ბლუმის ტაქსონომია გულისხმობს სწავლის მეთოდისა და შეფასების კლასიკურ სტრუქტურას: ცოდნას, განწყობას , ჩვევებს. ეს მოდელი საშუალებას იძლევა სასწავლო მიზნები, სწავლება და სწავლის შედეგები ეფექტურად იქნას შეფასებული. ბლუმის მიხედვით განათლების მიზანი უნდა იყოს არამხოლოდ ცოდნის დაგროვება, არამედ – მაღალი სააზროვნო უნარის ჩამოყალიბება.

  ბლუმის ტაქსონომია ადამიანის აქტივობის სამ სფეროს აღწერს:

1. კოგნიტიური  (შემეცნებითი);
2. აფექტურს (ემოციურს);
3. ფსიქომოტორულს.

ბლუმის ტაქსონომიის კოგნიტიური ანუ შემეცნებითი სფერო მოიცავს ექვს დონეს:

1. ცოდნა;
2. გაგება;
3. გამოყენება;
4. ანალიზი;
5. სინთეზი;
6. შეფასება.

თითოეული გულისხმობს აზროვნების, ინტელექტუალური მოქმედების განსხვავებულ დონეებს -მარტივიდან რთულისაკენ.

მასწავლებელს შეუძლია ბლუმის ტაქსონომიის კოგნიტიური  სფეროს დონეები წარმატებით გამოიყენოს კონკრეტული გაკვეთილის დაგეგმვისას.

 წარმოგიდგენთ მე-7 კლასის მასალას მათემატიკაში ალგებრული გამოსახულებები. ქვესაკითხები:

• მოქმედებები ერთწევრებზე და მრავალწევრებზე.
• შემოკლებული გამრავლების ფორმულები.

მას შემდეგ, რაც მოსწავლეებს გავაცნობ მიმდინარე გაკვეთილის თემას, მოსწავლეებს შევახსენებ: როგორ გამოსახულებას ეწოდება რიცხვითი გამოსახულება, ალგებრული გამოსახულება? რა განსხვავებაა რიცხვით გამოსახულებასა და ალგებრულ გამოსახულებას შორის? რას ეწოდება ერთწევრი, მრავალწევრი? როგორ ერთწევრებს ეწოდება მსგავსი? როდის შემიძლია ერთწევრების შეკრება და გამოკლება? წინარე ცოდნის გააქტიურების შემდეგ მოსწავლეებს ვთავაზობ აქტივობას, რომელიც მათ ეფექტურად შეაფასებს ბლუმის ტაქსონომიის მიხედვით მე-4, მე-5, მე-6 დონეზე,  რაც გულისხმობს მაღალი სააზროვნო უნარის ჩამოყალიბებას.

დავალების პირობა:

გეომეტრიული მოდელების მეშვეობით მოახდინე ალგებრული გამარტივების ვიზუალიზაცია და დაადგინე ფორმულის მართებულობა.

მოსწავლის დავალებაა:

     დახაზეთ თქვენთვის სასურველი სხვადასხვა ფორმის ნაკვეთები, დაყავით მართკუთხედებად და კვადრატებად და სცადეთ თითოეული ნახაზის ფართობის  გამოსათვლელი  ფორმულის გამოყვანა.

 მუშაობის დაწყებამდე  დაფიქრდით რისი ტოლია ფართობი?

რამდენი სხვადასხვა გზით შეიძლება ვიპოვოთ მართკუთხედის ფართობი? 

არის თუ არა მართკუთხედის ფართობი მისი შემადგენელი ნაწილების ფართობების ჯამი?

დააკავშირეთ მოცემული ცოდნები ერთმანეთთან, გამოიყვანეთ ფორმულა და წარმოადგინეთ ფორმულის ვიზუალური მხარე.

განიხილეთ ჯერ რიცხვების შემთხვევაში გააანალიზე წესი, შემდეგ ცვლადის  შემთხვევაში, შეადარეთ  და   ეცადეთ ჩაწეროთ ფორმულა.

ნახ3

მოსწავლეები ატარებენ კვლევას. მართკუთხედის ფართობი, ერთი მხრივ

      აღნიშნული  ტიპის აქტივობა ეფუძნება კონსტრუქტივიზმის პრინციპებს. მოსწავლე საკუთარი გამოცდილების საფუძველზე ახალი ცოდნის აგებას ახდენს, ანუ სწავლობს აღმოჩენებით. თუ მოვიშველიებთ ბრუნერის თეორიას ,,ცოდნა პროცესია და არა პროდუქტი“, ასეთი ტიპის აქტივობები სწორედ ბრუნერის თეორიას იზიარებს.

აღნიშნული აქტივობა ხელს უწყობს მოსწავლის კვლევითი უნარ-ჩვევების განვითარებას, უღვიძებს ცნობისმოყვარეობას და მოტივაციას.

გამოყენებული ლიტერატურა:

https://math.ge/meshvide-klasi/.

განვითარებისა და სწავლის თეორიები. ონლაინ სახელმძღვანელო ავტორი მანანა ბოჭორიშვილი. (მასალები მომზადებულია სსუ მასწავლებლის მომზადების სამოცკრედიტიანი პროგრამის შესაბამისად)

ზურმუხტის ქსელი   პანევროპული ეკოლოგიური ქსელია, რომელიც ევროპის ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნებას ემსახურება. იგი ევროპის ველური ბუნებისა და ბუნებრივი ჰაბიტატების დაცვის კონვენციის (ბერნის კონვენცია, 1979) დანერგვის ერთ-ერთი მთავარი მექანიზმია.

ევროკავშირში ბერნის კონვენციის აღსრულება1992 წლის 21 მაისის საბჭოს დირექტივით – „ბუნებრივი ჰაბიტატებისა და ველური ფაუნისა და ფლორის კონსერვაციის შესახებ“ (ჰაბიტატების დირექტივა)  ხდება. ბერნის კონვენცია ევროპის ბუნების დაცვის პოლიტიკის ქვაკუთხედია. რადგან ბერნის კონვენცია ევროკავშირის არაწევრ ქვეყნებსაც (მაგ., შვეიცარია, უკრაინა, საქართველო და სხვ.) მოიცავს, ანუ მისი გეოგრაფია  უფრო ფართოდა და  ევროკავშირის ფარგლებს სცდება, სწორედ ამიტომ ზურმუხტის ქსელი, როგორც პანევროპული ეკოლოგიური ქსელი ისე განიხილება, ხოლო „ნატურა 2000“ პრაქტიკულად მის ნაწილს წარმოადგენს. უნდა აღინიშნოს, რომ  შესაძლოა დროთა განმავლობაში  ამ ორი ქსელის სრული შერწყმაც კი მოხდეს. ზურმუხტის ქსელი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების ფაზაშია და ამ პროცესის დასრულების შემდეგ, იგი მსოფლიოს უდიდესი ეკოლოგიური ქსელი იქნება, რომელიც   ევროპასა და ჩრდილოეთ აფრიკაში მდებარე დაცულ ტერიტორიებს გააერთიანებს.

