იმ დღეს მოულოდნელად ქურთულ ქორწილში აღმოვჩნდი. ჰო, მოქმედება თურქეთის ერთ-ერთ ქალაქში ხდება. ამ ქალაქში ერასმუს პროექტის გაცვლითი ლექციებით ვარ. ამ დროს გარემოს ქიმიის ლაბორანტის ბიჭი ცოლს ირთავდა. ქალაქში ბევრი ქურთი ცხოვრობს, თუმცა თურქებისგან ვერც გაარჩევ, სანამ საკუთარ ენაზე არ დაიწყებენ საუბარს. ჰოდა, აიჩა ჰანიმმა ბიჭის ქორწილში დამპატიჟა. მეც სიამოვნებით წავედი, რატომაც არა? საინტერესოა სხვადასხვა ტრადიციის ნახვა და მონაწილეობის მიღება.

ჩვენებური სუფრა არ ჰქონიათ, შვედურ სტილში იყო მაგიდები გაშლილი. ვისაც უნდოდა, მიდიოდა და მიირთმევდა. დანარჩენები ტრადიციულ ქურთულ ჰალაიში იყვნენ ჩაბმული.

ჰალაი რა არის? ცეკვაა, ტელევიზორში მაინც გექნებათ ნანახი. ერთ მწკრივში დგებიან და მიდიიი…. ცეკვავენ. პირველი და ბოლო მოცეკვავე ცხვირსახოცებს იქნევენ.

მომღერლებიც მონდომებულები მღერიან:

„გირგირ ბისმაროოო, ჰაიდა, ჰურჰურ ბისმაროოო“. და მიდიი მოცეკვავეები როკვას უფრო უმატებდნენ. აიჩამ ჰალაიში მეც მიმიპატიჟა. ვინც მიცნობს, ძალიან გაუკვირდება, რასაც დავწერ – მეც ჰალაიში ჩავდექი.

რატომ გაუკვირდება, იცით? არ მიყვარს ცეკვა და მგონი აცეკვებული, არც არავის ვუნახივარ, მაგრამ აიჩას ბიჭის ქორწილში ჰალაიში ჩამაყენეს და მეც ბისმაროს შეძახილებით მწკრივს გავყევი. შეიძლება აქა-იქ ფეხიც ავურიე, მაგრამ არც არავის შეუმჩნევია, რადგან „გირგირ, ჰურჰურ“ შეძახილებით აქეთ-იქეთ როკავდნენ.

ცოტა ხნის შემდეგ, როცა უკვე ჩემს საყვარელ თურქულ ყავას ვწრუპავდი და ზედ რომელიღაც ქურთულ ტკბილეულობას ვაყოლებდი, მორიდებით ვიკითხე, ეს გირგირ ჰურჰურ ბისმარო, რას ნიშნავს-მეთქი?

გირგირ ბისმარო – დიდი ლურსმანი; ჰურჰურ ბისმარო – პატარა ლურსმანიო, მითხრეს.

აქ კი ჩემდაუნებურად წამომცდა – მოიცა, მოიცა, ეს ამდენი ხალხი დიდ-პატარა ლურსმნის გამო ვცეკვავდით-მეთქი?

კიო, შემომცინეს და მაშინვე მივხვდი, რომ მომავალი სტატიის თემა ვიპოვე.

ორ სინჯარაში რკინის ლურსმანი მოვათავსოთ, ჩავამატოთ 10-10 მლ განზავებული მარილმჟავას ხსნარი. პირველ სინჯარაში ჩავამატოთ უროტროპინი (დაახლოებით ¼ აბი) და მთლიანად გავხსნათ.

პირველ სინჯარაში წყალბადის გამოყოფის სიჩქარე ნელ-ნელა მცირდება და რამდენიმე წამის შემდეგ ძნელად შესამჩნევი ხდება.

მეორე სინჯარაში, რომელშიც უროტროპინი არ იყო დამატებული, რკინა მარილმჟავასთან ენერგიულად მოქმედებს.

ამერიკელმა ქიმიკოსებმა შეისწავლეს, რის დასამზადებლად იკმარებს ადამიანის ორგანიზმში არსებული რკინა. აირჩიეს ახალგაზრდა, სპორტს მიმდევარი, ჯანმრთელი კაცის სხეული (საერთოდ, კაცის ორგანიზმი უფრო მეტ რკინას შეიცავს). აღმოჩნდა, რომ თუ ასეთი სხეულიდან რკინას მთლიანად გამოვყოფთ, მისგან ერთ საშუალოზე მცირე ზომის, ანუ „ჰურჰურ“ ლურსმანს დავამზადებთ.

