გულწრფელად რომ ვთქვა, შოთა ნიშნიანიძე ჩემი საყვარელი პოეტი არასოდეს ყოფილა. ბავშვობაშიც კი, როცა ჩამოუყალიბებელი გემოვნებით გამოწვეული დეზორიენტირებულობის გამო ნიშნიანიძეს კი არა, უსუსტეს პოეტებსაც ვკითხულობდი, მისი პოეზიისგან რამე განსაკუთრებული არასდროს მიგრძნია. ვერც მერე, როცა ჩემს ცნობიერებაში გარკვეული პოეტური ორიენტირები და პრიორიტეტები გამოიკვეთა და მთლად უვარგისი ავტორების კითხვას შევეშვი, მისი პოეზია ესთეტიკური ტკბობის საგანი ვერ გახდა ჩემთვის. მისი ზოგიერთი ლექსი ზეპირადაც ვიცოდი, ზოგი – სახლში და ზოგიც სკოლაში მასწავლეს, რაღაცები დღემდეც მახსოვს, მაგრამ ისეთ სასიამოვნო განცდებს არ იწვევს ჩემში, როგორც ბავშვობაში ნასწავლი სხვების ლექსები. იმ სხვების ლესებს რაღაც მწარეც ახლავს თან, რადგან ძალით მასწავლიდნენ, ნიშნიანიძის ლექსებთან მიმართებაში კი სრულიად ფლეგმატური ვარ.

ვერ ვიტყვით, რომ მის პოეზიას დღეს აღარ კითხულობენ, სოციალურ ქსელში არცთუ იშვიათად იდება მისი ისტორიულ-პატრიოტული და სატრფიალო თემატიკის ლექსები, ასევე პოპულარულია მურმან ჯინორიასეული დეკლამაციები სხვადასხვა ტელეგადაცემებიდან.

რამდენიმეწლიანი შუალედებით არაერთი წარუმატებელი მცდელობის შემდეგ ამას წინათ ისევ ვცადე ნიშნიანიძის პოეზიას მივბრუნებოდი და რამე ჩემთვის საინტერესო მეპოვა შიგნით. მიუხედავად იმისა, რომ ჩემს მახსოვრობაში ჩარჩენილი მისი ლექსების მახასიათებლები ჩემს, მკაცრად კონსტრუირებულ, პოეტურ მრწამსთან და გემოვნებასთან სრულ ანტაგონიზმშია, მაინც გადმოვიღე თაროდან 1990 წელს გამოცემული ორტომეულის პირველი, ოთხასგვერდიანი ტომი და ბოლომდე პატიოსნად, ყოველგვარი ხალტურის გარეშე წავიკითხე. ვერდიქტი ისეთი იყო, როგორსაც ველოდი: ესაა, ამ ქრონოსკოპული დისტანციიდან, რელევანტურობას სრულიად მოკლებული პოეზია თავისი “მოკრძალებული” მხატვრულ-გამომსახველობითი მახასიათებლებით.

თემატურად და პროსოდიულად შოთა ნიშნიანიძის ლექსები სრულად თავსდება მაშინდელ ლიტერატურულ კონიუნქტურაში (არ ვიტყვი, პოლიტიკურ კონიუნქტურაშიც-მეთქი, რადგან ე. წ. „პარაოზ” ლექსებს ყველა წერდა მაშინ): პრევალენტური თემატური ხაზი – ისტორიულ-პატრიოტული მოტივი; პროსოდიული ხაზი – არსებული საზომების, ინტონაციურ ინდივიდუალიზმს და ოკაზიონიზმს მოკლებული, დაუსრულებელი რეპრეზენტირება.

ზოგადად პოეტს, რომელსაც ლიტერატურაში დარჩენაზე აქვს პრეტენზია, ორად ორი არჩევანი აქვს: 1. აღმოაჩინოს, შექმნას ახალი პროსოდიული და რიტმული არსენალი; 2. უკვე არსებული პოეტური საზომები და რიტმული სქემები ინდივიდუალური ინტონაციით აამეტყველოს. ამათგან ერთ-ერთის მოხერხების შემთხვევაში პოეტური კოინე (ანუ საყოველთაო პოეტური ენა, რომელიც პოეტურ კლიშეებს, გაცვეთილ პოეტიზმებს, გაცვეთილ ტროპულ სისტემას თუ ენობრივ კონსტრუქციებს გულისხმობს), დოზირებულად გამოყენების შემთხვევაში, ერთგვარ უტილიზაციურ მასალად გარდაიქმნება და ვიღებთ ახალ, თვითკმარ პოეტურ კოსმოსს. ქართული პოეზიის არსებობის მანძილზე პირველი ტიპის პოეტი ჩვენ ცოტა გვყავს, სამაგიეროდ არაერთი გვყავს მეორე ტიპის პოეტი. ნიშნიანიძის თაობაში მეორე ტიპის რამდენიმე დიდი პოეტი იყო და სწორედ ინტონაციური თვითკმარობის და ინდივიდუალიზმის გამო მათ შემოქმედებაში საყოველთაო პოეტური მოტივები და, მათ შორის, ისტორიულ-პატრიოტული თემატიკა უკიდურესად შთამბეჭდავად წარმოჩინდა, რასაც შოთა ნიძნიანიძეზე და, ზოგადად, მისი დონის სხვა პოეტებზე ვერ ვიტყვით: სამშობლოსადმი ზოგიერთი მათგანის (განსაკუთრებით – შოთა ნიშნიანიძის) სიყვარულში მე ეჭვი არ მეპარება, უბრალოდ, პოეტური შესაძლებლობებიდან გამომდინარე, მათი ისტორიულ-პატრიოტული ლირიკა ერთგვარ იმიტაციად, ერზაცად ჩანს ჩემთვის, ანუ რაც შთამბეჭდავია, მაგალითად, მუხრან მაჭავარიანთან, ინერციას ჰგავს შოთა ნიშნიანიძესთან.

შოთა ნიშნიანიძე, როგორც კონვენციური ლექსის ადეპტი, აქტიურად იყო ჩაბმული სამოცდაათიან წლებში თავისუფალი ლექსის გამო გამართულ პოლემიკაში. არასწორი პოზიციის მიუხედავად, რომ თითქოს შოთას და გალაკტიონის მერე ქართველი მკითხველი თავისუფალ ლექსს ვერ მიიღებს, ზოგადად თავისუფალ ლექსს ის პატივს სცემდა, რთულად დასაძლევ ფორმად მიიჩნევდა და თვითონაც წერდა შიგადაშიგ. ამ ერთტომეულშიც, კლიშეებისა და ბანალიზმების გაუვალ უღრანებში, აქა-იქ გამოანათებენ ხოლმე ვერლიბრად დაწერილი სასიამოვნო ლექსები, სადაც ავტორი სრულიად თავისუფალია რითმის ვალდებულებისგან და მხოლოდ რიტმულ ჩარჩოში, ენის გამაღიზიანებელი პოეტიზაციის გარეშე, ოსტატურად გადმოსცემს სათქმელს. მას ასევე დაწერილი აქვს სპორადულად გარითმული, ტრანზიციული სახის ვერლიბრები, მაგრამ მათ, დიდი ალბათობით, კონვენციური ლექსის ნაირსახეობად მიიჩნევდა.

წიგნი სრულდება ვრცელი ეპიკური პოემით, რომელსაც „აქილევსის ქუსლი და ფარი” ჰქვია, საინტერესო კომპოზიციური და გამომსახველობითი დეტალები აქაც მთლიანად იკარგება ინტონაციურ ინდივიდუალურობას მოკლებულ, გაცვეთილ პოეტიკაში. თუმცა, დასაფასებელია, რომ ის ეპიკურ პოემებს მაშინ წერდა, როცა ჩვენში ლირიკული პოემის ნამდვილი ბუმი იყო. ზოგი მიიჩნევს, რომ ეპიკურმა პოემამ თავისი დრო მოჭამა, მაგრამ, ჩემი აზრით, ძალიან საინტერესო იქნებოდა თანამედროვე მაღალმხატვრული რომანი-პოემა.