ბერნის კონვენცია ეყრდნობა პრინციპს, რომ სახეობების გრძელვადიანი გადარჩენა შეუძლებელია იმ ჰაბიტატების დაცვის გარეშე, სადაც ისინი ბინადრობენ. შესაბამისად, ბერნის კონვენცია მთავარ აქცენტს სწორედ ბუნებრივი ჰაბიტატების შენარჩუნებაზე აკეთებს. ამისათვის მთელ ევროპაში ხდება ისეთი ადგილების შერჩევა, რომლებიც განსაკუთრებით მდიდარია ბერნის კონვენციის დაცვის ქვეშ მყოფი ჰაბიტატებითა და სახეობებით. ასეთ ტერიტორიებს ენიჭებათ „სპეციალური კონსერვაციული მნიშვნელობის მქონე ტერიტორიების“ (Areas of Special Conservation Interest-ASCI) განსაკუთრებული კონსერვაციული მნიშვნელობის მქონე სტატუსი და ისინი ერთიანდება ე.წ. „ზურმუხტის ქსელში“. ხშირად მათ „ზურმუხტის ქსელის ტერიტორიებს“ ან „ზურმუხტის ტერიტორიებსაც“ უწოდებენ.

საქართველო, ბერნის კონვენციას, პარლამენტის 2008 წლის ბოლოს შეუერთდა და  ამით სახელმწიფომ ვალდებულიება აიღო  მონაწილეობა მიიღოს ზურმუხტის ქსელის შენარჩუნებასა და გაფართოებაში.

ზურმუხტის ქსელის მიზანი იმ სახეობების დაცვაა, რომელთა გრძელვადიანი გადარჩენა შეუძლებელია თუ არ მოხდა  მათი ბუნებრივი ჰაბიტატების შენარჩუნება.    ეს სახეობები  და  ჰაბიტატები ბერნის კონვენციის მიხედვითაა განსაზღვრული. ჩამონათვალში შესულია ევროპაში გავრცელებული  1000-მდე სახეობა და 200-მდე სხვადასხვა ტიპის ჰაბიტატი, საიდანაც  200-ზე მეტი სახეობა და   50-ზე მეტი ჰაბიტატი  გვხვდება საქართველოში.  შესაბამისად, საქართველო ვალდებულია დაიცვას ესჰაბიტატები.

ტერიტორია ზურმუხტის ქსელის ნაწილად ანუ ზურმუხტის ტერიტორიად შეიძლება გამოცხადდეს, თუ იგი  აკმაყოფილებს ჩამოთვლილი კრიტერიუმებიდან სულ ცოტა ერთს მაინც:

ა) მას მნიშვნელოვანი წვილილი შეაქვს ენდემური და საფრთხის წინაშე მყოფი სახეობებისა და/ან ბერნის კონვენციის პირველ და მეორე დანართებში მითითებული სახეობების დაცვაში;

ბ) ტერიტორია მდებარეობს ბიომრავალფეროვნებით განსაკუთრებით მდიდარ რეგიონში და წარმოადგენს საბინადროს სახეობების მნიშვნელოვანი რაოდენობისთვის ან ერთი, ან რამდენიმე სახეობის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი პოპულაციისთვის;

გ) წარმოადგენს საფრთხეში მყოფი ჰაბიტატის სანიმუშო ტერიტორიას ან მოიცავს ასეთი ჰაბიტატის მნიშვნელოვან მონაკვეთს;ზურმუხტის ქსელი შეიძლება მოიცავდეს სრულიად სხვადასხვა ტიპის ეკოსისტემას: ტყეებს, ტბებსა და მდინარეებს, საზღვაო ეკოსისტემებს, მდელოებს, მღვიმეებსა და გამოქვაბულებს და ა.შ. ასევე სხვადასხვა სამართლებრივი სტატუსის მქონე ტერიტორიას. მაგ., ნებისმიერი კატეგორიის დაცულ ტერიტორიას ან მის ნაწილს, სახელმწიფო თუ კერძო საკუთრებაში არსებულ მიწებს, სასოფლო-სამეურნეო მიწებს, ურბანულ ზონებსაც კი.

2017 წელს საქართველოს მთავრობის ინიციატივით ზურმუხტის ქსელის 3 ტერიტორია (ლაგოდეხი, ვაშლოვანი და ბაწარა) ოფიციალურად გამოცხადდა ზურმუხტის ქსელის ტერიტორიებად, რაც პირველი პრეცედენტია კავკასიის რეგიონში.

2021 წლის მდგომარეობით, საქართველოში ზურმუხტის ქსელის ფართობი 1 307 501 ჰ-ია, რაც  ჩვენი ქვეყნის ფართობის 18.75%  შეადგენს და ზურმუხტის ქსელის 66 ტერიტორიას მოიცავს, რომელთაგანაც 46 დამტკიცებულია, 16 შეთავაზებული და 4  ჯერ კიდევ  შეთავაზებული კანდიდატია.  მნიშვნელოვანია ის ფაქტიც, რომ ზურმუხტის ქსელის 44%  საქართველოს დაცულ ტერიტორიებს ემთხვევა.

ზურმუხტის ქსელის გეოგრაფია  საქართველოში (წყარო: ორგანიზაცია  „ნაკრესი“ )

აღსანიშნავია, რომ „ზურმუხტის ქსელს“, განსხვავებით კლასიკური დაცული ტერიტორიებისგან, არ შემოაქვს სტანდარტული შეზღუდვები ადამიანის საქმიანობაში. თითოეული კატეგორიის დაცული ტერიტორიის დაარსება გულისხმობს მის ფარგლებში ამ კატეგორიისთვის კანონით განსაზღვრული შეზღუდვების დაწესებას და, შესაბამისად, ეს შეზღუდვები ერთნაირია ყველგან, სადაც ამ კატეგორიის დაცული ტერიტორია იქმნება. ზურმუხტის ტერიტორიებზე კი ადამიანის საქმიანობის შეზღუდვები შეიძლება განსხვავებული იყოს სხვადასხვა ტერიტორიაზე, რადგან აქ ნებადართულია პრაქტიკულად ყველა საქმიანობა, რომელიც ზიანს არ აყენებს ბერნის კონვენციით დაცულ კონკრეტულ სახეობას ან ჰაბიტატს, რომელიც ამ ტერიტორიაზე გვხვდება და რომელთა დასაცავადაც შეიქმნა მოცემული ტერიტორია.

ზურმუხტის ქსელის ტერიტორიის დაარსების შემდეგ, აუცილებელია შემუშავდეს ამ ტერიტორიის კონსერვაციული მიზნები/ამოცანები და მართვის გეგმა, სადაც მითითებული იქნება ის სახეობები და ჰაბიტატები, რომელთა დაცვა აუცილებელია ტერიტორიის ფარგლებში;  ერთადერთი, რასაც ზურმუხტის ქსელი ცალსახად კრძალავს, არის უარყოფითი ზემოქმედება ბერნის კონვენციით დაცულ ჰაბიტატებსა და სახეობებზე.

გამოყენებული ლიტერატურა:

Emerald Network of Areas of Special Conservation Interest  – https://www.coe.int/en/web/bern-convention/emerald-network

https://emerald.eea.europa.eu/

საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო – https://mepa.gov.ge/Ge/PublicInformation/17069

ზურმუხტის ქსელი – ველური ბუნების შენარჩუნების ისტრუმენტი. 2018   – https://www.undp.org/ka/georgia/publications/%E1%83%96%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%AE%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A9%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98-2018
ზურმუხტის ქსელი – ინსტრუმენტი ევროპის ბუნებრივი ჰაბიტატების დასაცავად – https://rm.coe.int/16806a6d04

ზურმუხტის ქსელი – კითხვები და პასუხები – https://www.nacres.org/files/pdf/georgian_zurmukhti.pdf

ნატურა 2000 –https://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/index_en.htm

რთულია საგზაო მოძრაობის წესების წარმოდგენა მოძრაობის გამარტივების მთავარი ინსტრუმენტის გარეშე, რაც არის შუქნიშანი. იგი შექმნილია როგორც სატრანსპორტო საშუალებების, ასევე ფეხით მოსიარულეთა მოძრაობის რეგულირებისთვის და გასაადვილებლად.