რკინა ადამიანის ორგანიზმში ისეთი ცილების შემადგენლობაში შედის, როგორიც ჰემოგლობინი და მიოგლობინია. ჰემოგლობინი რთულ ორგანულ ჯგუფს შეიცავს, რომელსაც ჰემი ეწოდება. რკინის იონი სწორედ ჰემთან არის დაკავშირებული. ჰემოგლობინს ჟანგბადი გადააქვს და მთელ ორგანიზმში ანაწილებს. უკან კი მეტაბოლიზმის შედეგად წარმოქმნილი ენდოგენური ნახშირორჟანგი და წყალბადის იონები მოაქვს, რომელიც ამოსუნთქულ ჰაერთან ერთად გამოდის გარეთ. მიოგლობინი კუნთის ცილაა. ის ასევე იკავშირებს ჟანგბადს, ოღონდ მას მარაგად ინახავს.

რკინას სპეციფიკური ცილა ფერიტინიც შეიცავს. ის რკინის იონების სამარაგო ფუნქციას ასრულებს.

ალუმინის შემდეგ რკინა დედამიწაზე ყველაზე გავრცელებული მეტალია. თავისუფალი სახით იშვიათად გვხვდება, უმთავრესად მადნებსა და მინერალებშია: ოქსიდებში, კარბონატებში, სულფიდებში, სულფატებში, სილიკატებში. სამრეწველო მნიშვნელობის რკინის მადნებია: მაგნეტიტი (მაგნიტური რკინაქვა Fe₃O₄), ჰემატიტი (წითელი რკინაქვა Fe₂O₃), ლიმონიტი (მურა რკინაქვა 2Fe₂O₃·3H₂O), სიდერიტი (რკინის შპატი FeCO₃), პირიტი (რკინის ალმადანი FeS₂). ზოგიერთი მინერალური წყალი რკინას სულფატისა (FeSO₄) და ჰიდროკარბონატის (Fe(HCO₃)₂) სახით შეიცავს. ზოგჯერ მინერალური წყაროს სათავესთან მურა წითელი ფერის დანალექი შეიმჩნევა. ეს ნალექი მიუთითებს, რომ წყალი სხვა მარილებთან ერთად რკინასაც შეიცავს. ორვალენტიანი რკინა იჟანგება ჰაერის ჟანგბადით, ურთიერთქმედებს წყალთან და წითელი ფერის რკინის (III) ჰიდროქსიდად გამოილექება.

ერთი „გურგურ ბისმაროთი“, ანუ დიდი ლურსმნით სახალისო ექსპერიმენტის გაკეთება შეიძლება. ლურსმნის რკინის საგნის ზედაპირი გახეხეთ (გააპრიალეთ). აანთეთ სანთელი და საგნისკენ ისე დახარეთ, რომ პარაფინი კრიალა რკინის ზედაპირს დაეწვეთოს. თავად ლურსმანი ოდნავ შეათბეთ, რათა პარაფინი დაცემისთანავე არ გაცივდეს, გაიშალოს და მეტალის ზედაპირი თხელი ფენით დაფაროს. გაციების შემდეგ პარაფინის შრე რკინის ზედაპირამდე ნემსით დაკაწრეთ. პიპეტით აიღეთ აფთიაქში ნაყიდი იოდის ხსნარი და ნაკაწრის ღარებში ჩააწვეთეთ. იოდის ხსნარი გაფერმკრთალდება. იგივე გაიმეორეთ. ერთი საათის შემდეგ პარაფინიანი შრე მოაცილეთ. მეტალის ზედაპირზე დაინახავთ ნაკაწრების მკაფიო სურათს – ყველაფერს, რაც პარაფინის ფენაზე დახატეთ ან დაწერეთ.

ლურსმანი შესაძლოა „უხილავი“ ხანძრით დაიწვას.

როდესაც ამბობთ სიტყვა „ხანძარს”, რას გულისხმობთ? არა, „ხანძარს” ჩვენც იმავე მოვლენას ვუწოდებთ, რასაც თქვენ, მაგრამ თუ ვიტყვით: „უხილავი ხანძარი”, აბა, რას ვგულისხმობთ? ახლავე აგიხსნით.

ადამიანი უძველესი დროიდან ცდილობდა ატმოსფერული ზემოქმედებისგან მეტალების დაცვას. ამისთვის იყენებდა ცხიმს, მცენარეულ წებოვან ნივთიერებებს. მოგვიანებით მეტალების, კერძოდ, კალის გამოყენება დაიწყო.

რკინა საშუალო აქტიურობის მეტალია. ჰაერის, წვიმის, ნიადაგისა და სხვა ფაქტორების ზემოქმედებით ადვილად იჟანგება და ფხვიერ მასას წარმოქმნის.