(აკა მორჩილაძის „ფალიაშვილის ქუჩის ძაღლები“)

მე ვიტყოდი, „დიდგორი“ ჩვენი, ქართველთა, არსებობის წესია, რომელიც ტანჯვასთან ერთად მის უცილობელ ძლევასაც გულისხმობს. „დიდგორს“ დავით აღმაშენებელი სჭირდება, მაგრამ როგორ? იმ სოციუმში, რომელშიც ადამიანი, აი, სადამდე მისულა: „მოკლედ, დაიბანე-ნუ დაიბან, მაინც ქლიავს გავხარ. მარტო მე კი არა, ყველა. რაღაცა ჩამოგრძელებული სიფათები გაგვიხდა. დროა ეგეთი, დაქლიავების კლასიკური ჟამი“ (4).

ეს აკა მორჩილაძის გახმაურებული რომანის მთავარი გმირის, ზაზა კობახიძის, „ხმა მღაღადებლისაა“, რომელიც ნაცრისფერ სინამდვილესთან წილნაყარია, ასეთივე ბულვარული გაზეთის რეპორტიორია და მისი რედაქციის, „სევდის სახლის“, ცხოვრებად წოდებულის თანამონაწილე. რეალობაში, სადაც ხელოვნებაშიც კლანებია, ქალაქის მამოძრავებელი ძალა კი – საეჭვოდ „გამაძღარი“ ხალხი, სიგარეტი „მაგნა“ 5000 კუპონი ღირს, ნიჰილიზმი იქამდე მისულა, რომ ზაზა ნიცის „პატრიოტია“, თანამემამულეებს კი „შავებსა“ და „ბინძურებს“ უწოდებს, მშობლიურთან გაუცხოებისა და არასრულფასოვნების შეგრძნებით გატანჯული („როგორ ხარ, ღვთისმშობლის წილხვედრთა დარდზე დაფიქრებულო?“)

საუკუნეებიდან კვნესად გამოძახილი – „მე ვარ ავი მუსაიფი, კახთ ბატონი ირაკლისა!“ – სულისკვეთება 90-იან წლებში ომგამოვლილი თბილისის ტყვიების ხმაურსა და იმედისგან დაცლილ სინამდვილეში ჩაკარგულა პერსონაჟთა ურთიერთობებსა და დიალოგებში, რომლებიც, ერთი შეხედვით, ზედაპირულია, მსუბუქი, ცრემლიანი იუმორით სავსე, რეალობისგან ანუ საკუთარი თავისგან გაქცევის მცდელობებით. ისინი, ყველანი, ზაზასთან გადაიკვეთებიან და ცალ-ცალკე მოგვითხრობენ საკუთარ ემოციებსა თუ უპერსპეტივობაზე.

„ყველაფერს დასცინის“, – ამბობს ზაზაზე ქეთი, მერიას მიმაგრებული რეპორტიორი, რომელიც ზაზასთან ერთად ყოფნის „საშინელებაზე“ მოგვითხრობს. ისინი ხომ ანტიპოდები არიან (ამიტომ ხომ არ იზიდავენ ერთმანეთს?) – „ცოტა სერიოზული რომ ვიყო და მეცხრამეტე საუკუნეში ვცხოვრობდე, იტყოდნენ, ფრიად მიმზიდველი პატარა ქალიაო“ (19), ამბობს, აშკარად, „სხვა დროში“ მოხვედრილი ქეთი საკუთარ თავზე და ამ გადასახედიდან ზაზა ხშირად „დეგენერატად“ ეჩვენება. „ანგელოზების მარკიზა, ჩიხტიკოპი მოიხსენი?“ – ზაზა ჭკვიანია და ქეთის ბუნებას ხვდება. ეს მიღება და ასე, გარკვეულწილად, გაგება ერთმანეთისა აკავშირებთ კიდეც მათ: „რაღაცა უცნაური, დაუმთავრებელი რომანის მსგავსი ურთიერთობა გამოგვდის. თითქოს სადღაც, მივარდნილ ადგილას გავჩერდით, ქარიან და უმთვარო ღამით, პროვინციული სადგურის ჩიხში, მხოლოდ ერთმანეთის ლანდებსღა ვარჩევთ და ამიტომაც კმაყოფილები ვართ“ (35).

იქნებ ზაზას ცინიზმნარევი ხუმრობები სრულიად ლოგიკურია და მისაღები მათთვის, ვისთვისაც მხოლოდ პური და სანახაობაა საინტერესო: „უბრალოდ, არ მომწონს საჭმლით და გამარტივებული ქადაგებებით დამშეულთა სულებზე ნადირობა. არ მომწონს და მორჩა. აი, დედა ტერეზაზე ხომ არაფერს ვამბობ. ან, რა უნდა ვთქვა“ (22). რელიგია არ უნდა იყოს „ოპიუმი ხალხისთვის“, როგორც მარქსი ამბობდა, არამედ სწორედ შიმშილის, ოღონდ ფიზიკურზე უფრო – არამატერიალურის, დაკმაყოფილების, სულიერი სიგლახაკის, წყურვილის მოკვლის საშუალება, ანკარა წყაროსავით რომ გადმოედინება. მხოლოდ ასეთი სარწმუნოება („ცეცხლიან“ საუკუნეებს რომ გამოატარა ტანჯული ქვეყანა) მიაღწევს თუნდაც თანამდროვე თათქარიძეებამდეც, რომ სხედან და „ბომბებს ისვრიან“ ტელევიზორში (კაკუჩა), მაშინ როცა გარეთ სისხლის გუბეებია, ზამთარი, სიბნელე (როგორც პირდაპირი, ისე გადატანითი მნიშვნელობით) და „სამშობლო ხევსურისა“, როგორც ამბობს ზაზა. როცა ჩამოყალიბებულია უკვე ნარკომანთა „კასტის მწუხრის ფილოსოფიაც“: „წამალში ეგრეა, რო, ყოველთვის ჯობია, შენს კუტოკში იყო. ახლობლურში. ზოგი პირიქით ამბობს, მეგობარო, რომ ჩერეზ, ჩერეზ და ვიღაცეებთან ერთად უკეთესიაო და გეტყვი, ყოველთვის მარტო ჯობია, მაგრამ მარტო ძნელია. საერთოდ, რაც ცოტანი ხართ, უკეთესია“ (110) – ესეც ვარამი, ოღონდ „გმირთა“, წამხდარ ადამიანობაზე, ზნეობაზე, ინსტინქტებამდე დასვლაზე, ცხოვრებით სწორედ ფალიაშვილის მაწანწალა ძაღლების ხროვას მიმსგავსებულობაზე. „მე ხომ ვიცი, ახვარი, ფიქრობს, რომ მოვუტეხე და მარტო გავიკეთებ. მაგის პრინციპი რა არის? როგორიც თვითონაა, ისეთი ვგონივარ“, – ეს ვატოს ადამიანური დარდია, საგვარეულო, პაპის ძვირფასი საათი წამალში რომ დააგირავა.

რაღა დარჩა ჩვენგან, ქართველებისგან?! ნუთუ, ცარიელა „ეროვნული დაუმორჩილებლობა“, რომელსაც ძღვნად თუ ვალად ვუტოვებთ შთამომავლებს, ახალგაზრდა თაობას? „მწერალი სულის ინჟინერია, პარლამენტარი მოღვაწე კი ადამიანის სულიერი გემის ლოცმანიაო“, – შაყირობს ზაზა ირაკლიზე, რომლის ცოლისძმაცაა და რომელიც პარლამენტარია („ბამბანერკებს როდის მოიტანენ პოლიტიკურ მოღვაწეთათვის?“).

ყოველი პერსონაჟის საარსებო პრინციპი ჰუმანიზმია, რაც მშვიდობის სიყვარულზე, პაციფიზმზე მეტყველებს პერმანენტულ სროლასა და ომში, როგორც ზაზას შემთხვევაშია, რომელიც „ანა კარენინას“ ბოლოდან კითხულობს, რადგან ასე კარგად მთავრდება.