დღეს ყველას ესმის, რა არის შუქნიშანი. ფერები: წითელი, ყვითელი და მწვანე ნაცნობია ბავშვისთვისაც კი.

თუმცა იყო დრო, როცა ეს ოპტიკური მოწყობილობები არ არსებობდა და არც ისე ადვილი იყო ქუჩის გადაკვეთა. განსაკუთრებით დიდ ქალაქებში გამვლელებს დიდი ხნით უწევდათ გაუთავებელი ცხენებით გაყვანილი ურმების გაშვება.

იყო დაბნეულობა და გაუთავებელი კამათი გზაჯვარედინზე.

5 აგვისტოს აღინიშნება შუქნიშნის საერთაშორისო დღე, რომელიც უკავშირდება 1914 წელს. ამ დღეს ამერიკის შეერთებულ შტატებში, ქალაქ კლივლენდში გამოჩნდა შუქნიშნის წინამორბედი მოწყობილობა, მას ჰქონდა მხოლოდ ორი ფერის ფანარი, წითელი და მწვანე. ფერთა მონაცვლეობის დროს გადამრთველი მოწყობილობა იძლეოდა ხმოვან სიგნალს.

პირველი შუქნიშნის გამოგონება უკავშირდება ინგლისელ ჯეი ნაიტს ჯერ კიდევ მე-19 საუკუნეში. შუქნიშნის ტიპის აპარატი დამონტაჟებული იყო ლონდონში 1868 წელს პარლამენტის შენობასთან ახლოს. სამი წლის შემდეგ აღნიშნული მოწყობილობა მწყობრიდან გამოვიდა და აფეთქდა, რის შედეგად დაშავდა პოლიციელი. ამის შემდეგ შუქნიშნის არსებობა დაივიწყეს 50 წლის განმავლობაში, მხოლოდ 1910 წელს შეიმუშავეს და დააპატენტეს პირველი ავტომატური ორფერიანი შუქნიშნის მოწყობილობა. თანამედროვე სამფერიანი შუქნიშანი პირველად 1920 წელს გამოჩნდა ამერიკაში, კერძოდ დეტროიტსა და ნიუ-იორკში. დროთა განმავლობაში შუქნიშანი იმდენად პოპულარული გახდა, რომ მთელს ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და ევროპაში გავრცელდა.

შუქნიშნის დამზადება პროგრამა GeoGebra-ში

თანამედროვე ბავშვი ცხოვრობს ელექტრონულ სამყაროში. იცვლება მასწავლებლის როლი და დანიშნულება საინფორმაციო ტექნოლოგიების სწავლებაში. შესაბამისად, მასწავლებელი უნდა ფლობდეს თანამედროვე ტექნიკას და ახალ სასწავლო ტექნოლოგიებს უკავშირებდეს საგაკვეთილო პროცესს.

GeoGebra არის დინამიურ- მათემატიკური პროგრამული უზრუნველყოფა, რომელიც ერთმანეთში აერთიანებს  გეომეტრიას, ალგებრას, ელექტრონულ ცხრილებს, ფუნქციებს, დიაგრამებისა და სტატისტიკის თემებს ერთ მარტივად გამოყენებად პაკეტში. მასში ონლაინ მუშაობაც შესაძლებელია და ასევე შესაძლებელია მისი გადმოწერა და ინტერნეტის გარეშეც მუშაობა.

GeoGebra-ს გამოყენება შესაძლებელია მათემატიკის ყოველ გაკვეთილზე. ეს პროგრამა ერთ-ერთი საუკეთესო საგანმანათლებლო რესურსია განათლების სიჩქარის გასაზრდელად, განსაკუთრებით  მათემატიკაში. მასწავლებლებს შეუძლიათ გამოიყენონ ამ პროგრამის შესაძლებლობები თავიანთი მოსწავლეების სწავლების პროცესის გასაუმჯობესებლად ნებისმიერ დონეზე.

მოცემულ სტატიაში წარმოდგენილია პროგრამა GeoGebra-ში შუქნიშნის დამზადება, რომელიც მოითხოვს მოსწავლეებისაგან სხვადასხვა გეომეტრიული აგებების ცოდნას, რომლის გაკეთებაც შეიძლება შევთავაზოთ მოსწავლეებს კომპლექსური დავალების სახით საბაზო საფეხურზე (უფრო მარტივი ვარიანტი შესაძლებელია დაწყებით საფეხურზეც გაკეთდეს), რაც აამაღლებს მოსწავლეთა მოტივაციას და ხელს შეუწყობს ცოდნის განზოგადებას.

I ნაწილი – შუქნიშნის დამზადება

გავხსნათ პროგრამა GeoGebra (შესაძლებელია ონლაინ მუშაობაც), ავირჩიოთ სახატავი არე და ალგებრის ფანჯარა და შევუდგეთ შუქნიშნის დამზადებას.

ავიღოთ ხელსაწყო წრეწირი ცენტრითა და რადიუსით და

სახატავ არეზე შემოვხაზოთ სამი ტოლი წრეწირი  (პირობითად ავიღოთ 0.9 ერთეული რადიუსის წრეწირები  ცენტრით (10,-1),(10,1) და (10,3))  და გავაფერადოთ შუქნიშნის ფერებში  (წითელი, ყვითელი, მწვანე). მოვათავსოთ მართკუთხედში, რომელსაც მივცეთ შავი შეფერილობა. ამ მართკუთხედის ქვედა ბოლოზე შუაში ვერტიკალურად აღვმართოთ ერთეული სიგრძის მონაკვეთი, რომელიც სტილის ზოლიდან შეგვიძლია გავამსხვილოთ და მივცეთ შავი შეფერილობა. შემოვიღოთ სრიალა მთელი რიცხვი 1-დან 45-მდე (20 წამი წითელი, 5 წამი ყვითელი და 20 წამი -მწვანე)

მოცემულ წრეებს ჩავურთოთ პირობები, თუ რა შემთხვევაში გამოჩდნენ (შესაბამის წრეზე მაუსის მარჯვენა ღილაკზე დაწკაპებით შევდივართ მის თვისებებში და ვირჩევთ -დეტალური-პირობა ობიექტის საჩვენებლად). მწვანე n<=20, ყვითელი 20<n<=25 და წითელი 25<n<=45. თუ ჩავურთავთ სრიალას ანიმაციას (სრიალაზე მაუსის მარჯვენა ღილაკზე დაწკაპებით ანიმაციის ჩართვა), მორიგეობით გაჩნდება ხან ერთი, ხან მეორე და ხან მესამე წრე. ეს ანიმაცია უნდა იყოს ზრდადი და თანაც სიჩქარე ისე შევცვალოთ, რომ სრიალის ცვლილება წამში მოხდეს. შევიდეთ სრიალას თვისებებში (მარჯვენა ღილაკით) და ანიმაციის სისწრაფედ დავწეროთ 1/6 და რხევადის ნაცვლად ავირჩიოთ ზრდადი.

ჩვენ შეგვიძლია გამოვსახოთ ტაბლო, რომელზეც გამოსახული იქნება დროის მნიშვნელობა კლებადობით, რა დროც დაჭირდება, რომ ჩაქრეს წრე. მართკუთხედის ზედა მარჯვენა კუთხეში ჰორიზონტალურად გამოვაბათ მონაკვეთი, რომელიც გავამსხვილოთ და ხელსაწყოთი -მრავალკუთხედის აგება მივამაგროთ ტაბლო.

