ფორმები და მეთოდები იცვლება. რჩება მხოლოდ შინაარსი, რომელიც ცოდნას უკეთ ცხოვრების ინსტრუმენტად განიხილავს.
ბავშვებმა უნდა იცოდნენ, რომ რასაც საბავშვო ბაღებსა და სკოლებში სწავლობენ, ეს არის მათი იარაღი იმისთვის, რომ ზრდასრულობაში სხვადასხვა გამოწვევას სათანადოდ გაუმკლავდნენ, ფეხზე მყარად იდგნენ, არაფრის ეშინოდეთ, თავის და სხვების გადარჩენა შეეძლოთ, უკეთ გაერთონ და მეტი სიამოვნება მიიღონ ცხოვრებისგან. სწავლა მოსაწყენი პროცესი არ უნდა იყოს თანმდევი კითხვით, რისთვის მჭირდება ეს. სწავლის პროცესი თავგადასავალი უნდა იყოს სხვა თავგადასავლებში გადასაშვებად მოსამზადებელი. რაც უფრო სწრაფად გადის დრო და იცვლება მოცემულობები, მით უფრო რთულია დაეწიო თანამედროვე ბავშვების მოთხოვნებს და ინტერესებს და შექმნა მათთვის საინტერესო სასწავლო რესურსები, პროგრამები და სისტემები.
იშვიათად არის ისეთი ცხადი, რას ვგულისხმობთ, როცა ვამბობთ მუდმივად ცვალებადი სამყარო, როგორც ახლა, პანდემიის პირობებში. მომავალი გაურკვეველია, თან გვდევს განცდა, რომ აღარაფერი იქნება ისე, როგორც იყო და იმასაც ვერ ვიაზრებთ ბოლომდე, რაც დღეს ხდება. ვერაგ ვირუსთან თანაცხოვრების თითქმის ორი წლის შემდეგ მივხვდით მხოლოდ იმას, რომ ჩვენი ჩვევები და რეალობა ყოველდღიურად იცვლება. სად მიგვიყვანს ეს პროცესი, არავინ იცის. არც ის, როდის იქნება ბოლო.
ცვლილებები განათლებასაც შეეხო. უმეტესად მტკივნეულად. იზოლირებული, მარტო დარჩენილი ბავშვების გადარჩენას მშობლები ახლა უფრო მეტად ცდილობენ. ყველას ერთნაირი რესურსი არ აქვს იყოს მეგზური შვილის განათლების პროცესში. უთანასწორობა ღრმავდება, ეკრანების წილი იზრდება, რიგ შემთხვევებში საოჯახო საქმეებში ჩართულობა. ბავშვები სკოლის მიღმა ახალ უნარებს და ცოდნებს დამოუკიდებლად იღებენ – უფროსებზე დასაკვირვებლად მეტი დრო გაჩნდა. ინტერნეტში უკონტროლო სერფინგიც ახალი გამოცდილებაა – პერსონაჟების და თავგადასავლების უმეტესობა, რომლებსაც იქ ხვდებიან, მათი მშობლებისა და მასწავლებლებისთვის უცნობია. ჩვენ სხვა თამაშებით ვთამაშობდით, სხვა წიგნებს ვკითხულობდით, თავისუფალ დროს მოწყენილობაში უფრო უდრტვინველად ვატარებდით და არც ისე იშვიათად გვიჭირს დავეწიოთ იმას, რასაც ბავშვები უჩვენოდ სწავლობენ.
ამოსავალი წერტილი კვლავ შინაარსის უცვლელობაა და იმის გააზრება, რომ ჩაკეტილობა მნიშვნელოვანი ცვლილებებისთვის უნდა გამოვიყენოთ. ზიანს გამოსწორება ჭირდება. განათლების სპეციალისტები არაერთ ადგილას თვეებია მსჯელობენ იმაზე, როგორ უნდა შეიცვალოს კურიკულუმები, როგორ გახდეს სასწავლო პროგრამები მეტად ინტეგრირებული, მეტად ინტერაქტიული, მეტად პრაქტიკული. როგორ ვაქციოთ სიკეთედ დისტანციური სწავლის გამოცდილება და გავაუმჯობესოთ ინტერნეტპლატფორმები, რომლებსაც ბავშვები იცნობენ.
