გაცნობა და ახალ გარემოსთან მორგება. მშობელი არ უნდა ჩავარდეს პანიკაში, თუ იმ დღეებში მიიღებთ შეტყობინებებს ან ზარებს ბავშვის თხოვნით, რომ ბანაკიდან წაიყვანოთ. მოუსმინეთ, დაამშვიდეთ და ნუ იჩქარებთ მის სახლში წაყვანას. შესთავაზეთ მცირე დაყოვნება. თქვენი სიმშვიდე და ფსიქოლოგიური მხარდაჭერა ბანაკის ცხოვრებაში წარმატებული ადაპტაციის მნიშვნელოვანი კომპონენტია. თუ შფოთვა გრძელდება, მიმართეთ ბანაკის თანამშრომლებს, რომლებიც აუცილებლად დაგიტოვებდნენ საკონტაქტო ნომრებს. აუცილებლად განიხილეთ ეს საკითხი ბავშვთან ერთად, რათა პირველ ხანებში არ იფიქროს, რომ ბანაკში მათ მშობლებთან საუბრის საშუალებას არ აძლევენ.

შეგიძლიათ თქვენს შვილს ბანაკში რამდენიმე საყვარელი ნივთი გაატანოთ – სათამაშოები ან წიგნები. ახალ გარემოში თავს ის ასე უფრო კომფორტულად იგრძნობს.

საზაფხულო ბანაკისთვის გაატანეთ მზისგან დამცავი საშუალება, ასწავლეთ მისი გამოყენება. შეახსენეთ, რამდენად მნიშვნელოვანია მზიან ამინდში ქუდის ტარება.

აუცილებლად აცნობეთ ბანაკის ადმინისტრაციას თქვენი შვილის ჯანმრთელობის თავისებურებების შესახებ. არ ჩაუდოთ მედიკამენტები ბარგში, ხელში მიეცით ლიდერებს. ბავშვს განუმარტეთ, თუ ვის უნდა მიმართოს თუ თავს ცუდად იგრძნობს.

არ გაატანოთ თქვენს შვილს საჭმელი. ბანაკებში ბავშვებს კარგად კვებავენ და არ სჭირდებათ დამატებითი საჭმელი.

ჩაალაგეთ ბარგი თქვენს შვილთან ერთად, რომ მან ზუსტად იცოდეს, რა აქვს თან. უმჯობესია ჩამოწეროთ სია, რათა მან ბანაკის დასასრულს გადაამოწმოს, ყველაფერი ადგილზეა თუ არა.

ბანაკში დასვენება ერთ-ერთი საუკეთესო შესაძლებლობაა კარგი და სასარგებლო დასვენებისთვის. მიჰყევით ამ მარტივ რჩევებს და თქვენი შვილი ბანაკში შესანიშნავ დროს გაატარებს.

იმისათვის, რომ თქვენი ბავშვი ბანაკში დასვენებისთვის განაწყოთ, შეგიძლიათ ზაფხულის თავგადასავლებზე საუკეთესო ფილმების ჩვენებით შეამზადოთ:

„სავსე მთვარის სამეფო“ – ეს არის ძალიან ლამაზი ისტორია უეს ანდერსონისგან ორი მოზარდის შესახებ, რომლებიც გაურბიან საზოგადოებას, რათა თავიანთ იდეალურ სამყაროში იცხოვრონ. და კიდევ აქ ნახავთ არაიდეალური მოზრდილებს პრობლემების თაიგულით, სადაც ყველა მშობელი ამოიცნობს საკუთარ თავს.

„თხები“ – „სამეფოს“ მსგავსად ეს ფილმიც მოგვითხრობს ბანაკიდან გაქცეულ მოზარდებზე. ოღონდ აქ ყველაფერი არც ისე კარგადაა: ბავშვები სასტიკი ხუმრობის მსხვერპლნი ხდებიან და მთელი ფილმის განმავლობაში ეცდებიან გაიგონ, მართლა უარყო ისინი მთელმა სამყარომ, თუ ჯერ კიდევ არსებობენ ადამიანები, რომლებიც მზად არიან, დაეხმარონ.

