ნებისმიერი გამოწვევა, თუნდაც იძულებითი, ახალი შესაძლებლობაა. ტრენინგებზე ხშირად გვიწუწუნია, რომ გაკვეთილებზე ონლაინრესურსების ხშირად გამოყენების საშუალება არ გვაქვს. და აი, სწორედ ახლაა დრო, დანაკლისი ავინაზღაუროთ.
ონლაინ- თუ ტელეგაკვეთილებმა კიდევ ერთხელ დამანახა, რომ მასწავლებლებს უსაზღვრო შესაძლებლობები გვაქვს.
აქ არ დავწერ, რომელი მასწავლებლების გაკვეთილებს ვუყურებ ინტერესითა და ხალისით, მაგრამ ვიტყვი, რომ ძალიან მომწონს გაკვეთილები, რომლებზეც მასწავლებლები მოსწავლეებს ფიქრისკენ უბიძგებენ და რომლებზეც თავიანთ ადამიანურ დამოკიდებულებას არ მალავენ, თანაც ისე, რომ საკუთარ აზრს თავს არ ახვევენ მსმენელს, უბრალოდ გამოცდილებას უზიარებენ. მიყვარს ემოციების გაზიარება, რომელიც ბავშვებს ლაღად ცხოვრებაში, სილამაზისა და ბედნიერების აღქმაში ეხმარება… არადა, ძალიანაც მინდა, დავასახელო ეს მასწავლებლები, ჩემთვის უინტერესო საგნის გაკვეთილებიც რომ შემაყვარეს.
მეც ვცდილობ, მოსწავლეებს გაკვეთილები გავულამაზო და გავუფერადო, ამ ფორსმაჟორის დროს კი – განსაკუთრებით.
გახსოვთ სტატია, სადაც გეოგრაფიის სწავლების მნიშვნელობაზე ვწერდი? ჰოდა, ახლა გაგიმხელთ, რომ ქვეტექსტად მას სწორედ „არასტანდარტული“ (როგორც მავანნი იტყვიან) სწავლების აუცილებლობა გასდევდა. არ მესმის, რატომ უნდა მოვთხოვო მოსწავლეს სახელმძღვანელოში დაბეჭდილი ტექსტებისა და სტატისტიკური მონაცემების დაზეპირება და ჩაბარება. რას მისცემს? რაში გამოადგება 10, თუნდაც 5 წლის წინ გამოცემულ სახელმძღვანელოში ამოკითხული ინფორმაცია? საქართველოში მოსახლეობის ბოლო აღწერის (2014 წ.) შედეგებიც კი მოძველებულია, სახელმძღვანელოში კი 2010 წლის მონაცემებია შეტანილი. ხომ არ სჯობია, მეცხრეკლასელებს, მათი დაზეპირების ნაცვლად, მივცეთ ახალი მონაცემები (იხ. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის ვებგვერდზე https://www.geostat.ge/ka/modules/categories/41/mosakhleoba?fbclid=IwAR3qRSekWUtTglhkpJ8gUp3BmiI6TP6_IF84UmPG64fOEFBCEZ9fmktAlAc ) და მათზე სხვადასხვა დავალება ავაგოთ? თუნდაც შედარება:
- როგორ შეიცვალა მოსახლეობის რაოდენობა 2010 წლიდან დღემდე?
- როგორი იყო ბუნებრივი მოძრაობა 2010 წელს და როგორია დღეს?
- რომელმა ფაქტორებმა განაპირობა მოსახლეობის ზრდა?
- შეაფასეთ დღევანდელი დემოგრაფიული ვითარება.
- რა საჭიროა მოსახლეობის რაოდენობის შესწავლა? – და ა.შ.
მოსწავლე კითხულობს სახელმძღვანელოსა და ვებგვერდზე მოცემულ დიაგრამებსა და ცხრილებს და ფიქრობს, ანაალიზებს, აფასებს.
მეცხრეკლასელებისთვის კიდევ ერთი სახალისო აქტივობა მოვიფიქრე. ურბანიზაციის თემის განხილვამდე მივეცი ასეთი დავალება: ოჯახის წევრებთან ერთად მოიძიეთ სიმღერა, ლექსი ან ნახატი საქართველოს რომელიმე ქალაქის შესახებ და გაკვეთილზე წარმოადგინეთ. წარმოიდგინეთ, როგორი ხალისით ჩაივლის ონლაინგაკვეთილი. ამავე დროს, მოსწავლეებმა ქალაქები უნდა მონიშნონ NatGeo Interactive mapmaker-ის (https://mapmaker.nationalgeographic.org ) ვებგვერდზე და შექმნან ინტერაქციული რუკა. რუკაზე ტექსტთან ერთად, მოგეხსენებათ, ვიდეოს დამატებაც არის შესაძლებელი. წარმოიდგინეთ, რა საინტერესო და მხიარული რუკა გამოვა. ქალაქებიც დაამახსოვრდებათ და იხალისებენ კიდეც.