აი, ეს უმძიმესი დროისა და სოციუმის პროდუქტი, ყველაფრის შთამნთქმელი და წამლეკავი ნიჰილიზმი: „ამ ლოცმანის მეგობრები გამოდიან ტელევიზორში და ამბობენ, ჩვენი საყვარელი პოლიტიკოსები არიან დავით აღმაშენებელი და სტალინიო. სტალინს ესენი ვერ დაივიწყებენ და დავით აღმაშენებელი მაინც დაივიწყონ. დააყენონ საფლავში, დაადგან ფეხი, როგორც თვითონ დაიბარა. ხომ დაიბარა, დამადგით ფეხიო? დაადგით, რამე ახალი მოიგონეთ“ (117) – რომ ძველი დიდება აღარასდროს განმეორდება. ეს ყოფილი პოეტების ნიჰილიზმია, საკუთარ „მგზნებარებაში რომ ჩაიფერფლნენ“. რაღა დარჩენიათ? გადმოიყვანონ არალეგალური ელქტროხაზები, ირონიული გროტესკით „იოცნებონ“, ინდიელებივით ცეცხლს შემომსხდარებმა – „ლტოლვილი მაინც ვიყო, აზრი ექნება ჩემს ცხოვრებას“ და ეცადონ, ყველამ ერთად დაივიწყონ ყველაფერი, რაც იყო (სამწუხაროდ, ცუდთან ერთად კარგიც), თორემ ისე არაფერი გამოვა. ჰოდა, წელს თუ გადარჩებიან, გაისად სურათიც გადაიღონ და დააწერონ „საქართველო“ და ძნელად შესახორცებელი სულისა თუ სხეულის ჭრილობების ტკივილებით დაღლაში დაკარგული თავისუფლების წყურვილი თუ სურვილი რადიო „სვაბოდას“ მოსმენით დაიკმაყოფილონ, ამპუტირებული კიდურის შეგრძნებასავით.

ავადმყოფ ვირთხას დიდის ამბით კლავენ სადარბაზოში. ამ სიკვდილს თუ მკვლელობას ვაგნერის მუსიკა მოუხდებოდაო, ხუმრობენ, როგორც ეს მწარე გროტესკი – ამ ნაწარმოებს.

ზაზა, რომელიც სრულიად უაზროდ კვდება, ვითომდა უწყინარ სიტუაციაში, სულ ნატრობდა სიცოცხლეში ნიცაში წასვლას და ასე „მიემგზავრება მადრიდს“, სადაც აღარაა უშაქრო, უკარაქო, უკვერცხო ნამცხვარ „სიგუას“ სიმწარე, სადაც, როგორც ნიცაში, „კამკამა ზღვა და თეთრი სახლებია“.

„ფალიაშვილის ქუჩის ძაღლებში“ ზედაპირზე ვიტივტივე, მღვრიე ადამიანურ თუ სოციალურ ნაკადებში, და ამ „ტივტივის“ მიზანი ალბათ იყო იმ სიცარიელის განცდა, სწორედ სიღრმეებისგან დაცლა თუ მოქანცვა რომ ბადებს. აქვეა კვლავ და კვლავ ძიება ამ დაკარგული სიღრმისა და დიდი იმედი, ოპტიმიზმი, რომ „ისევ ადამიანები გავხდებით“.

ციტატები წიგნიდან: აკა მორჩილაძე „ფალიაშვილის ქუჩის ძაღლები“, ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა, 2017

ინათოს, ვამბობთ და ცას გავყურებთ. სანამ მზე ამოვა, ჩაის ვსვამთ და ცხელ ჭიქებზე ხელებს ვითბობთ. როგორც ნიჩბისის ალიონებს სჩვევია, ის დღეც დიდებულად თენდება. ძაღლები ყეფენ, მამლები ყივიან და ჩიტები ჭიკჭიკებენ, მაგრამ ჩვენთვის ყოველდღიურობის ზეიმს და ქვემო სამოთხეს ერთი ხმა აკლია.

სმარტფონში რომის ფოტოებს ვათვალიერებ და საკუთარ გულუბრყვილობაზე მეღიმება, იმ ღამეს ვეტექიმებს ნარჩევ ფოტოებს რომ ვაჩვენებდი – ნახეთ, რა მაგარი ბიჭია-მეთქი. მეგონა, რომის მზერით, ბზინვარებით და მოქნილობით მოხიბლულები დაუძლურებულ ძაღლზე მეტად იზრუნებდნენ და სიცოცხლისკენ მოაბრუნებდნენ.

ყველაფერი კი ასე დაიწყო: მარვინმა შვა ადამი, ადამმა შვა ფაბიანი და ძმანი მისნი, ხოლო ფაბიმ შვა რომი პეტრასგან… ბევრი ფოტო და ვიდეო გადაუღე, მალე იზრდებიან, მომწერა დეამ ორი წლის წინ და ახლაც მან მირჩია ფეისბუქზე იმ ჯგუფის მოძებნა, სადაც ადამიანები ერთმანეთს საერთო ტკივილს უზიარებენ და თანაუგრძნობენ.

შაკო რომ არ ყოფილიყო, ამდენს ვერ შევძლებდი, ცოტა ხნის წინ სადღეღამისო კლინიკიდან მივწერე ლევანს. შაკო ლევანის ბავშვობის მეგობარია და მისი ყველა ძველი ოცნება იცის. იმ ღამეს ალბათ ორივეს ორი ფიქრი გვიტრიალებდა – რომის შვება ეგრძნო და პატრონისთვის ცოცხალი დაგვეხვედრებინა, რომ იქნებ მისი ხმის გაგონებაზე მაინც დაეცქვიტა ყურები. მეგობრობას და სიყვარულს გამოცდა არ სჭირდება, ვეუბნები აეროპორტიდან პირდაპირ ვეტკლინიკაში მოსულ ლევანს და ყურებჩამოშვებულ რომის ერთდროულად ვეფერებით. რამდენიმე დღეში კი ვეტექიმი დელიკატურად გვაპარებს: როგორც თვითონ გადაწყვეტს, ისე იქნება…

ჭიქებში ჩარჩენილი ჩაი გრილდება, ბიჭები ნიჩბებს იღებენ და ტყეში მიდიან. ჩვენ გათენებული ღამეების გამო გვცივა და პლედებში ვეხვევით. შარშანდელი შემოდგომის თბილი საღამო მახსენდება, ჩემს საძინებელში ყველას ჩხუბით რომ ვუხმე. „გესმით?! 4 მიზეზი, რატომ უნდა დართო შენს ცუგას შენთან ერთად ძილის ნება… თავს დავდებ, ძაღლების შეკვეთილი სტატიაა!“ თან უსაზღვრო ბედნიერებას ვგრძნობდი იმის გამო, რომ რომი გვერდით მეწვა და ძილში რაღაცას მოგუდულად უყეფდა.

ჩვენი ბიჭები ტყიდან მხრებჩამოშვებულები ბრუნდებიან. ლევანი ვისკის განახევრებულ ბოთლს თუნუქის ორი ჭიქით მაგიდაზე დებს და ამბობს: Black Label for black dogs.

–         სად? – ვეკითხები და ყელში ბურთი მეჩხირება.

–         უმზეურისკენ, ლამაზ ადგილას – ცრემლგამშრალი მპასუხობს და დიდგორის მთებისკენ იყურება.

მეორე დღეს ყველანი ერთად მივდივართ ტყეში ნიშნის დასატოვებლად. მალე წვიმების სეზონი დაიწყება და მიწაყრილს გაასწორებს. თან ეზოს ვარდები და რომის წილი სამოთხის ვაშლები მიგვაქვს წლევანდელი მოსავლიდან. ისევ რომ შევხვდე, სად მოეფერებოდი, მეკითხება მატასი. რომი – ოთხი იღლია, ძველებურად ვუმეორებ და უნებლიედ გული სიხარულით მევსება, რომ ყველაზე მამაც, მშვენიერ და მოსიყვარულე კანე კორსოს სწორედ ჩვენ ვუმასპინძლეთ დედამიწაზე.

იმავე საღამოს დიანა მწერს, რომ პირველი ძაღლივით აღარცერთი ეყვარება და დრატჰაარის ლეკვის ფოტოს მიგზავნის.

ორ კვირის მერე ირაკლი ფეისბუქში ნაწვიმარი ქალაქის ცისარტყელიან ფოტოს დებს. ჩვენი ძაღლები ხომ არ გამოჩენილან-მეთქი, ვეხმიანები და ორივეს გული გვიჩუყდება.

ერთ თვის თავზე ქეთი მეუბნება, რომ მოხუცმა მამამ ახლაღა დართო ძაღლის მიყვანის ნება, იმის სიკვდილს მაინც ვეღარ მოვესწრებიო.