„ორნი: მე და ჩემი ჩრდილი“ – ამანდა და ელისა ძალიან ჰგვანან ერთმანეთს. მაგრამ ისინი დები არ არიან, ისინი საერთოდ არ შეხვედრიან ერთმანეთს, სანამ ერთ ბანაკში არ აღმოჩნდნენ. შეხვედრის შემდეგ გოგონები გადაწყვეტენ, ერთმანეთისთვის სასარგებლო იყვნენ: იცვლიან ადგილებს, რათა დაეხმარონ უფროსებს სწორი არჩევანის გაკეთებაში, რითაც ისინი არ გაანადგურებენ თავიანთი და მათი შვილების ცხოვრებას. ამ ფილმს სიამოვნებით უყურებენ სკოლამდელი ბავშვებიც.

„ადამსების ოჯახის ღირებულებები“ – თუ არ გაშინებთ შავი იუმორი და, რაც მთავარია, არ გეშინიათ ბავშვებისთვის მისი გაცნობა, აუცილებლად უყურეთ ამ ფილმს სამყაროში ყველაზე მეგობრულ და პირქუშ ოჯახზე. ადამსის ბავშვები უენდსი და პაგსლი მიემგზავრებიან საზაფხულო ბანაკში, სადაც მათ ჩვეულებრივ ბავშვებთან ურთიერთობა, ბანაობა და გართობა უწევთ. როგორ გაუმკლავდებიან ისინი ამას?

„დაკარგული ბანაკი“ – მშობლები დარწმუნებულები არიან, რომ ბანაკი ბავშვებისთვის საინტერესო და წარმტაცი დასვენებაა, მაგრამ ბავშვები ყოველთვის არ ეთანხმებიან უფროსებს. ბანაკი არის მკაცრი განრიგი, წესები, რომლებიც არ უნდა დაირღვეს და რა მოხდება, თუ ზაფხულს ამ ყველაფრის გარეშე გაატარებ? დარჩები უფროსების გარეშე, მეგობრებთან ერთად და გააკეთებ იმას, რაც გსურს? ფილმში, სხვათა შორის, ლეგენდარული კრისტოფერ ლოიდი თამაშობს.

„გრავიტი ფოლზი“ – დიპერი და მეიბლი მიემგზავრებიან არა ბანაკში, არამედ ბიძია სტენთან. ნუ გამოტოვებთ ამ ბრწყინვალე ანიმაციურ სერიალს. ზაფხული ქალაქი გრავირი ფოლზი ბანაკს ჰგავს: მას აქვს თავისი კანონები, ბევრი გასართობი, ჰყავს უცნაური ხალხი და იდუმალი მოვლენები. ამ მულტფილმის ყურება ყველა ასაკის ბავშვებს შეუძლია.

მოამზადა ირმა კახურაშვილმა

როდესაც ვამბობ, რომ ქიმია თვით სიცოცხლეა, ზოგიერთები ეჭვის თვალით მიყურებენ. მავანი შესაძლოა, გულში იცინის კიდეც, მაგრამ გააჩნია, ჩემს ნათქვამს თქვენ როგორ გაიგებთ. სწორედ ამაშია მთელი არსი, თორემ მე კი ვიცი, რასაც ვამბობ… და თქვენ? თქვენ იცით კი, როგორ იგებთ? (ეს რიტორიკული შეკითხვა არაქიმიკოსებს ეხება).

სწორად გაგება-არ გაგების უამრავი მაგალითი არსებობს. მაგალითად, ავიცენამ დაწერა სიჯანსაღისა და ახალგაზრდობისთვის ახალი სისხლია საჭიროო, რადგან ფილოსოფიური ქვა სწორედ სისხლიაო.

სისხლიო?… დააჭყიტეს თვალები შარლატანებმა და საბრალო უსახლკაროებს და მარტოსულებს დაერივნენ. მთელი ხოცვა-ჟლეტა მოაწყეს ახალი სისხლის მისაღებ- შესასმელად.

შედეგი? შედეგმა არ გაამართლა, ძალიან ბევრი ახალი სისხლის სმას კიდეც შეეწირა.

