მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმა მასწავლებლებისგან ითხოვს როგორც საგნობრივ სამიზნე ცნებების გააზრებაზე ორიენტირებული კომპლექსური დავალებების განხორციელებას, აგრეთვე საგაკვეთილო პროცესში მრავალფეროვანი სტრატეგიების გამოყენებას. შესაბამისად უნდა მოხდეს მათი ინტეგრაცია. მასწავლებლებმა უნდა განვახორციელოთ კომპლექსური დავალებები, ამასთანავე იმ გაკვეთილებზე, რომლებსაც დავუთმობთ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობას, გამოვიყენოთ მრავალფეროვანი სასწავლო სტრატეგიები, რომლებიც რამდენიმე მიზანს მოემსახურება:
- დაეხმარება მოსწავლეებს, უკეთ გაიაზრონ სამიზნე ცნება და მასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენები;
- საინტერესოს და მიმზიდველს გახდის სასწავლო პროცესს;
- მოსწავლეებს განუვითარებს მაღალ სააზროვნო უნარებს.
ამასთანავე, ზოგიერთი სტრატეგია მოსწავლისთვის საკუთარი სწავლის პროცესის შემადგენელ ნაწილად იქცევა და დაეხმარება მეტაკოგნიციაში, განავითარებს მოსწავლეებში სხვადასხვა კოგნიტიურ უნარს, ხელს შეუწყობს სწავლის სწავლას.
ჩვენი სტატიის მიზანი სწორედ კომპლექსურ დავალებაში სასწავლო სტრატეგიების ინტეგრირების ჩვენება გახლავთ კონკრეტული კომპლექსური დავალების მაგალითზე. განსახილველი კომპლექსური დავალება განხორციელდა მეხუთე კლასში საგანში ,,ჩვენი საქართველო“. კომპლექსური დავალება ,,ახალი სკოლის მოდელის“ თემატური მატრიციდან გახლავთ (თუმცა ჩემ მიერ გარკვეულწილად მოდიფიცირებული იქნა, თავადაც ამ გუნდის წევრი გახლავართ), რომელიც სკოლებისთვის გზამკვლევად არის მიწოდებული, ხოლო სასწავლო სტრატეგიების შესარჩევად ამჯერად გამოვიყენეთ მასწავლებლებისთვის განკუთვნილი სახელმძღვანელო წიგნი „განმავითარებელი შეფასება და დიფერენცირებული სწავლება“ (ავტორები: მარიანა ხუნძაყიშვილი, სარა ბივერი).
საგანი „ჩვენი საქართველო“
კლასი: V
საკითხი: ქართლის ციხესიმაგრეები
სამიზნე ცნებები: დრო / საზოგადოება
კომპლექსური დავალების პირობა
წარმოიდგინეთ, რომ ტურისტული სააგენტოს წარმომადგენელი ხართ და საქართველოს ისტორიული კუთხის, ქართლისათვის ისტორიით დაინტერესებული ტურისტების მოსაზიდად ქმნი ბუკლეტს, სადაც საინტერესოდ მოჰყვები ლეგენდებს, მითებს და რეალურ ისტორიულ ამბებს: გორის ციხის, სურამის ციხის, უფლისციხის შესახებ.
ნაშრომში/ნაშრომის პრეზენტაციისას ხაზგასმით წარმოაჩინეთ:
- რატომ იყო მნიშვნელოვანი ციხე-სიმაგრეების არსებობა ქართლში? ( საზ. 1;3)
- საიდან ვიცით აღნიშნული ციხე-სიმაგრეების შესახებ? (დრო, 3)
- როგორ დარჩა შიდა ქართლში არსებული ციხესიმაგრეები ხალხის მეხსიერებაში? ( დრო, 1).
კომპლექსურ დავალებას დაეთმო 6 გაკვეთილი. პირველ გაკვეთილზე მოსწავლეებს გავაცანით კომპლექსური დავალების პირობა და შემოქმედებითი პროდუქტი, რომელიც მათ უნდა მოემზადებინათ კომპლექსური დავალების დასრულების შემდეგ. ამ შემთხვევაში პროდუქტი გახლავთ ბუკლეტი. ბუკლეტთან დაკავშირებით მოსწავლეებს შევთავაზეთ არჩევანი:
- ბუკლეტს დაამზადებენ ხელით (ვთანხმდებით ბუკლეტის ფორმატზე: ზომა, გვერდების მიახლოებითი რაოდენობა, გაფორმება (საკუთარი ნახატებით, ინტერნეტში მოძიებული სურათები) და სხვ.
- ბუკლეტს დაამზადებენ ელექტრონულად აპლიკაციის გამოყენებით. მოსწავლეებს გავაცანი ერთ-ერთი აპლიკაცია.
