„საერთო ველი აერთიანებს ატომებსა და გრძნობებს, ადამიანებსა და საგნებს, ჩვენი შინაგანი გრძნობები ცვლიან აღქმასა და, შესაბამისად, მატერიის გარეგნულ მდგომარეობას სუბატომურ დონეზე“.

გრეგ ბრეიდენი

„თუ თქვენ ფიქრობთ, რომ შეგიძლიათ ან არ შეგიძლიათ, თქვენ ორივე შემთხვევაში მართალი ხართ!“

 ჰენრი ფორდი

მაღვიძარა

ალბათ ყველას გქონიათ შემთხვევა, დაწოლის წინ მაღვიძარას რომ მომართავთ და თან რომ ფიქრობთ: კარგი იქნება, მანამდე გაგეღვიძოთ, ვიდრე მაღვიძარა „ამღერდება“.  ერთხელაც მოვმართე მაღვიძარა ამავე ფიქრით და  მეორე დილით მანამდე გამეღვიძა, ვიდრე ის დარეკავდა (სულ რაღაც 2-3 წუთით ადრე); კმაყოფილმა  გავთიშე მაღვიძარა და ბედნიერი ავდექი, რომ მისმა ხმამ „არ დამიფრთხო ანგელოზები“.  ამ შემთხვევის შემდეგ კი სულ ასე ხდება: საკმარისია, მოვმართო მაღვიძარა და მორჩა! საჭირო დროს აუცილებლად გამეღვიძება 2-3 წუთით ადრე, რომ მისი ხმა არ ჩამესმას უსიამოვნოდ. მაგრამ ერთი შემთხვევაც რომ დავუშვა, რომ უბრალოდ გავიფიქრო, 8 საათზე ავდგე და მაღვიძარა არ მოვმართო, უკვე წესი „აღარ მუშაობს“.

ამ ამბავმა თავის დროზე ბევრ რამეზე დამაფიქრა. ეს ყველაზე მარტივი შემთხვევაა, ცხოვრებაში სხვა მრავალიც ყოფილა და ალბათ თქვენც შეგმთხვევიათ და დაუფიქრებიხართ: მაგალითად, მეგობარი გაგახსენდათ მოულოდნელად, რომელმაც ცოტა ხანში დაგირეკათ, ტრანსპორტში გვერდით მჯდომისგან უსიამოვნო განწყობა დაგეუფლათ, იმის მიუხედავად, რომ ხმა არ ამოუღია…

• რა ხდება იმ დროს, როდესაც სურვილებს ვიფიქრებთ და სწრაფად გვისრულდება? თითქოს ამაში ვიღაცის ხელი ურევია?
• როგორ შთავაგონეთ, ჩვენდა უნებურად, ჩვენი არაცნობიერი ისე, რომ ის გააკეთა, რაც და როგორც გვსურდა? და იქნებ მხოლოდ ამ მარტივი დავალებების გადაწყვეტა არ შეუძლია და იქნებ სხვაც გვეცადა?
• ან რა საფუძველი აქვს პლაცებოს არსებობას? და საერთოდ, რას ნიშნავს „განკურნება“? მე შელოცვებით განკურნებული ადამიანებიც მინახავს, სოფლებში დღესაც არიან ასეთები…
• ჰოდა, რა ხდება? რა არის ინტუიცია? რა ვიცით მის შესახებ?

ამ შემთხვევებიდან შეგვიძლია უფრო შორსაც წავიდეთ… მაგალითად, არაერთხელ გარკვეულ საკითხებზე წიგნს ვეძებ და მოულოდნელად და სრულიად შემთხვევით ვიღაც მთავაზობს, ან ნეტში გადავაწყდები, ან წიგნის მაღაზიაში ზუსტად იმ საკითხებზე, რომლებზეც ვფიქრობდი, არადა, თითქოს, „არსად იშოვებოდა“.

ამ დროს მიფიქრია, რომ რაც უფრო ღრმა და ინტენსიურია ჩვენი ინტერესი, რაც უფრო მეტი ემოციაა დაკავშირებული მასთან, მით მეტად იქმნება მიზიდულობა, მაგნეტიზმი, რაც სასურველს იზიდავს. ამას ყალბად ვერ გააკეთებთ და ძალიანაც რომ ეცადოთ, მაინც არაფერი გამოვა. ეს სულ სხვა რიტმი და ვიბრაციაა, ჩვენი ცნობიერების სხვა სიღრმე.

ერთ რამეს მივხვდი: ჩვენ გვყავს ვიღაც „ძალიან ახლობელი“ პარტნიორი, რომელიც სულ მზად არის დაგვეხმაროს. მთავარია, მისი ენა ვისწავლოთ. და მე დავიწყე ამ საიდუმლო ენის ძიება, რათა დიალოგი არაცნობიერთან უფრო შთამბეჭდავი და რეალობის შემცვლელი ყოფილიყო.

ფსიქოლოგიის სახელმძღვანელოებს თუ გადახედავთ, აღმოაჩენთ, რომ ამ არაცნობიერს ხშირად „ჯინადაც“ მოიხსენიებენ… ზღაპრებშიც ბევრ მინიშნებას შეხვდებით: „ბუმბული დაწვი და შენთან გავჩნდები“ და მრავალი სხვა.

ბავშვობაში ეს შესაძლოა ფანტაზიად გვეჩვენებოდა, მაგრამ მას შემდეგ, რაც რეალობის სხვა მხარეს გავიხედავთ, დავინახავთ, რომ უფრო მეტი რეალობა ფიზიკური რეალობის მიღმაა. ჩვენ კი ჯადოსნური ჯოხის მფლობელი ვართ, როცა შეგვიძლია, უბრალოდ ვთქვათ: დაე, ასე იყოს! – და მოულოდნელად რეალობა შეიცვლება!

ის, რაც ზღაპრებით, მითებით, თქმულებებით მარტივად გადმოიცემა, მეცნიერულად უფრო რთულად იხსნება, თუმცა შეგვიძლია, ამოვირჩიოთ, საიდან მივიღოთ „მაგიის გაკვეთილები“ და, რაც მთავარია, გავაცნობიეროთ, რაში გვჭირდება? როგორ და რატომ გვინდა, რომ შევცვალოთ ჩვენი რეალობა?

მაშ ასე, საიდუმლო ენის გაკვეთილები, ანუ როგორ დავამყაროთ კონტაქტი არაცნობიერთან?

• გამარჯობა, მე ცნობიერი ვარ, შეიძლება დავილაპარაკოთ?
• არ მესმის…
• ცნობიერი ვარ მეთქი, კარი გამიღე!
• ვერ გხედავ!
• იცი, რამდენი ხანია, გეძახი? რას ჰქვია, არ გესმის და ვერ მხედავ?
• ვერაფერს ვგრძნობ… ვინა ხარ, რატომ ხმაურობ?

კავშირის დასასრული

ცნობიერი ზის და ფიქრობს: რა სიტყვა უნდა უთხრას ისეთი? ან იქნებ სულაც რაღაც კოდი არსებობს? აი, პაროლივით რომ აკრეფ და უცებ კავშირზე გახვალ? ფაქტია, რომ უბრალოდ სიტყვების არაფერი ესმის… რაღაც გზა ხომ უნდა არსებობდეს?

და უცებ მახსენდება: გაიხსენეთ, აბა, როგორ მუშაობს Google-ის ალგორითმი? მაგალითად, იმ დღესაც ვეძებდი Canon-ის კამერას და უცებ სოციალურ ქსელებში ყველგან Canon-ის რეკლამა ამომიყარა… იმდენი ვძებნე, რომ საძიებოში პირველივე ბგერაზე C – უკვე Canon-ს მიგდებდა… და უცებ მივხვდი, რომ სიხშირე და ინტენსივობა ჩემი სურვილების იდენტიფიკაციასა და ფიქსაციას ახდენდა და ვიფიქრე: იქნებ ეს წესი არაცნობიერთანაც ჭრის მეთქი!

ფსიქოლოგები ხშირად ჩვენს არაცნობიერ გონებას მართლაც Google-ს ადარებენ. სადაც უამრავი ინფორმაციაა ჩატვირთული და რომელიც წამებში ამუშავებს მონაცემებს. ეს ჩვენი მყარი დისკია, რომელიც თავისით არასდროს იშლება. მთავარია,  კითხვის სწორად ფორმულირება.

„მთელი სამყარო გისმენთ თქვენ და რეაგირებს თქვენს ენერგეტიკულ ხელწერაზე, საჭიროა დაეუფლოთ სამყაროს საიდუმლო ენას. ეს ენა არის ვიბრაცია. სამყაროში ყველაფერი ვიბრაცია და ენერგიაა. არსებობს წარმატების ენა/ვიბრაცია, ბედნიერების ენა/ვიბრაცია, სიყვარულის ენა/ვიბრაცია…. „ – ამას ჯონ კეხო ამბობს და გვასწავლის კიდეც მეთოდს, როგორ უნდა მივაღწიოთ სასურველის მატერიალიზაციას და ამაში არაცნობიერი როგორ დავიხმაროთ.

ყველაფერი ენერგია და ვიბრაციაა… და კიდევ ინტენსივობა… ინტენსივობით „მკვრივდება“ ჩვენი სურვილების ჰოლოგრამა და სულ უფრო მეტად აქვს მატერიალიზაციის შესაძლებლობა….

მოდი, არაცნობიერთან ურთიერთობას მარტივი და ნაცადი გაკვეთილით დავიწყებ. მაშ, ასე:

წესი 1 – ჩვენს არაცნობიერს არ ესმის ნაწილაკი „არ“

ეს რას ნიშნავს? ეს ნიშნავს იმას, რომ ფიქრების ფორმულირება უნდა მოხდეს ამ ნაწილაკის გარეშე, რათა არაცნობიერმა ხატებით აღიქვას და არ შეფერხდეს. აი, ერთი მარტივი მაგალითი:

ძაღლი ზის – ამ სურათის წარმოდგენა სწრაფად ხდება, შესაბამისად, ის ერთნაირად კარგად ესმის ცნობიერს და არაცნობიერს; ასევე სწარფად აღიქვამს წინადადებას: ძაღლი გარბის! მაგრამ რაც შეეხება „არ“ ნაწილაკის გამოყენებას: ძაღლი არ გარბის. ამ სურათის წარმოდგენა რთულდება: თუ ძაღლი არ გარბის, ის შეიძლება ან ზის… ან ჭამს, ან ძინავს…ან…ან… ფორმულირება არ არის ზუსტი და კონკრეტული.

ეს მარტივი ნიმუში შეგვიძლია გადავიტანოთ ჩვენს რთულ სურვილებზე და მიხვდებით, რატომ არ უნდა გამოვიყენოთ ნაწილაკი „არ“ ფიქრების ფორმულირებისას.

კავშირის დასაწყისი

გაგრძელება იქნება…

ექვსი წლის ანდრიას ოთხი წლით უფროსმა ძმამ, ვაჟიკომ უთხრა, რომ როდესაც ტუალეტში შევდივართ, უნიტაზიდან მონსტრები ამოყოფენ ხოლმე თავს და პატარა ბიჭებს იტაცებენ.

და ყოველთვის, როცა ანდრია საპირფარეშოში მიდიოდა, ძმას სთხოვდა გაყოლას, რომ ბოროტ ძალას არ მოეტაცებინა მისი პატარა სხეული.

ძმამ, ეს უწყინარი ტყუილი მხოლოდ იმიტომ მოიგონა, რომ უმცროსი ძმისთვის მისი კუთვნილი კანფეტები დაეცანცლა ხოლმე და მართლაც, საპირფარეშოში ღამით წასვლის წინ, ანდრია ძმას შეშინებული აღვიძებდა – გამყვები?