რკინის ლურსმანი სუფთა ჟანგბადის არეში აქტიურად იწვის და რკინის ოქსიდის ფენით იფარება. ჟანგბადი დედამიწის ატმოსფეროს მეხუთედს შეადგენს, ამიტომ რკინისა და ფოლადის ნაკეთობების „წვა” ძალიან ნელა მიმდინარეობს, მაგრამ არ წყდება. ეს უხილავი ხანძარია, რომელსაც კოროზია ეწოდება. მის შედეგად ყოველწლიურად იშლება ათეულ მილიონობით ტონა ლითონი, რომლის გამოდნობაზეც უზარმაზარი შრომა და სახსრებია დახარჯული.

თავისუფალი სახით დაუჟანგავი რკინა მთვარეზეა აღმოჩენილი, რაც იქ ატმოსფეროს არარსებობითაა გამოწვეული. გამოდის, რომ კოროზიისგან დასაცავად რკინა მშრალ ადგილას უნდა ინახებოდეს, თუმცა ეს თითქმის შეუძლებელია.

როგორ დავიცვათ მეტალები და მათი შენადნობები კოროზიისგან?

მეტალის კონსტრუქციებს ჰაერის მიმართ მდგრადი საღებავებით, ლაქებით ფარავენ.

იღებენ უჟანგავ ფოლადს, რისთვისაც Cr, V, W, Si, Ni, Co-ს ამატებენ.

მეტალის კონსტრუქციებს სხვა მეტალებისგან (Zn, Mn) დამზადებულ ფირფიტებს ამოაკრავენ.

ამატებენ ინჰიბიტორებს (კოროზიის შემანელებელ ნივთიერებებს), მაგ. უროტროპინს.

ჰოდა, ჩემი სტატიაც სწორედ ამ ექსპერიმენტით დავიწყე, რადგან იმ გახურებული ცეკვა-თამაშის დროს, არც მეტი, არც ნაკლები, თურმე, ლურსმანს უმღეროდნენ.

ლიტერატურას, რომ გადავხედე, რამდენიმე სახეობის ლურსმანი არსებობს.

ანჯამის, ბრტყელთავა, გემის, ერთზომა, თავბურცა, თავმსხვილა, თავფართო, მავთულის, ნალის, ნაჭედი, ორზომა, რელსის, საბუნიკე, საკასრე ლურსმანი და ვინ მოთვლის, კიდევ რა. ძველად ლურსმნებს მადნებიდან გამოდნობილი რკინისგან ამზადებდნენ.

მადნებიდან რკინის მიღების ტექნოლოგია დაახლოებით შემდეგი უნდა ყოფილიყო. გამოდნობას წინ უძღოდა მადნის გამდიდრება, ფუჭი ქანების მოცილება, ხშირად დაფხვნა, გარეცხვა, წინასწარი გამოწვა აქროლად ნივთიერებათა მოსაცილებლად. ამ გზით შესაძლებელია, მადანს გოგირდსაც აცლიდნენ.

ქურას ჯერ შეშით გაახურებდნენ, შემდეგ ხის ნახშირით ავსებდნენ და ჰაერს უბერავდნენ. როდესაც ნახშირი გავარვარდებოდა და მისი დონე დაიწევდა 2-3 კგ. მადანს ჩატვირთავდნენ და ზემოდან ნახშირით დაფარავდნენ. ასე მეორდებოდა 5-6-ჯერ, შედეგად ქურაში დაახლოებით 20კგ. მადანი გროვდებოდა.

როდესაც ნახშირი ქურის შუაწელამდე გამოიწვებოდა, წიდას გამოუშვებდნენ და პროცესს ნახშირის საბოლოო დაწვამდე განაგრძობდნენ. ამის შემდეგ გავარვარებულ, დარბილებულ რკინას გამოიღებდნენ და გამკვრივების, წიდის მოცილების მიზნით, უროებით ჭედავდნენ. ამ გზით მიღებული რკინა ნახშირბადის მცირე რაოდენობას შეიცავდა. ასეთი რკინა რბილი იყო, არ იწრთობოდა, ამიტომ იარაღების დასამზადებლად არ გამოდგებოდა. ალბათ, არც ლურსმანი გამოვიდოდა მისგან. საჭირო იყო მისი ნახშირბადით გამდიდრება. ამას რკინისა და ნახშირის ერთად გახურებით აღწევდნენ, შემდეგ კი გამოჭედავდნენ. პროცესს რამდენჯერმე იმეორებდნენ, ასე ხდებოდა რკინისგან ფოლადის მიღება.

უკვე დაღამდა, მეც ნელ-ნელა სასტუმროსკენ წასასვლელად მოვემზადე. აიჩამ თქვა, ესენი დილამდე მოილხენენო… სავარაუდოდ, „გირგირ ჰურჰურ“ ლურსმნის ჰანგებზე.

#ტაქსი

***

„ვარდი, ვარდი, ვარდები, რა ლამაზი ბრძანდები,“ –  ასე იწყებს მარშრუტს მოხუცი მძღოლი.