აქვე შევთავაზოთ სინქვეინის შედგენაც მათთვის საყვარელ ქალაქზე ან სოფელზე. როდესაც სინქვეინს ვუხსნიდი, ვუთხარი, ლექსის წერას გასწავლით-მეთქი და ძალიან გაუკვირდათ. ახლა უკვე ოჯახის წევრების ჩართვაც ევალებათ.
სინქვეინის რამდენიმე მაგალითს გიზიარებთ:
თბილისი
ჩემია, ერთადერთია.
მიყვარს, მაბედნიერებს, მახალისებს.
ყველაზე ლამაზი ქალაქი მსოფლიოში.
სახლი.
ქუთაისი
უძველესი, საგანძური.
ინახავს, გვახსენებს, გვასწავლის.
ფეხი დამადგით, გულზე დამადგით, ფეხი ყოველმან.
მატიანე.
ბათუმი
თბილი, მზიანი.
ცეკვა, სიმღერა, დასვენება.
ზღვაო, არ გეტყვი ლექსს, მხოლოდ დაგიგდებ ყურს.
ზაფხული.
დაახლოებით ასეთივე დავალება აქვთ მეათეკლასელებსაც. მათ უნდა მოიძიონ ევროპის რომელიმე ქვეყნის კომპოზიტორები, მწერლები და მხატვრები, გაკვეთილისთვის შეარჩიონ ამ ქვეყნის ენაზე შესრულებული ერთი საყვარელი სიმღერა და გვიმღერონ. ყველა სიმღერის მოსმენას ერთ გაკვეთილზე ვერ მოვასწრებთ, ამიტომ ყოველ გაკვეთილზე თითოს ვისმენთ. ერთად ვმღერით. არც მსოფლიოში მიმდინარე პრცესები გვავიწყდება: აუცილებლად განვიხილავთ ნატოს სამიტს, რომელიც ონლაინრეჟიმში პირველად ჩატარდა. ჩრდილოეთი მაკედონიის მიღების საკითხი ხომ მშვენიერი სადისკუსიო თემაა. თუ არც ერთი მოსწავლე არ დასვამს კითხვას: რამ განაპირობა ამ ქვეყნის ნატოში მიღება? – შეგვიძლია, ჩვენ მივიყვანოთ ამ კითხვამდე. მერწმუნეთ, ბალკანეთის ნახევარკუნძულის ქვეყნების პოლიტიკურ ჭრილში განხილვა უფრო საინტერესო იქნება, რადგან ასე რამდენიმე თემაზე შეიძლება საუბარი: ბალკანეთის ქვეყნების სახელმწიფო წყობაზე, მოსახლეობაზე, ეკონომიკაზე, გავლენის სფეროებზე…
პარალელურად გაშლილი იქნება ვებგვერდი https://mapmaker.nationalgeographic.org/#/
და მოსწავლეები შექმნიან თემატურ რუკებს, დაამატებენ ტექსტებს, ფოტოებს და ვიდეოებს. ეს ვებგვერდი სხვადასხვა მიზნით ყველა კლასში შეგვიძლია გამოვიყენოთ.
მერვე კლასში ურბანიზაციას რამდენიმე გაკვეთილი დავუთმე. სახელმძღვანელოში არსებული პარაგრაფები გავაერთიანე. ინტერნეტში წავაწყდი ვებგვერდს: https://ourworldindata.org/urbanization
ამ საიტზე ნახავთ რუკებსა და დიაგრამებს.
აი, ერთი მათგანი:
თითქოს ჩვეულებრივი რუკაა, მაგრამ თუ ვებგვერდზე შეხვალთ, ნახავთ, რომ რუკა ანიმაციურია, ქვეყნებს კონკრეტული პროცენტული მაჩვენებლების მიხედვით აჩვენებს. სახელმძღვანელოში ფერების გარჩევა ხშირად კითხვებს ბადებს, ეს რუკა კი მხოლოდ იმ ქვეყნებს აფერადებს, რომელთა პროცენტული მაჩვენებლებიც გვაინტერესებს.
დავალება 1. მოცემული რუკიდან ამოიწერეთ 5-5 ქვეყანა ურბანიზაციის დონის მიხედვით.
შეავსეთ ცხრილი:
| 20%-ზე ნაკლები | 20-60% | 60%-ზე მეტი |
|
|
დავალება 2. გამოიყენეთ ვებგვერდი https://mapmaker.nationalgeographic.org/#/ აირჩიეთ ყველა კონტინენტიდან ერთი ქალაქი, მონიშნეთ რუკაზე, განსაზღვრეთ კოორდინატები, ფუნქციები. შექმენით რუკა სათაურით „ჩემი ქალაქები“. რუკის დიზაინი თავისუფალია.