შეტანის ველში ჩავწეროთ a=20-n, რომელიც გამოჩნდება ალგებრის ფანჯარაში და n-ის ზრდასთან ერთად იქნება კლებადი. როცა a ერთნიშნა იქნება წინ დავუწეროთ 0 და გამოვიტანოთ ტექსტის სახით. ამისათვის შეტანის ველში ჩავწეროთ:

თუ(a < 10, “0” + a, “” + a)

ეს ტექსტი გამოჩნდება სახატავ არეზე, რომელსაც შეგვიძლია მივცეთ სასურველი ზომა და მწვანე შეფერილობა. შევიდეთ მოცემული ტექსტის თვისებებში (დეტალური) და პირობა ობიექტის საჩვენებლად ჩავწეროთ n<=20. წავიღოთ ტექსტი და ტაბლოზე დავამაგროთ. ასეთი ტექსტი გავაკეთოთ წითელი წრისთვის. შეტანის ველში ჩავწეროთ b=45-n და იგივე პრინციპით, რომ იყოს ორნიშნა შეტანის ველში ჩავწეროთ:

თუ(b < 10, “0” + b, “” + b)

მივცეთ მიღებულ ტექსტს სასურველი ზომა და წითელი ფერი და დავამაგროთ ტაბლოზე. შევიდეთ მის თვისებებში და პირობა ობიექტის საჩვენებლად ჩავწეროთ n>=26.

ტექსტები და ობიექტები დავამაგროთ (მოვნიშნოთ და ჩავკეტოთ ბოქლომი ან მარჯვენა ღილაკი-დააფიქსირე ობიექტი), გამოვურთოთ აღნიშვნები, ასევე დავმალოთ არასასურველი  წერტილები (მარჯვენა ღილაკით) და ჩვენი შუქნიშანიც მზადაა.

II ნაწილი – მანქანის ჩასმა და შუქნიშნის მიხედვით მოძრაობა

ჩავსვათ მანქანა სურათის სახით და ავამოძრაოთ შუქნიშნის მიხედვით. ამისათვის ავიღოთ რაიმე მონაკვეთი (NO), მასზე დავსვათ რაიმე წერტილი (P) და მის მარჯვნივ და მარცხნივ მოვზომოთ თითო ერთეულის ტოლი ახალი წერტილები. შეგვიძლია ეს შეტანის ველით გავაკეთოთ. შეტანის ველში ჩავწეროთ:

P+(1,0) და  P-(1,0) (P მონაკვეთზე დასმული წერტილია).

მიღებული წერტილები (R და Q) მოვნიშნოთ, შევიდეთ სურათის ჩასმა, ავირჩიოთ წინასწარ გამზადებული სასურველი მანქანის სურათი, რის შემდეგაც მოხდება სურათის ჩასმა. თუ P წერტილს ჩავურთავთ ანიმაციას მანქანა დაიწყებს მოძრაობას მარცხნიდან მარჯვნივ. შევიდეთ სურათის თვისებებში (დეტალური) და სურათს მივცეთ შრე – 1. შეგვიძლია გავაკეთოთ გზის ეფექტი ორმაგი უტოლობის დახმარებით. შეტანის ველში ჩავწეროთ: -5<=y<=-3 (აქ რიცხვები პირობითია და დამოკიდებულია სახატავი არის ზომასა და მდებარეობაზე), მივიღებთ ზოლს რომელიც შეგვიძლია სასურველ ფერში გავაფერადოთ. დავარედაქტიროთ N წერტილი N=(-20,-4.5) და O წერტილი O=(20,-4.5) და მონაკვეთის ბოლოები აღარ გამოჩნდება. მონაკვეთი და წერტილები შეგვიძლია დამალოთ (მარჯვენა ღილაკი-აჩვენე ობიექტი-გამორთვა).

როგორ შეიძლება მანქანა გაჩერდეს წითელზე შუქნიშანთან ახლოს? (პირობითად თუ აღმოჩნდება Q წერტილის აბსცისა 6-დან 9-მდე, მაშინ გაჩერდეს, თუ წითელი ანთია)

შევიდეთ სრიალას თვისებებში. გადავიდეთ სკრიპტის წერა განახლებაზე და ჩავწეროთ:

თუ(n<=20,ანიმაციისდაწყება(P,true),თუ(6<=x(Q)<=9,ანიმაციისდაწყება(P,false)))

ჩვენ შეგვიძლია შემოვიღოთ ანიმაციის გაშვების ღილაკი და სრიალა დავმალოთ. ამისათვის ავიღოთ ღილაკი  დავარქვათ ანიმაცია და სკრიპტში ჩავწეროთ:

ანიმაციის დაწყება(n)

სრიალა, ბადე და ღერძები დავმალოთ ჩავრთოთ ანიმაცია და ვნახავთ, თუ როგორ მოძრაობს მანქანა შუქნიშნის მიხედვით.

ხოლო დამზადებული რესურსი ატვირთულია GeoGebra-ს ოფიციალურ გვერდზე:

https://www.geogebra.org/m/bvtuxr5y

მოცემული რესურსის მსგავსია რესურსი ,,გზაჯვარედინი“:

https://www.geogebra.org/m/wkdks6qj

ამდენად, სასწავლო პროცესში პროგრამა GeoGebra-ს გამოყენება მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს განათლების ხარისხს, ააქტიურებს პროცესს, ზრდის მოსწავლეთა შესწავლის ინტერესს  და ეფექტურობას სასწავლო პროცესში, საშუალებას იძლევა უფრო სიღრმისეულად გავიგოთ  საგანმანათლებლო მასალა.

გასული საუკუნის 50-იან წლებში ამერიკელმა ფსიქოლოგებმა, იაკობ კუნინმა და პოლ გამპმა სკოლებში არსებული ე.წ. „ტალღოვანი ეფექტი“ შეისწავლეს. მათ შეამჩნიეს, რომ თუ მასწავლებელი ცალკეულ მოსწავლეს აძლევდა შენიშვნას ან რაიმე ფორმით სჯიდა, ეს მოსწავლეზე პოზიტიურად აისახებოდა, მაგრამ ცოტა ხანში ამ ბავშვის არასახარბიელო ქცევას სხვები იმეორებდნენ.

მსგავს პრობლემებს ჩვენი თაობის მასწავლებლებიც აწყდებიან. ხშირად მათ არც კი იციან, როგორ გაუმკლავდნენ ურჩ და ცელქ მოსწავლეებს და დიდ დროს ხარჯავენ კლასში დისციპლინის დასამყარებლად.

მაგალითად, ერთ-ერთი კვლევით დადგინდა, რომ ამერიკელი პედაგოგები ამაზე კვირაში 144 წუთს ხარჯავდნენ, ხოლო ერთი სასწავლო წლის განმავლობაში დაახლოებით სამი კვირა ეკარგებოდათ.

2016 წელს ამერიკელი მეცნიერების მიერ მოსწავლეებისა და მასწავლებლების მიზეზშედეგობრივი ურთიერთობების კიდევ ერთმა კვლევამ დაადასტურა სხვადასხვა სკოლაში „ტალღოვანი ეფექტის“ არსებობა: დიახ, მასწავლებლის სადამსჯელო პოლიტიკა დროებით აუმჯობესებდა მორღვეულ დისციპლინას, მაგრამ საბოლოოდ მოსწავლეები კლასში უფრო და უფრო დესტრუქციულად იქცეოდნენ. მეტიც: ისინი, ვინც კვლევაში მონაწილეობდნენ, თავს განყენებულად გრძნობდნენ, უჭირდათ კონცენტრირება და საკუთარი აზრის გამოხატვა.