ჩვენ სახელმწიფომ გაგვწირა, იმ დღის მერე ხშირად იმეორებს ლევანი და ასეცაა. ბევრი ვიბრძოლეთ, ქვეყანა შევძარით, ჟურნალისტებს შევეხმიანეთ და პარლამენტს პეტიციით მივმართეთ, რომ შესაცვლელია კანონი და თან რაც შეიძლება სწრაფად, რომ ვეტექიმს წამლის გამოწერის, ცხოველებს უმტკივნეულო სიცოცხლის, მათ პატრონებს კი ბედნიერების უფლება ჰქონდეთ.

ჩვენ ჯერ არ ვიცი თუ რა ხდება მაშინ, როდესაც სუნიც ქრება. დღე ერთია და  შავ ძაღლს ასჯერ „დავლანდავთ“ ხოლმე სახლსა თუ ეზოში, ხანდახან თითქოს მისი სუნთქვაც გვესმის და ტახტის ჭრიალიც – თავიდან მალულად, მერე კი უცერემონიოდ რომ მოკალათდებოდა გამოსაძინებლად. რაც არასოდეს გაქრება, მადლიერების განცდაა, ადამიანად რომ მაქცია და უპირობო სიკეთით სავსე სამყაროსკენ გამიძღვა. მართალია, ყველა სივრცე, ჩვევა და ახირება, რომელიც რომის გამო დავთმე, ახლა თავისუფლად შემიძლია დავიბრუნო, მაგრამ აღარ მინდა.

ძვირფას სახსოვრად დაგვრჩება უნიკალური ექსლიბრისებიც – რომის ნაკბილარები და ნაკაწრები ჩვენს წიგნებზე, რასაც ყველაზე დიდსულოვნად ელენე პატიობდა. ასევე, უამრავი ფოტო – თამაშის, ლაშქრობის, დარაჯობის, ძილის თუ ალერსის,  რომელთაგან ერთ-ერთს აუცილებლად დავბეჭდავთ და ბუხრის თავზე შემოვდებთ, როგორც ნიჩბისის დამფუძნებელი მამაძაღლისას. ჩვენი ოჯახის ყველა მომდევნო ოთხფეხა წევრს კი ლეკვობიდან ეცოდინება, რომ რომის მიწაზე დაპარპაშებს.

ის საქმე დაიძრა, ცოტა ხნის წინ სევდანარევი სიხარულით მითხრა ლევანმა. ჩემთვის მაინც რომის კანონი ერქმევა, ძლივს ამოვთქვი, ბუხრის თავზე შემოდებულ ვერცხლისფერ საყელურს ხელი გადავუსვი და მედალიონზე ამოტვიფრული წარწერა უხმოდ წავიკითხე:

To err is human, to forgive divine, I am neither.

რომ, ძაღლო, ძაღლის გაჩენილო, ცისარტყელაზე მართლწერით გაძაღლებულებსაც თუ გადაეყრები, არავინ მოგატყუოს, რომ მძიმე ყოველთვის რომის წინ იწერება და ჰო, იქნებ მაინც მაპატიო, რომ იმ დილით ჩამეძინა.

თანამედროვე სამყაროში კომუნიკაციის მნიშვნელოვანმა ნაწილმა სოციალურ ქსელებში კარგა ხნის წინ გადაინაცვლა. სოცპლატფორმებს მთლიანად აქვთ დაპყრობილი ჩვენი გონება. მათ გარეშე ცხოვრება ვერ წარმოგვიდგენია. წლებია სოცქესლების „ლაიქები“ ერთმანეთის მოწონების, სიმპათიის, თანაგრძნობის, თანამოაზრეობის გამოხატვის ყველაზე სწრაფი გზად რჩება, ბევრისთვის კი – აკვიატებულ იდეადაც, როდესაც ვირტუალური აუდიტორიის მხრიდან გამოხმაურების ნაკლებობა სასოწარკვეთას და თვითშეფასების დაქვეითებასაც იწვევს.

ჟადსონ ბრუერი, ავტორი წიგნისა „დამოკიდებული ტვინი“, ამ ყველაფერს ასე აღწერს – ტვინი ეჩვევა „სიამოვნების ჰორმონების“ სწრაფ მიღებას და ადამიანს აღარ სურს მეტი ძალისხმევა დახარჯოს სხვა სიხარულის განსაცდელად. ამ პრობლემის გადასაჭრელად ზოგიერთმა ადამიანმა (ნამდვილი, დიაგნოზირებული დამოკიდებულებით) უნდა მიმართოს სპეციალისტებს, რადგან თვითონ აღარ შეუძლია მოჯადოებული წრიდან გამოსვლა და ცხოვრებით სხვაგვარად ტკბობა.

ფსიქოლოგები ამბობენ, რომ საგანგაშოა, თუკი მომხმარებელი, რა ასაკისაც არ უნდა იყოს ის, ერთი საათის განმავლობაში „ოფლაინ“ ვერ ჩერდება, გამუდმებით ამოწმებს რამდენი „გული“ და „ლაიქი“ მოუტანა ახალმა პოსტმა ან ფოტომ. ასეთი მიჯაჭვულობა დამოკიდებულებაა, თუმცა როგორც ქცევა და ოფიციალური სამედიცინო დიაგნოზი, ის ჯერჯერობით აღიარებული არაა, ანუ სამედიცინო ტერმინი „სოციალური მედიაზე დამოკიდებულება“ არ არსებობს. საქმე ისაა, რომ დამოკიდებულების ნებისმიერ ფორმას მკაფიო სამედიცინო აღწერა უნდა ჰქონდეს, რომელიც დაავადებათა საერთაშორისო კლასიფიკაციაშია დაფიქსირდება, ვთქვათ, ჩამოთვლილი ფსიქიკური და ქცევითი აშლილობებით, მისთვის დამახასიათებელი მარკერებით. შესაბამის ჩამონათვალში არაქიმიური დამოკიდებულებები მოიცავს მხოლოდ ონლაინ თამაშებზე დამოკიდებულებას აზარტული ელემენტებით. სოციალური ქსელები, გაჯეტები კი ამ სიაში არ შედის.

მიუხედავად ამისა, სოციალურ ქსელებზე ემოციური დამოკიდებულება არანაკლებ ყურადღებას მოითხოვს, ვიდრე ნიკოტინზე ან ალკოჰოლზე დამოკიდებულება, რადგან მასაც აქვს გავლენა ინდივიდის ქცევასა და მდგომარეობაზე. დამოკიდებულ ადამიანს, რომელიც დროის უმეტეს ნაწილს სოციალურ მედიაში ატარებს, „ლაიქებისა“ და კომენტარების გარეშე უფუჭდება განწყობა, ის ადვილად ღიზიანდება და ცუდად აკონტროლებს საკუთარ ემოციებს. მიაჩნია, რომ არ განიცდის ცოცხალი კომუნიკაციის დეფიციტს, სინამდვილეში კი, უმეტეს შემთხვევაში წყვეტს დაინტერესებას ადამიანებით, რომლებიც „ოფლაინ“ არიან.

სოციალურ ქსელებში „ლაიქის“ ღილაკის ერთ-ერთი შემქმნელი ჯასტინ როზენშტეინი დღემდე ნანობს თავის გამოგონებას. „ადამიანები ხშირად ქმნიან რაღაცებს საუკეთესო განზრახვებით, მაგრამ შემდეგ გაუთვალისწინებელ შედეგებს აწყდებიან”, – ამბობს ის ერთ-ერთ ინტერვიუში. ამასობაში თანამედროვე ადამიანი სულ უფრო მეტი ინფორმაციის გამტარი ხდება. ამას მოაქვს მთელი რიგი შედეგები: დაღლილობა, ემოციური გადაწვა, სხვასთან დატოლება, საკუთარი ცხოვრებით უკმაყოფილება.

