„ადამიანისათვის აუცილებელია იმ საშუალებებისა და
მეთოდების ცოდნა, რომლებითაც დარწმუნება შეიძლება“
არისტოტელე
რიტორიკის ტრენინგზე, როცა არგუმენტებზე ვსაუბრობდით, ერთმა მოსწავლემ ასეთი კითხვა დამისვა:
– აი, როცა მე პატარა ვარ და არ შემიძლია თავი დავიცვა, როცა მართალი ვარ, რადგან ვერ ვამტკიცებ ჩემს სიმართლეს, რა გავაკეთო მაშინ? თავს რომ ვერ ვიცავ, ეს ხომ არ ნიშნავს, რომ მშობელი ან მასწავლებელია ყოველთვის მართალი…?
მე ავუხსენი, რა არის არგუმენტი და როგორ უნდა დაარწმუნონ მშობლები ან მასწავლებლები იმაში, რასაც თავად სწორად თვლიან და რომ მეორე მხარის არგუმენტებსაც უნდა მოუსმინონ, შემდეგ კონტრარგუმენტები შეიმუშაონ და ასე შემდეგ; რომ თუ მყარი და დამაჯერებელი არგუმენტები ექნებათ, მაშინ ისინი მოიპოვებენ ნდობას მეგობრებთან, მასწავლებლებთანაც და მშობლებთანაც.
ამის საპასუხოდ კი მოსწავლე მეუბნება: – როგორ უნდა დავუმტკიცო ვინმეს რამე, როცა არ გისმენენ? როცა გეუბნებიან უფროსები: – ბევრს ნუ ტლიკინებ! თუ არ ველაპარაკე, როგორ უნდა გავაგებინო, რომ სიმართლეა, რასაც ვამბობ…?
ამ აზრს მთელი ჯგუფი გამოეხმაურა და დაიწყეს ამბების მოყოლა, როდესაც ისინი მართლები იყვნენ და გააჩუმეს. ბავშვებმა ვერ დაასაბუთეს „თავიანთი სიმართლე“, რადგან უფროსებმა მოკლედ უპასუხეს: ენა გააჩუმე… ბევრს ნუ ლაპარაკობ, სიტყვას ნუ მიბრუნებ, ხმა ჩაიწყვიტე, ნუ ტლიკინებ, მაგის დრო არ არის ახლა….
ჰო, იქნებ ბავშვები მართლაც ცდებოდნენ, მაგრამ როდესაც მათ თავიდან იშორებენ სიტყვებით: ნუ ტლიკინებ! – ეს მათთვის არგუმენტი არ არის და უსამართლობის განცდა რჩებათ.
ამ ამბავმა ძალიან შემძრა და დამაფიქრა… მით უფრო, რომ ამ წერილის წერას დაემთხვა ერთი უბედური შემთხვევა ჩემს უბანში: 19 წლის ახალგაზრდა მაღალ სართულზე ავიდა შუაღამისას, გადმოხტა და თავი მოიკლა… მე კი ამ სურათს შევესწარი…
მეორე დღეს თქვეს, რომ მშობლებს ვერ დაუმტკიცა, რომ მართალი იყო… ბანკიდან ფული გამოიტანა, რომელიც კი არ დახარჯა, არამედ წაართვეს და ასე შემდეგ… ალბათ სხვა ბევრი მიზეზიც იყო, მაგრამ მოსწავლეების შეკითხვა და ეს ავბედითი ფაქტი, დროსა და სივრცეში რომ დაემთხვა ერთმანეთს, ჩემთვის ძალიან სევდიანი და შემაშფოთებელი აღმოჩნდა.
დღეს ამ ბავშვებს გული სტკივათ, რომ არ უსმენენ; არც მშობლები და არც მასწავლებლები ვერასდროს დაუშვებენ იმას, რომ მათ გულგრილ პასუხებს შეიძლება ტრაგიკული შედეგი მოჰყვეს… რადგან მოზარდებში წვეთ-წვეთად გროვდება: უსამართლობა, ვერგაგება, არმოსმენა… არადა, მათ ძალიან ბევრი სათქმელი აქვთ და მე პირველად აღმოვჩნდი ამდენი ამბის წინაშე, როცა მოსწავლეებმა დაახვავეს არმოსმენის და ვერგაგების ფაქტები.
დაგროვილი ემოციები – ეს ის არის, რაც ერთხელაც თქვენს შვილს დაამძიმებს… ამიტომ აუცილებელია სხვადასხვა აქტივობით დაგროვილი ემოციის განმუხტვა, გარეთ გამოტანა, დისკუსიაში განეიტრალება… რიტორიკული სავარჯიშოები ამაშიც დაეხმარება მოსწავლეებს.