***

– ქიაჩელზე გახვალთ?

– გამახსენეთ, სად არის?

– აი, ფილარმონიასთან, იქვე.

– კოსტავაზე დავეშვა?

– არა, რუსთაველისკენ რომ გაუყვებით, გამზირის პარალელურია.

– ჰოდა, ბელინსკით ავუხვევ.

– არა, ქვედა ქუჩაა.

– ქიაჩელზე მეუბნები, კაცო? ეგრე გეთქვა, რა, თავიდან.

***

ცენტრი: გამოძახებაა თავდაცვის სამინისტროსთან.

მძღოლი: ცენტრი, პლეხანოვზე რო თავდაცვის სამინისტროა, იმასთან თუა, მე დავაკავებ.

მეორე მძღოლი: ბიჯო, თავდაცვა ერთია, ერთი! და საერთოდ ყველა სამინისტრო თითო გვაქ, რით ვერ დაიმახსოვრეთ!

***

ვერაზე მივდივარ, ტაქსის ვურეკავ, სტამბასთან-მეთქი და ოპერატორი ხოშარაულამდე ფასს ანგარიშობს.

„გაზეტჩიკები“ გამიგებენ.

***

ტაქსის მძღოლს მობილურზე ურეკავენ:

– ბაბუ, როგორ ხარ?

– ბებიაშენს დაურეკე და გეტყვის.

– ეე, იმას ვეკითხები, როგორა ხარ-მეთქი და ბაბუაშენს დაურეკე და ის გეტყვისო.

ნაჩხუბარია თავის ხაზეიკასთან და ღიღინებს, ვითომ არაფერი.

***

– თქვენ ადრეც გიმგზავრიათ ჩემთან.

– შეიძლება.

– აქსისის კორპუსში ხომ არ ცხოვრობთ?

– არა.

– მეცნობით ძალიან. სამი დღის წინ დადიანზე არ გაგიყვანეთ?

– არა.

– აბა, იქიდან წამოგიყვანეთ?

– არ ვყოფილვარ სამი დღის წინ დადიანზე.

– სად მიდიხარ, სადა?! – ქალს გასძახა ქუჩაში, – უჰ, ჩემი ცოლი მეგონა. ასეთი კურტკა აქვს ზუსტად!

***

ტაქსის რაციით სოფლელი და ქალაქელი მძღოლები ჩხუბობენ:

„ამ სოფლელებმა ხო შეგვჭამეთ, რა!“

„ეხლა ქალაქელებმა ცოტა თავი შეიკავეთ!“

***

„თოვლი გამააცხადეს, აბა, თოვლი?! არადა, მუხლებამდე თოვლი იყო ჩემ შეყვარებულს პირველად რომ ვაკოცე, მეათე კლასში ვიყავი, მეტი კი არა, ჰოდა, რომ მოთოვს, სულ ეგ მამაგონდება ხოლმე. ერთი აღარ ჩამოთოვა, რა.“

ტაქსის მძღოლი იქნებოდა სამოცდაათის.

***

„რიგის ქუჩას რო მეუბნები ქალაქურადა, მე სოფლელი კაცი ვარ და როგორცა ეხლა ჰქვიან, ეგრე ვიცი აქაურობა.“

***

ტაქსის მძღოლს ვეკითხები, კამოზე რამდენად გახვალთ-მეთქი და მომიბრუნდა, რამდენი წლის ხარ, შვილო, რაღა დროს კამოაო.

***

კავკასიის უნივერსიტეტთან გავაჩერე ტაქსი, შევთანხმდით, დავიძარით. საცობებია, აღარ მოსწონს ტარიფი და მეგრული წამღერებით მეუბნება:

– ქალბატონო, უმაღლესში ასწავლი და უმაღლესი თუ არა, მაღალი ხომ გაქვს ხელფასი?

არ ვპასუხობ, არც ხელფასი მაქვს მაღალი.

სარკიდან განაწყენებული მიყურებს და ცალ მხარს ათამაშებს: „აბა, სტუდენტს არ გავხართ და…“

***

ტაქსის მძღოლმა ახლა გაიგო ჩემგან, რომ კენტი და ლუწი კორპუსები ქუჩის სხვადასხვა მხარესაა.