ერთხელაც, როდესაც ანდრია მშობლებთან ერთად სტუმრად იყო და ბავშვები ადრე დააძინეს, პატარა ბიჭუნა ბუნებრივმა მოთხოვნილებამ გააღვიძა. ვაჟიკო იქ არ იყო, ტუალეტი კი ასე შორს და საშიში სჩანდა. არჩევანი იყო რთული – ან საწოლში უნდა ჩაეფსა, როგორც ამას სახლში აკეთებდა, ან წასულიყო უხილავი მონსტრთან შესარკინებლად.

უცხო სახლში შერცხვენის სირცხვილმა შიშს აჯობა და ანდრიამ ფრთხილად და კანკალით გაიარა ის რამდენიმე მეტრი, რაც ოთახსა და საპირფარეშოს შორის იყო. აანთო შუქი, მიუახლოვდა საშიშ, საშიშ ნივთს, ახადა თავსახურავი, თვალი დახუჭა და…

ეს იყო პირველი ეგზისტენციალური გმირობა, რომელიც ანდრიამ ჩაიდინა. და ეს ამბავი, სცენარის შექმნის სახელმძღვანელოში, გმირის განვითარების ნიმუშადაა მოთხრობილი.

მკითხველი დასვამს კითხვას „და რა?“ ექვსი წლის ბავშვმა მოშარდა. სად არის აქ კონფლიქტი და ამბავიო, არადა ლიტერატურა სწორედ ამ მარტივი ისტორიის მიღმა დამალულ თავგადასავალშია, რომელიც ძალიან, ძალიან, ძალიან ჰგავს ნამდვილ ცხოვრებას.

ბავშვები ადვილად იჯერებენ ხუმრობით ნათქვამს, მათთვის, როგორც უფროსისთვის წარმოუდგენელი არაა როგორ შეიძლება დაფრინავდეს ხალიჩა, რანაირად უმრთელდებოდეს ქვესკნელიდან ამოსულ რაინდს ფარშავანგისთვის საგზლად მიცემული საკუთარი ხორცის ნაწილი და სხვა.

ბავშვები სწორედ ასე, ცხადად იჯერებენ მათთვის ნათქვამ, განსაკუთრებით კი, ავტორიტეტული ადამიანის ბაგეთაგან ნათქვამ ამბებს.

თუ მკითხველი საკუთარ ბავშვობას გაიხსენებს, მოაგონდება, რომ ძილის წინ მოყოლილი საშიში ისტორიები შეიძლება მთელი ზაფხულის კოშმარი ყოფილიყო, უფროსი ბიჭებისგან მიცემული სულელური რჩევა კი იმდენად დამაჯერებელი, რომ გადამოწმებასაც არ ექვემდებარებოდა. წარმოიდგინეთ, რამდენჯერ სანდო და ზემოქმედების მომხდენი არის, როდესაც დედა, მამა, მეგობარი ან მასწავლებელი, ისე, რომ არც კი დაუკვირდება, ბავშვის გულისმომკვლელ შეფასებას მოახდენს.

მე მყავდა მოსწავლე, ვინც არასოდეს წერდა წიგნის განხილვებს, რომელსაც ჯგუფს დავალებად ვაძლევდი. მიზეზი დავიწყება, დაზარება, გაჩუმებაც კი იყო. მთელი სამი თვე დამჭირდა ნამდვილი მიზეზის გასარკვევად, რადგან ბიჭუნა არაჩვეულებრივად ნიჭიერი იყო.

ყველაფერი სრულიად შემთხვევით გაირკვა – ბავშვებს ჩემი სკოლის პერიოდიდან რაღაც ისტორია მოვუყევი. ვიყავი გულწრფელი და არ მომრიდებია საკუთარი შიშებისა და ცრურწმენების გადალახვის მთელი თავგადასავალი მომეყოლა და აი, ბიჭი გამომიტყდა, რომ ქართულის მასწავლებელმა, ვინც განსაკუთრებულად უყვარდა და ვისაც ენდობოდა, კლასის წინაშე საჯაროდ შეარცხვინა და უთხრა, რომ ბიჭი ცნობილი ფანტაზიორი და მიუნჰაუზენი იყო, რომელიც რეალობას გამრუდებულ სარკეში ხედავდა.

ბიჭი ჩაიკეტა. მისთვის წერა საშინელ, საზიზღარ და ტკივილის მიმყენებელ საქმიანობად იქცა. ერთის მხრივ, უყვარდა პედაგოგი, რომელმაც ალბათ დაუდევრად, მაგრამ არა ბოროტი განზრახვით შეურაცხყო მოსწავლის გრძნობები და მეორეს მხრივ, ქართულის გაკვეთილზე პრობლემები დაეწყო – ბიჭი დავალებებს აღარ წერდა.

კიდევ სამი თვე დამჭირდა იმისთვის, რომ ბიჭს საკუთარი თავისთვის ეჯობნა. ვთხოვდი დამხმარებოდა სხვისი ნაწერების ანალიზში, ვაკითხებდი ჩემ დაწერილ წიგნის განხილვებს, ვთხოვდი 1-2 წინადადებით, მხოლოდ წერილობით მოეცა რჩევა და ერთ დღესაც, როდესაც ლიტერატურამ მისი სული იმდენად შეძრა, რომ დატევა ვეღარ მოახერხა, E-mail მომივიდა. ეს იყო წერილი ჯონ სტეინბეკის „თაგვებსა და ადამიანებზე“.

„ლენი სმოლ, ლენი სმოლ, მითხარი, რატომ კვდება ადამიანის ოცნებები?“ – იწყებოდა წერილი.

დღეს ეს ბიჭი, კლასში გამორჩეულად საინტერესოდ წერს.

*

„ზვიად ძვირფასო,

გიდასტურებ, მაგრამ რა არის ასეთი აჩქარება, ერთხელ კორექტორის თვალით წამეკითხა…

კარგი, ბატონო, იყოს რაც არის.

ვადასტურებ.

დავით წერედიანი“.

2019 წლის 11 დეკემბერს მივიღე თანხმობა ლორკას შედევრების მთარგმნელისგან და ეს დავით წერედიანის უკანასკნელი წერილი აღმოჩნდა. უკანასკნელი გზავნილი მისგან. წიგნი სტამბაში გავგზავნეთ, დეკემბრის ფესტივალისთვის უნდა მოგვესწრო – სული მელეოდა, სანამ 80-ს გადაცილებული წერედიანის კიდევ ერთ გენიალურ ქმნილებას წარვუდგენდით მკითხველს. ნიჭის, ოსტატობისა და დაუშრეტელი პოეტური სამყაროს კიდევ ერთ გამოვლინებას.

*

მაგრამ ჩემი, როგორც გამომცემლობა „ინტელექტის“ წარმომადგენლის სტუმრობა წერედიანების ოჯახში ახალი თარგმანის ძიებას არ მოჰყოლია. არ ვიცი, წინასწარ შექმნილი განწყობა იყო ეს, გაცნობიერებული რეალობა თუ უბრალოდ გამომცემლის ახირება – მეც ბევრ სხვასავით მიმაჩნდა, რომ დავით წერედიანს, როგორც დიდ პოეტს, შესაფერისად არ იცნობდა ფართო მკითხველი. იცნობდნენ და აღიარებდნენ მის ვიიონს, „ფაუსტს“, ძმები გრიმების ზღაპრებს, თაობებს გადაეცემოდა სვანური სიმღერების მისეული უნიკალური ლიტერატურული ვერსია, მაგრამ ორიგინალური და თვითმყოფადი პოეზია სადღაც მათ უკან მოიაზრებოდა.

ეს დავით წერედიანმაც იცოდა. ოღონდ ამის გამო მისგან რაიმე სახის მიკერძოება თავისი პოეზიის სასარგებლოდ გამორიცხული იყო. უფრო პირიქით: ბოლო წლებში სულ უფრო იშვიათად ბეჭდავდა ახალ ლექსებს. 2010 წელს როსტომ ჩხეიძის რედაქციითა და წინასიტყვაობით გამოცემული „ორიონი“ მკითხველს უკვე დაეტაცებინა, მაღაზიებში არ იშოვებოდა, არადა ორ-სამჯერ მე თვითონაც დამჭირდა საჩუქრად და სხვებისგანაც მომდიოდა ხმები, – წერედიანის ლექსები გვინდა და წიგნს ვეღარ მივაგენითო.

მანანა ღარიბაშვილის – პოეტის მეუღლისა და რომაული ლირიკის აღიარებული მთარგმნელის მხარდაჭერას პირველივე დღიდანვე ვგრძნობდი. იოლი არ იყო ასკეტობით გამორჩეული და ლიტერატურულ ორომტრიალს გარიდებული ავტორის დათანხმება. მახსოვდა და ერთ-ერთი სტუმრობისას მასაც გავუბედე იმის შეხსენება, თუ როგორ დაწერა წლების წინ ვახტანგ ჯავახაძემ:

„კრიმინალური ქრონიკა

პოეტი დავით წერედიანი ეჭვმიტანილია საკუთარი ლექსების დამალვაში“.

*

„რა ჩემი საქებარია

რასაც აქებენ სხვანი…

შემოვლე მთელი ქვეყანა,

მთელი სიგრძე და განი…“

რუსეთის იმპერიისგან მიწასთან გასწორებული სვანური სოფლის – ხალდეს და გასული საუკუნის 30-იან წლებში რეპრესირებული მამის ხსოვნამ დიდწილად განსაზღვრა დავით წერედიანის სამოქალაქო პოზიცია და არჩევანი: ძალადობრივ სისტემას და სოცრეალისტურ ცნობიერებას შინაგანი თავისუფლებითა და ხარისხის ნიშნით დაპირისპირებოდა.

და მიუხედავად იმისა, რომ სისტემის მსახურებმა გააქრეს მისი ლექსის პერსონაჟი დედა ევდოტი, იმისი თხაც ტყვიებით დაცხრილეს და მონაზვნის ხუხულაც დაწვეს, ან იქნებ სწორედ იმათ გამო, ვისაც „საფლავები არ დარჩენიათ, ვინც საიდუმლო გვირაბებში თიხად ჩაგლისეს ან ვისმა ძვლებმაც ყინულეთის მიწა მოფინა…“ –

დავით წერედიანს ერთხელაც იმ აკრძალულ, შეუმღვრეველ ქართულ ხმებთან პირისპირ დარჩენის დაუძლეველი სურვილი გაუჩნდა და ქართულ პოეზიაში გამოჩნდნენ:

შავშამშე, მეფის მასხარა, რომელიც ამბობს, რაც კი ამ ქვეყნად ცრემლია, ობოლ ღიმილად არ ღირსო; ლაზარე, ვის სხეულსაც, ქართლის ველებზე მზებუდობებად დაღვრილს, ვერც ხანძრით ამოშაშრავენ და ვერც ლახვრით განგმირავენ; და რა თქმა უნდა ის, მტრედისფერი საგალობლების ბინადარი – „ყველა სენს კურნავს კვირიკე, / ყველა სატკივარს არჩენს, / ვერ კურნავს გულის სიბრმავეს, ღვთისგან დადებულ სასჯელს…“

*

ამბობდნენ, იუმორი, თამაში, (თვით)ირონია და ვიიონ-„ფაუსტში“ დატრიალებული მთელი ეს ფოიერვერკი მისი პიროვნული ხასიათისთვის უცხოა, განსმდგომი და ჩაკეტილი ტიპიაო. მეც ასე მეგონა. ჩემი აზრი გაამყარა 2009 წელს, საგურამოს პრემიის დაჯილდოების შემდეგ გამართული პურობის ეპიზოდმა. მაშინ გამოუცდელი ვიყავი და ჩემ წინ მჯდომ დავით წერედიანს მისი „ძველი სიმღერის“ ხმამაღლა, თავიდან ბოლომდე წაკითხვა შევბედე. ლექსმა კი იმოქმედა ყველაზე, მათ შორის თამაზ ჩხენკელზე, რომლის გვერდითაც ვიჯექი და მისი მღელვარე შეძახილები – „დათო, ბიჭო, რა საოცარია! დათო, ბიჭო, ხედავ?!“ – ერთიორად მაგულიანებდა, მაგრამ ჩემი დეკლამაციის ადრესატს დიდად არაფერი შეტყობია. ალბათ სულ ოდნავ, თვალებზე თუ გამოეხატა რაღაც იმის მსგავსი, – ჰო, კიბატონო, ჯანდაბას შენი თავიო.