ბუკლეტის დამზადება პროგრამა Canva-ს გამოყენებით – YouTube
რასაკვირველია, თქვენ შესაძლოა ბუკლეტის მომზადების უკეთესი აპლიკაციაც გქონდეთ შეგულებული, თუმცა შეგიძლიათ დამერწმუნოთ, რომ ეს აპლიკაცია ერთ-ერთი საუკეთესოა (ჩემთვის ჯერჯერობით საუკეთესოც კი მისი სიმარტივიდან გამომდინარე). თუმცა, რაც არ უნდა მარტივი იყოს აპლიკაციის გამოყენება, მოსწავლეს ელექტრონული ბუკლეტის დასამზადებლად სჭირდება კომპიუტერული უნარ-ჩვევები და წვდომა ინტერნეტზე. აღნიშნული გარემოებიდან გამომდინარე მოსწავლეებს ვაძლევთ არჩევანის საშუალებას მათთვის სასურველი და მოსახერხებელი ფორმით დაამზადოს ბუკლეტი. აქვე დავძენ, მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო პერიოდში სრულიად მართებულად აქცენტი სასწავლო პროცესში ტექნოლოგიების გამოყენებაზე კეთდება, ხელით დამზადებულ პროდუქტებს თავისი ხიბლი მაინც აქვთ. როგორც ზემოთ აღვნიშნე, ზოგჯერ სხვა გამოსავალი არც გვრჩება.
მეორე გაკვეთილზე დავამუშავებთ პირველ კრიტერიუმს:
- რატომ იყო მნიშვნელოვანი ციხე-სიმაგრეების არსებობა შიდა ქართლში?;
მთავარი რესურსი იყო სახელმძღვანელო („ჩვენი საქართველო“ , გამომც. „კლიო“, პარაგ. 1.4; გვ. 34 ). გაკვეთილზე განვახორციელეთ ორი ძირითადი აქტივობა. იმისათვის, რომ მოსწავლეებს კარგად გაეაზრებინათ თავდაცვის ძველი საშუალებები, მათ შევთავაზეთ სახელმძღვანელოს ტექსტის წაკითხვა და ცხრილის (გრაფიკული ორგანიზატორის) მეშვეობით თავდაცვის საშუალებებზე ინფორმაციის წარმოდგენა:
| დაცვის საშუალება | დანიშნულება | |
| 1 | ჯაჭვის პერანგი | |
| 2 | სათვალთვალო კოშკი | |
| 3 | ციხესიმაგრე |
მეორე აქტივობაში გამოვიყენეთ სტრატეგია – ,,დაფიქრდი, დაწყვილდი, გააზიარე“. იმისათვის, რომ მოსწავლეებს უკეთ დამახსოვრებოდათ ციხე-სიმაგრის მახასიათებლები და განუვითარდეთ წარმოსახვის უნარი. ვთხოვთ, ჯერ ყურადღებით წაიკითხონ სახელმძღვანელოს ტექსტი ბირთვისის ციხეზე, ხოლო შემდეგ მეწყვილესთან ერთად ვთხოვთ, მოიგონონ ერთი ამბავი/ლეგენდა, რომელიც შეიძლებოდა მომხდარიყო ბირთვისის ციხის დაცვისას. აუცილებელი პირობაა, რომ მოსწავლეებმა ამბავში ჩართონ წაკითხული ინფორმაცია. შემდგომ 3 გაკვეთილზე დავამუშავეთ რესურსები კომპლექსური დავალების პირობაში მოცემული ციხეების შესახებ: უფლისციხე, გორის ციხე, სურამის ციხე. სამივე გაკვეთილზე ვამუშავებდით ერთსა და იმავე კრიტერიუმებს
- საიდან ვიცით აღნიშნული ციხე-სიმაგრეების შესახებ /ლეგენდა ან მითი/ ?
- როგორ დარჩა შიდა ქართლში არსებული ციხესიმაგრეები ხალხის მეხსიერებაში?
უფლისციხის შესახებ მოსწავლეებს შევთავაზე ვიდეო-რესურსი – რესურსი 1 – https://www.youtube.com/watch?v=H09OKKM9OZg
იმისათვის, რომ მოსწავლეები ყურადღებით გასცნობოდნენ ვიდეოს და ყოფილიყვნენ მობილიზებულები, მათ წინასწარ გავაცანი შეკითხვები, რომლებზეც ვიდეოს ყურების შემდეგ პასუხები უნდა გასცენ, კითხვები მოიცავს დეკლარაციულ, პირობისეულ და პროცედურულ შეკითხვებს:
კითხვები
- ვის მიაწერენ უფლისციხის დაარსებას?
- რა დანიშნულება ჰქონდა უფლისციხეს?
- სად მდებარეობს უფლისციხე?
- საიდან გვაქვს ინფორმაციები უფლისციხის შესახებ?
- რა ინფორმაციას გვაწვდის უფლისციხის ტერიტორიაზე ჩატარებული კვლევები?
- რა პერიოდიდან ცხოვრობდნენ ნაქალაქარში ადამიანები?
- რა პერიოდიდან იწყება უფლისციხეში საცხოვრებლების გამოკვეთა?
- რა ენაზეა შესრულებული უფლისციხეში აღმოჩენილ ჭურჭელზე წარწერები?
- როგორ ფიქრობ, დარჩა თუ არა ხალხის მეხსიერებაში უფლისციხის ისტორია?