არადა, ავიცენამ სრულიად უწყინარი რამ იგულისხმა. სისხლის განახლებაა საჭირო მოძრაობითო. ანუ, ივარჯიშეთო, იმოძრავეთო და თქვენივე სისხლი დაძარით ადგილიდან, წაგადგებათო.

ამავე ავიცენამ თქვა, ალუმინიანი წყალი ბევრი არ დალიოთ და ნამდვილი წყალი მისით არ ჩაანაცვლოთო.

ჰაჰაჰა-ო, გაიცინეს… უკაცრავად, ავიცენას ჭირიმე, ალუმინიანი წყალი, საერთოდ რატომ უნდა დავლიოთო? მერე ვიღაც ჭკვიანი დაფიქრდა და მიხვდა, რომ იბნ-სინა მინერალურ წყალს გულისხმობდა და დიახ, მისით ნამდვილი წყლის ჩანაცვლება არ შეიძლება.

ჰოდა, ახლა, მოდი, ვიმსჯელოთ, რამდენად გვჭირდება ელემენტარული, თუნდაც სასკოლო-საბაზისო ქიმიური ცოდნა სიჯანსაღისა და სიცოცხლის შენარჩუნებაში.

სიცოცხლის ხალისის შენარჩუნებას ენერგია სჭირდება. ენერგია, რომ გვქონდეს პირველ რიგში სრულყოფილი ძილია აუცილებელი. ძილს მელატონინის არსებობა განაპირობებს. ის იგივე N-აცეტილ-5-მეთოქსიტრიპტამინია. თუმცა, ეს ქიმიური სახელი შესაძლოა არც იცოდეთ. სამაგიეროდ, მისი ძირითადი ფუნქციებია საინტერესო: 1. არეგულირებს ენდოკრინულ სისტემას, სისხლის წნევას, ძილის პროცესს; 2. ანელებს დაბერების პროცესს; 3. აძლიერებს იმუნურ სისტემას; 4. აქვს ანტიმჟანგავი თვისებები; 5. მოგზაურობის დროს დროის ცვლილებასთან ადაპტირების საშუალებას გვაძლევს; 6. მონაწილეობს თავის ტვინის უჯრედების მუშაობაში, საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის ფუნქციობაში, წნევის რეგულირებაში.

ზრდასრული ადამიანის ორგანიზმი დღე-ღამის განმავლობაში 30 მკგ. მელატონინს გამოიმუშავებს და სისხლში მისი კონცენტრაცია ღამის სამ საათზე აღწევს პიკს. ხუთი წუთით სინათლის ანთება და მელატონინი დაშლას იწყებს ან ფუნქციონირებას წყვეტს, ამიტომ საძინებელში ღამით სიბნელე უნდა იყოს.

შემდეგი მნიშვნელოვანი ამბავი, სწორედ ჩვენივე საკვები ქიმიაა. რა ტიპის ქიმიური ნუტრიენტები გვჭირდება ენერგიული და ჯანსაღი ცხოვრებისთვის?

პირველი სამი ნუტრიენტი სისხლის წითელი უჯრედების ფორმირებას უკავშირდება. ანუ, ახალი სისხლია საჭირო იმისთვის, რომ თითოეული უჯრედი სათანადო რაოდენობის ჟანგბადით მოამარაგოს. რამე ხომ არ გეცნობათ? ავიცენაც იმავეს ამტკიცებდა, ოღონდ, ის სპორტს გულისხმობდა და ვინ იცის, ქვეცნობიერად, შესაძლოა ვიტამინებსაც.

პირველი ასეთი დანამატი ვიტამინი ციანკობალამინია (B12). მის შემადგენლობაშია კობალტი Co. კობალტზე, კობოლდებზე და ჰენრიხ ბრანდზე ვრცლად, აი, ამ წერილში წაიკითხეთ კობოლდების კობალტი მე კი კვლავ ციანკობალამინს დავუბრუნდები.