მასთან ბოლო წლების ურთიერთობამ ეს მითი და განწყობები დაანგრია ჩემში. უკვალოდ წაშალა. ის იუმორი, (თვით)ირონია და ცოტათი სარკაზმიც ბუნებრივად და ზოგჯერ უფრო შთამბეჭდავადაც გამოჩნდა.

ყველაფერს ვერ მოვყვები – ზოგი მერმის იყოს – მაგრამ ის დაუვიწყარი წუთები მინდა გავიხსენო, კიდევ ერთი სტუმრობისას, ლეპტოპი რომ გახსნა, „ვორდის“ ფაილზე მიმითითა და მითხრა, – მოვრჩი ლორკას, ბარემ ჩაწერე შენი ელფოსტა და გაიგზავნეო.

– ვაახ, – ხმამაღლა ამოვთქვი, ლეპტოპი პატარა მაგიდაზე (სადაც ჟურნალ-გაზეთები და წიგნები ელაგა) დავდე და – „ფედერიკო გარსია“ – წავიკითხე გამოთქმით ფაილში შემხვედრი პირველივე სიტყვები.

– ფედერიკო გარსია – ნოდარიკო ნარსია… – ხმადაბლა თქვა ბატონმა დათომ და ორივეს ხმამაღლა გაგვეცინა.

ოღონდ ჩემი არაა, – იქვე დააზუსტა, – ნოდარ დუმბაძისაა ეგო.

*

საკუთარი თავის ფასი კარგად იცოდა. ის რანგიც და მნიშვნელობაც, რაც მის სიტყვას და საქმეს ენიჭებოდა ლიტერატურულ ცხოვრებაში, მაგრამ ამის დახურდავება იაფ პოპულარობაზე არასდროს უცდია. შეეძლო, მაგრამ არ უცდია. მისი ოსტატობის, გავლენისა და გამოცდილების შემოქმედს, თავისუფლად შეეძლო ხუთჯერ მეტად პროდუქტიული ყოფილიყო. ძნელია, ამ ჟინს და თანამედროვე აჩქარებული რიტმის ცდუნებას გაუმკლავდე და შენს შემოქმედებით პულსაციას, რიტმს, დღის წესრიგს დაუმორჩილო დრო და ყოფის მოთხოვნები, შენ კი იგივე დარჩე, უცვალებელი და მართალი საკუთარ თავთან.

*

როცა რაღაცაზე გელაპარაკებოდა, არ უყვარდა გადაჭრითა და კატეგორიულად რამის თქმა. იმიტომ კი არა, რომ ერიდებდა ან შენს განსხვავებულ აზრს უწევდა ანგარიშს. ცხოვრებაშიც და ლიტერატურაშიც ძალიან გამოცდილი კაცი იყო და იცოდა, რომ შავად და თეთრად არ იყოფა სამყარო, პროცესზე ბევრი წვრილმანი ახდენს გავლენას (როგორც სასიკეთოს, ისე ნეგატიურს), ამიტომ ჯერ მათი შესწავლაა საჭირო, რომ მოვლენის არსს ან ადამიანის ქცევის ლოგიკას მიახლოებით მაინც მიხვდე.

ამიტომაც დავით წერედიანის წერილები ვეფხისტყაოსანზე, გურამიშვილზე, აკაკიზე, მით უფრო გალაკტიონზე, სხვადასხვა თემის გარშემო გაშლილი დისკუსიები „თემა და ვარიაციებში“, ღრმა აზროვნებისა და ურთულესი პრობლემების სადად, გემოვნებით გადმოცემის საუკეთესო ნიმუშებია.

*

უცებ რა გახსენდებაო, რომ მკითხოს კაცმა – რითაც დავით წერედიანი ჩემთვის, ერთი რიგითი მკითხველის თვალში უკვდავი და მარადიულია ქართული კულტურისთვის:

პოეზიიდან – „გამოთხოვება“, „გაზაფხული“ („სამი ასული მცილობდა…“), „ფოთოლცვენა“, „ძველი წარწერები“, „უძილობა. დაფნისი“.

თარგმანებიდან – ვიიონის „მცირე ანდერძი“, გოეთეს „თხმელნართა მეფე“, არტურ რემბოს „ოფელია“, ლორკას „სომნამბულური რომანსი“, სვანური სიმღერები (ყველა).

წერილებიდან და ესეებიდან – „ესე ამბავი სპარსული“, „ცოტა რამ აკაკის ლირიკაზე“, „გალაკტიონი pro et contra“, „თავისუფლების მოედანი“ „თემა და ვარიაციების“ ციკლიდან.

საგანგებოდ არ ჩამიფიქრებია, მაგრამ ამ ჩამონათვალის თითოეულ მწკრივში ერთმანეთისგან აბსოლუტურად განსხვავებულმა თემებმა, ენებმა, ეპოქებმა და პერსონაჟებმა მოიყარეს თავი. და ეს კიდევ ერთხელ მოწმობს დავით წერედიანის მრავალმხრივ ტალანტსა და უნიკალურ ლიტერატურულ შესაძლებლობებზე.

*

სრული პოეტური კრებული „პარაპეტი“ ავტორის გარდაცვალების შემდეგ, რამდენიმე თვეში მოვამზადეთ და გამოვეცით. წიგნის სტამბაში გაშვებამდე ის ლექსი ამეკვიატა – „პაპიდაჩემმა“, 2019 წლის შობადღეს, გამოქვეყნებამდე მოსმენილი დავით წერედიანისგან:

„მივფრინავთ, სადაც სინათლეა, სიმსუბუქე,

ღრუბლები დიან,

სადაც სიყრმე და სიყვარული არასოდეს არავისთვის

არ არის გვიან…“

ჩვენი სკოლების უმრავლესობას არანაირი რესურსი არ აქვს სასწავლო ექსპერიმენტების ჩასატარებლად. ამიტომ, საბუნებისმეტყველო საგნების პედაგოგებისთვის მნიშვნელოვანია ისეთი სასწავლო კვლევითი პროექტების განხორციელება, რომლებზე მუშაობაც მარტივი საგნებისა თუ ხელსაწყოების მოძიებას მოითხოვს.

მოცემული რეალობის გათვალისწინებით, როდესაც სასწავლებლების უმრავლესობა ონალინსწავლებაზეა გადასული და არ ვიცით, კიდევ რამდენ ხანს გასტანს პანდემია, აუცილებელია თანამშრომლობითი სწავლების გააქტიურება. დისტანციური სწავლების საინტერესო და ნაყოფიერი ფორმატია სასწავლო კვლევითი პროექტების განხორციელება. სასურველია, პროექტებზე მუშაობა დაიგეგმოს სხვადასხვა სკოლის მოსწავლეთა ჩართულობით. პროექტებით მუშაობისთვის საუკეთესო საშუალებაა etwinning პროგრამით მუშაობა. ეს ხელს შეუწყობს ახალ კონტაქტებს, რაც მნიშვნელოვანია, როგორც სასწავლო მიზნებით თანამშრომლობისთვის, ზოგადად მოზარდების დამეგობრებისთვისაც.

მე, როგორც ფიზიკის მასწავლებელი, ვისაუბრებ, როგორ გავხადოთ უფრო სახალისო და მიმზიდველი ჩვენი საგანი. დისტანციური სწავლების პირობებში ბევრ პედაგოგს ებადება კითხვა: რა მეთოდებისა და სტრატეგიების გამოყენება იქნება მიზანშეწონილი? ონლაინსწავლებისას, სასწავლო პროცესის ეფექტურად წარმართვისთვის ერთ-ერთი საუკეთესო საშუალებაა – პრეზენტაციებით მუშაობა. პრეზენტაცია უნდა იყოს რაც შეიძლება ფერადი და სხვადასხვა რესურსით გამდიდრებული.

დისტანციური სწავლების დროს განსაკუთრებით რთულია ფიზიკის საკითხების სიღრმისეული შესწავლა მხოლოდ თეორიული ცოდნის გადაცემით. პირველ ყოვლისა, მოსწავლეთა ინტერესის გაღვივების მიზნით, მნიშვნელოვანია მოსწავლის დაინტერესება ვიზუალიზაციით, ექსპერიმენტებით, ვირტუალური ლაბორატორიით. ფიზიკური მოვლენების ახსნისას მნიშვნელოვანია გიფების გამოყენება და ვირტუალური ექსპერიმენტების ჩატარება.

მოსწავლემ თეორიულ განმარტებებთან ერთად იგივე საკითხი უნდა დაინახოს სხვა შესაძლებლობებით, კერძოდ, პრაქტიკული ამოცანების ამოხსნით, ცდებით, ანიმაციებით, სამეცნიერო ფილმებით, გრაფიკული ორგანიზატორებით, ცხრილებით, დიაგრამებით, სხვადასხვა საგნის ინტეგრაციით, წარმოსახვით, პრეზენტაციების მომზადებით, პროექტებზე მუშაობით.

ფიზიკის შესწავლისას ყოველი ახალი მოვლენის ახსნა გულისხმობს ამ მოვლენის აღწერას. რაიმე ახალი სიდიდისა და შესამაბისი ერთეულების შემოტანას, ამ სიდიდის სხვა სიდიდეებთან ფორმულებით დაკავშირებას. ყველაზე სასურველია აღწერილ მოვლენაზე ექსპერიმენტის საშუალებით დაკვირვება და შესამაბისი ანათვალის აღება. ასეთი მუშაობა თვალსაჩინოა საკითხის ძირფესვიანად შესასწავლად.

მასწავლებელმა უნდა გამოიყენოს ვირტუალური ლაბორატორია და ასევე, როდესაც შესასწავლი საკითხი გვაძლევს საშუალებას, დავგეგმოთ მარტივი ექსპერიმენტები.

წარმოგიდგენთ რამდენიმე საინტერესო ბმულს. ამ ბმულებით სასურველია იმუშაონ მოსწავლეებმაც:

https://phet.colorado.edu/en/simulations/filter?sort=alpha&view=grid

https://gifer.com/en/gifs/physics

https://www.vascak.cz/physicsanimations.php?l=en

https://nationalmaglab.org/

https://javalab.org/en/

https://www.radian.com.hk/simulations/index.html?fbclid=IwAR38i9xwYOWKldfkaVO3ahtFqVba_zo88DUt1nnR8C0jVbqRQ0h2odnHOY0#/list

ვირტუალური ექსპერიმენტების გამოყენებისას, სასურველია, მასწავლებელმა შექმნას გამოთვლების ცხრილი, რაც საშუალებას მისცემს მოსწავლეს, გაზომოს საძიებელი სიდიდე.

წარმოგიდგეთ ვირტუალური ექსპერიმენტის ერთ მაგალითს.