თანამედროვე ამერიკელი პედაგოგები დღეს ამ საკითხს განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობენ და მსოფლიოს მასშტაბით კოლეგებს უზიარებენ იდეებს, როგორ შეინარჩუნონ დისციპლინა კლასში ისე, რომ საგაკვეთილო დრო მის დამყარებაში არ დაიხარჯოს და მოსწავლეებსაც ნაკლები ზიანი მიადგეთ.

მაგალითად, მათი რჩევით, – რა უცნაურადაც უნდა მოეჩვენოთ ეს ძველი თაობის მასწავლებლებს, – აუცილებელია მოსწავლეთა კარგი ქცევის ხშირი ქება და ცუდის იგნორირება, სადამსჯელო მეთოდებზე კი საუბარიც ზედმეტია.

ამერიკელები ირწმუნებიან, რომ ასეთი მიდგომა სწავლების პროცესს უფრო ეფექტურს გახდის. ისინი გვირჩევენ, მასწავლებლებმა ცელქ მოსწავლეებზე კი არ გაამახვილონ ყურადღება, არამედ შეაქონ მთელი კლასი: „დღეს თქვენ კარგად იმუშავეთ. დღეს ყოჩაღები იყავით“.

ალისა ნუკარო, ინგლისური ენის მასწავლებელი მემფისიდან, გვთავაზობს, საერთოდ არ გამოვიყენოთ სიტყვა: „ნუ“ („ნუ იზამ“). თუ გამოვიყენებთ, ბავშვს კარგად ავუხსნათ, რატომ ვიყენებთ.

ვაშინგტონის ვან ნესის დაწყებითი სკოლის მასწავლებელს ფალონ ტიურნერს მიაჩნია, რომ მასწავლებელმა დღე ხელის ჩამორთმევით და მოსწავლეების ჩახუტებით უნდა დაიწყოს (ცხადია, არაპანდემიურ პერიოდში). ტიურნერი ამბობს, რომ ეს შესაძლოა პაციენტის პულსის ყოველდღიურ შემოწმებას ჰგავდეს. ამ გზით მასწავლებელი უკეთ გრძნობს მოსწავლის განწყობას, მის სასწავლო გულისცემას და მასთან უფრო მჭიდრო კონტაქტს ამყარებს.

ერთ-ერთმა კვლევამ დაადასტურა კიდეც ასეთი მიდგომის სიკეთე. კონტაქტური მისალმება მთელი დღის განმავლობაში პოზიტიურ სტიმულს აძლევს როგორც მოსწავლეებს, ისე მასწავლებელს და 20%-ით ზრდის მოსწავლეთა აკადემიური აქტივობის დონეს, ხოლო არასათანადო ქცევის დონეს 9%-ით ამცირებს.

ჩახუტებითა და სითბოს გამოხატვით მოსწავლეებთან ურთიერთობის დამყარება კარგი იდეაა, მაგრამ მთავარია ამ ურთიერთობის შენარჩუნება და კრიტიკულ სიტუაციაში მისი გამოყენება. ნიუიორკელი მარიკე ვან ვოერკომი, სოციალური პასუხისმგებლობის სასწავლო ცენტრის აღდგენითი პრაქტიკის ტრენერი, ამბობს, რომ „რაც უფრო მჭიდროა მოსწავლეებსა და მასწავლებელს შორის ურთიერთობა, მით უფრო მეტი კეთილგანწყობის შექმნაა შესაძლებელი კლასში“.

კიდევ ერთი მიდგომა: თუ მოსწავლეები ისე დასხდებიან კლასში, როგორც თავად მოისურვეს, ალბათობა იმისა, რომ დისციპლინა დაირღვევა, სამჯერ მოიმატებს. რასაკვირველია, ბავშვები უმეტესად ირჩევენ ადგილებს მოსაუბრე და მხიარული კლასელების გვერდით, ამიტომ უმჯობესია, ეს პროცესი იმთავითვე მასწავლებელმა მართოს და უმტკივნეულოდ გადაწყვიტოს.

ემილი პოლაკმა, მედისონის ერთ-ერთი სკოლის მეცხრე კლასის მასწავლებელმა, საკლასო ოთახში დადგა დივანი, სავარძელი და ყავის მაგიდაც კი, ჩამოკიდა რამდენიმე მომღერლის პლაკატი და კედლის ხალიჩა. მან განაცხადა, რომ კლასში მყუდროება ამცირებს მოსწავლეთა შფოთვას და ხელს უწყობს მუშაობას. მისი მოსწავლეები თავად წყვეტენ, სად დასხდნენ – დივანზე თუ იატაკზე, მაგრამ თუ თავს ვერ გაართმევენ რომელიმე ამოცანას, თავიანთ სამუშაო მაგიდებს უნდა მიუბრუნდნენ. პოლაკი ამბობს, რომ ამით დისციპლინის საკითხი ფაქტობრივად მოაგვარა და მოსწავლეებს შემატა მოტივაცია – დასხდნენ იქ, სადაც სურთ, მაგრამ ისწავლონ და არ იცელქონ.

ასევე, ამერიკელი მასწავლებლები გვირჩევენ, შევადგინოთ იმ თვისებების ჩამონათვალი, რომლებსაც დადებითად მივიჩნევეთ. მაგალითად, ნაცვლად იმისა, რომ მასწავლებელმა ბავშვებს ქცევის წესები დააზეპირებინოს, უმჯობესია, მათთან ერთად განიხილოს, რას ემსახურება ეს წესები, რას იძლევა მათი დაცვა. ბობი შედოქსი, პორტლენდის მეშვიდე კლასის სოციალური კვლევების მასწავლებელი, ბავშვებთან ერთად ადგენს წესების ჩამონათვალს, სადაც ხშირად გვხვდება ასეთი ცნებები: „ინკლუზიური“, „ორიენტირებული“, „ყურადღებიანი“.

„ჩვენ ერთად ჩამოვწერეთ სიტყვები, რომელთა არსის გვჯერა“, – ამბობს შედოქსი. ეს სტრატეგია მას მოსწავლეთა ქცევის კონტროლში ეხმარება.

ინგლისურის ყოფილი მასწავლებელი ტოდ ფინლი წერს: „როგორც უეცარი, სიჩუმის დამრღვევი ზარის წკრიალი იქცევს ჩვენს ყურადღებას, ასევე იღვიძებს მოსწავლეებში ინტერესი, როცა ისინი გრძნობენ სიახლის ეფექტს“. მისი აზრით, ეს სტრატეგია მაშინაც მუშაობს, როცა საქმე ხმაურიანი კლასის დამშვიდებას ეხება.

მასწავლებლები გვირჩევენ, მოსწავლეებს ხშირად შევახსენოთ, რას ვითხოვთ მათგან, რატომ არის საჭირო, მიჰყვნენ ჩვენს მითითებებს. შეხსენებაც შეიძლება ვაქციოთ მოსწავლეთა წახალისების საშუალებად, რათა მათ დაიცვან განსაზღვრული წესები მკაფიო კონტროლისა და იძულების გარეშე. მაგალითად, როდესაც მოსწავლეები ვადაზე ადრე ასრულებენ დავალებას, ისინი ხშირად დგებიან თავიანთი ადგილებიდან ან ცქმუტავენ და ხელს უშლიან სხვებს მუშაობაში. ხშირად შეახსენეთ მათ, რომ ასეთი ქცევა დაუშვებელია; მოიფიქრეთ, რის გაკეთება შეუძლიათ სანაცვლოდ, მიანიშნეთ ამის შესახებ.

