მასწავლებლებისთვის ძალიან დიდი გამოწვევაა სსსმ მოსწავლეებთან მუშაობა, მით უმეტეს, თუ კლასი მრავალრიცხოვანია. მეთერთმეტე კლასში ფიზიკაში ისწავლება ოპტიკა, სინათლის კანონები. ერთ-ერთი ქვესაკითხია სინათლის გავრცელება და ჩრდილის წარმოქმნა. გთავაზობთ ადაპტირებულ ტექსტს და ფოტო მასალას იმ სსსმ-თვის, რომელსაც გონებრივი განვითარების შეფერხება აქვს.
,,მე ყოველთვის შენთან ერთად ვარ, იქ დავდივარ სადაც შენ.
თუ სკოლაში მიდიხარ, მეც სკოლაში მივდივარ. ზოგჯერ შენს წინ ვარ, ზოგჯერ – შენს უკან.
არსებობს ისეთი დრო, როცა შენთან არ ვარ? თუ ღრუბლებია ცაში, მე არ ვარ შენთან,
თუ ბნელ ოთახში ხარ, არც იქ ვარ, მიხვდი რა ვარ? ზოგჯერ ძალიან მაღალი ვარ,
ზოგჯერ ძალიან დაბალი. რაზეა ეს დამოკიდებული?
თუ დილაა და გარეთ ხარ, მე მაღალი ვარ; შუადღისასაც ძალიან მაღალი ვარ,
საღამოს მოახლოებისას კი ვპატარავდები.
მე იქ დავდივარ, სადაც შენ. შენ მოძრაობ, მეც ვმოძრაობ.
მე ვჩნდები მიწაზე, მე ვჩნდები კედელზე. იცი რა ვარ? მე შენი ჩრდილი ვარ“.
ეს ტექსტი მშობლის და სპეციალურ მასწავლებლის ჩართულობით განვიხილეთ. მოსწავლემ აღწერა რას ხედავს ფოტოზე.
ჩრდილი მაშინ ჩნდება, როცა სხეული სინათლეს წინ ეღობება.
ზოგიერთ საგანს შეუძლია სინათლე გაატაროს, მაგალითად ფანჯრის მინას. მას არ აქვს ჩრდილი.
სინათლეს შეუძლია გავიდეს ზოგიერთ სხეულში. სინათლე გადის მინაში.
ჩრდილი კი მაშინ წარმოიქმნება, როცა ვერ გადის სხეულში. (ხელებს დაიკავებს როგორც ფოტოზეა წარმოდგენილი და მიხვდება რომ ჩრდილი ზუსტად ისეთი ფორმისაა, როგორც ხელი).
სინათლე სწორ ხაზზე მოგზაურობს. ასე რომ არ იყოს, შემოგვივლიდა. მისი სწორ ხაზზე მოძრაობის გამო ჩვენი სხეულის ფორმის ჩრდილი მიიღება.
შენ მოძრაობ და ჩრდილიც შენთან ერთად, როგორ ახერხებს ჩრდილი მოძრაობას?
სად ჩნდება ჩრდილი, ეს დამოკიდებულია იმაზე, თუ საიდან მოდის სინათლე.
თუ სინათლე მარცხნიდან მოდის, ჩრდილი შენგან მარჯვნივაა, თუ სინათლე უკანიდან მოდის, ჩრდილი შენ წინაა.
სინათლის წყაროს მოძრაობის გამო მოძრაობს ჩრდილიც. მზე სინათლის წყაროა, მზის ჩასვლისას მისი ჩრდილი მოკლეა, ამოსვლისას – გრძელი.
სადაა ჩრდილი, თუ მზე თავზე დაგნათის? ის შენს ქვეშაა. ჩრდილი ყოველთვის სინათლის წყაროს საპირისპიროდაა.
სინათლე მჭირდება სამყარო რომ დავინახო.
საიდან მოდის სინათლე?
სინათლის მრავალი წყარო არსებობს. შემიძლია ისეთი სხეულების დანახვა, რომლებიც ანათებენ. მანათობელი ცხოველებიც არსებობენ. დედამიწაზე სინათლე მზიდან მოდის, თუ ოთახში მიმოიხედავ ისეთ სხეულებს აღმოაჩენ, რომლებიც ანათებენ. (აქ მოსწავლე დაასახელებს იმ სხეულებს, რომლებიც აქვს სახლში და ანათებს, მაგალითად ნათურა, ტელევიზორი, კომპიუტერის ეკრანი და სხვა).
როგორ ვხედავთ იმ სხეულებს, რომლებიც თვითონ არ ანათებენ? სინათლე სხეულიდან უკან ბრუნდება. სინათლის უკან დაბრუნებას არეკვლა ჰქვია.
რატომ არის სხეულები სხვადასხვა ფერის? სინათლე თეთრია, მაგრამ სხვადასხვა ფერებისგან შედგება. სხეულს იმ ფერად ვხედავთ, რომელი ფერის სინათლესაც ის აირეკლავს.
რა მოსდის იმ ფერის სინათლეს, რომელსაც არ აირეკლავს? ის შთაინთქმება.
ზოგ სხეულში სინათლე გადის. მაგალითად მინაში.
დასკვნა: ვხედავ სხეულებს, რომლებიც ანათებენ;
ვხედავ სხეულებს, რომლებიც ირეკლავენ სინათლეს. არეკლილი სხივები თვალში შედის.
სინათლის გარეშე ვერ დავინახავ სამყაროს.
მძღოლი ჩერდება შუქნიშანზე, რადგან წითელია და მწვანე სინათლის ანთებას ელოდება. ხან მარცხნივ იყურება, ხან მარჯვნივ, სხვა მძღოლი კი უსიგნალებს.
ბგერა სიგნალია, მანქანის მძღოლს მოძრაობა უნდა და წინა მანქანა რომ არ იძვრის ამიტომ უგზავნის ბგერით სიგნალებს. შუქნიშანზე მწვანეა, აჭერს ფეხს სატერფულს და მანქანაც მიქრის.
მძღოლმა მარცხნივ მოხვევა გადაწყვიტა, ამიტომ მარცხენა ციმციმა ჩართო, გადავიდა მეორე ზოლში და გათიშა ციმციმა. ამით სხვა მძღოლს აცნობს საკუთარი გეგმის შესახებ.
როგორ იგებს მძღოლი რომ შუქნიშანთან გაჩერდეს? ამას სინათლის ფერით ხვდება. წითელი ,,ეუბნება“ გაჩერდიო, მწვანე კი ,,ეუბნება“ წადიო. ყვითელი აფრთხილებს.
შუქნიშნის ფერი იძლევა ინფორმაციას, ის გვესაუბრება, სიტყვების გარეშე.
მძღოლები ხმოვანი სიგნალით ეკონტაქტებიან ერთმანეთს. ამ გზით მძღოლებიც ელაპარაკებიან ერთმანეთს.
ავტომობილიც ესაუბრება მძღოლსა და მგზავრებს.
- ღვედი შეიკარი;
- საბურავი დაშვებულია;
- შეამოწმე ზეთი;
ყველა ეს ნიშანი გამაფრთხილებელია.
წყარო: Ck12.org