***

ტაქსის მძღოლის შეთავაზება:

„პირბადეს ქუჩაში რატო მაკეთებინებ, რატო?! აი, დაუშვათ, ორი კაცი მიდის ერთად, დააწესე, რომ ერთმანეთს გვერდით არ გახედონ, წინ იყურონ და ისე ილაპარაკონ. ეგრე არ გადაგედება, შანსი არაა, მაგრამ მოფიქრება ხო უნდა?!“

***

ტაქსის მძღოლი მიყვებოდა, როგორ იშოვეს დიდი ფული მუზიკანტებმა შაბაშით ზაქათალაში, თან იმდენი, რომ შუა წვეულებიდან გაპარულან იმის შიშით, არ წაგვართვანო. მართლაც დადევნებიან ერთი მაშინა კაცები, ამათ ბაქომდე უვლიათ, იქ დამალულან, კარგად დაუთვლიათ, გაუნაწილებიათ და მერე დიდი ამბებიც მოუწევიათ. ეს კაცი გახლდათ არა მედუდუკე ან მედოლე, არამედ გადმოგდებული შაბაშის ჩამვლები, აი, ისეთი მოხერხებისა, ძაღლი პურის ნაჭერს ჰაერში რომ იჭერს. ფული ყველას უნდა, თვალი უნდა გეჭიროს და ამოიცნო, ვინ გადმოაგდებს და რამდენის გადმომგდებიაო. აკა-ძია, მე რა ღირსი ვარ, ამ ყველაფერს შენ რად არ ისმენდი.

***

– ფრანგული დუხია?

– დიახ.

– მომაშია, აი!

***

სანამ მე ვეტყოდი, ტაქსის მძღოლმა თვითონ მკითხა, თამარაშვილზე მარცხნივ გინდათ თუ მარჯვნივო. მარცხნივ-მეთქი. აჰა, ესე იგი, მარცხნივო. კი-მეთქი. არა, წინასწარ ხო უნდა ვიცოდეო. რა თქმა უნდა-მეთქი. დროზე თუ არ მითხარით, მერე ჭირს მარცხნივ აღება, ეგრე არ არიო. მესმის-მეთქი. ნახევარმა ტარება არ იცისო.  მართალი ხართ-მეთქი. მერე რომ მეუბნებიან, უკვე გვიანიაო. ჰო-მეთქი, ჰო და გაუტია მარჯვნივ. აბა, რატომ მკითხეთ-მეთქი. ვახ, ისევ ამერიაო.

***

ტაქსით მგზავრობისას წესად მაქვს, ფანჯარა ღია უნდა იყოს. მოვყევით ვაკის საცობში და გავყინე მძღოლი.

– ხო გამყინეთ, ქალბატონო!

– ხო მომკალით, ქალბატონო!

– რაფერ თბილოდა, იცით, თქვენ სანამ ჩაჯდებოდით?!

– თქვენი თავი მიმაყვანინა, ქალბატონო, და მეტი არ მინდა არაფერი!

– უჰ, ახლა ამაწევინა ოთხივე ფანჯარა!

– თქვენ რომ გულიანად იცინით, მეც მაგი მიხარია, ქალბატონო, თვარა ამისთანებისთვის გამიძლია?!

***

– რამდენი წლის ხარ, ბუძი?

– ექვსის.

– რვის მეგონე მე კიდე! შვილიშვილი მყავს სახლში, სამი წლის. ნეკა თითით შედის ყველგან ტელეფონში. რო შეხედო, ხუთის გეგონება სრაზუ! აკონტროლე, ქალბატონო, აკონტროლე, სწრაფად იზრდებიან ძალიან!

***

– ეჰ, სულ ასეთი კი არ იყო ეს ცხოვრება, ერთ დროს მეც შენსავით ვიდუხა ბიჭი ვიყავი…

– ბატონო!

ჩემს ხმაზე შეცბა, სარკიდან გამომხედა და დარცხვენილმა მომიბოდიშა.

***

„წავიდნენ ბიჭები უცხოეთში სამუშაოდ და იმდენი დააგროვეს, სულ ჩეხურები იყიდეს გლდანში.“

***
2.8! წარმოგიდგენიათ?!

მძღოლი რადიოს უსმენდა და ამ შეძახილით გამიჩერა ტაქსი.

***

„ნეტაი იმას, ყველა საბუთი დახია, ყველა ხელშეკრულება გააუქმა – აღარც ბანკის ვალი, აღარც შუქის გადასახადი, აღარც „ეს აღარა გვაქვს“, აღარც „ის მაიტანე“!

ერთ სახლთან პანაშვიდის გამო ტაქსი შეფერხდა.

თბილისობა, 2019

***

დღეს ტაქსის მძღოლი ტაქსის მძღოლებზე მიყვებოდა ამბებს. იმედია, ტაქსიში ვიჯექი.