ბევრი მოზარდისთვის „ლაიქი“ „მოწონების ვალუტაა“. მისთვის ასეთი ტიპის კომუნიკაცია და შეფასება შეიძლება ძალიან მნიშვნელოვანი იყოს. მან შეიძლება დააიგნოროს ზრდასრული ადამიანის რეაქცია მის პოსტზე, მაგრამ ვერ დააიგნორებს თანატოლის რეაქციას. ბავშვმა, რომელმაც გაარკვია, როგორ მუშაობს სოციალური ქსელის სისტემა და რაღაც მიზეზით უცბად შეწყვეტა „ლაიქების“ მიღება, შეიძლება გადაწყვიტოს, რომ ის მოკვეთეს თავისი ჯგუფიდან/საზოგადოებიდან ან რაღაცის გამო დაისაჯა. გამოდის, რომ ამ შემთხვევაში უკვე საუბარია არა იმდენად სოციალურ ქსელებზე დამოკიდებულებაზე, არამედ კომუნიკაციაზე და თანატოლებთან ურთიერთობაზე. მეორე მხრივ, დღევანდელი მოზარდისთვის მესინჯერითა და სოციალური ქსელებით სარგებლობის აკრძალვა იგივეა, რაც ჩვენთვის სასკოლო შესვენების დროს თანაკლასელებთან ურთიერთობისა და სკოლის შემდეგ მეგობრებთან სეირნობის აკრძალვა იყო. სამყარო იცვლება და მასთან ერთად იცვლება კომუნიკაციის გარემო.

თუმცა, თანამედროვე სოციალური ქსელი „ლაიქების“ დარიგებების გარეშეც საკმაოდ მიმზიდველია. მაგალითად, „ახალი ამბების“ გაცნობისას ერთი საათი ისე გაიქროლებს, რომ ამას ვერც ვგრძნობთ. გაოცებულები ვრჩებით, როგორ გვეპარება დრო „სქროლვაში“. სოციალური ქსელების ინტერფეისი კი ისეა შექმნილი, რომ ადამიანმა იქ რაც შეიძლება მეტი დრო დაჰყოს. რაც უფრო მეტ სათავისო კონტენტს ხედავს მომხმარებელი, მით უფრო მეტს აძლევს სოციალური ქსელი. ნანახი ასტიმულირებს ტვინის იმ უბნებს, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან წამიერ სიამოვნებაზე. თუმცა დროთა განმავლობაში დოფამინი სწრაფად გამომუშავებას წყვეტს და სქროლვაში ჩვენც სულ უფრო მეტი დრო გვეხარჯება. ვითარდება დამოკიდებულება (იხილეთ Netflix-ის დოკუმენტური ფილმი „სოციალური დილემა“).

ამ თვალსაზრისით, ბავშვებს, უფროსებთან შედარებით მეტად გაუმართლათ: მათი კონცენტრაციის უნარი საკმარისად განვითარებული არაა, მათ უჭირს ერთ აქტივობაზე დიდხანს კონცენტრირება. ამიტომ ისინი ძალიან დიდ დროს არ ატარებენ სოციალურ ქსელებში. მაგრამ ინტერფეისის დიზაინერები ეძებენ სხვადასხვა გზებს მათ შესანარჩუნებლად. ბავშვებისთვის განკუთვნილი ვიდეოები უფრო ფერადი ხდება, მათ უფრო ხმამაღალი ხმა ედება მოულოდნელი სპეცეფექტებით. შეერთებულ შტატებში ამ პრობლემის საკანონმდებლო დონეზე მოგვარებაზე უკვე ფიქრობენ, რათა პატარა იუზერების აპლიკაციებში შეტყუება აიკრძალოს. მათი მიზანია, ბავშვებისა და მოზარდების დაცვა მარკეტოლოგების გავლენისგან და იმ დროის შემცირება, რასაც ისინი გაჯეტებზე ხარჯავენ. ფაქტია, რომ დამოკიდებულების ნებისმიერი ფორმის მსგავსად, სოციალურ მედიაზე დამოკიდებულება ჩვენს ძირითად საქმიანობას თავის კვალს ატყობს, ზრდასრული ადამიანი არ კონცენტრირდება სამუშაოზე, ბავშვი – სწავლაზე ან აქტიურ დასვენებაზე.

კიდევ ერთი გავრცელებული საფრთხე, რომელსაც აწყდებიან სოციალური ქსელებით გატაცებული ადამიანები, FoMO-ს მდგომარეობაა, სინდრომი – რაღაც საინტერესოს, მნიშვნელოვნის გამოტოვების შიში. ეს სინდრომი დაახლოებით ერთნაირი სიხშირით გვხვდება როგორც კაცებში, ასევე ქალებსა და მოზარდებში. მაგალითად, სანამ მოზარდი სახლში ზის და მეცადინეობს, მისი მეგობრები რაღაც პოსტებს აქვეყნებენ. ის ხედავს ამას და იწყებს ნერვიულობას, რომ მოვლენებს ჩამორჩა. მრავალი თვალსაზრისით, ეს სინდრომი შურის მსგავსია – ჩვეულებრივი გაღიზიანების განცდა სხვისი წარმატების ხილვით, მაგრამ ამ შემთხვევაში ეს არის შემაწუხებელი განცდა, რომ შენ განიცდი რაღაც დანაკლისს და აქედან გამომდინარე, მუდმივად აკონტროლებ ტელეფონს.

მკვლევართა დაკვირვებით, მარტოობისა და გაღიზიანების განცდა უფრო მზარდია სოციალური ქსელების პასიურ მომხმარებლებში, მათ შორის, ვინც უბრალოდ აკვირდება სხვის ცხოვრებას კომენტარებში, განხილვებში კი დიდად არ მონაწილეობს. როდესაც ტელეფონზე შემოდის შეტყობინება სოციალურ ქსელებში ვიღაცის ახალი პოსტის შესახებ, FoMO-ს მქონე ადამიანები განიცდიან იმედგაცრუების უფრო ძლიერ გრძნობას – „ცხოვრება გადის, მე კი ამ დროს სად ვარ…“.

ბავშვებში FoMO იწვევს მზარდ დეპრესიას. ცხოვრება რომ მიქრის, ეს განსაკუთრებით უსიამოვნო განცდაა მოზარდებისთვის, რომლებიც ახლა იწყებენ სოციალიზაციას.

სოციალურ მოწონებაზე დამოკიდებულებამ, FoMO-სინდრომთან ერთად, ასევე შეიძლება გამოიწვიოს მძიმე შფოთვითი მდგომარეობა. როდესაც ბავშვები ხედავენ ფოტოებზე ლამაზ ცხოვრებას, ეს მათზე ძლიერ გავლენას ახდენს. ისინი ვერ ეგუებიან იმ ფაქტს, რომ მათ გარშემო ყველაფერი ისე არ არის „როგორც უნდა იყოს“, რომ ისინი და მშობლები სხვანაირად ცხოვრობენ.

თავის კვლევაში, სან დიეგოს უნივერსიტეტის ფსიქოლოგიის პროფესორმა ჯინ ტვენგემ დაასკვნა, რომ მერვეკლასელებს, რომლებიც აქტიურად იყენებენ სოციალურ მედიას, დეპრესიის განვითარების 27%-ით მაღალი რისკი აქვთ, ვიდრე მათ, ვინც ნაკლებად არის შეპყრობილი ონლაინკონტენტით.

როგორ გავუმკლავდეთ FoMO-სინდრომს? ჯერ ერთი, უნდა ვიზრუნოთ სოციალური მედიის ჰიგიენაზე, დავიტოვოთ მხოლოდ სასარგებლო და სასიამოვნო კონტენტი, გავაუქმოთ ხელმოწერა ყველა დანარჩენთან.

ფსიქოლოგები ასევე გვირჩევენ, ვიპოვოთ მეტი შთამაგონებელი და საინტერესო ამბების გვერდები და მოვერიდოთ ჯგუფებს, სადაც ადამიანები მხოლოდ იმაზე საუბრობენ, რამდენად საოცარია მათი ცხოვრება.

კარგი გამოსავალია, ინტერნეტში გატარებული დროის გაკონტროლება, უფრო უკეთესი რადიკალური ვარიანტი კი სოციალური ქსელების გარკვეული დროით მიტოვებაა, სხვა გასართობზე გადართვა.