B12 ნაწლავებში არსებული მიკროფლორის მიერ სინთეზირდება. წყალში ხსნადი ვიტამინებიდან B12 ერთადერთია, რომელიც შეიძლება ორგანიზმში დაგროვდეს. ძირითადად ღვიძლში დეპონირდება. ნაწლავებში მისი შეწოვისთვის აუცილებელია ცილა ტრანსკორინი, ანუ კასლის შინაგანი ფაქტორი (კასლის გარეგანი ფაქტორი თავად B12 ვიტამინია), რომელიც კუჭის ლორწოვანი გარსის პარიეტული უჯრედების მიერ სეკრეტირდება.

ციანკობალამინი ძირითადად ცხოველურ პროდუქტებში (ხორცი, თევზი, კვერცხი) გვხვდება. მისი ნაკლებობისას ადამიანი უბრალოდ დაიღლება, განვითარდება მეგალობლასტური ანემია.

შემდეგი დანამატი-ფოლატების ჯგუფს მიეკუთვნება, ფოლის (ფოლიუმის) მჟავა, იგივე B9 ვიტამინი. ერითროციტების ფორმირებაში, დნმ-ის სტაბილიზებასა და ბევრ სხვა პროცესში მონაწილეობს. მისი დეფიციტის სხვადასხვა მიზეზი არსებობს. ერთ-ერთი მათგანი გადაჭარბებული სოლარიუმია. ულტრაიისფერი გამოსხივების ზედმეტმა დოზამ შესაძლოა ფოლიუმის მჟავას დეფიციტი გამოიწვიოს… და ზოგადად რუჯი, რომ არ არის სასარგებლო საქმე, ამაზეც არაერთხელ გითხარით:

ზღვა ფიქრობს… ფიქრობს…

რუჯი და ქიმია

ბუნებრივი სახით ნებისმიერ მწვანეფოთლებიან ბოსტნეულშია. თავად ტერმინი „ფოლიუმ“ ლათინურიდან მწვანეს ნიშნავს. დეფიციტისას ვითარდება დაღლილობა, მოდუნება, აღინიშნება განსაკუთრებული ტიპის ანემია.

ერითროციტების ფორმირებას რკინაც სჭირდება. საუკეთესო წყაროა წითელი ხორცი, ან იგივე ბროწეული/ჭარხალი/ალუბალი/ ვაშლი. მეტს რკინაზე არაფერს დავწერ, რადგან წერილების მთელი სერია მაქვს მიძღვნილი, სადაც თავგამოდებით ვამტკიცებ-„მომკლავს უშენობა“-მეთქი.

„მომკლავს მე უშენობა“

შუმერების “მთვარის ქვა” ანუ რკინა

https://mastsavlebeli.ge/?p=16677

კიდევ ერთი აუცილებელი ვიტამინი B1-ია, იგივე თიამინი, რომელიც ენერგიის წყაროს – ადენოზინ ტრიფოსფატის სინთეზში მონაწილეობს. ფაქტობრივად ცეცხლის ნაპერწკალია კოცონის დასანთებად. რატომ? იმ ფერმენტების კოფერმენტია, რომლებიც ნახშირწყლების მიმოცვლაში მონაწილეობენ – გლიკოლიზი, პიროყურძნის მჟავას ჟანგვითი დეკარბოქსილირება, კრებსის ლიმონმჟავას ციკლი, ანუ, ყველა იმ რეაქციათა ერთობლიობა, რომელთა შედეგად ATP-ს იღებს უჯრედი.

თუმცა, თუ დიდი რაოდენობით ნახშირწყლებს ვიღებთ, მაშინ თიამინის ასევე, განსაკუთრებით დიდი რაოდენობაა საჭირო, რამაც მისი დეფიციტი შეიძლება გამოიწვიოს. შედეგად კი პროცესი სხვა მხარეს წავა და ნახშირწყლები ნეიტრალურ ცხიმებად და ქოლესტეროლად გარდაიქმნება.

თიამინი ის ვიტამინია, რომელსაც გააქტიურება ესაჭიროება. ნახშირწყლების მეტაბოლიზმში სუფთა თიამინი კი არა, თიამინპიროფოსფატი მონაწილეობს. ანუ, მისი ენერგეტიკულად აქტიური ფორმა. თიამინის გააქტიურება წვრილი ნაწლავის სპეციალურ უჯრედებში მიმდინარებს, მას ჰიდროქსილის ჯგუფის ხარჯზე პიროფოსფატის ერთი მოლეკულა უკავშირდება. ამის, შემდეგ ხდება მისი შეწოვა.