რუსუდან რუხაძე (როცა ძალიან ეჩქარება, წვიმს ან იქამდე შორია)

წაკითხულის გაგება-გააზრება, არსებითად, კითხვის ძირითადი დანიშნულებაა. გაგებას საკვანძო მნიშვნელობა აქვს აკადემიური წარმატებების მიღწევასა და პრაქტიკულად ყველა სახის საქმიანობაში. გაგება-გააზრება არის იმგვარი სააზროვნო ინტერაქცია ტექსტსა და მკითხველს შორის, რომლის შედეგია ტექსტში გადმოცემული შინაარსის კონსტრუირება მკითხველის ცნობიერებაში. როცა გაგება შედეგიანია, მკითხველს იმდენად ღრმად ესმის ავტორის მიერ გადმოცემული სათქმელი, რომ მას შეუძლია წაკითხულის გონებაში წარმოდგენა, ვარაუდების ჩამოყალიბება, დასკვნების გამოტანა, ტექსტში გადმოცემული არა მარტო ექსპლიციტური, არამედ იმპლიციტური ინფორმაციის ამოღება, შეჯამება და შეფასება, შეკითხვების დასმა, შედარება, კავშირების გაბმა, წაკითხული იდეების სხვებისთვის გაზიარება და სხვადასხვა კონტექსტში გამოყენება.

• რა შეიძლება იყოს დაწყებით კლასებში ტექსტის გაგება-გააზრების, იმპლიციტური აზროვნების შეფერხების / პრობლემის გამომწვევი მიზეზი?
• როგორ შეუწყობს ხელს გაგება-გააზრებაზე ორიენტირებული ეფექტიანი სტრატეგიების გამოყენება ამ სირთულის დაძლევას?

 დიდია მოსწავლეთა ინტერესები და მოთხოვნები ციფრული ტექნოლოგიების დაუფლებისა და გამოყენების მიმართ. თანამედროვე სწავლების ერთ-ერთი ყველაზე მძლავრი იარაღიც სწორედ ციფრული ტექნოლოგიებით სწავლებაა. ამით მათ უმაღლდებათ მოტივაცია და მთლიანპიროვნული მზაობა, იზრდება  ჩართულობა  მით უფრო, თუ ისინი უშუალოდ არიან ჩართულნი ამ საინტერესო  პროცესში.

   ჩემი მიზანია,  გაგიზიაროთ  ერთ-ერთი  ციფრული ტექნოლოგიის გამოყენების გამოცდილება,  რომელიც  დაგეხმარებათ როგორც  მოსწავლეთა აქტიური ჩართვის ორგანიზებაში, ასევე  გაგება-გააზრების ეფექტიანობის გაზრდაში და განსაზღვრაში. რეიტინგული მაჩვენებლების ნახვის შემდეგ, პრევენციული აქტივობების დაგეგმვასა  და  რემედიაციაში. ყოველივე ეს კი  საბოლოოდ  სრულყოფს გაგება-გააზრების ხარისხს.

საპილოტე პროექტში „ციფრული სკოლა- საქართველო“ ჩართულობამ  მომცა შესაძლებლობა, პროგრამის ´„plickers.com“  გამოყენებით შემექმნა კლასები და წინასწარ ნასწავლი, გაზიარებული  ან განხილული მასალის (ტექსტი, პრეზენტაცია, ვიდეო, რომელიც მოითხოვს როგორც ექსპლიციტურ, ისე იმპლიციტურ აზროვნებას) საფუძველზე შემექმნა ტესტები თავისი სავარაუდო პასუხებით,  უმოკლეს დროში შემემოწმებინა მოსწავლეთა ცოდნა,  მიმეცა მათთვის  ადეკვატური უკუკავშირი და მიმეღო პრევენციული ზომები აღმოჩენილი პრობლემის დასაძლევად.

 გაგიზიარებთ ჩემს გამოცდილებას

დარეგისტრირება პროგრამაში-„plickers.com“, კლასის/კლასების შექმნა, “Plickers Cards”/ მოსწავლეთა  საიდენტიფიკაციო ბარათების  ამობეჭდვა.

ნაბიჯი 1.  უპირველეს ყოვლისა,  „Google Chrome“- ს  მეილისა და პაროლის საშუალებით დავრეგისტრირდი  ´„plickers.com“  პროგრამის გვერდზე.  შევქმენი საკუთარი სივრცე.  ეს სივრცე გამოიყურება შემდეგნაირად:   Plickers.com.png  .  მარცხენა სვეტში მოთავსებულია  ჩანართები :

1. ახალი ნაკრები;
2. აღმოაჩინეთ;
3. თქვენი ბიბლიოთეკა;
4. ბოლო, ანგარიშები;
5. ანგარიშის ფურცელი;
6. შენი კლასები;
7. სვეტის ბოლოს ჩანს ახალი კლასის შექმნის ფუნქცია.