მინიშნება შეიძლება იყოს სიტყვიერიც და ვიზუალურიც, მაგალითად, თითების ტკაცუნი. შეგიძლიათ, უბრალოდ სიგნალი მისცეთ ხელით. შეიძლება ხმოვანი მეთოდების გამოყენება, თუნდაც სამაგიდო ზარის დაწკარუნება.

2017 წლის ერთ-ერთი კვლევა ადასტურებს, რომ მოსწავლისადმი ყურადღების გამოხატვის არავერბალური ფორმები, მაგალითად, გაღიმება და თვალით კონტაქტი, ძალიან კარგად მუშაობს. მთავარია, მასწავლებლები და მოსწავლეები ამ „მუნჯურ ენაზე“ წინასწარ შეთანხმდნენ. „მუნჯური ენა“, მინიშნებები, რომლებიც მხოლოდ მასწავლებელმა და მოსწავლეებმა იციან, სახალისოცაა და კლასში ცელქი ბავშვების ქცევასაც აუმჯობესებს.

არ დაივიწყოთ, რომ წესები ყველასათვის საერთოა, უგამონაკლისოდ. ერთი ამერიკელი მასწავლებელი იხსენებს, რომ კარიერის დასაწყისში ძალიან უხერხულ სიტუაციაში აღმოჩნდა. მას სთხოვეს, დაესაჯა აფროამერიკელი მოსწავლე დრეს-კოდის დარღვევისთვის. დერეფანში ბიჭმა მასწავლებელს სხვა მოსწავლეებზე მიუთითა და ხმამაღლა იკითხა: „ხომ მათაც დასჯით?“ – რის გაკეთებასაც მასწავლებელი არც კი გეგმავდა… ეს მაგალითი კარგად გვაჩვენებს, რომ არ უნდა არსებობდეს გამონაკლისი წესებსა და დისციპლინაში. მასწავლებელი ყურადღებას უნდა ამახვილებდეს მოსწავლის ქცევაზე და არა იმაზე, რამდენად საყვარელია ის. უბრალოდ, შეახსენეთ მოსწავლეებს წესები, მათი დასჯა კი საჭირო არ არის.

საქართველოს 1919 წელს არჩეული დამფუძნებელი კრება ჩვენი ქვეყნის ისტორიაში პირველი დემოკრატიული საპარლამენტო ინსტიტუტი გახლდათ. დამფუძნებელი კრების დემოკრატიულ შინაარსს რამდენიმე ფაქტორი განაპირობებდა. უპირველეს ყოვლისა აღსანიშნავია, რომ მეფისნაცვლის სასახლეში დაბინავებული დაწესებულების წევრები პირდაპირი, საყოველთაო და თანასწორი კენჭისყრის გზით შეარჩიეს. თუმცა, არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ თავისუფალი არჩევნების შედეგები ყოველთვის ზუსტად არ ასახავს საზოგადოების ნებას, ზოგჯერ პირველ ადგილზე გასული პარტია ხელთ იგდებს მანდატების უდიდეს უმრავლესობას და ერთპიროვნულად, ოპოზიციური თუ საზოგადოებრივი ჯგუფების ნების გათვალისწინების გარეშე მართავს ქვეყანას. გასული საუკუნის დასაწყისში ამგვარი ცდუნების წინაშე ქართველი სოციალ-დემოკრატებიც იდგნენ. მათ დამფუძნებელი კრების 130 მანდატიდან 103 ადგილის მოპოვება შეძლეს, მაგრამ პირველ რესპუბლიკაში ავტორიტარული რეჟიმის მშენებლობა არავის უცდია. ერთი პარტიის უპირობო უპირატესობა დემოკრატიის სასარგებლოდ პარლამენტის წევრთა შემადგენლობის უკიდურესმა მრავალფეროვნებამ დააბალანსა.

საქართველოს დამფუძნებელ კრებაში ირიცხებოდნენ ქვეყნის ყველა კუთხის შვილები. მეფისნაცვლის სასახლის მთავარ დარბაზში ისხდნენ 30 სხვადასხვა პროფესიის წარმომადგენლები. აქვე შეხვდებოდით გლეხთა, თავად-აზნაურთა და სასულიერო პირთა ოჯახებში დაბადებულ პოლიტიკოსებს. მაშასადამე, ყველა ძველი წოდება სხვადასხვა მასშტაბით ფესვგადგმული გახლდათ რესპუბლიკის ცენტრალურ პოლიტიკურ მოედანზე. საპარლამენტო მერხებთან აღმოაჩენდით რესპუბლიკაში მცხოვრები ყველა ერისა და ეთნოსის შვილებს, ასი წლის წინ გერმანელი, ებრაელი და ბერძენი დეპუტატებიც კი გვყავდნენ უმაღლეს წარმომადგენლობით ორგანოში. 1918-21 წლების საქართველო სეკულარული სახელმწიფო იყო, ეკლესია და ოფიციალური უწყებები მკაცრად იყვნენ ერთმანეთისგან გამიჯნულნი. თუმცა, აღნიშნული მოცემულობა არჩევნებში მონაწილეობას ვერ უკრძალავდა ცალკეულ რელიგიურ კონფესიათა წევრებს. შედეგად, დამფუძნებელ კრებაში მემარცხენე ათეისტებისა თუ აგნოსტიკოსების, აღმოსავლური ქრისტიანობისა და ისლამის მიმდევრების გარდა, ადგილის მოპოვება მალაკნების თემის ლიდერმაც კი შეძლო. ცხადია, ცალკე უნდა დავასახელოთ საქართველოს დამფუძნებელ კრებაში არჩეული ქალებიც, რომელთა შესახებ, სასიხარულოდ, უკვე მთელმა ქვეყანამ იცის.

თანამედროვე საქართველოს აკადემიურ წრეებში ბევრს მსჯელობენ 1919 წლის დამფუძნებელი კრების პოლიტიკური, ეთნიკური, რელიგიური, გენდერული, წოდებრივი თუ  პროფესიული მრავალგვარობის თაობაზე, მაგრამ იშვიათად, თუ აღნიშნავს ვინმე, რომ პირველი რესპუბლიკის მესაძირკვლეთა შორის ერთი მოლაც კი ირიცხებოდა.

ალბათ, ბევრს გაგიჭირდებათ მუსლიმი დეპუტატის სახელის გამოთქმა – ოსმან ეიუბ ოღლი შავყი ეფენდი. ამიტომ სჯობს, რომ პარლამენტარი უბრალოდ ოსმან მიქელაძედ მოვიხსენოთ. დიდ პიროვნებას მხოლოდ ორ სახელს შორის არ უწევდა არსებობა, იგი ცხოვრების ყველა საფეხურზე ცდილობდა ორი სხვადასხვა ნაპირის შემაერთებელი ხიდის ფუნქციის შესრულებას.