- როგორ ასახავ ნანახ ინფორმაციას ბუკლეტში?
ნანახის უკეთ გასააზრებლად გამოვიყენე სტრატეგია ,,ორმაგი ჩანაწერების დღიური“. მოსწავლეებს ვთხოვთ, რომ გაიხსენონ ნანახი ვიდეოდან ფაქტები და სცადონ ამ ფაქტების შეფასება. ამ აქტივობით მოსწავლეები განივითარებენ ლოგიკური მსჯელობის, არგუმენტირების უნარს და დაუგროვდებათ მასალა კომპლექსური დავალებისათვის. მოსწავლეებს ვთხოვე, რომ დამოუკიდებლად კიდევ ენახათ ვიდეო და ეცადათ ახალი ფაქტების დაფიქსირება, რომლებსაც გამოიყენებენ თავიანთ დავალებაში.
ორმაგი ჩანაწერების დღიური
| ფაქტი | შეფასება/დამოკიდებულება | |
| 1 | ||
| 2 | ||
| 3 |
მომდევნო გაკვეთილზე ვიმუშავეთ გორის ციხესთან დაკავშირებულ ტექსტებზე. პირველი რესურსი გორის ციხის შესახებ ინფორმაცია გახლავთ, რომელსაც წაკითხული ინფორმაციის უკეთ გასააზრებლად, მთავარი ინფორმაციების გამოსარჩევად თან დავურთეთ კითხვები.
- რამ დააზიანა გორის ციხე?
- რომელი მდინარე ამარაგებდა გორის ციხეს?
- როდის იხსენიება პირველად გორის ციხე?
- რომელ მეფეს უკავშირდება ერთ-ერთი ვერსიით გორის ციხის აგება?
- რომელმა ხალხმა აიღო გორის ციხე XIII საუკუნის ბოლოს?
- რატომ არ ელოდნენ ოსმალები სიმონ მეფისგან თავდასხმას?
- რა ხერხი იხმარა გივი ამილახვარმა ციხის ასაღებად?
ამავე გაკვეთილზე მოსწავლეებს შევთავაზეთ გორის ციხესთან დაკავშირებული ორ ლეგენდის წაკითხვა. ამჯერად გამოვიყენეთ სტრატეგია „ორი ჭეშმარიტი, ერთი მცდარი“. წაკითხული ტექსტებიდან მოსწავლეებს უნდა შეედგინათ ორი ჭეშმარიტი და ერთი მცდარი წინადადება. ეს წინადადებები მოსწავლეებმა შემთხვევითი პრინციპით შემდეგ ერთმანეთს გაუცვალეს და სცადეს, გამოეცნოთ, რომელი იყო მცდარი და რომელი ჭეშმარიტი.
კომპლექსური დავალების პრეზენტაციის წინა გაკვეთილი სურამის ციხის რესურსებს დაეთმო. აქ გამოვიყენეთ როგორც ვიდეო, ასევე ტექსტი სურამის ციხეზე. მოსწავლეებმა ჯერ ტექსტი გააანალიზეს კითხვებზე პასუხების მეშვეობით.
- სად მდებარეობს სურამის ციხე?
- როდის არის აშენებული სურამის ციხე?
- რომელი ქვეყნის მმართველმა ვერ აიღო სურამის ციხე?
- ვის დანებდა აჯანყებული გივი ამილახვარი?
- როგორ ფიქრობ, რატომ?
შემდეგ მათ შევთავაზე ვიდეო-რესურსი: https://www.youtube.com/watch?v=L1EW9-87NNY. მოსწავლეებს ვთხოვე, ყურადღება მიექციათ როგორც უკვე ტექსტში წაკითხული ინფორმაციისთვის, აგრეთვე ახალი ინფორმაციებისთვის. განსაკუთრებული ყურადღება მოსწავლეებს სურამის ციხესთან დაკავშირებულ ლეგენდაზე მივაქცევინე. ვიდეოს ყურების შემდეგ მოსწავლეებს შევახსენე, რომ მათ თავიანთ ნაშრომებში უნდა ასახონ ციხეებთან დაკავშირებული ლეგენდები. ამ მხრივ ერთ-ერთი გამორჩეული ლეგენდა არის სწორედ სურამის ციხეს უკავშირდება. გამოვიყენე სტრატეგია ,,სწრაფი წერითი ჩანაწერი“, მოსწავლეებს შევთავაზე ჩანაწერის პირველი წინადადება „მე ამ ლეგენდაზე ვფიქრობ, რომ …….“ და ვთხოვე 3-4 წინადადებით დაეწერათ, რას ფიქრობდნენ ისინი ამ ლეგენდის შესახებ. მოსწავლეებს შევახსენე, რომ ამ შემთხვევაში არ არსებობდა სწორი და არასწორი პასუხები და მათ შეეძლოთ დაეწერათ ნებისმიერი შეხედულება, რაც ლეგენდის გაცნობის შემდეგ შეექმნათ. (რატომ და როგორ გაჩნდა, რა იყო მართალი და რა იყო ტყუილი და ა.შ.).