ამის შემდეგ ბავშვებს ერთი სახალისო სავარჯიშო მივეცი: უნდა დაეცვათ თავი – ტექსტზე დაყრდნობით, მოეფიქრებინათ შესაბამისი არგუმენტები, გადასულიყვნენ თავდასხმაზე, ეფიქრათ კონტრარგუმეტებზე და ასე შემდეგ…
როლები გავანაწილეთ და როცა „თამაში“ დაიწყო, თავიდან ცოტა გაუბედავად და შემდეგ უფრო მეტი სითამამით: სდებდნენ ერთმანეთს ბრალს, იცავდნენ თავს, მოჰქონდათ არგუმენტები და ასე შემდეგ… ცოტა ხანში კი მხარეები ისე გაუცნობიერებლად გადავიდნენ საზოგადოებაში გავრცელებულ სტერეოტიპულ სიტუაციებზე და ბრალდებებზე და, ამავე დროს, ისეთი იუმორით ახდენდნენ სტერეოტიპების დეკონსტრუქციას, რომ ყველას დაავიწყდა, რომ ეს რიტორიკის სავარჯიშო იყო, რადგან ნამდვილ ცოცხალ სპექტაკლს დაემსგავსა სიტუაცია… ბავშვებმა ამ როლური თამაშებით ყველა დამარხული და დაფარული ემოცია გამოხატეს, გაანეიტრალეს, იხალისეს და მიიღეს დიდი სიამოვნება. ტრენინგის დასასრულ გახდნენ უფრო ენერგიულები, ბედნიერები, თავისუფლები… და მეტ სიყვარულს გამოხატავდნენ ერთმანეთის მიმართ, რადგან შეძლეს სავარჯიშოთი მოცემული კონფლიქტის „დაძლევაც“. ტექსტი სახალისო გამოდგა, რადგან ის ზღაპრის ელემენტებით იყო გადმოცემული.
მასწავლებლებს გთავაზობთ ამ ტექსტს და შეგიძლიათ, რიტორიკული უნარების განვითარებასა და ემოციათა გამოხატვაში დაეხმაროთ მოსწავლეებს.
ერთი ლედის ისტორია
კუნძულზე, დიდებულ ციხე-კოშკში ცხოვრობდა ერთი ლედი. მისი მეუღლე ხშირად ტოვებდა კუნძულს და წასვლისას ყოველ ჯერზე უბარებდა თავის ცოლს: „ციხე-კოშკში დამელოდე, არსად წახვიდე! იცოდე, თუ გავიგებ, რომ კუნძული დატოვე, მკაცრად დაგსჯი!“ – ასე გადიოდა წლები.
ერთ დღეს, როდესაც ქმარი სახლში არ იყო, ლედის მობეზრდა ციხე-კოშკში ყოფნა, დაიქირავა ნავი და ქალაქში წავიდა თავის მეგობრებთან გასართობად. საღამოს კი უკან დასაბრუნებლად ისევ მენავეს მიაკითხა. მენავემ ლედის ორჯერ მეტი გასამრჯელო მოსთხოვა.
ლედის არ ჰქონდა ეს თანხა. იგი მეგობრებთან წავიდა ფულის სათხოვნელად, მეგობრებმა უარი უთხრეს: “ჩვენ შენთან მხოლოდ ვერთობოდით, ფულის გადახდას კი შენი პრობლემების მოსაგვარებლად არ ვაპირებთ“.
ლედი ისევ მენავესთან წავიდა და ხვეწნა დაუწყო: “ქმარი მკაცრად დამსჯის, თუ ახლავე არ დავბრუნდები სახლში.“ „მაშინ შენ თვითონ გაცურე. კუნძული ახლოსაა, არ გაგიჭირდება“, – უპასუხა მენავემ.
ლედიმ იცოდა, რომ წყალში საშინელი ურჩხული ცხოვრობდა, მაგრამ სასოწარკვეთილი იყო და წყალში გადაეშვა.
ურჩხულმა მალე იპოვა ლედი და გადაყლაპა.
მონაწილეები:
- ლედი; 2. ლედის ქმარი; 3. მენავე; 4. მეგობრები; 5 ურჩხული.
ვინ არის დამნაშავე ლედის სიკვდილში?
ლედი: რატომ არ თვლის ლედი თავს დამნაშავედ თავისსავე სიკვდილში?
ვის და რატომ ადანაშაულებს ლედი?
ლედი ადანაშაულებს თავის სიკვდილში:
ქმარს, მენავეს, მეგობრებს, ურჩხულს, რომლებიც წარმოადგენენ არგუმენტებს თავის დასაცავად.
დაბოლოს: იტალიელი პედაგოგისა და ფილოსოფოსის, მარია მონტესორის რჩევები მშობლებისთვის და მასწავლებლებისთვის:
- თუ ბავშვს ხშირად აკრიტიკებთ – ის მიეჩვევა სხვების განსჯას
- თუ ბავშვს ხშირად შეაქებთ – ის ისწავლის დაფასებას
- თუ ბავშვთან ავლენთ აგრესიას – ის ისწავლის ჩხუბს
- თუ ბავშვთან გულწრფელი ხართ – ის ისწავლის სამართლიანობას
- თუ ბავშვს ხშირად დასცინიან – ის გაიზრდება მორცხვი
- თუ ბავშვს ხშირად შეარცხვენთ – ის ხშირად ჩათვლის თავს დამნაშავედ
- თუ ბავშვს შემწყნარებლურად ექცევით – ის ისწავლის მოთმინებას
- თუ ბავშვს ხშირად გაამხნევებთ – ის ისწავლის თავდაჯერებულობას
- თუ ბავშვი ცხოვრობს მეგობრულ გარემოში და თავს საჭიროდ მიიჩნევს – ის იპოვის სიყვარულს ამ სამყაროში
- არასდროს თქვათ ცუდი ბავშვზე! – არც მასთან, არც სხვასთან
- ყოველთვის მოუსმინეთ და უპასუხეთ ბავშვებს, როცა თქვენ მოგმართავთ
- პატივი ეცით ბავშვს, როცა შეცდომას ჩაიდენს და შეძლებს მის გამოსწორებას
- ბავშვთან მიმართვისას ყოველთვის საუკეთესოდ მოიქეცით – აჩვენეთ მას ყველა კარგი მხარე, რაც არის თქვენში
წარმატებებს გისურვებთ!