საკითხი: ტრანსფორმატორი

მოცემულ ბმულზე შესაძლებელია ავითვალოთ, როგორ ცვლის ხვიების რიცხვი ძაბვას.

https://micro.magnet.fsu.edu/electromag/java/transformer/?fbclid=IwAR1vd8vZI2GUFeoMoVToBxhEQY4OEzGpeBw04gdd_oYWPMnm0guk9g1x__U

კარგი იქნება მოსწავლეს შევთავაზოთ შესავსებად ცხრილი, რომლის საშუალებითაც თვითონ დაადგენს კანონზომიერებას.

ცხრილი ვირტუალური ცდის ჩასატარებლად:

ცხრილის შევსების შემდეგ მოსწავლე ხედავს, რომ ძაბვის შეფარდება ხვიათა რიცხვის შეფარდების ტოლია. ეს დაეხმარება მოზარდს, სიღრმისეულად გაიგოს ტრანსფორმაციის კოეფიციენტის ფიზიკური შინაარსი.

პროექტებით სწავლების მნიშვნელობა:

დისტანციური სწავლების პირობებში მეტად მნიშვნელოვანია მოსწავლეთა დაინტერესება სასწავლო პროექტებით, განსაკუთრებით ისეთი სამუშაო უნდა შევარჩიოთ, როდესაც მოზარდი თვითონ მოახდენს დაკვირვებას რაიმე მოვლენაზე და შეასრულებს შესაბამის გამოთვლებს. ხშირად საუბრობენ ფიზიკის სწავლებისას სადემონსტრაციო ექსპერიმენტების მნიშვნელობაზე, რაიმე მოვლენის დაკვირვების მიზნით. სასურველია, თუ თემატიკა ხელს გვიწყობს, მოსწავლეს შევთავაზოთ ვიზუალურად აღქმულის გაზომვის შესაძლებლობა. სწორედ ამიტომ, მნიშვნელოვანია, პროექტი შეიცავდეს კვლევის ელემენტებს.

როგორ უნდა დავგეგმოთ სასწავლო კვლევითი პროექტი – პროექტის ეტაპები

იდეის ჩამოყალიბების შემდეგ მნიშვნელოვანია, პროექტში მონაწილეთა ასაკობრივი ჯგუფის გათვალისწინება. საწყისი ეტაპის პირველი საკითხია – პრობლემის ფორმულირება, რატომ დაიგეგმა მოცემული პროექტი?! რაც შეეხება მიზანს, მიზანი უნდა იყოს რეალისტური და გაზომვადი; ხოლო დასახული ამოცანები – მკაფიო და თანმიმდევრული. სასწავლო პროექტი უნდა შეესაბამებოდეს საგნობრივ სტანდარტს. მასწავლებელმა მოსწავლეებთან ერთად უნდა დაგეგმოს პროექტის ამოცანები და სამუშაოების მიმდინარეობა.

წარმოგიდგენთ ჩემ მიერ დისტანციური სწავლების პირობებში განხორციელებული პროექტის მაგალითს. დისტანციური სწავლების პირობებში მოსწავლეები ონლაინპლატფორმების საშუალებით მუშაობენ ჯგუფებში. ასეთი მიდგომა ხელს შეუწყობს მოზარდებში თანამშრომლობითი უნარების განვითარებას.

ექსპერიმენტის აღწერა: ხის სიმაღლის განსაზღვრა სარკის საშუალებით

ცდისთვის საჭირო ხელსაწყოები:

სარკე, სახაზავი (მეტრიანი), ცარცი ან რამე წვეტიანი საგანი, მაგ. ლურსმანი.

ცდის მსვლელობა:

1. ეზოში შევარჩიოთ საშუალო სიმაღლის ხე, რომლის წინ იქნება გაშლილი ადგილი.
2. ვისარგებლოთ ცდაში წარმოდგენილი ნახაზით.
3. სარკე დავდოთ მიწაზე, დავდგეთ E წერტილში ისე, რომ მასში ჩანდეს ხის წვერი;
4. გავზომოთ C B (a) (სარკიდან ხის ძირამდე) და C E (b) ( სარკიდან დამკვირვებლამდე) მანძილი. ასევე სიმაღლე E D (h) (დამკვირვებლის სიმაღლე ფეხებიდან ზუსტად თვალებამდე);
5. გამოვთვალოთ B A (H) , სამკუთხედების მსგავსების საშუალებით.
6. სარკეს შევუცვლოთ ადგილი და გავიმეოროთ ცდა.

სამკუთხედები DEC  და ABC  მსგავსებია.

AB / DE = BC / CE

AB = DE.BC / CE

H = a.h /b

                              პროექტის შეფასების რუბრიკა

მსგავსი კვლევითი პროექტის დაგეგმვა შეიძლება ბევრი საგაკვეთილო მასალის ირგვლივ. მოსწავლის ინტერესს აღვივებს ფერადი პრეზენტაციები, ექსპერიმენტები. უკეთესი შედეგის მომცემია, თუ ექსპერიმენტს კვლევითსა და გაზომვადს გავხდით.

პროექტის მასალები:

https://drive.google.com/file/d/10XlEgH6iJwLEyyov15xgbCwjfPl4QU5a/view

https://drive.google.com/file/d/11fQeqVHdLFrdH1AT50wHQOv5ICNfqG4L/view

https://drive.google.com/file/d/1omxhhPC2Ac1zVSqzh7bOeQrZ931W029e/view

https://drive.google.com/file/d/1GbheXZtXez2OnlfBf2YJQZqEi8Dxsyy6/view

https://drive.google.com/file/d/1VnfqCkXhmwKRUXGzGKymDt08Am5DepRc/view

რაც პანდემია დაგვატყდა თავს, მერვე სართულზე გამოვიკეტეთ: მე და ბავშვები. დღეები რუტინად იქცა, ხედი გაიყინა, ნაცრისფერი კორპუსები მიშენებული აივნებითა და ჭრელა-ჭრულა, გასაშრობად გამოკიდებული, ქარისგან მოფრიალე კაბებითა და ზეწრებით ღამღამობით ინთებიან და სიმშვიდე მოაქვთ. ჰაერს აივანზე ვსუნთქავთ, რიგრიგობით გავდივართ: მე, ჩემი შვილები, მეუღლე და კატა. ყველა რომ ერთად გავიდეთ, არც ადგილი გვეყოფა და არც ჰაერი.

ჰოდა ასე გამოკიდებული ცასა და მიწას შორის ვეწაფებით განათლებასა და სამსახურებს, რა თქმა უნდა, დისტანციურად, აბა სხვანაირად როგორ. დისტანციური, ზუმი, თიმსი, ჩართვა, გამორთვა, მითინგი – რაღაცნაირი ბასრი სიტყვები შემოიჭრნენ ჩვენს ცხოვრებაში და თბილად მოკალათდნენ ყოველდღიურ ლექსიკაში. ეს სიტყვებიც კორონას ვირუსს ჰგვანან,  აგრესიული არიან, არჩევანს არ გვიტოვებენ, ჩვენთან ცხოვრებას იწყებენ, ისე, რომ მოპატიჟებას არ უცდიან.

შიში და შფოთვა ჩვეულებრივი, ყოველდღიური გრძნობები გახდა ჩემს ცხოვრებაში. საკუთარ თავზე მეტად, ახლობელ ადამიანებზე მედარდება, ისინი იყვნენ მშვიდად.

არჩევნის თავისუფლება, მგონია, რომ წარსულს ჩაჰბარდა, ისე გვიწევს ტექნოლოგიების გამოყენება, არც კი ვფიქრობთ, გვინდა თუ არა, გვაქვს თუ არა გაჯეტების განწყობა, ონლაინჩართვისთვის მზაობა. ასე მგონია, რომ სერიალ „შავი სარკის“ ახალი სეზონის რომელიღაცა სერიის მონაწილე ვართ, სრულიად განსხვავებულ რეალობაში ვცხოვრობთ. ჩემს სამსახურეობრივ შეხვედრაზე დაბნეული მსმენელები ახალ შეხვედრას იწყებენ და ვერ მპოულობენ, ან რომელიმე გზააბნეული მსმენელი შემოეხეტება და იტყვის, უკაცრავად მე სხვა შეხვედრას დავეძებდიო. ჰოდა ასე დავიკარგეთ ინტერნეტის ქსელის მოლურჯო მოიისფერო ნათებაში, ვირუსისგან შეშინებულმა, ოცდამეერთე საუკუნის კაცობრიობამ ტკბილი სახლები თავშესაფრებად ვაქციეთ, სპირტებით, ნიღბებით აღვიჭურვეთ, ჩავიკეტეთ, განვმარტოვდით და ჩვენი ვნებების, სურვილების, საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად ვირტუალურ სამყაროს მივაწყდით, ის დაგვრჩა ერთადერთ ნუგეშად, სადაც კოვიდი ვერ გავრცელდება.

ჩავიკეტეთ და ჩავკეტეთ ბავშვებიც, თინეიჯერებიც, ჩვილებიც. ასეა საჭირო, პირველ რიგში მათი უსაფრთხოებისთვის. განსაკუთრებით თინეიჯერებს გაუჭირდათ, ლამაზ-ლამაზი, ფერად-ფერადი ტანსაცმელი მიავიწყდათ, ჩანთები მიყარეს, მოკალათდნენ სავარძლებში და ისინიც შვებისთვის ინტერნეტს მიაწყდნენ, ინტერნეტს, რომელიც ისედაც ჭარბად იყო მათ ცხოვრებაში.

კორონამ მოიტანა, რომ აღმოჩენები გავაკეთე – თინეიჯერები, იმაზე მეტს იღებენ ინტერნეტისგან და გაჯეტებისგან, ვიდრე ჩვენ წარმოგვიდგენია. ფაქტობრივად, ის მათ ხელში ისეთივე ინსტრუმენტი და იარაღია, როგორიც ოდესღაც პირველი წიგნი იყო ადამიანის ხელში. ეს თაობა ძალიან განსხვავდება ჩვენი თაობისგან,  უზარმაზარ ინფორმაციაზე მოუწვდებათ ხელი – გვინდა, არგვინდა. ეს კი ცვლის ადამიანს, შესაძლოა უფრო სკეპტიკური და პრაქტიკული გახადოს, შესაძლოა უფრო ფრთხილიცა და ცოტათი მშიშარაც.

ინტერნეტი შესაძლოა მათ ხელში საშიშ იარაღად იქცეს და საკუთარ თავს გამოუსწორებელი ზიანი მიაყენონ. მაგრამ თუ ამ დროს დამნაშავის ძიებას დავიწყებთ, აუცილებლად მშობელთან მივალთ.

იმიტომ, რომ თუკი მოზარდი გულნატკენი და ნაწყენია, გაბრაზებულია სამყაროზე, ის აუცილებლად ინტერნეტის ქსელებში დაიწყებს ნუგეშის ძიებას, ბრაზს მაინც გამოხატავს სხვა თუ არაფერი და ეს ბრაზი შესაძლოა სტიქიად იქცეს. სტიქიებმა კი როგორი მოვარდნები იციან და რა შედეგები მოჰყვებათ ხოლმე – გვეცოდინება.

ჩემი შვილი, თეკლა მიჰყვება ერთ პატარა გოგონაზე როროჩანზე. როროჩანი იაპონელი, 14 წლის თინეიჯერი  ყოფილა, სოციალურ ქსელში სახელით – Rorochan_1999.

მოზარდებში ძალიან პოპულარული როროჩანი შემოქმედი იყო, შესანიშნავად უკრავდა პიანინოზე. თუმცა… და აქ იწყება მისი ისტორიის გასაოცარი და იდუმალი ნაწილი: ის სულ წერდა მშობლების სიმკაცრეზე, მათ მიერ ფიზიკურ ძალადობაზე, მარტოობაზე, სევდაზე, სიკვდილზე.