სოციალური ქსელების ნაცვლად მოზარდებს შეგვიძლია შევთავაზოთ დღიურის წარმოება, სადაც ისინი თავიანთ აზრებსა და ემოციებს მოინიშნავენ. ქაღალდზე წერა იმითაა მოგებიანი, რომ ქაღალდი მეტად იტანს გულწრფელობას, ინტიმს, ვიდრე იმავე აზრების სოციალურ ქსელში გამოფენას. ეს მეთოდი დაეხმარება მოზარდებს უკეთ შეიცნონ თავი და გრძნობები, მეტად ისიამოვნონ მცირე გამარჯვებებით ვინმესთვის მათი მნიშვნელობის დამტკიცების გარეშე.

შეგვიძლია მადლიერების პრაქტიკის გამოყენება, ეს პრაქტიკა ბოლო წლებში სულ უფრო გავრცელებული გახდა. ბევრად უკეთესია ყურადღება მიაქციოთ კარგს, ვიდრე ვიფიქროთ ცუდზე. როცა სხვისი ბედნიერება შეგვიპყრობს, გავიხსენოთ, რომ გვაქვს სახლი, გვყავს მშობლები, ვართ ჯანმრთელი. მადლიერება შეიძლება დაიწეროს ქაღალდზე ან გამოითქვას როგორც მანტრა – განაცხადის მეთოდს არ აქვს მნიშვნელობა, მთავარია მხოლოდ კარგზე ფოკუსირება.

FoMO-ს შეიძლება უკვე ეწოდოს XXI საუკუნის „ჭირი“. ერთი შეხედვით, ეს სინდრომი შეიძლება ვინმეს პატარა პრობლემად მოეჩვენოს, მაგრამ დროთა განმავლობაში ძლივს შესამჩნევი შური აკვიატებად გადაიქცევა და სერიოზულად აისახება ცხოვრების ხარისხზე. ტელეფონის შემოწმების მუდმივი სურვილი, ნერვიულობა, დეპრესია, ყურადღების და ძილის გაუარესება შეიძლება გახდეს თქვენი ერთგული თანამგზავრი დიდი ხნის განმავლობაში.

მოამზადა ირმა კახურაშვილმა

წყარო: https://www.verywellmind.com/how-to-cope-with-fomo-4174664

https://fomo.com/

„ძვირფასო მეგობრებო, თუ თქვენ ამ წერილს კითხულობთ, მაშინ დიდია ალბათობა, რომ თქვენ სასკოლო ბულინგს პირისპირ შეეჩეხეთ. ვინც არ უნდა იყოთ თქვენ – სკოლის მოსწავლე, რომელიც დევნის მსხვერპლი გახდით, თუ საკუთარი შვილების ბედ-იღბლით შეწუხებული მშობელი; ან იქნებ თქვენ ხართ პედაგოგი, რომელსაც საკლასო ოთახში არსებული გარემო გაშფოთებთ; ან იქნებ სულაც ზრდასრული ადამიანი ხართ, რომელიც სკოლის ასაკში თავად გახდა ბულინგის მსხვერპლი და ახლაც ვერ ახერხებთ მაშინ განცდილი შეურაცხყოფის დავიწყებას? ნებისმიერ შემთხვევაში მინდა იცოდეთ, რომ მარტო არ ხართ. სამყაროში მილიონობით ადამიანია, რომელთაც ზუსტად იგივე კითხვა აწუხებს“, – აი ასე იწყება ამერიკელი ავტორის Jodee Blanco-ს წიგნი, რომლის სათაურია: „გთხოვთ, შეწყვიტოთ ჩემი დაცინვა“. ჩიკაგოში მცხოვრები ქალბატონი, რომელმაც საკუთარ თავზე გადაიტანა სასკოლო ბულინგი არა მხოლოდ ბესტსელერების ავტორია, არამედ ის ძალზე აქტიურად ეხმარება ანტიბულინგ კამპანიებს. ჯოდი ბლანკო წლების განმავლობაში აქტიურად იბრძვის ამერიკულ სკოლებში სოციალური კლიმატის შესაცვლელად. მან შეიმუშავა სპეციალური პროგრამა, რომელიც სკოლებში ბულინგის თემას ეხება. საერთო ჯამში მან ნახევარ მილიონზე მეტ სკოლის მოსწავლეს, მშობელსა და პედაგოგს მიაწვდინა ხმა და შეძლო აეხსნა, რომ „ბულინგი – სულაც არ არის უწყინარი ხუმრობა“.

ამერიკელი ავტორი, რომელმაც გადაწყვიტა საკუთარი ნეგატიური გამოცდილება საჯარო განხილვის საგნად ექცია, ამბობს, რომ ასეთი რთული არჩევანი მას შემდეგ გააკეთა, რაც ერთხელ მოუსმინა CNN-ის პირდაპირ ეთერში როგორ საუბრობდნენ „ექსპერტები“ ერთ-ერთ უმძიმეს ტრაგედიაზე, რომელიც სკოლის მოსწავლეების ცეცხლსასროლი იარაღიდან მიზანმიმართულ დახოცვას ეხებოდა. ეს სისასტიკე ამავე სკოლის ორმა უფროსკლასელმა ჩაიდინა. მას შემდეგ, რაც მათ 13 ადამიანი მოკლეს და 23 დაჭრეს, სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულეს.

„ვუსმენდი ექსპერტების ფუჭ საუბარს – განმარტავს ჯოდი ბლანკო – და ვფიქრობდი, რომ ამერიკას არ ესმის პრობლემის არსი, თუ ფიქრობს, რომ ეს ყველაფერი იარაღთან ადვილი წვდომის შედეგია – ვფიქრობდი მე და ისევე თანავუგრძნობდი იმ ორ ბიჭს, რომლებმაც ეს საშინელება დაატრიალეს, როგორც უდანაშაულო მსხვერპლებს. მინდა ვაღიარო, რომ მხოლოდ მაშინ მივხვდი ჩემი წარსული ცხოვრების ტრავმა ჯერაც არ მქონდა „გადახარშული“, რაც ნამდვილად სერიოზული პრობლემა იყო. ფსიქოლოგებისთვის კარგად არის ცნობილი, რომ დაუსრულებელი ცხოვრებისეული განცდები ადამიანებისთვის მუდმივი ნერვიულობის, შფოთვის, დისკომფორტის წყარო ხდება. ამიტომ გადავწყვიტე, ჩემი მძიმე ბავშვობისა და მოზარდობის ასაკისთვის რაღაც აზრი მიმეცა. მე მინდოდა, ბულინგის მსხვერპლი ბავშვებისთვის მეთქვა, რომ ისინი მარტონი არ არიან და რომ არსებობენ ზრდასრული ადამიანები, რომლებმაც მათ ასაკში იგივე განიცადეს. მოძალადე ბავშვებისთვისაც მაქვს სათქმელი და ეს ასე ჟღერს: ბულინგი, დევნა, ძალადობა, დაცინვა სულაც არ არის სახუმარო ამბავი. მსგავსი ქცევებით, მოძალადეები თანატოლებს მთელ ცხოვრებას უმახინჯებენ.

ბულინგი – ვიღაცისთვის არის საზიზღრობების კეთება; თანაკლასელის მარტო დატოვება, ანუ სხვა თანაკლასელების იძულება, არ იმეგობრონ მასთან, არ ჩართონ კოლექტიურ აქტივობებში, არ დაპატიჟონ დაბადების დღეზე, არ ილაპარაკონ მისი თანდასწრებით. ამ და სხვა არაეთიკურ, უსამართლო, უზრდელ საქციელს შეუძლია ფიზიკურ ძალადობაზე მეტი ზიანი მოუტანოს დაჩაგრულს. დევნისა და შევიწროების მსხვერპლი იწყებს არა მჩაგვრელების დადანაშაულებას ძალადობაში, არამედ საკუთარ თავს ამუნათებს, ფიქრობს, რომ მასში რაღაც „ისე არ არის“ და რომ შეიძლება ის თავად „იწვევს“ ბულერებს და „პროვოცირებას უკეთებს“ მათ საქციელს. შედეგად, შესაძლოა დაჩაგრულ ადამიანს საკუთარი პიროვნების მიმართ უნდობლობა მთელი ცხოვრების განმავლობაში გაჰყვეს და მისი ცხოვრება კოშმარად აქციოს. მე შევხვედრივარ უამრავ ადამიანს, რომლებიც ბავშვობაში ბულინგის მსხვერპლი გახდნენ და ძალიან მძიმედ განიცდიან ამას უკვე ზრდასრულ ცხოვრებაშიც. ზოგ შემთხვევაში, ისინი საკუთარი შვილების სკოლაში მიყვანისგანაც კი იკავებდნენ თავს“.