პირველ რიგში, ალბათ გულწრფელად უნდა ვთქვათ, რომ ჩვენ არც ისე ჭკვიანები ვართ, როგორც გვინდა ვიყოთ და ასევე გულწრფელად ავუხსნათ პატარებს, რომ მათთვის ნამდვილად საუკეთესო გვინდა. მზად ვართ მათ მოვუსმინოთ, მათთან ერთად ვიმსჯელოთ და მათი გამოცდილებები გავიზიაროთ, შენიშვნები მივიღოთ, დავინტერესდეთ იმით, რაც მათ მოსწონთ. გულწრფელობა საჭირო რამაა, თითქმის უგამონაკლისოდ გვეხმარება.
ძირითადი იდეები, რომელიც პოსტპანდემიური განათლების მომავალზე დაწერილ სტატიებსა და გამართულ მსჯელობებში გვხვდება, ასე გამოიყურება:
- სასწავლო პროცესსა და საგანმანათლებლო დაწესებულებებში მეტი ყურადღება მიექცეს მოზარდების ფსიქიკურ ჯანმრთელობას – ტრავმები, შიში, იზოლაცია თავის კვალს ტოვებს და ამაზე უნდა ვიმუშაოთ. ბავშვებმა უნდა იცოდნენ, როდის და როგორ ითხოვონ დახმარება, როგორ ამოიცნონ მეგობარი, რომელსაც ცუდი დრო უდგას და რა უთხრან გამხნევებისთვის მათ. პოსტ პანდემიურ ხანაში უფრო უსაფრთხო იქნება ბავშვებისთვის ის სკოლები, სადაც მოსწავლეების ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე პროფესიონალები ეფექტურად იზრუნებენ.
- სასწავლო პროგრამები გახდეს მეტად ინტერდისციპლინარული და ინტერაქტიული – ჩვენ ბავშვებს არა კონკრეტული ინფორმაციები, სწავლა უნდა ვასწავლოთ, მოვლენების ერთმანეთთან დაკავშირება, ფართო სურათის დანახვა, საჭირო კითხვებზე სწორი პასუხების სანდო წყაროებში ძებნის ტექნიკა. განყენებულად სხვადასხვა დისციპლინების სწავლებას სულ ახლავს კითხვა – რაში მჭირდება ეს ცოდნა. ჩვენ უნდა ვიცოდეთ, რისთვის ვასწავლით ბავშვებს იმას, რასაც ვასწავლით და ვასწავლოთ ისე, რომ თავადაც იცოდეს, რატომ ვასწავლით.
- მეტი დრო და სივრცე არაფორმალური განათლებისა და სასწავლო რესურსებისთვის – თუკი ბავშვებს სწავლას ვასწავლით, ისიც უნდა გვახსოვდეს, რომ სწავლა მუდმივი პროცესია და არც ერთი სასწავლო დაწესებულების კედლებით არ არის შემოზღუდული. ჭკვიანი ისაა, ვინც იცის, როგორ მიიღოს ყველა ადამიანისგან, ყველა ამბისგან ახალი ცოდნა და გაკვეთილი. სწრაფად ცვალებად სამყაროში სასწავლო რესურსებია ყველაფერი – ფილმი, სიმღერის ტექსტი, ქუჩაში გამოფენილი სარეკლამო პოსტერები, კომიქსები, ახალი ამბები, შემთხვევით გაჩენილი ნაცნობები. ჩვენ ბავშვებისთვის უსაფრთხო გარემო გვჭირდება და ბავშვების დარწმუნება იმაში, რომ სამყაროს კრიტიკული ცნობისმოყვარის თვალით უყუროს.