ტელეფონით იღებდა ვიდეოებს, თუ როგორ დაჰქროდა მაღალი სახლების სახურავებზე, მაღალი სისწრაფით მოძრავი მანქანებიან ტრასებზე. ამ ყველაფერს კი სოციალურ ქსელში აზიარებდა და მისი ეს სწრაფვა – საკუთარი თავის განადგურებისა, სხვა მოზარდებში მოწონებასა და აღფრთოვანებას იწვევდა.

როროჩანის ცხოვრების ბნელ მხარეზე ბევრს საუბრობდნენ. არავის უნახავს ის როგორ გამოიყურებოდა – მხოლოდ მისი ავატარი იციან, საყვარელი ანიმეს გმირი პერსონაჟი, არ იცოდნენ მისი ნამდვილი სახელი და გვარი.

როროჩანმა საბოლოოდ გადაწყვიტა თავი მოეკლა. პირდაპირი ჩართვა მაღალი კორპუსის სახურავიდან, გოგონას ტელეფონით. ვარდება როროჩანი და მისი განადგურების ვირტუალური დამსწრეები სხვა მოზარდები არიან.

აი, ასე გოგონა განადგურდა. უნდოდა, ლეგენდად ქცეულიყოო. მასზე სიმღერა დაწერეს და კლიპიც გადაიღეს. ბევრი ისაუბრეს, თეორიებიც შექმნეს.

მოზარდები როროჩანზე ბევრს ფიქრობენ, გულში მოსწონთ კიდეც.

მე ეს მაღელვებს, ძალიან მაღელვებს.

თეკლა მიხსნის, რომ ფანები ჰყავს. რომ ყველაფერში დამნაშავე მისი მშობლები არიან, სულ ცოტა ყურადღება, სულ ცოტა სიყვარული – იქნებ ასე არ მომხდარიყო.

მე მის ფანებზეც ვფიქრობ და მათზეც, რომლებმაც ეს მძიმე ამბავი საკუთარი თვალით იხილეს. როგორ დააზიანებდა ეს მათ ფსიქიკას, როგორ შეუცვლიდა  ხედვას, ცხოვრებასაც, შესაძლოა.

ერთი კითხვა არ მასვენებს, რატომ არ აღმოჩნდა როროჩანის გვერდით არავინ, ვინც მას შეაჩერებდა, ვისაც ამ სევდიან სტატუსებზე რეაგირება ექნებოდა და ეტყოდა, კარგი რაა შეწყვიტე, ან ფსიქოლოგს შეახვედრებდა, ან მშობლებს დაელაპარაკებოდა ან, ან….

სოციალურ ქსელებში მასწავლებლებისა და მოსწავლეების მეგობრობაზეც უნდა ვთქვა. ამ მხრივ ორი აზრია: რატომ უნდა იმეგობრონ, ან არ იმეგობრონ. ფიქრობენ, რომ ერთმანეთის პირადი სივრცე არ უნდა დაარღვიონ, რომ მასწავლებლის მიერ გაზიარებულმა ინფორმაციამ ან ნებისმიერმა რამ შესაძლოა მისი ავტორიტეტი შეარყიოს ან მკვეთრად გამოხატულმა პოლიტიკურმა სიმპათიებმა ნდობა დაუკარგოს, ან რელიგიურმა განცხადებებმა გამოიწვიოს გაუგებრობა და ასე შემდეგ.

თუმცა როროჩანს რომ მეგობრებში მასწავლებელი ჰყოლოდა, ის აუცილებლად შეამჩნევდა გოგონას  განწყობებს და იქნებ დახმარებოდა.

ეს, რა თქმა უნდა, ილუზია და ოცნებაა.

მაგრამ, მაინც – ჩემს მოსწავლეებს ყოველთვის მე ვიმატებ, რადგან, იქნებ ოდესმე დავჭირდე.

ჰოდა, ახლა, როცა ჩვენი თინეიჯერი შვილები კიდევ უფრო ჩაყურყმელავდნენ ინტერნეტის ქსელის უძირო ჭაში, სადაც ბნელი კუნჭულებიდან სხვადასხვა ცდუნება და საფრთხე იმზირება, რაც შეიძლება ბევრი, მომაბეზრებლადაც ბევრი ესაუბრეთ მათ, გაეხსენით რომ გაგეხსნან ისინი, რომ თავად გაუჩნდეთ სურვილი მოგიყვნენ რას უყურებენ და კითხულობენ, რას გრძნობენ და განიცდიან, ვინ ჰყავთ მეგობრები და ვის აღმერთებენ. თუკი ისინი გეტყვიან რომ არ სცალიათ, არ აქვთ სათქმელი, კარსაც თუ მოგიკეტავენ, არ დანებდეთ, იყავით მომაბეზრებელი, მაგრამ მშვიდი, მეგობრული და ხანდახან სასაცილოც. რომ ერთხელაც თქვან: კარგი ჰო, გეტყვი და დაიწყონ.

ასე დაიწყო თეკლამაც როროჩანზე მოყოლა. მართალი გითხრათ შევშინდი, შევშფოთდი, მაგრამ ამიხსნა და დამამშვიდა, მისთვის სუიციდი მიუღებელია. ეს გოგონა მასზე შექმნილი სიმღერის წყალობით აღმოუჩენია  და გულთან მიუტანია მთელი ეს ისტორია.

მოკლედ, სანამ გარეთ პანდემია მძვინვარებს, ჩვენ სახლში, ჩვენი შვილების ყველაზე ახლო მეგობრებად უნდა ვიქცეთ, სხვა გზა არ არის.

(ჯონ აპდაიკის მოთხრობის მიხედვით)

დისტანციურმა სწავლებამ და ტელესკოლის პროექტმა უამრავი საფიქრალიც გაგვიჩინა, ფერადი ამბებითაც გაამდიდრა ჩვენი საგანმანათლებლო სივრცე, ბევრი უკმაყოფილება და პრეტენზიაც გაჩნდა, როგორც ხდება ხოლმე ყოველი ცოცხალი და მასშტაბური პროექტის ფარგლებში და მაინც… ტელესკოლა არის და დარჩება ჩვენი განათლების აქტუალურ და სასარგებლო პროდუქტად.

ტელესკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის ჯგუფს ჰყავს არაჩვეულებრივი ლექტორი  გია მურღულია, რომელიც, გარდა საინტერესო ლექციებისა, მრავალფეროვან რესურსებსაც გვიზიარებს ხოლმე. მის პროექტებს შორის უაღრესად აქტუალურია „მცირე პროზის“ სერიით მომზადებული მსოფლიო მწერლობის რჩეული მოთხრობების კრებული, თანდართული ავტორთა ბიოგრაფიებითა და გონებამახვილური გზამკვლევებით. თითქმის ყოველდღე ბატონი გია ტელესკოლის ჯგუფში დებს ხოლმე მოთხრობებს. ქართულის მასწავლებლებს ვურჩევ, ეს რესურსი აქტიურად გამოიყენონ, რადგან რამდენჯერაც მოვსინჯე ჩემს მოსწავლეებთან ამ მოთხრობების განხილვა, ყოველთვის ინტერესმა მოლოდინს გადააჭარბა. ბატონ გიას საგანგებოდ აქვს შერჩეული ტექსტები, რომლებიც ფიქრის, თანაგანცდის, ძიების, ტექსტებზე დაკვირვებისა და ლიტერატურული კვლევების მაპროვოცირებელია.

ამჯერად ყურადღებას შევაჩერებთ ამ სერიის ერთ ნაწარმოებზე – XX-XXI საუკუნეების ამერიკული ლიტერატურის კლასიკოსის, ჯონ აპდაიკის მოთხრობაზე „ხვალ, ხვალ და კიდევ ხვალ“.

მოთხრობის ფაბულა ასეთია:  პროფესორი მარკ პროსერი ამერიკული კოლეჯის მეთერთმეტე კლასის ლიტერატურის მასწავლებელია. მიუხედავად იმისა, რომ უკვე მესამე წელია აწავლის, მოზარდებისა მაინც ვერაფერი გაუგია, აშფოთებს მათი უმართავი ქცევა და უმწეოა მათ წინაშე. „რა ეგენი და რა მგრძნობიარე ცხოველები. ჰაერის პატარა ცვალებადობა და უკვე კარგი ბარომეტრივით არიან მომართულები“, – ფიქრობს ის. მაგალითად, ბრუტ იანგსა და ბარი სნაიდერს ლიტერატურის გაკვეთილი და პროფესორი პროსერი სულაც არ ანაღვლებთ. ხმაურით შედიან კალსში. ბრუტი სკოლის ყოჩია, ხოლო პატარა ბარის მასთან სიახლოვე და საიდუმლოს გაზიარება ეამაყება. შექსპირის პიესისთვის სულაც არ სცხელა. მასწავლებელი ამჩნევს, რომ საუკეთესო მოსწავლის, ჯეფრი ლანგერის პერანგი ვიღაცას დაუთრევია. ჯეფრი მუდამ მასწავლებლის კეთილგანწყობის მოპოვებას ცდილობს მლიქვნელურად. მასწავლებელს ყურადღება გაფაციცებული აქვს გლორია ანგსტორმისკენ და ფიქრობს, ნეტა ის დღესაც უსახელო მოვარდისფრო-ქარვისფერი სვიტერით გამოჩნდება? უცნაურია, მაგრამ მასწავლებლის მეხსიერებას არ შორდება გოგონას „ნატიფი, სალუქი მკლავები, რომლებიც მისთვის ისეთივე ვნების აღმძვრელი იყო, როგორც სიყვარულით მთვრალი ნებიერი ქალის სხეული“. აი, გამოჩნდა კიდეც საოცნებო სვიტერი, მაგრამ გოგონას მთელი ყურადღება წითური პიტერ ფორსტერისკენაა, რომელიც თავგამოდებით ცდილობს მის გაცინებას და გამოსდის კიდეც, რაც მასწავლებელს ამ ბიჭის წინააღმდეგ განაწყობს. მწერალი ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ მარკს თავად თმა წაბლისფერი ჰქონდა და წითური კაცები ყოველთვის სძულდა. მასწავლებელმა ბიჭზე იმით იძია შური, რომ შექსპირის „მაკბეტიდან“ პირველი კითხვა პიტერს დაუსვა: ,,იქნებ აგეხსნათ ამ სიტყვების ზუსტი მნიშვნელობა – ხვალე ხვალს მოსდევს და წვრილ ნაბიჯით დღე დღის უკან მიიზლაზნება!” პიტერი გონებამახვილი ბიჭი იყო, თუმცა მასწავლებელმა გააბიაბრუა მისი მსჯელობები.