ოსმან მიქელაძე დანისპარაულში დაიბადა. ამჟამად დანისპარაული ხულოს რაიონის სოფელი გახლავთ და ზღვის დონიდან 2000 მეტრზე მდებარე გოდერძის უღელტეხილთან ძალიან ახლოს არის განლაგებული. გასული საუკუნის დასაწყისში კი მაღალმთიანი დასახლება ერთგვარი გარდამავალი სივრცე გახლდათ მესხეთსა და აჭარას შორის. დანისპარაულს ინტენსიური ეკონომიკური და სავაჭრო ურთიერთობები ჰქონდა ზემო აჭარის სოფლების უმრავლესობასთან, მაგრამ მასთან ყველაზე ახლოს მდებარე დიდ ქალაქს ახალციხე წარმოადგენდა და არა ბათუმი. დანისპარაულში დაბადებული მოღვაწეები საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ასპარეზს მესხეთის მთავარ დასახლებაში ეძიებდნენ და არა შორეულ ზღვისპირეთში. ბუნებრივია, გოდერძის უღელტეხილის ძირას დაბადებულ ოსმან მიქელაძე თავისი სოფლის ბედს იზიარებდა. იგი 1918-21 წლების ახალციხის ერთ-ერთი მთავარი პოლიტიკური ფიგურა იყო, ხელმძღვანელობდა ორენოვან (ქართულ-თურქულ) გაზეთს „განახლებული მესხეთი“. დემოკრატიული რესპუბლიკის პერიოდში ახალციხის მოედნებზე გამართული თითქმის ყველა საჯარო კრებისას ოსმან ეფენდი ერთ-ერთი პირველი გამომსვლელი იყო. მესხები ადგილობრივი ლიდერის სიტყვას აფასებდნენ და განსაკუთრებით ენდობოდნენ თავიანთ დეპუტატს. მესხეთში მუშაობის მიუხედავად, ოსმან მიქელაძე სამუსლიმანო საქართველოს გათავისუფლების კომიტეტშიც ირიცხებოდა. როგორც მოგეხსენებათ, მემედ-ბეგ აბაშიძის მეთაურობით ჩამოყალიბებულ მოძრაობაში ძირითადად აჭარლები დომინირებდნენ. დეპუტატი ცდილობდა, რომ თავისი საქმით დანისპარაულის დასავლეთით მდებარე რეგიონსაც დახმარებოდა.

ოსმან მიქელაძემ სასულიერო განათლება საქართველოსა და თურქეთში მდებარე მედრესეებში მიიღო, ბოლოს სტამბულშიც აღმოჩნდა და ადგილობრივ უნივერსიტეტში თეოლოგიური ფაკულტეტი დაასრულა. რამდენიმე წლის განმავლობაში ახალციხეში მოლად მსახურობდა. ამგვარი გამოცდილების მიუხედავად, ქართველი პარლამენტარი მხოლოდ ისლამური სამყაროს ნაწილად არ დარჩენილა. ცხოვრების სხვადასხვა ეტაპზე მან თავისი სასულიერო განათლება სოციალ-დემოკრატიული თეორიების ცოდნით გაამდიდრა და ღრმად შეისწავლა მეოცე საუკუნეში თანასწორი საზოგადოების მოწყობის პრინციპები. მოლად ნამსახურებმა ადამიანმა 1920-იან წლებში დანისპარაულში პირველი საჯარო, სეკულარული სკოლა გახსნა და თანასოფლელებს თავისი ქალიშვილის, შადიეს პირველ კლასში ჩარიცხვით განსაკუთრებული მაგალითი მისცა. ოსმან მიქელაძეს მიაჩნდა, რომ ნებისმიერი კულტურის, რელიგიისა და სქესის წარმომადგენლისათვის საშუალო განათლება სავალდებულო უნდა ყოფილიყო.

ოსმან მიქელაძე მხოლოდ აჭარასა და მესხეთს, სასულიერო და სამოქალაქო გამოცდილებებს არ აკავშირებდა ერთმანეთთან. თავისი პოლიტიკური მოღვაწეობით ის საპარლამენტო და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების თანამშრომლობას უწყობდა ხელს. მიქელაძე არ გაურბოდა პასუხისმგებლობას და აქტიურად სარგებლობდა პირველ რესპუბლიკაში კარგად გავრცელებული პრაქტიკით. გასული საუკუნის დასაწყისის დამოუკიდებელ საქართველოში ადამიანს შეეძლო ერთდროულად ყოფილიყო დამფუძნებელი კრების წევრიც და ერობის ხმოსანიც (ადგილობრივი საკრებულოს დეპუტატიც). ოსმან მიქელაძე ახალციხის მაზრის ერობის დეპუტატიც გახლდათ და უმაღლესი წარმომადგენლობითი ორგანოს წევრიც. შედეგად, ის აქტიურად მონაწილეობდა რეგიონული პრობლემების ცენტრალურ ხელისუფლებასთან ერთად განხილვის საქმეში, ახალციხელებს თავიანთი ყოველდღიურობის კარგად მცოდნე პირი ეგულებოდათ საპარლამენტო დარბაზში.

გასულ გაზაფხულს დანისპარაულის სკოლას ვეწვიე. ხის ერთსართულიან შენობას ზამთრის თვეებში მთლიანად ფარავს უხვად მოსული თოვლი, სასწავლებლის ძველი, კაპიტალური ნაგებობა მეწყერმა წაიღო. ადგილობრივებს იმედი აქვთ, რომ მომავალ წელს სოფელში ახალი სკოლის მშენებლობა დაიწყება. ცხადია, უგანათლებულეს პედკოლექტივს უკვე გადაწყვეტილი აქვს, თუ ვის სახელს მიანიჭებს ცოდნის ახალ კერას. საბჭოთა რეჟიმის მიერ დახვრეტილი ოსმან მიქელაძე ნამდვილად იმსახურებს, რომ დანისპარაულის სკოლაზე მთავრული ასოებით ეწეროს მისი სახელი.

როგორი ადამიანი იქნება ჩვენი შვილი, როცა გაიზრდება? – ეს კითხვა ყველა მშობელს გვაწუხებს, პასუხად კი მრავალი ჩვენგანი ამბობს: „მთავარია, ბედნიერი იყოს!“

ბედნიერებას ზოგისთვის მატერიალური სახე აქვს, ზოგი ადამიანურ ურთიერთობებს უფრო დიდ მნიშვნელობას ანიჭებს. განსხვავებულობის მიუხედავად, თითოეულ ჩვენგანს სურს, საზოგადოების სრულფასოვანი, დაფასებული წევრი იყოს. ჩვენი შვილების ბედნიერებაც მომავალში ასე წარმოგვიდგენია.

თუნდაც ამიტომ უნდა იწყებოდეს ინკლუზიაზე საუბარი ადრეული ბავშვობიდან, ხოლო მშობლებსა და მასწავლებლებს უნდა გვახსოვდეს, რომ ამ ტიპის გარემო, შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებთან ერთად, ჩვენ, ყველას გვჭირდება – იმისთვის, რომ ჩვენი განსხვავებული სურვილების, შეხედულებების, შესაძლებლობების მიუხედავად, ერთმანეთისთვის უცხონი არ აღმოვჩნდეთ და თანასწორ გარემოში მშვიდობიანი თანაცხოვრება შევძლოთ.

ამ სტატიაში რამდენიმე მეთოდი განვიხილოთ, რომლებიც დაგვეხმარება, შვილები და მოსწავლეები ინკლუზიური ღირებულებებით აღვზარდოთ.

1. ვაჩვენოთ ბავშვებს ინკლუზიურობის მაგალითი

ბავშვები ყველაზე მეტს მათთვის მისაბაძი ადამიანებისგან სწავლობენ. უმეტესად ისინი ჩვენ, ზრდასრულებს, მშობლებსა და მასწავლებლებს გვიყურებენ, გვისმენენ და სწავლობენ ჩვენი ქცევისა და დამოკიდებულებების გავლენით. ადვილი არ არის, მაგრამ მნიშვნელოვანია, თავად ვიყოთ ისეთი ადამიანები, როგორიც გვინდა გამოვიდეს ჩვენი შვილი თუ მოსწავლე.