„უნდა ვაღიარო, – განაგრძობს ავტორი, – ჩემი საქმიანობის ყველაზე რთული მომენტი იყო, საკუთარი მოგონებებისთვის თვალის გასწორება. მართალია, სკოლის წლები უკვე დიდი ხანია, წარსულს ჩაჰბარდა, მაგრამ ყოველ ჯერზე იმ მოვლენების ხელახლა გახსენებისას კვლავ მწვავე ტკივილს განვიცდიდი. მე ისე ძლიერ მინდოდა სასკოლო ბულინგის საწინააღმდეგო კამპანიის წარმართვა, რომ მიუხედავად სირთულეებისა, ყოველთვის ვპოულობდი ძალას, გამეგრძელებინა ბრძოლა. ჩემი სიძლიერის წარმმართველი ხშირად ის წერილები ხდებოდა, რომლებსაც შეხვედრების შემდეგ ვიღებდი მსმენელებისგან. ის სულის შემძვრელი ტექსტები დანამდვილებით მაფიქრებინებდა, რომ უმნიშვნელოვანეს საქმეს ვაკეთებ და ბულინგის წინააღმდეგ ჯვაროსნული ომის წარმოება არ უნდა შევწყვიტო. წიგნის დაწერაც ამ ბრძოლის ნაწილი გახდა“.

ჯოდი ბლანკოს მიაჩნია, რომ ხშირად თავად მოძალადეებსაც სჭირდებათ დახმარება, რადგან მათი გარკვეული ნაწილი, მათივე თქმით, ვერც კი ხვდება, რა სისასტიკეს სჩადის. ამ შემთხვევაში სწორედ, მშობლები და მასწავლებლები უნდა გახდნენ მოძალადეების დამხმარეები, რათა მათ შეძლონ იმის გაცნობიერება, რა სავალალო შედეგები მოჰყვება მათ საქციელს. ახლა ერთ მცირე ნაწყვეტს გაგაცნობთ იმ მრავალრიცხოვანი წერილებიდან, რომლებსაც „ყოფილი მოძალადეები“ მიგზავნიან:

„გამარჯობათ! დღეს თქვენ ჩვენს სკოლაში სტუმრად იყავით მოწვეული. თქვენმა ისტორიამ მთელი ჩემი ცხოვრება შეცვალა. მე ახლა სულ სხვა თვალით შევხედე მათ, ვისაც ადრე დავცინოდი, ვეცდები იმ თანაკლასელების მიმართ სიკეთე გამოვიჩინო და აღარ გავხდე მათი ტანჯვის მიზეზი. მთელი ჩემი კლასის სახელით ვამბობ, რომ თქვენ ჩვენ ძალიან დაგვაფიქრეთ. ჩემი მეგობრები სულ თქვენს მონათხრობს განიხილავენ, ისინი სულის სიღრმემდე შეაძრწუნა თქვენ მიერ ჩვენს ასაკში გადატანილმა სასკოლო ბულინგმა. გეფიცებით, მხოლოდ ამაზე ვსაუბრობთ, დიდი მადლობა, რომ მობრძანდით და გაგვიზიარეთ თქვენი გამოცდილება“.

„მე ყოველთვის ვიცოდი – უზიარებს საკუთარ გამოცდილებას ჯოდი ბლანკო მკითხველს – რომ ჩემ მიერ სკოლის ასაკში გადატანილი ბულინგი, გავლენას იქონიებდა მომავალში ზრდასრულ ცხოვრებაზე. შიშები, საკუთარ თავში დაურწმუნებულობა ყოველთვის მიწამლავდა ცხოვრებას. ჩემს ფიქრებში განუწყვეტლივ ტრიალებდა მოსაზრება, რომ კვლავაც შეიძლება გამრიყონ, არ მიმიღონ. ეს ფიქრები სულ ჩემთან იყო, მიუხედავად იმისა, რომ ასაკის მატებასთან ერთად ცხოვრება ნორმალურ კალაპოტში დგებოდა. დარწმუნებული ვარ, ჩემს მსგავსად ბევრი ადამიანი ცდილობს, როგორმე დაძლიოს იმ მძიმე ტრავმების შედეგები, რომლებიც მას სკოლის ასაკში თანატოლებმა მიაყენეს. მას შემდეგ, რაც წიგნი დავწერე და ის ბევრმა ადამიანმა წაიკითხა, ხშირად მომმართავენ ბულინგის მსხვერპლი ბავშვები და ზრდასრულები. ისინი საკუთარ ისტორიებს მიყვებიან, რითაც ცდილობენ, როგორმე თავადაც დაძლიონ ის მარტოსულობა, რომელსაც გადატანილი ძალადობის გამო განიცდიან. ჩვენ მონათესავე სულები ვართ. ჩვენ გვაკავშირებს უხილავი ძაფები, რადგან ვიცით, რას ნიშნავს, იყო სკოლის მოსწავლე, რომელიც თანაკლასელებმა გარიყეს, უგულებელყვეს, დასცინეს და არაფრად ჩააგდეს. ჩემი ავტორობით შექმნილი ფრაზა: „ზრდასრული, რომელმაც ბავშვობაში ბულინგი გადაიტანა“ – თანდათან დამკვიდრდა. ჩემი წიგნი ეხმარება ამ ადამიანებს, თავი მარტოსულად არ იგრძნონ, იბრძოლონ დევნისა და ძალადობის წინააღმდეგ“.

ძვირფასო მკითხველო, ამერიკელი ავტორის წიგნიდან ნაწყვეტის გაცნობის მიზანი ის გახლავთ, რომ ქართველი აუდიტორიაც დაფიქრდეს, რაოდენ რთულ შედეგებს იწვევს ბულინგი ადამიანებში. მოზარდებსა და თინეიჯერებში დაგროვილი აგრესია, დაუნდობლობა, მიტევების და თანაგრძნობის უნარის დეფიციტი, სხვა შესაძლო მიზეზებთან ერთად, მათ მიერ სკოლის პერიოდში გადატანილი ბულინგის გამოძახილი ხომ არ არის.

სტატია თარგმნა და მცირე კომენტარი დაურთო

  ქეთევან კობალაძემ         

სახელგანთქმული საბავშვო მწერალი იოჰანა შპირი ციურიხის ტბის თავზე, პატარა სოფელ ჰირცელში დაიბადა, საიდანაც შვეიცარიის ალპების მშვენიერი ხედი იშლებოდა. 1880 წელს, 53 წლის ასაკში იოჰანამ „ჰაიდი” გამოაქვეყნა. წიგნი ძალიან პოპულარული გახდა, გერმანულიდან ინგლისურად ითარგმნა და ინგლისშიც და ამერიკაშიც ბავშვების საყვარელ წიგნად იქცა. „ჰაიდი” 50-ზე მეტ ენაზეა ნათარგმნი და დღესაც ერთ-ერთი საბავშვო ბესტსელერია. ავტორმა საკუთარი ნაწარმოები ასე დაახასიათა: „ეს წიგნი განკუთვნილია ბავშვებისთვის და მათთვის, ვისაც ბავშვები უყვარს”.

„ჰაიდი” საკმაოდ დიდხანს იდო ჩემი შვილების წიგნების თაროზე, რადგან თითქოს სიტყვის უთქმელად შევთანხმდით, რომ 7 წლის გოგონასთვის ადრე იქნებოდა მისი წაკითხვა. ერთ დღესაც, როდესაც ჩემს პირველკლასელ შვილს საზაფხულო არდადეგები დაეწყო და სახლში მოწყენილმა აღარ იცოდა, რა ეკეთებინა, გადავწყვიტეთ საზაფხულო საკითხავი შეგვერჩია ჩვენი ბიბლიოთეკიდან. „ჰაიდის” ორი დღის განმავლობაში ვკითხულობდით თითქმის შეუსვენებლად და ანასტასიაც მთხოვდა სხვა საქმეებისკენ არც კი გამეხედა, სანამ წიგნს არ დავასრულებდით. კითხვისას ხან ცრემლები გვცვიოდა და ხან კი გული სიხარულით გვევსებოდა. ლიტერატურა ხომ ამგვარ მოულოდნელ სიხარულს ხშირად გვჩუქნის მკითხველებს, დაუვიწყარს ხდის თითოეულ ფურცელს. ამიტომ კარგი წიგნის აღმოჩენა, გამართლებაც არის და დღესასწაულიც, რომელიც შეგვიძლია სხვებსაც გავუზიაროთ. ამან გადამაწყვეტინა ცოტა რამ თქვენც გიამბოთ „ჰაიდიზე”.