პროსერის პრობლემას ავტორი ასე გადმოსცემს: „რამდენჯერ მიუხარებიათ მისთვის კოლეგებს – ბავშვები მასხრად გიგდებენ და შენი გულმავიწყობით მარჯვედ სარგებლობენო“. ნაცვლად იმისა, რომ მასწავლებელს „მაკბეტიდან“ მოსწავლეთათვის გაუგებარი საკითხები აეხსნა და დისკუსია გაემართა, დაიწყო ზოგადი მსჯელობები შექსპირის მთელი შემოქმედების გარშემო და მის სხვა ნაწარმოებს მიადგა. ,,შექსპირის ბოლო პიესა მეტად უჩვეულოა. ჩვენ მას ,,ქარიშხლის” სახელწოდებით ვიცნობთ. შემდეგი სემინარი 10 მაისსა გვაქვს. იქნებ ზოგი დაინტერესდეს და წაიკითხოს. პიესა დიდი არაა”, – გამოაცხადა უგულოდ მასწავლებელმა. მან არ იცოდა, რა უნდა ეკეთებინა დარჩენილ დროში. ამ დროს ერთი გოგონა პომადას ისმევდა, კლასი განცხრომაში იყო, ბარი სნაიდერი დაფასთან მაიმუნობდა, პოლონელ სიჯეკს, ღამის ცვლაში ნამუშევარსა და გამოუძინებელს,  ბოლო მერხზე ეძინა. უფუნქციოდ დარჩენილი მასწავლებელი ისევ წითურს მიუბრუნდა, რომელიც გულწრფელად გამოუტყდა, რომ მონოლოგი ვერ გაიგო და მისი ახსნა სთხოვა. მარკმა კი მიუგო, რომ პასუხი თავადაც არ ჰქონდა და ახსნას პიტერისგან მოელოდა. კლასში მასწავლებლის უვიცობით გამოწვეული დამცინავი კმაყოფილება გაკრთა. უადგილო იყო მასწავლებლის სიტყვები: „პოეზია არითმეტიკა არ არის. აქ ვერცერთ ზუსტ პასუხს ვერ ნახავთ. არ მინდა საკუთარი აზრები თავს მოგახვიოთ. ამისათვის როდი ვარ აქ!“

• ,,მაშ, რისთვისა ხარ აქ?” – თითქოს ჰაერში თავისთავად ისმოდა ეს კითხვა.

მასწავლებელმა იეღოვას მოწმე ტერეზას მიმართა კითხვით. გოგონამ უპასუხა, რომ მაკბეტის მონოლოგი ღრუბლების ჩრდილს აგონებდა. მლიქვნელმა ჯეფრი ლანგერმა ტერეზას დასცინა. მასწავლებელს რეაქცია არ ჰქონია. ის მიუბრუნდა გლორია ანგსტორმს, რომლისთვისაც არადამაჯერებელია შექსპირის გმირი. გოგონას უკვირს, როგორ შეეძლო ომის ქარცეცხლში გახვეულ დაქვრივებულ დედოფალს არტისტული მონოლოგების წარმოთქმა, რაზეც პროსერს პასუხი ისევ და ისევ არ აქვს. მოცემულ ეპიზოდში ნათლად ჩანს მასწავლებლის კომპლექსები და მისი გროტესკული მდგომარეობა: „მარკს თითქოს ბზიკმა უკბინაო, ისე შეხტა. რა საშინელი სიცხადით ხედავდნენ ახლა მას მოსწავლეები, რა სასაცილო იყო მათ თვალში – ცარციანი ხელები, მასიურსათვალიანი ოფოფა, ,,ლიტერატურით” გასიებული თავისი თავი ნათლად დაუდგა თვალწინ… მიხვდა, ბავშვებმა დიდსულოვნად შეიბრალეს. ო, რა აუტანელი იყო მათი სიკეთე, რა შიშისმომგვრელი – მათი თავშეკავება, რწმენა. მაინც როგორ მოითმინეს და კლასიდან სიცილით არ მიაბრძანეს!“

უფუნქციოდ დარჩენილმა მასწავლებელმა საზეპირო გამოჰკითხა ბერნარდ ემილსონს, რომელსაც ცუდი მეტყველება ჰქონდა, მაგრამ პროსერი მაინც ფრიადებს უწერდა, რაც ბავშვების თვალში მის ობიექტურობას ეჭვქვეშ აყენებდა.

უცებ მასწავლებელმა შენიშნა, რომ გლორია ანგსტორმი პიტერ ფორსტერს წერილს აწვდიდა, გოგონას ნაზი მაჯა დაუჭირა და წერილი წაართვა. ,,მე მგონი, ცდები. ბატონი პროსერი შესანიშნავი კაცია და საინტერესო რაღაცებსაც გვასწავლის. პოეზია ხომ ნეტარებაა მისთვის. იცი, მიყვარს, გეუბნები, მართლა მიყვარს, კი, ასეა”, – წერდა გლორია. მარკმა წერილი ჯიბეში ჩაიდო და გოგონას გაკვეთილების შემდეგ დარჩენა სთხოვა. პროსერმა გლორია სისულელეში დაადანაშაულა, ხოლო მასწავლებლისადმი მის სიყვარულთან დაკავშირებით წარმოთქვა სრულიად უადგილო ტირადა სიტყვა „სიყვარულის“ გაუფასურებაზე. ის გლორიას გამოუტყდა, რომ მის ასაკში ჯეფრი ლანგერს ჰგავდა, რაც დაუჯერებელი იყო გოგონასთვის. გლორია ტიროდა.

გოგონას წასვლის შემდეგ პროსერმა ფიზკულტურის მასწავლებელ დეივ სტრანქისგან შეიტყო, რომ გლორია მერკ მერჩინსონზე იყო შეყვარებული. ამ ამბავმა პროსერი გააღიაზიანა, დეივს უთხრა, რომ ქალაქში ცოლი ელოდებოდა და თავიდან მოიშორა. დარწმუნებული იყო, რომ გლორია ანგსტორმს მასზე გულწრფელად ეტირებოდა.

მართალია, მოთხრობის ფაბულის გადმოცემა გაგვიგრძელდა, მაგრამ შევეცადეთ საგანგებოდ გამოგვეკვეთა დეტალები, სადაც მასწავლებლის „არამასწავლებლური“ ქცევები ნათლად იკითხება.

1. მარკ პროსერი ვერ ახერხებს კლასში თანამშრომლობასა და კეთილგანწყობაზე დაფუძნებული გარემოს უზრუნველყოფას. მას არ ესმის თავისი მოსწავლეებისა, სრულიად გაუცხოებულია.
2. მასწავლებელს აკლია ტოლერანტობა და ჰუმანიზმი. მას აღიზიანებს განსხვავებული ადამიანები. თავად წაბლისფერთმიანია და წითურები სძულს, რაც ნებისმიერი პროფესიის ადამიანისგან მიუღებელია, ხოლო მასწავლებლის მსგავსი დამოკიდებულება კატეგორიულად დაუშვებელია. ავტორი ხაზს უსვამს, რომ განსხვავებული რელიგიური მრწამსის მოსწავლის მიმართ კლასში შეუფარავი ბულინგის ფაქტი გამოვლინდა და მას ამაზე რეაქციაც არ აქვს.
3. დანაშაულებრივია მასწავლებლის სექსუალური ლტოლვა მოსწავლისადმი, რასაც გლორიასადმი პროსერის დამოკიდებულება ნათლად ამჟღავნებს. პედოფილია უმძიმესი დანაშაულია.
4. გარდა ღირებულებების დევალვაციისა, მასწავლებელს პედაგოგიური კომპეტენციის პრობლემაც აქვს – გაკვეთილის არაორგანიზებულობა და დაუგეგმაობა მოსწავლეების თვალში მის კომპრომეტაციას იწვევს, ხოლო როცა მოსწავლეთა ნდობა იკარგება, მასწავლებელი სრულიად ამოვარდნილია სწავლა-სწავლების პოზიტიური კონტექსტიდან.
5. ვფიქრობ, ერთ-ერთი მთავარი თვისება მასწავლებლისა უნდა იყოს გაკვეთილის დინამიკურად წარმართვისა და ლიდერობის უნარი, რისგანაც მარკ პროსერი დაცლილია.
6. საგნობრივი კომპეტენციის ფლობა უცილობლად ითვალისწინებს მასალის ნათლად ახსნისა და გადაცემის კომპლექსურ უნარებს. სასწავლო მასალის გადამუშავება და მიწოდება მასწავლებელმა უნდა შეძლოს მაქსიმალურად ეფექტურად, მოახერხოს ცოდნის რეფლექსირება, ინდუქცია და დედუქცია, რათა სასწავლი თემა მრავალმხრივ დაანახოს მოსწავლეებს, თუმცა ჩვენი გმირის შემთხვევაში ვხედავთ, რომ ზოგადი, უსაგნო მსჯელობები და მასალის აუხსნელად მიცემა მასაც და კლასსაც ცუდ მდგომარეობაში აყენებს.
7. შესაძლოა, ის კარგი ლიტერატორია და საკმარისზე მეტ ცოდნას ფლობს, არ აკლია განათლება, თუმცა, ამის მიუხედავად, ამჟღავნებს უვიცობას, რადგან მოსწავლეთა არცერთ კითხვაზე პასუხი არ აქვს, კითხვას კითხვითვე უბრუნებს ბავშვებს და შემოიფარგლება მორალისტური შეგონებებით ლიტერატურის ბუნებაზე.
8. ასევე აბსურდულია მოსწავლეთა ცოდნის შემოწმება საზეპიროების მოთხოვნით, ანალიტიკური უნარების ფაქტობრივი ცოდნით ჩანაცვლება, რაც არაფრისმომცემია მოსწავლეთა განვითარებისთვის, ამასთანავე, უინტერესოა მოსასმენად, განსაკუთრებით – მხატვრული ლიტერტურის სწავლების პროცესში.
9. პროსერის მორიგი „აქილევსის ქუსლია“ შეფასება, რადგან არაადეკვატური და არაობიექტური შეფასების თუნდაც ერთი მაგალითი სერიოზულად აზიანებს მასწავლებლის რეპუტაციას, მისადმი მოსწავლეთა ნდობა იკარგება. ის ვერც გამოსადეგ განმავითარებელ შეფასებას სთავაზობს მოსწავლეებს და მისი დაწერილი ქულაც კითხვის ნიშნებს ბადებს.

ჯონ აპდაიკი უაღრესად საინტერესო და მარად თანამედროვე მწერალია. ის ღრმად წვდება პერსონაჟის ფსიქოპორტრეტს, დამაჯერებლად ახერხებს პროტაგონისტის უღრმესი სულიერი ძვრების დემონსტრირებას მკითხველის წინაშე. მისთვის დამახასიათებელია რეალობის შეულამაზებლად წარმოჩენა, ადამიანური ვნებების კრიტიკული აღქმა, შეფარული ირონია ადამიანის ცოდვილი ბუნების წარმოჩენისას. ის არ ცდილობს, რომ შექნას მითი თანამედროვე ადამიანის ანგელოსურ ბუნებაზე და მკითხველი მოატყუოს სინამდვილის რომანტიზებით. მისი გმირებისთვის უცხო არ არის დაცემა, ტკივილი, სინანული, სულიერი მსხვრევა, რასაც მკითხველი უაღრესად შთამბეჭდავ და დამაფიქრებელ მორალურ განსჯებთან მიჰყავს. მწერალი იდეალურს კი არ აჩვენებს, არამედ იმას, რაც არც ისე ჰარმონიულია და სწორედ ამით გვასწავლის სწორ ღირებულებებს. ეს მოთხრობა ნიმუშია იმისა, თუ როგორი არ უნდა იყოს ლიტერატურის მასწავლებელი. მარკ პროსერი დაუვიწყარი სახე-სიმბოლოა.

ჩემს მაღალკლასელ მოსწავლეებს კი ვურჩევ, რომ წაიკითხონ ჯონ აპდაიკის ავტობიოგრაფიული ტეტრალოგია „ბაჭია, გაიქეცი“, რომელიც მოიცავს ადამიანური ყოფის ყველა წახნაგსა და მიმართულებას, უბრალოდ ცხოვრების გზის ზოგადადამიანური მოდელის საუკეთესო ლიტერატურული ილუსტრაციაა.

