ხმამაღალი ფიქრი, როგორც მოდელირების სტრატეგია

ფიქრი ადამიანის ის თვისებაა, რომლითაც ის განსხვავდება ყველა დანარჩენი ცოცხალი არსებისაგან. ეს საკმაოდ რთული პროცესია. კიდევ უფრო რთულია საკუთარი ფიქრების სწორად და ნათლად გადმოცემა. მაგრამ მიზანი მიღწევადია, რადგან არსებობს მიდგომები, წესები, “გასაღებები” და კანონებიც კი, რომლებიც გვეხმარებიან, ჩვენი მოსაზრებებიდან გონივრულად ავაგოთ მსჯელობები, ტექსტები.

• და მაინც რა არის ფიქრი?
• რა ნიშნებით გამოირჩევა აზროვნების ეს ტიპი?
• რაშია მისი განსაკუთრებულობა?
• როგორიამისი აგებულება?
• როგორია მისი მთავარი კითხვები?

ფიქრი ადამიანის გონებაში მიმდინარე უხილავი პროცესია, რომელიც მნიშნელოვანი ინსტრუმენტია ტექსტის გაგება- გაზრებისათვის.   ფიქრი იგივე სიტყვაა, რომელიც მხოლოდ შენ გესმის, სანამ გაახმოვანებ, სანამ სხვას გაუზიარებ.

მნიშვნელოვანია მოსწავლეებს “ვასწავლოთ ფიქრი” და ამის  საუკეთესო საშუალებაა  მასწავლებლის მიერ ფიქრის მოდელირება – ,, ხმამაღალი ფიქრის მეთოდი“.  იგი  გამჭვირვალეს ხდის კოგნიტურ პროცესებს. გაკვეთილებზე მასწავლებლის მიერ ხმამაღალი ფიქრის დემონსტრირება ფრიად საინტერესო პროცესია მოსწავლეთათვის; განსაკუთრებით, თუ ეს პროცესი პაუზებით კითხვის დროს მიმდინარეობს. ხოლო თუ მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს შემდეგი პაუზების დროს თვითონ გააგრძელონ ხმამაღლა ფიქრი, მაშინ ისინი აცნობიერებენ ამ სტრატეგიის მნიშვნელობას და ასიტყვებენ თავიანთ ფიქრებს, განცდებს,   ,,აგემოვნებენ“  წაკითხულის გაგების პროცესს.

მოსწავლის ხმამაღალი ფიქრი ანელებს კითხვის პროცესს და მასწავლებელს ეხმარება დააკვირდეს მოსწავლის გააზრების პროცესს,  თუ რამდენად სწორი და ლოგიკურია ის. აქვე იბმება ძაფები ფიქრს, კითხვასა და წერას შორის. ამავდროულად, მოსწავლე ხდება ეფექტური მოდელი მეორე მოსწავლისთვის.  ხმამაღალი ფიქრის მეთოდის გამოყენება დადებითად აისახება მოსწავლის შედეგებზე.

ხმამაღალი ფიქრის მეთოდით მოდელირება ეფექტურად შეიძლება გამოიყენო ნებისმიერ გაკვეთილზე. წარმოგიდგენთ ხმამაღალი ფიქრის გამოყენების ნიმუშებს ქართულისა და მათემატიკის გაკვეთილებზე დაწყებით კლასებში:

იაკობ გოგებაშვილი – მეზობლები

ერთხელ ივანეს ცხენი მეზობლის ყანაში გადავიდა. მეზობელი გაბრაზდა, დაიჭირა ცხენი და პატრონს ზარალი ერთი სამად გადაახდევინა.

გავიდა რამდენიმე დღე. ახლა იმ მეზობლის ხბო გადმოვიდა ივანეს ბოსტანში და მწვანილი სულ გაუოხრა.

ივანემ დაიჭირა ხბო, მიუყვანა მეზობელს და უთხრა: – აი შენი ხბო, ჩემი ბოსტნიდან მოგიყვანე. ჩაიბარე, მეზობლებს ჩხუბი არ შეგვშვენისო .

გაახსენდა მეზობელს თავისი საქციელი, შერცხვა და ივანეს გადახდილი ფული უკანვე დაუბრუნა.

ბავშვებო, დღეს მე გამოგზაურებთ ჩემი ფიქრების სამყაროში, დაგანახებთ, რა ხდება ჩემს გონებაში, როცა მე ვიწყებ კითხვას. ყველა კარგი მკითხველი სათაურზე ფიქრით იწყებს კითხვას.

              მათემატიკის გაკვეთილზე ხმამაღალი ფიქრის  მეთოდის გამოყენებისას  მასწავლებელს ზედაპირზე ამოაქვს რთული სააზროვნო პროცესები. იგი მოსწავლეებს უჩვენებს, რომ პრობლემის/ამოცანის გადასაჭრელად შეიძლება დასჭირდეს ერთზე მეტი ნაბიჯის განხორციელება, რამდენიმე ოპერაციის თანმიმდევრულად  შესრულება, და თუ ის ამას მასწავლებლის მსგავსად განახორციელებს, ამოცანის ამოხსნა სულაც არ იქნება მისთვის შეუძლებელი  და მიუწვდომელი.

მნიშვნელოვანია, მასწავლებელი ხმამაღლა ფიქრისას განიხილავდეს რამდენიმე ალტერნატიულ გზას, ან რაიმეს დაშვებას, რომლის გამორიცხვაც შეიძლება  გზადაგზა მოუხდეს.

ხმამაღალი ფიქრის სტრატეგია ეფექტურად შეიძლება გამოიყენონ სხვადასხვა საგნის მასწავლებლებმა, ასევე,  შესაძლებელია მასალის ვიზუალიზება ტექნოლოგიების გამოყენებით,  რაც კიდევ უფრო  გაუადვილებს მოსწავლეებს მიღებული ინფორმაციის გაგება-გააზრებას.