ნაბიჯი 2.  „ახალი კლასის“  ფუნქციაში შესვლით ვქმნი ახალ კლასს,  ვარქმევ სახელს: მაგ. „2 – კლასი“.  კლასის  სახელის ქვემოთ  მოცემულ  სიისთვის განკუთვნილ  ცხრილში  შემაქვს ამ კლასის  მოსწავლეთა სია (აქვს კორექციის – მოსწავლის დამატების და ამოშლის ფუნქცია). უკვე  შექმნილი  კლასები ავტომატურად  გამოჩნდება  მარცხენა სვეტის  ბოლო  ჩანართში – „შენი კლასები“.

ნაბიჯი 3.   კლასის/კლასების შექმნის  შემდეგ  იმავე სივრცეში  ზედა მარჯვენა  კუთხის  Help.PNG   ჩანართის ჩამოშლისას  კი  რიგით  მეოთხე  ჩანართში  Get Plickers Cards.PNG   შესვლით  ვირჩევ   Print Cards.PNG  და ვიწყებ  ამ ბარათების  ამობეჭდვას.  ვბეჭდავ  იმდენ ბარათს, რამდენი მოსწავლეც მყავს  კლასში. ბარათები  დანომრილია, შავ ლაქას ყველა კუთხეში აწერია ერთი და იგივე ციფრი/ნომერი.  ეს  პირველი ბარათია:  Plickers ბარათი.png.

ნაბიჯი 4. როგორ გავარკვიოთ, რომელ მოსწავლეს რომელი ბარათი ეკუთვნის? პროგრამა კლასების მიხედვით ავტომატურად ანიჭებს ყველა მოსწავლეს თავის საკუთარ ნომერს.  ამის სანახავად  შევდივარ  მარცხენა სვეტის ჩამონათვალის  ბოლოს, უკვე შექმნილ ჩემთვის სასურველ კლასში,  მაგალითად, „2-კლასი“.  ვირჩევ  ჩანართს  Go tu Students.PNG   და  ჩამოიშლება თითოეული მოსწავლისათვის გამოსაყენებელი  ბარათის  ნომერი  Print Klass Poster.png .

 ტესტის შექმნა

ნაბიჯი 1.  ვაცნობ მოსწავლეებს ახალ მასალას ნებისმიერ საგანში (ქართული ენა, მათემატიკა, ბუნება, მუსიკა, ხელოვნება …). უმჯობესია, მასალის გაცნობა მოხდეს ვიზუალურად – ციფრული რესურსების გამოყენებით. თუმცა არანაკლებ ეფექტიანია ტრადიციულად გადაცემული მასალის ათვისების დონის გადამოწმებაც.

ნაბიჯი 2.   ´„plickers.com“  პროგრამის გვერდზე, ჩემს  საკუთარ სივრცეში  ვქმნი ტესტს  ჩანართიდან  „New Set” New Set.PNG .  ვარქმევ  სახელს,  მაგალითად,  „ამოცანები“ – ველში „Untitled Set”.  სახელის  ქვემოთ, ჩარჩოში ვწერ  შეკითხვას, ხოლო  შეკითხვის ქვემოთ ჩარჩოში ოთხ სავარაუდო პასუხს.  ახალი/ მომდევნო  შეკითხვის შესაქმნელად ვირჩევ  მარჯვენა ზედა კუთხეში  „ + “   დამატებას   ტესტის შექმნა.PNG  .   ასე  ვაგრძელებ  მეხუთე  შეკითხვამდე.  პროგრამა  სწორი  პასუხის აღნიშვნის საშუალებას იძლევა მხოლოდ სწორი პასუხის აღმნიშვნელ ლათინურ ასოზე  დაწკაპუნებით  და  ავტომატურად ინახავს ყველა  კითხვას თავისი პასუხებით. ასევე იძებნება შექმნილი ტესტი მაგ: „ამოცანები“ ზემოხსენებულ მარჯვენა სვეტის ჩამონათვალში „თქვენი ბიბლიოთეკა“.

ტესტირების ჩატარება/გამოკითხვა

ნაბიჯი 1.   საგაკვეთილო მასალის გაცნობის/დამუშავების  შემდეგ  მოსწავლეებს  ურიგდებათ  მათთვის განკუთვნილი ბარათებით  Plickers ბარათებით.png ,  რომელიც იკავებს თაბახის ფურცლის ნახევარს.

ნაბიჯი 2.   კომპიუტერში  შევდივარ  უკვე შექმნილ ჩემს გვერდზე  https://www.plickers.com/account#upgrade  ,  ვირჩევ „თქვენს ბიბლიოთეკას“,  რომელიც მარცხენა სვეტის ჩამონათვალში რიგით მესამეა. ჩემ მიერ შექმნილი ტესტებიდან  ვირჩევ  სასურველს, მაგალითად, „თაგვი და ლომი“. ვაწკაპუნებ ჩანართს „Play now”,  შემდეგ გამოჩნდება კლასების  ჩამონათვალი,  ვირჩევ სასურველ კლასს  და ტესტი პროექტორის გამოყენებით  გაეშვება  ეკრანზე –  გაშვების პროცესი.PNG  .