ჯერ კიდევ ამ წლის ზაფხულში ბრიტანული ორგანიზაცია Save the Children-ის ექსპერტებმა მოუწოდეს მთავრობებსა და კრედიტორებს, პასუხი გაეცათ გლობალური განათლების გამოწვევებისთვის და სასწრაფოდ ჩაედოთ სოლიდური ინვესტიციები სკოლების მუშაობაში მათი იძულებითი დახურვის შემდეგ. ორგანიზაციამ მოუწოდა კრედიტორებს, უზრუნველეყოთ დაბალშემოსავლიანი ქვეყნები დავალიანებების გადახდის შეჩერების შესაძლებლობითაც.

თუმცა, მთავრობებისა და ჰუმანიტარული ორგანიზაციების მცდელობების მიუხედავად, 500 მილიონამდე სკოლის მოსწავლეს დისტანციურ სწავლებაზეც კი არ ჰქონია წვდომა.

სკოლების დახურვა ბევრ სადავო საკითხს უკავშირდება. მაგალითად, რამდენიმე კვლევამ ეჭვქვეშ დააყენა ის, რომ სკოლების დახურვა ხელს უშლის კორონავირუსის გავრცელებას. ამ კვლევებმა აჩვენეს, რომ სკოლის გარემოში ინფექციის გადაცემის პირდაპირი მტკიცებულება არ არსებობს. ბრიტანულმა გამოცემამ, Financial Times-მა დაწერა, რომ პანდემიის დროს დახურული სკოლების გახსნა არ გააჩენს ინფექციის ახალ კერებს,  რასაც გერმანიასა და ნორვეგიაში ჩატარებული კვლევებიც ადასტურებს.

„სკოლებმა ჩვეულ რეჟიმში, რაც შეიძლება დიდხანს უნდა იმუშაონ“, – აცხადებდა  გერმანიის საოჯახო საქმეთა მინისტრი, ფრანცისკა გიფაი. ის მიესალმებოდა ერთ-ერთი კვლევის შედეგებს, სადაც გამოიკვეთა, რომ „ბავშვები არ წარმოადგენენ ინფექციის წყაროს“.

კვლევაში გამოყენებულ იქნა ბონის შრომის ეკონომიკის ინსტიტუტის (ILE) ანგარიში, რომელიც ამტკიცებს, რომ ქვეყანაში ახალი შემთხვევების რიცხვი არ გაზრდილა მას მერე, რაც ზაფხულის არდადეგების შემდეგ სკოლები გაიხსნა.

გერმანელმა მეცნიერებმა ასევე დაასკვნეს, რომ ახალი ინფექციების დადასტურებული შემთხვევების რიცხვი თანდათან შემცირდა იმ რეგიონებში, რომლებმაც სკოლები გახსნეს, მაგრამ ეს არ მოხდა იქ, სადაც ეს ნაბიჯი არ გადადგმულა.

კვლევამ აჩვენა, რომ ჩრდილოეთ რეინ-ვესტფალიაში, შლეზვიგ-ჰოლშტაინსა და ბავარიაში სკოლების გახსნის შემდეგ, მხოლოდ 0,04% მოსწავლე დაინფიცირდა. ბერლინში ეს მაჩვენებელი ოდნავ მეტი იყო – 0,07%. ILE-ის ანალიტიკოსებმა გერმანიის სკოლებში ინფიცირების დაბალი მაჩვენებლის მიზეზად ჰიგიენის მკაცრი ზომები დაასახელეს – ნიღბების ტარება, მცირე ფიქსირებულ ჯგუფებში სწავლა, სწრაფი ტესტირება და იმ კლასების კარანტინზე დროულად გადაყვანა, რომლებშიც მოსწავლეს ან მასწავლებელს ვირუსი აღმოაჩნდებოდა.

მართალია, გერმანიაში ინფიცირებულთა რაოდენობა მზარდია, მაგრამ გერმანიის 16 ნაწილში განათლების სამინისტროების კვლევამ (ის გერმანიის მედია ჯგუფმა RND-მა ჩაატარა) აჩვენა, რომ არ არსებობს მტკიცებულება იმის შესახებ, რომ სკოლები ინფექციის წყაროდ იქცნენ.

დიდ ბრიტანეთში, ედინბურგის უნივერსიტეტის მეცნიერებმა, რომლებმაც მსოფლიოს სკოლებში COVID-19 ეპიდემიის შემთხვევები შეისწავლეს, დაასკვნეს, რომ სკოლებში ინფექციის მაჩვენებლები ზოგადად დაბალია და სკოლის მოსწავლეები უფრო იშვიათად ავადდებიან, ვიდრე მასწავლებლები.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციისა და დაავადებათა პრევენციისა და კონტროლის ევროპული ცენტრის მიმოხილვებიდანაც ირკვევა, რომ ბავშვთა უმეტესობას არ აღენიშნება კორონავირუსის სიმპტომები და სკოლებში ვირუსის გადაცემის საკმაოდ მწირი მტკიცებულებები არსებობს.

ლონდონის ჰიგიენისა და ტროპიკული მედიცინის სკოლის ასისტენტმა, გვენ ნაითმა, რომელიც მთელ მსოფლიოში ეპიდემიის მონაცემთა ბაზას ადგენს, განაცხადა, რომ დღემდე საგანმანათლებლო დაწესებულებებშიინფექცია შედარებით მცირე რაოდენობითაა გამოვლენილი. „ჩვენთვის საკმაოდ რთულია გადაცემის პირდაპირი მტკიცებულების მოძებნა სკოლის პირობებში“, – თქვა მან.

უფრო ადრე, ამავე დასკვნამდე, რომ ბავშვები ვირუსს დიდად არ ავრცელებენ,  საფრანგეთის პასტერის ინსტიტუტის მეცნიერები მივიდნენ. მათ ასევე აღმოაჩინეს, რომ ყველაზე ხშირად ბავშვებს კორონავირუსი ედებათ არა სკოლაში, არამედ სახლში, საკუთარი მშობლებისგან.

ფრანგ მკვლევართა განცხადებით, COVID-19-ით ინფიცირებულ მოსწავლეებს, სავარაუდოდ, არ შეუძლიათ ვირუსის გავრცელება. ისინიც ამტკიცებენ, რომ უმეტესად  კორონავირუსით ბავშვები არა სკოლაში, არამედ სახლში ავადდებიან.

COVID-19-ით ინფიცირებულ მოსწავლეებს, როგორც ჩანს, არ შეუძლიათ ვირუსის გადაცემა თანატოლებსა თუ მოზრდილებში, ნათქვამია საფრანგეთის პასტერის ინსტიტუტის ანგარიშში. ინსტიტუტი ატარებდა გამოკვლევებს საფრანგეთის ქალაქ კრეპი-ენ-ვალუაში კორონავირუსის გავრცელებაში ბავშვების როლის შესახებ, სადაც კოვიდაფეთქება თებერვალსა და მარტში იყო. ეპიდემიოლოგიურ კვლევაში მონაწილეობდა 1340 ადამიანი. კვლევის მონაწილეთა 10%-ზე მეტი (139 ადამიანი) ინფიცირებული იყო.

კვლევაში მონაწილეობას ექვსი სკოლის 510 მოსწავლე (58 მათგანს COVID-19 ჰქონდა) იღებდა. სამი სხვადასხვა სკოლიდან სამი მოსწავლე სკოლების დახურვამდე დაინფიცირდა.  ამასთან, კვლევაში ნათქვამია, რომ არცერთ ამ შემთხვევაში ვირუსი სხვა მოსწავლეებს ან მასწავლებლებს არ გადასდებია. მეცნიერები მივიდნენ დასკვნამდე, რომ ყველაზე ხშირად ბავშვები კორონავირუსით სახლში დაინფიცირდნენ: შემთხვევათა 60%-ზე მეტ დაავადებულ ბავშვს ინფიცირებული მშობელი ჰყავდა.

მკვლევრებმა აღნიშნეს, რომ ინფიცირებული ბავშვების 41%-ს დაავადების სიმპტომები არ აღენიშნებოდა.

„საერთო ჯამში, ეს შედეგები შეესაბამება სხვა ქვეყნების მკვლევართა მონაცემებს, რომლებმაც დაადგინეს, რომ 6-დან 11 წლამდე ასაკის ბავშვები უფრო სახლში ინფიცირდებიან, ვიდრე სკოლაში“, – ამბობს ეპიდემიოლოგი არნო ფონტანეტე, მოხსენების ერთ-ერთი ავტორი. ამავე დროს, მან ხაზი გაუსვა, რომ მხოლოდ სამი შემთხვევიდან დასკვნის გაკეთება არასაკმარისია და პასტერის ინსტიტუტის შედეგები სხვა კვლევებს უნდა შედარდეს.

ამავდროულად, პასტერის ინსტიტუტის მონაცემები ემთხვევა სხვა გამოკვლევის შედეგებს, რომ ბავშვები, როგორც ჩანს, სხვებისთვის ნაკლებად გადამდები არიან და დაავადების ნაკლები სიმპტომები აქვთ, წერს Bloomberg.

უამრავი სხვადასხვა კვლევის მიუხედავად, კორონავირუსის კრიზისის ფონზე, რიგი ქვეყნების განათლების ბიუჯეტი მაინც მცირდება, სიღარიბის დონე კი იზრდება, ასკვნის ბრიტანული ორგანიზაცია Save the Children.

ორგანიზაციის ექსპერტთა გათვლით, პანდემიის შემდეგ, სულ მცირე 9,7 მილიონი ბავშვი სკოლას აღარ დაუბრუნდება. მსოფლიოს 12 ქვეყანაში (დასავლეთი და ცენტრალური აფრიკა, აგრეთვე იემენი და ავღანეთი) არსებობს „ძალიან მაღალი რისკი“, რომ მოსწავლეები სამუდამოდ დატოვებენ სკოლას. სხვა 28 ქვეყანაში კი ასეთი რისკი „საშუალო ან მაღალია“ (განსაკუთრებით დაზარალდებიან გოგონები, რადგან როდესაც საგანმანათლებლო დაწესებულებები დახურულია, რიგ ქვეყნებში სწორედ მათ  ემუქრებათ გენდერული ძალადობა, ადრეული ქორწინება და ნაადრევი ორსულობა).

გამოყენებული ლიტერატურა

https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/risk-comms-updates/update39-covid-and-schools.pdf?sfvrsn=320db233_2

https://www.savethechildren.org/

კოვიდ-19-ის პანდემია მართლაც რომ უდიდესი გამოწვევაა მთელი მსოფლიოსთვის. ეს, უპირველესად, ჯანმრთელობის კრიზისია, რომელიც ცხოვრების სხვა სფეროებსაც შეეხო. მრავალმა ქვეყანამ გადაწყვიტა, დაეკეტა სკოლები, უნივერსიტეტები, კოლეჯები და სხვა საგანმანათლებლო დაწესებულებები. სწავლა-სწავლების პროცესი გაურკვეველი ვადით ონლაინ რეჟიმზე გადავიდა. მრავალი საკვალიფიკაციო აქტივობა გაუქმდა, შეიცვალა შეფასების ფორმები და სტრატეგიები – იმგვარად, რომ ინდიკატორები ონლაინ სწავლებისთვის მოგვერგო.

მსურს, გაგიზიაროთ რვა ძირითადი სტრატეგია, რომლებსაც როგორც სკოლის, ისე კოლეჯისა და უნივერსიტეტის მასწავლებლები გამოიყენებთ ონლაინ სწავლების დროს.