- შევინარჩუნოთ მშობელთა გაზრდილი ჩართულობა და თანამონაწილეობა სასწავლო პროცესში – პანდემიამ მშობლები იძულებული გახადა, ახლოდან ენახათ მათი შვილების სასწავლო პროცესი. ეს ყველასთვის სხვადასხვანაირი გამოცდილება იყო – ზოგისთვის მტკივნეული, ზოგისთვის რთული, ზოგისთვის უსიამოვნო. ეს აუცილებელი გამოცდილება იყო – ჩვენ უნდა ვიცოდეთ, რა რთულ გზას გადიან ჩვენი შვილები და მათი მასწავლებლები და ასევე უნდა ვხედავდეთ ჩვენს თავებს მათ მოკავშირედ, მხარდამჭერად, თუ საჭიროა ოპონენტად. ყველა ველით დროს, როცა სასწავლო პროცესი კვლავ სრულად სასწავლო დაწესებულებებში გადაინაცვლებს, მაგრამ ნაყოფიერი თანამშრომლობა მშობლებსა და მასწავლებლებს შორის კვლავ ღირებული იქნება. მშობლებსაც ჭირდებათ იმის გახსენება, რომ სწავლა მუდმივი პროცესია და მათი შვილების გასაგებად ახალი ცოდნებია საჭიროა.
- დავხვეწოთ და განვავითაროთ ციფრულ სასწავლო პლატფორმები – ეს პუნქტი განსაკუთრებით მტკივნეული ჩვენნაირი ხალხისთვის არის, ვის მშობლიურ ენაზეც ბევრი ბავშვი არ მოიხმარს ციფრულ პლატფორმებს. ამ სფეროში ბიზნესისთვის ფულის ჩადება მოგებას არ ნიშნავს, სახელმწიფო ყველაფერს ზანტად და დაბალი ეფექტურობით აკეთებს. ქართველ ბავშვებს გაჯეტებით ხელში თითზე ჩამოსათვლელი ქართულენოვანი თამაშები, საკითხავები, საყურებელი ან მოსასმენი ხვდებათ ინტერნეტში და ბუნებრივად იწყებენ სხვა ენებზე შექმნილი პლატფორმების მოხმარებას. ენის სიცოცხლისუნარიანობისთვის და ბავშვების სწორი განვითარებისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია შევძლოთ ბავშვებს ჰქონდეთ მდიდარი არჩევანი ინტერნეტში ქართულ ენაზე ხარისხიანი კონტენტის მოპოვების, უცხო ენოვანი გასართობები კი სასწავლო რესურსად, ამ შემთხვევაში ენის სავარჯიშოებადაც შეგვიძლია განვიხილოთ.
- მეტი აქცენტი ინდივიდუალურ მიდგომაზე – სასწავლო გეგმები აღიარებენ ბავშვთა ინდივიდუალურ საჭიროებებს და ამბობენ, რომ ისინი სასწავლო პროცესში უნდა გავითვალისწინოთ, თუმცა პრაქტიკა ხშირად სხვანაირია ხოლმე. პანდემიამ უთანასწორობა გააღრმავა, მეორე მხრივ მარტო დარჩენილ ბავშვებს ახალი გზები აჩვენა, ახალი გატაცებები აღმოაჩენინა – სასწავლო პროცესში არა მხოლოდ მასწავლებლები უნდა ითვალისწინებდნენ მოსწავლეების განსხვავებულ საჭიროებებს, თითოეული ბავშვის ცოდნის და გამოცდილების გაზიარებისთვის ხელსაყრელი გარემოს შექმნასაც უნდა ახერხებდნენ. ბავშვები ხომ ერთმანეთის საუკეთესო მასწავლებლები არიან, პირადი მაგალითი კი საუკეთესო გაკვეთილია. ჩვენ უნდა შევძლოთ დავაკვირდეთ მათ, რა სახის ცოდნებს უზიარებენ ერთმანეთს, სად აქვთ დანაკლისი და რის მიმართ გამოხატავენ ინტერესს – ეს ღირებული ცოდნა იქნება სასწავლო პროცესის გაუმჯობესებისთვის.
შენი აზრით, რომელია „მხიარული“ ფერები და რომელი – „მოწყენილი“?