დიდი რაოდენობითაა სხვადასხვა მარცვლეულში, მზესუმზირაში, თხილში, ნიგოზში. მისი ანტივიტამინი ფერმენტი თიამინაზაა. თიამინაზა ზღვის და ოკეანის თევზში გვხვდება და თიამინის დაშლას იწვევს. შევაჯამოთ და ასე გამოვა – თუ ხშირად მიირთმევთ უმი თევზისგან დამზადებულ სუშის, მაშინ თიამინი დააყოლეთ, რადგან შეიძლება მისი დეფიციტი განვითარდეს.

მოიცა, უკვე მესმის კლავიატურის წკაპუნის ხმა. ვიღაც კომენტარს წერს:

• მაშ, სუში აღარ ვჭამოთ? შეგვეშვით, ნუ გვასწავლით!

აი, კვლავ გაგება-ვერ გაგების ამბავია. მე რის თქმას ვცდილობ, თქვენ რა გაიგეთ.

მიირთვით, ბატონო სუში, მაგრამ კვირაში ხუთჯერ არა, შეზღუდეთ ოდნავ. თუ მაინცდამაინც 24/7-ზე გნებავთ სუშის დაგემოვნება, დააყოლეთ B1 ვიტამინის შემცველი საკვებიც. სულ ესაა.

შემდეგი მნიშვნელოვანი დანამატი მაგნიუმია, რომლის გარეშეც ენერგია ვერ გვექნება, რადგან მაგნიუმი ATP სინთეზისთვისაა საჭირო. იგივე ამბავია, რაც თიამინზე იყო. ზემოთ ჩამოთვლილი პროცესების ფერმენტთა ნაწილი მეტალ დამოკიდებულია და მათი გააქტიურებისთვის მაგნიუმია აუცილებელი.

მაგნიუმის მიღება ქლოროფილით მდიდარი საკვებით შეიძლება. ანუ, ბოსტნეულით და მწვანე ფერის ხილით. ასევე, საკმაოდ ბევრია მარცვლეულში, თუმცა თუ მარცვლეულისგან მომზადებულ საკვებს, მაგ. ფაფებს რძეს დავუმატებთ, ფიტინის მჟავა გააქტიურდება და მაგნიუმის და კალციუმის შეწოვას დაბლოკავს.

დაბოლოს, აქ დასაწერ სიაში კალიუმი მაქვს, რაზეც ერთ სხვა წერილში უკვე მოგითხრეთ ოღონდაც კი წავიდეს…! უჯრედების მემბრანაში გვაქვს ნატრიუმ/კალიუმის ტუმბო, რომელიც კუნთებსა და ნერვული სისტემის უჯრედებში ენერგიის გამომუშავებაში გვეხმარება. ორგანიზმში ასეთი ტუმბო უამრავია. ეს ტუმბოები აქტიურ მემბრანულ ტრანსპორტს უზრუნველყოფენ.

ნახეთ, რა გამოდის… ქიმიური რეაქციების სწორად მიმდინარეობა, ქიმიური კომპონენტების სწორი კომბინაცია და რაოდენობა განაპირობებს ჩვენს ჯანსაღ და უწყინარ ყოფას.

ჰოდა…

კარგად აღარ მახსოვს, ადრე ამოვიკითხე სადღაც. არ ვიცი ჩერჩილზე, არ ვიცი რუზველტზე ეწერა. ინტერვიუში რაღაც უთქვამს და პასუხად ჟურნალისტების მთელი არმია დასევია, ასე და ასე რატომ თქვიო?

• ღმერთი, რჯული, – უპასუხია არ ვიცი ჩერჩილს, არ ვიცი რუზველტს, მე სულ სხვაგვარად გითხარით და რა ჩემი საქმეა თქვენ, როგორ გაიგეთო.

ჰოდა, მეც გეუბნებით, რომ ქიმია, თვით სიცოცხლეა.

დანარჩენი კი თქვენზეა…