1. გაზარდეთ მოსწავლეების/სტუდენტების ჩართულობის ხარისხი.
2. დაისახეთ რეალური მიზნები.
3. შეეცადეთ, შექმნათ კრეატიული სასწავლო გარემო.
4. შეეცადეთ, დაამყაროთ ჯანსაღი და პოზიტიური ურთიერთობა სტუდენტებთან/მოსწავლეებთან.
5. გამოიყენეთ მრავალფეროვანი სტრატეგიები სწავლებისთვის.
6. შექმენით ონლაინ ოთახები ინდივიდუალური და ჯგუფური აქტივობებისთვის.
7. მიეცით მცირე და კონკრეტული დავალებები.
8. მხარი დაუჭირეთ სხვადასხვა სახის მინიშნებების გამოყენებას, უპასუხეთ სტუდენტების/მოსწავლეების საჭიროებებს, მიეცით მათ უკუკავშირი.

როდესაც ონლაინ სწავლა-სწავლების პროცესში აქტიურად ხართ ჩართული, მნიშვნელოვანია შემდეგი ფაქტორების გათვალისწინება:

. იყავით აქ და ამჟამად.

. იყავით პიროვნებაზე ორიენტირებული.

. წინასწარ მოამზადეთ დამხმარე საშუალებები (მატერიალური მასალა).

. შეინარჩუნეთ სიმშვიდე და გამოიჩინეთ მოთმინება.

. ეცადეთ, გამოამჟღავნოთ ენთუზიაზმი და გამოხატოთ პოზიტიური ემოციები როგორც ვერბალურ, ისე არავერბალურ დონეზე.

. ეცადეთ, აკონტროლოთ ხმის ტემბრი, ისაუბრეთ გარკვევით და ლაკონურად.

აქტივობის განხორციელებისას უნდა გვახსოვდეს შემდეგი საფეხურები:

მოსწავლეებთან საუბრის დროს მნიშვნელოვანია:

. იყოთ მშვიდი და გაწონასწორებული.

. ხელი შეუწყოთ უსაფრთხო და ჯანსაღი ურთიერთობების დამყარებას მოზარდებს შორის.

. იყოთ მზრუნველი.

. გახსოვდეთ, რომ შეუძლებელია, პედაგოგს ჰქონდეს პასუხი მოსწავლეების ყველა კითხვაზე.

. გჯეროდეთ საკუთარი შესაძლებლობების, შთააგონეთ საკუთარ თავს, რომ უნარი შეგწევთ, ასწავლოთ.

. ეცადეთ, შექმნათ უსაფრთხო ყოველდღიური სასწავლო რუტინა.

მშობლებს უნდა ახსოვდეთ, რომ:

. მათი შვილები არ არიან სასკოლო სივრცეში და არც თავად არიან განათლებით პედაგოგები, ამიტომ სასურველია, დაისახონ რეალური მოლოდინები და ხელი შეუწყონ ბავშვების პროსოციალური ქცევის წახალისებას.

. არ მოითხოვონ შეუძლებელი, არ მოსთხოვონ შვილებს, იყონ იდეალურები და უნაკლოები. გააკეთონ მაქსიმუმი საკუთარი და ბავშვის შფოთვის შესამცირებლად.

. დაგეგმონ ფიზიკური აქტივობები სახლის გარეთ, შედარებით იზოლირებულ ადგილას ბავშვთან ერთად.

. ჰქონდეთ ჯანსაღი კომუნიკაცია მასწავლებლებთან, ეცადონ, შეჯერდნენ საერთო იდეებზე.

. თქვენ და თქვენს მეგობრებს შეგიძლიათ ბევრი რამ ასწავლოთ მოზარდებს სასკოლო გარემოს მიღმა – ამას „ცხოვრების სკოლას“ ეძახიან. წაახალისეთ ბავშვის ონლაინკომუნიკაცია უფროს მეგობრებთან, შეუქმენით საამისო პირობები.

. მაქსიმალურად შეუწყვეთ ხელი ონლაინ კომუნიკაციის შემდეგ ბავშვის ბუნებრივ გარემოში დასვენების პროცესს.

სასურველია, ოჯახზე ცენტრირებული სწავლების მეთოდი მოიცავდეს მრავალფეროვან დამატებით აქტივობებს: ფიზიკურს, მუსიკასა და ხელოვნებასთან დაკავშირებულს, მაგალითად, თეატრალურ დადგმებს, ცეკვას, ლოგიკურ-შემეცნებით აქტივობებს, სარელაქსაციო ონლაინვარჯიშებს.

მშობლებმა უნდა გავაკეთოთ შესაძლებლის მაქსიმუმი, მაგრამ არ უნდა ველოდეთ, რომ ყველაფერი იდეალურად გამოგვივა.

ამასთან, უნდა გვახსოვდეს, რომ ჩვენ არ ვართ მასწავლებლები და ჩვენი მიზანი არ არის სასკოლო აქტივობების განხორციელება კონკრეტული საგანმანათლებლო ინდიკატორების მიხედვით, თუმცა ჩვენ ვართ ის ადამიანები, რომლებიც ყველაზე უკეთესად ვიცნობთ ჩვენს შვილებს და მათ რეალურ შესაძლებლობებს.

მეტყველება უმნიშვნელოვანესი სოციალური უნარია, მეტყველების განვითარების ხელშეწყობა, თერაპია, ხარვეზების დადგენა და პრობლემების სწორი იდენტიფიცირება კი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ არატიპური განვითარებისა და დამატებითი საგანმანათლებლო საჭიროების, არამედ ტიპური განვითარების მოსწავლეებისთვისაც.

დღეს, როდესაც მოსწავლეებს -ონლაინსკოლის, ხოლო სხვადასხვა ცენტრის ბენეფიციარებს ონლაითერაპიის რეჟმში უწევთ სწავლა და განვითარება, სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ხდება ნებისმიერი ტიპის დამატებითი რესურსი, რომელთა მომზადებაც თავად ჩვენ, მშობლებს შეგვიძლია.

მოგიყვებით რამდენიმე სამაგიდო თამაშისა და აქტივობის შესახებ, რომლებსაც შინაური თერაპიისას ვიყენებთ. მთავარია, წესები მოიგონოთ, ხოლო სათამაშო მასალად ნებისმიერი რამის გამოყენება შეიძლება.

1. საბავშვო ბანქო – ეს თამაში ძალიან მოეწონა ჩემს შვილს და რამდენჯერმე თავად ითხოვა გამეორება. ყველაფერია აქ: ფიზიკური აქტივობა, „გულახდილობანა“ და პრობლემებზე საუბარი, ჩახუტება და ენერგიის დახარჯვა. მოკლედ, წესები თავად შეგიძლიათ მოიგონოთ, მაგრამ მერე არ უნდა ცვალოთ. ჩვენთან ასე იყო: გული – ჩახუტება, ჯვარი – კითხვის დასმა, ყვავი – გაიხსენო, რა გეწყინა ან რატომ გაბრაზდი, აგური – ცეკვა. ეს მარტივი ვერსიაა. შეგიძლიათ. თითოეულ სისტემას თავისი მნიშვნელობა მისცეთ. მაგალითად, ათიანები იყოს ასკინკილით ხტუნვა, მეფე – სურვილის ასრულება და ა.შ.
2. ჭადრაკი – ნამდვილად ჩვენი თამაშია. ბევრს უყვარს, ბევრი სწავლობს, მაგრამ ჩვენ სხვანაირი წესებით ვერთობით: ჯერ ერთი, მოძრაობების, ჰორიზონტის მხარეების, მიმართულებების, ანტონიმების და სულაც ზმნისწინიანი ფორმების სწავლა შეიძლება საჭადრაკო დაფაზე ფიგურის მოძრაობით, მერე – პატარა ისტორიებისა და დიალოგების: რას ეტყვის მეფე დედოფალს, ბაზიერი – პაიკს და ა.შ. მცირე ზღაპრების მოგონებაც შეგიძლიათ და როლური თამაშების მოფიქრებაც.
3. ალბათ ყველას გაქვთ შინ სხვადასხვა სათამაშოს დეტალები, რომლებსაც ვეღარც იყენებთ და გადაყრაც გენანებათ. ასე გროვდება სათამაშოების ყუთში ფაზლისა და ლეგოს ნაწილები, ლოტოს რამდენიმე კოჭი თუ დაფა, პაწია მანქანები, სათამაშო კუპიურები თუ ხურდა, მძივის ნაწილები, მაგნიტები, ბარათები და ა.შ. რაკი გადაყრა დამენანა, გადავწყვიტე, სამაგიდო თამაშად მექცია. პირველი, რაც შეგიძლიათ გააკეთოთ, თითოეული დეტალის წყვილის პოვნა და ლოტოს მომზადებაა. ფირფიტებზე ერთ ცალს დააკრავთ, ბარათებზე – მეორეს და მერე ითამაშებთ. გარდა ამისა, შეგიძლიათ, აიღოთ ორი პაწია ტომარა (ან შეკეროთ -დამატებითი აქტივობა იქნება), ორივეში ჩაყაროთ თანაბარი რაოდენობისა და ტიპის სათამაშოები და მერე ითამაშოთ. თქვენ ერთ ტომარას აიღებთ, ბავშვი – მეორეს და ეცდებით, თვალდახუჭულებმა მოძებნოთ ტომარაში ისეთივე ნივთი, როგორსაც მეორე მოთამაშე ამოიღებს ტომრიდან. დიდი სამაგიდო თამაშის აწყობაც კარგი იქნება. ამბის მოგონება თავად შეგიძლიათ. რაიმე მარტივი, სათავგადასავლო სიუჟეტი უნდა იყოს. თაბახის დიდ ფურცელზე ან სულაც ზეწარზე საღებავებით დახატეთ ქვეყნები, რომლებიც მოთამაშემ უნდა გაიაროს, ლაბირინთები, თავგადასავლები… მიანიჭეთ სათამაშოების დეტალებს ფუნქცია: ზოგი საზღვარზე გადასასვლელი „ღალა“ იყოს, ზოგი – საწვავი თუ საკვები, ზოგი – ძვირფასი ქვა ან მინერალი და შეეჯიბრეთ ბავშვს, რომელი უფრო მალე მოაგროვებთ მეტ დეტალს და გადალახავთ დაბრკოლებებს. აუცილებელია, თამაშის დროს ილაპარაკოთ იმ მოვლენებზე, რაც ხდება.
4. ამბების კამათელი. ხის კუბები ყველა ბავშვის სათამაშოების ყუთში მოიძებნება. ზოგს ანბანი აწერია, ზოგსაც ცხოველები ახატია. ფუნქციურად მათ უკვე აღარ ვიყენებთ – გაიზარდა ჩვენი შვილი; ზოგიერთი კუბი დაიკარგა – ვეღარც სახლს ავაშენებთ, ვეღარც პირამიდას. ჰოდა, დავაქციოთ ეს კუბები სასწავლო რესურსად:

. ავიღოთ სამი კუბი.

. გამოვჭრათ პატარა კვადრატები, რომლებსაც დავახატავთ სხვადასხვა გეოგრაფიულ წერტილს, ჩვენი ამბის ლიტერატურულ სივრცეს – მთას, მინდორს, ზღვას, ცას, სახლს, სასახლეს…

. მეორე კუბი ჩვენი პერსონაჟებისა იქნება. დახატეთ სხვადასხვა სქესისა და განწყობის პერსონაჟები და მიაკარით კუბის თითოეულ გვერდს.

. მესამე კუბი ემოციებისაა. დახატეთ სხვადასხვა ემოცია და ასევე დააკარით კუბის გვერდებს.

თამაშის წესი კი ასეთია, გააგორებთ სამივე კუბს და როგორი კომბინაციაც დაეწყობა, ისეთ ამბავს მოყვებით თანმიმდევრობით: ჯერ – თქვენ, მერე – ბავშვი. გვექნება ლიტერატურული სივრცე, პერსონაჟი და განწყობა, რომელთა მიხედვითაც ამბავს ავკინძავთ.