დავაკვირდეთ ჩვენს მოსაზრებებსა და ქცევებს; დავრწმუნდეთ, რომ იმავე ღირებულებებს ვუჭერთ მხარს, რომლებიც გვინდა ჰქონდეთ ჩვენს ბავშვებს. ღიად მივესალმოთ განსხვავებულობას, გამოვიყენოთ პატივსაცემი ტერმინები, როცა ამა თუ იმ წარმომავლობისა თუ შესაძლებლობის ადამიანზე ვსაუბრობთ და თავი ავარიდოთ სტერეოტიპების განმტკიცებას. თუ ყველა ადამიანს პატივისცემით მოვეპყრობით, დიდი შანსია, ჩვენი პატარაც ასე მოიქცეს.

2. დავეხმაროთ ბავშვს, გახდეს თავდაჯერებული და ემპათიური

იმისთვის, რომ ჩვენი შვილი/მოსწავლე ღია იყოს მრავალფეროვნებისა და განსხვავებულობისადმი, მას თავდაჯერება და ემპათიის უნარი სჭირდება. ბავშვები, რომლებსაც საკუთარ თავზე ადეკვატური წარმოდგენა აქვთ, როგორც წესი, სხვებისადმი დადებითი დამოკიდებულებით გამოირჩევიან, ამასთან, ხალხის აზრს არ მიჰყვებიან და მტკიცედ დგანან საკუთარი ღირებულებების სადარაჯოზე. მივცეთ ბავშვს შესაძლებლობა, თავი ქმედობაუნარიანად იგრძნოს; საქციელით და სიტყვით ვაჩვენოთ, რომ ის გვიყვარს და მას ვაფასებთ.

ემპათია კი უნარია, შეამჩნიო სხვების გრძნობები და წარმოიდგინო, რას შეიძლება გრძნობდე სხვის ადგილას. ეს უნარი ინკლუზიური ღირებულებების ჩამოყალიბებაში გვეხმარება და მისი განვითარება ბავშვობიდანაა შესაძლებელი. ვესაუბროთ ზღაპრის გმირებისა თუ ლიტერატურული პერსონაჟების განცდებზე, გრძნობებზე, მოტივაციაზე, ქცევაზე. მათი თვალით შევხედოთ სამყაროს და ბავშვებსაც ვასწავლოთ, რომ შეიძლება, ერთი ჭეშმარიტების გვერდით ბევრი სხვა სიმართლეც არსებობდეს.

3. მზად ვიყოთ კითხვებისთვის

ბავშვები ცნობისმოყვარეები არიან და სამყაროს შესახებ ყველაფერი აინტერესებთ. ისინი ხშირად მაშინ სვამენ კითხვას, როცა რაღაც უცხოს გადააწყდებიან. განსხვავებულობაზე საუბარისას ეს ხერხები ვცადოთ:

• ვისაუბროთ ღიად. შეკითხვებს თავი არ ავარიდოთ.
• ვკითხოთ, რისი გაგება უნდა ან რატომ გაუჩნდა ეს შეკითხვა.
• გავცეთ გულწრფელი პასუხი მისი ასაკის გათვალისწინებით.
• თუ პასუხი არ ვიცით, ამის აღიარების არ შეგვეშინდეს. ვუთხრათ, რომ ამაზე დასაფიქრებლად დრო გჭირდება და მოგვიანებით ვუპასუხებთ.

4. მოვემზადოთ განსხვავებული სცენარებისთვის

ა) თუ ჩვენი შვილი/მოსწავლე განსხვავებულობას „უცნაურს“ უწოდებს

ზოგჯერ ბავშვების შეკითხვები მათთვის „უცნაურ“ რაღაცებს ეხება. მაგალითად, შესაძლოა, შვილმა მეტყველების სირთულეების მქონე ადამიანზე გვკითხოს, რატომ ლაპარაკობს ეს ადამიანი უცნაურად. ასეთ დროს კითხვის დასმა კი არ უნდა ავუკრძალოთ, არამედ ავუხსნათ, რომ ის განსხვავებულია და ხაზი გავუსვათ იმას, რომ „ნორმალური“ და „უცნაური“, „ჩვენ“ და „ისინი“ – არ არსებობს.

ბ) თუ ჩვენი შვილი/მოსწავლე განსხვავებულობაზე საუბრისას შეუფერებელ ტერმინებს იყენებს

თუ ბავშვი შეუფერებელ ტერმინებს იყენებს, ფრთხილად შევუსწოროთ და უკეთესი ალტერნატივა შევთავაზოთ. ვეცადოთ, არ გავკიცხოთ. ავუხსნათ, რატომ არის მის მიერ გამოყენებული ტერმინი შეუფერებელი და რატომ იქნებოდა უკეთესი, გამოეყენებინა ადეკვატური ფრაზები.

გ) თუ ჩვენი შვილი/მოსწავლე საჯაროდ ლაპარაკობს განსხვავებულობაზე

ბავშვებმა უხერხული კითხვები საჯარო საუბრის დროსაც შეიძლება დასვან. საჭიროების შემთხვევაში ბოდიშის მოხდა კარგი გამოსავალია, ხოლო ბავშვის კითხვას შეიძლება ვუპასუხოთ, მაგალითად, ასე: „სამყარო დიდია. ჩვენ, ყველანი სხვადასხვანაირები ვართ. სწორედ ეს ხდის ჩვენს ცხოვრებას საინტერესოს“. დანარჩენი ინფორმაცია კი მოგვიანებით მივაწოდოთ.

5. ხაზი გავუსვათ მსგავსებებს

განსხვავებულობაზე საუბრისას არანაკლებ მნიშვნელოვანია, ყურადღება მივაქციოთ მსგავსებებს. არ აქვს მნიშვნელობა, როგორი შესაძლებლობების ან წარმომავლობის ადამიანებზე ვსაუბრობთ. ნებისმიერ შემთხვევაში, ბავშვს უნდა ავუხსნათ, რომ ყველა ადამიანი სხვადასხვანაირია, თუმცა, ყველა ვოცნებობთ, ვიმედოვნებთ, ვუშვებთ შეცდომებს, ვიმარჯვებთ, გვაქვს ემოციები და სხვა. საბოლოო ჯამში კი აუცილებლად მივიღებთ მეტად მიმღებ, ღია, ემპათიურ პიროვნებას, რომლისთვისაც მნიშვნელოვანი იქნება სხვების პატივისცემა და თანადგომა.

ამ წერილის დაწერა ბოლო თვეებში ქვეყნის 20 სკოლაში ვიზიტის შემდეგ გადავწყვიტე. მასწავლებლებს, მშობლებსა და მოსწავლეებს გაეროს ბავშვთა ფონდის საკომუნიკაციო კამპანიის „დაინახე ყველა ფერი“ ფარგლებში შევხვდი. სკოლებში მუშაობისას დავრწმუნდი, რომ სასკოლო საზოგადოებისთვის სიტყვა „ინკლუზია“ მხოლოდ შეზღუდული შესაძლებლობების და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეებთან ასოცირდება. ადამიანებმა უბრალოდ არ იციან, რომ ინკლუზია სინამდვილეში თანასწორ ჩართულობას ნიშნავს, ყველას თანაბრად გვეხება და ინკლუზიური ღირებულებები აღზრდის პროცესში თითოეული მშობლისა და მასწავლებლის დასანერგია.

პ.ს. საკომუნიკაციო კამპანია „დაინახე ყველა ფერი“ UNICEF-ის მიერ, ნორვეგიის მთავრობის ფინანსური ხელშეწყობით და განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსთან თანამშრომლობით, სამწლიანი პროექტის „არც ერთი ბავშვი განათლების გარეშე“ ფარგლებში ხორციელდება. მისი მიზანი ინკლუზიური განათლების მნიშვნელობის შესახებ ცნობიერების ამაღლება და სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე ბავშვების მიმართ სტიგმის შემცირებაა.