დავალება 3. გასულ სასწავლო წელს შემაჯამებელი წერის დროს გამოვიყენე დიაგრამა, რომელიც ქვეყნების ურბანიზაციისა და განვითარების დონეებს გვიჩვენებს. მოსწავლეებს უნდა გაეანალიზებინათ ის და აეხსნათ, რა კავშირია ამ ორ მაჩვენებელს შორის. დისტანციური სწავლების დროს უკვე შეგვიძლია, დიაგრამის ნაცვლად კვლავ https://mapmaker.nationalgeographic.org/#/ გამოვიყენოთ. მოსწავლეებს დავავალოთ, შექმნან ფონური რუკები ქვეყნების განვითარების დონისა და ურბანიზაციის მაჩვენებლებით, შემდეგ დააკავშირონ ეს ორი მაჩვენებელი და მათ ურთიერთმიმართებაზე იმსჯელონ.
შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნების განვითარებისთვის ურბანიზაციის თემის განხილვისას „ქალაქის აშენება“ გამოვიყენე. ეს აქტივობა თქვენთვის უკვე ცნობილია. მეთოდებიდან ვიღებ იმას, რაც ჩემი ხდება. ზოგის ინსტრუქციას პირდაპირ ვიყენებ, ზოგისას კი კლასის საჭიროებისა და ჩემი ხედვის მიხედვით ვცვლი. ამჯერადაც ინსტრუქცია ოდნავ შევცვალე, დროისა და ფორმატის გათვალისწინებით შევამცირე.
„ჩვეულებრივი გაკვეთილების“ დროს „ქალაქის მშენებლობა“ წინარე ცოდნის გააქტიურების საშუალებაა და გამოწვევის ფაზაზე სრულდება. ააქტიურებს მოსწავლის შემოქმედებით და კრიტიკულ აზროვნებას. ჩემი აზრით, ამ აქტივობის გამოყენება შეცვლილი ინსტრუქტაჟით დისტანციური სწავლების დროსაც არის შესაძლებელი. ეს აქტივობა მოსწავლეს პრობლემის გადაჭრის უნარსაც განუვითარებს. ონლაინგაკვეთილის ხანგრძლივობა ხომ მცირეა, ამიტომ არ ვკარნახობდი, სად აეშენებინათ ქარხნები, საცხოვრებელი კორპუსები, ინფრასტრუქტურა; არ მითქვამს არც ხეების მოჭრის შესახებ.
საინტერესოა, რომ ტექსტი, რომელშიც ატმოსფეროსა და მდინარეების დაბინძურებაზეა საუბარი, აღარ გავაგრძელე, თუმცა მოსწავლეებმა ნახატებში ეს თავისებურად ასახეს. ყველა ნახატში მდინარეს უამრავი ნაგავი მოჰქონდა. ვიხალისეთ.
ამ აქტივობის შემდეგ უფრო გაუადვილდათ ქალაქური პრობლემების განხილვა.
მეშვიდე კლასში მოსახლეობის დემოგრაფიის საკითხების შესწავლა ონლაინგაკვეთილზე თამაშით დავიწყეთ. ჩვენი ოჯახებით მინისახელმწიფოები შევქმენით. უცებ ჩამოვაყალიბეთ მანანას, ნიას, ლუკას სახელმწიფოები. შემდეგ ჩამოვთვალეთ, რომელ ქვეყანაში რამდენი ბავშვი ცხოვრობდა და აღწარმოების რაობა გავარკვიეთ. საშინაო დავალებისთვის გაკვეთილზევე განვიხილეთ ინტერაქციული ვებგვერდი https://www.worldometers.info/world-population/#top20 , რამდენიმე ქვეყნის დემოგრაფიულ მაჩვენებელსაც გავეცანით. ამ გვერდზე ყველა ქვეყნის მოსახლეობის დემოგრაფიული მაჩვენებლებია, ასე რომ, მომდევნო გაკვეთილებზეც გამოიყენებთ.
დავალება: გამოიყენეთ მითითებულ ვებგვერდზე https://www.worldometers.info/world-population/#top20 მოყვანილი სტატისტიკური მონაცემები, ამოირჩიეთ ქვეყნები, გამოთვალეთ ბუნებრივი მატება, განსაზღვრეთ, აღწარმოების რომელ ტიპს მიეკუთვნება და შეავსეთ ცხრილი:
| გაფართოებული | მარტივი | შეზღუდული |
|
|
ეს ის დავალებებია, რომლებიც ამ დროისთვის შევაგროვე.