გაიცანი „ჰაიდის” სამყარო

იწყებ „ჰაიდის” კითხვას და შენ ირგვლივ არსებული სამყარო ივსება მაღალი მთის მწვერვალებიდან მონაბერი ჰაერით, საითაც ახლა თმახუჭუჭა და ვარდისფერლოყება, ობოლი გოგონა ჰაიდი მიაბიჯებს თავის დეიდა დეტესთან ერთად. კითხულობ და სულს ითქვამ, ხედავ ბებერ ნაძვებს, ჩამავალ მზეს და დახარბებული ცდილობ, ყველაფერი შეისრუტო. დეიდა და ჰაიდი ელმის მთის მწვერვალზე უნდა მოხვდნენ ჰაიდის პაპასთან, ელმელი ძიას ქოხში, რათა ჰაიდი პაპასთან დარჩეს საცხოვრებლად. ელმის მთის მწვერვალს მზის უხვი სხივები ეფინება და სანაქებო ხედები იშლება – შიშველი, ციცაბო მწვერვალები, რომლებსაც მზე ოქროსფრად აბრწყინებს. მინდვრებში ცისფერი და ყვითელი ყვავილები ციალებენ, აქვეა წითელი ფურისულები, ცისფერი ასისთავები და ყვითელი კრაზანები. დღისით კი ბებერი არწივები დაფრინავენ და უცნაურ ამბებს დაჰყივიან ქოხის მცხოვრებ ბინადრებს.

გაიცანი ელმელი ძია

 ელმის მთაზე ასული ჰაიდის პაპა ქოხის წინ ძელსკამზე ჯდება. ელმის მთაზე მცხოვრები მარტოკაცი, სოფლიდან გარიყული, შეუვალი და ჯიბრიანი მოხუცია, რომელმაც თავი მკაცრ მწვერვალს შეაფარა, თანასოფლელების გულგრილობას რომ დამალვოდა. პაპა ქოხის წინ ზის, ჩიბუხს აბოლებს, ხელებით მუხლებს დაყრდნობია, გრძელი, თეთრი წვერი და ბუჩქა წარბები აქვს. ჩიბუხიდან კვამლის ვეება ბოლქვებს უშვებს და მწვერვალებს გაჰყურებს. ელმის მთაზე პაპასა და შვილიშვილის ნამდვილი ცხოვრება იწყება, სიყვარულით და ზრუნვით გაჯერებული.

დაათვალიერე ჰაიდის და პაპას ქოხი

 შედიხარ ქოხში და ერთადერთი დიდი ოთახია. ოთახის შუაგულში მაგიდა დგას, მაგიდასთან ერთი სკამი და პაპას საწოლია; ერთ კუთხეში ბუხარია და შიგ დაკიდებული ჩაიდანი. თახჩაში პაპას ნივთები ალაგია, ერთ თაროზე პაპას ტანსაცმელი, მეორე თაროზე შაშხი, ყველი და მრგვალი პურები. ღამით ქარი ქოხს აზანზარებს. ქოხის კოჭები ჭრიალებს და ჭრაჭუნებს. ელმის მთის ბებერი ნაძვის ტოტები გაშმაგებით ეხეთქებიან ერთმანეთს და დღისით კი ცა ახლად გარეცხილივით კრიალებს.

ხომ არ მოგინდათ ერთხელ მაინც ელმის მთაზე ღამის გათევა?

ადი, სხვენში!

ქოხში, პაპას საწოლის პირდაპირ კიბეა, რომელიც სხვენში ადის. პაპას გაცნობის შემდეგ ჰაიდიც სხვენის კიბეს მიუყვება და ახალი, ტკბილსურნელოვანი თივით მოფენილ სივრცეში ხვდება. სხვენს ერთი ფანჯარა აქვს, მრგვალი ფორმის, საიდანაც უმშვენიერესი ხეობა მოჩანს. სხვენი ამიერიდან ჰაიდის საძინებელი ხდება.

ელმის ქოხის მენიუ

ელმელი პაპას თხების, გედიასა და დათვიასგან მოწველილი ცხელი რძე;

შემწვარი, ოქროსფრად დაბრაწული ყველი;

პაპას გამომცხვარი მრგვალი პური;

პაპას მიერ გამოყვანილი ვარდისფერი ლორი.

სიტყვები ლექსიკური მარაგის გასამდიდრებლად ელმის მთიდან:

თახჩა, კარდალა, არვე, ირაო, მჭახე, აბგა, ქერქეტა, ბაგა, ჯარა, დართვა, დარაბა, უჯანო, მოქურუხებული, შალითა, ჩაჩი, კოფო, ფორანი, უბრად.

ვერც წარმოვიდგენდი ასეთი საოცარი წიგნი თუ იქნებოდაო – მითხრა წიგნის დასრულების შემდეგ ანასტასიამ. მაშინ გადავწყვიტე მცირე შთაბეჭდილებები თქვენთვისაც გამეზიარებინა წიგნზე, რომელსაც სული აქვს, სუნთქავს და კეთილ ფიქრებს აღგვიძრავს. მართალია, ჩვენს სამყაროში ბევრი საბავშვო წიგნი არსებობს, მაგრამ ცოტაა გამორჩეული. „ჰაიდი” კი ნამდვილად იმ რჩეულ, კეთილ წიგნებს შორისაა, რომელიც გვიტოვებს საფიქრალს თითოეული ადამიანის პასუხისმგებლობაზე.

ვფიქრობ, ჰაიდის მხატვრული სახე დაუვიწყარი გახდება პატარა მკითხველისთვის და მას უფროსი მკითხველებიც შეიყვარებენ. ჰაიდის პერსონაჟი კეთილი, მგრძნობიარე და მოსიყვარულე გოგონაა, რომელიც მის ირგვლივ მცხოვრები ადამიანების ცხოვრებას უკეთესობისკენ ცვლის. ჰაიდი ინტუიციით გრძნობს, ვის სჭირდება ყველაზე მეტად მხარდაჭერა, ვის უნდა უთხრას კეთილი სიტყვები, ვის უნდა გაუყოს საგზალი და როგორ ანუგეშოს გაჭირვებაში მყოფი. ისიც უშურველად ასხივებს სიკეთეს, ანათებს გასაჭირში მყოფი ადამიანების ცხოვრებას, იყვარებს მათ და აბედნიერებს. როგორ ახერხებს ამას? ნეტავ, საიდან აქვს სიკეთის ასეთი დიდი მარაგები, რომელიც ყველას ჰყოფნის? ალბათ, სიყვარულის ძალით.

ცდუნება დიდია თხების სარდალ პეტერზე, მის დიდედოზე, ფრანკფურტში მცხოვრებ კლარა ზეზემანზე, ბატონ ზეზემანზე, კლარას ბებიკოზე, ფროილაინ როტენმაიერზე, მსახურ სებასტიანზე, მოახლე ტინეტზე და კეთილ ფრანკფურტელ ექიმზეც მოგიყვეთ, მაგრამ, ვფიქრობ, დანარჩენი თავად უნდა წაიკითხოთ.

მშობლებო და მასწავლებლებო, წაიკითხეთ „ჰაიდი” თქვენს შვილებთან და მოსწავლეებთან ერთად, რადგან წიგნი სავსეა ისეთი ღირებული თემებით, რომელზე მსჯელობა ბავშვებთან ყოველთვის დროული და საჭიროა. სიკეთის კეთება, გარიყული ადამიანის საჩვენოსკენ შემობრუნება და დიდი მადლიერება, ეს ფასეულობები არასდროს ძველდება. „ჰაიდიც” ასეთ მარადიულ ღირებულებებზე დაწერილი ტექსტია, რომელიც ათბობს ბავშვების და უფროსების გულებსაც და აფიქრებს, თუ რამხელა სიხარულის მინიჭება შეგვიძლია ერთმანეთისთვის.