ნაბიჯი 3.   მოსწავლეები   გულმოდგინედ კითხულობენ შეკითხვას, ეცნობიან  ასევე სავარაუდო  ოთხ (შესაძლებელია  ნაკლებიც 3 ან 2) პასუხს .                                                                                                                                                                                                         გამოსაკითხ ბარათზე  მოთავსებულ  შავ  ლაქასაც  ოთხივე  გვერდზე  აწერია  ლათინური  ასოები: A, B, C, D .  შეარჩევენ სწორი პასუხის შესაბამის  ასოს,  მაგალითად „B” და ბარათის  მაღლა  აწევით,  მხოლოდ ისე, რომ  შერჩეული სწორი პასუხი  „B”  მოექცეს  ზემოთ ,  მაჩვენებენ – Plickers ბარათებით.png  .    ასე  გრძელდება  თითოეულ შეკითხვაზე.

ნაბიჯი 4.   ჩემს  სმარტფონში  წინასწარ  ჩამოტვირთული  მაქვს  „plickers.com“  აპლიკაცია. შევდივარ აპლიკაციაში,  გამოჩნდება  ფანჯარა  და  შევდივარ  ტესტში შესვლა.PNG  „თაგვი და ლომი“ ,იხსნება პირველი შეკითხვა:  შეკითხვა.jpg  ,  ვაწკაპუნებ  ეკრანზე გამოტანილ დიდ ლურჯ წრეს  და  ამ მომენტიდან  ვიწყებ   პასუხების  მყისიერად  შეგროვებას. გამოკითხვა სმარტფონით.png  , რაც  სინქრონულად  აისახება პროექტორით გაშვებულ ეკრანზე.   ასევე, ეკრანის მარჯვენა სვეტებში  ჩანს  მოსწავლეთა სია,  სადაც  აისახება  შედეგები: უპასუხა თუ არა თითოეულმა მოსწავლემ კითხვას სწორად.

მომდევნო კითხვაზე გადასასვლელად, ჯერ იმავე, მრგვალ  ღილაკზე დაწკაპუნებით ვწყვეტთ წინა კითხვაზე მუშობას, ხოლო  სმარტფონშივე მარჯვენა  ისარზე  დაწკაპუნებით  გადავდივართ მომდევნო  კითხვაზე.

ყურადღება:  კომპიუტერი და სმარტფონი სინქრონულად მუშაობენ. ტელეფონში მარჯვენა ისრით გადავდივარ მომდევნო შეკითხვაზე, კომპიუტერშიც ზუსტად იგივე აისახება, მაგრამ განსხვავება ისაა, რომ  სწორი პასუხის მაჩვენებელი მხოლოდ სმარტფონში ჩანს  და  ვხედავ  მხოლოდ მე.

მოსწავლეთა  რეიტინგების ნახვა

ნაბიჯი 1.  მოსწავლეთა შედეგები ტესტის დასრულებისთანავე აისახება პროგრამაში. მარცხენა სვეტის ჩამონათვალში, რიგით მეხუთე  ჩანართში  „Reports“ შესვლით  გამოვა შესრულებული ტესტების  ჩამონათვალი   Reports.png  .  თვითონ  ტესტზე დაწკაპუნებით კი  ტესტის ანგარიშები.png  ,  ჩამოშლის  ანგარიშებს,  როგორც თითოეული მოსწავლისას  მოსწავლეთა ანგარიშები.PNG  , ასევე  თითოეული  საკითხისას    თითოეული საკითხის ანგარიში.PNG .

     თავდაპირველად,  ეს  სამუშაო მოითხოვს  გარკვეულ დროს  და  ენერგიას, მაგრამ  ხშირად  გამოყენების  შემთხვევაში  პროცესი  სახალისო, მოქნილი  და  ეფექტური  ხდება.  იმედია, მკითხველს  გაუჩნდება  სურვილი  ამ  აქტივობის  დანერგვისა  და  გამოყენებისა.    

უკვე მრავალჯერ ნათქვამს კიდევ ერთხელ ვიმეორებთ – სიმძიმის ძალა დედამიწაზე არსებულ ყველა სხეულზე მოქმედებს, მათ შორის დედამიწის გარშემო არსებულ აირად გარსზე – ჰაერზე, რაც იმას ნიშნავს, რომ ჰაერს წონა გააჩნია. ეს მტკიცება უძველესი დროის მეცნიერთათვის დავის საგანი იყო. სხვა მეცნიერებთან ერთად, არისტოტელეც ფიქრობდა, რომ ჰაერს წონა არ გააჩნია. დღეს ყველასათვის ცხადია, რომ ეს მტკიცება არასწორია. რასაკვირველია, ჰაერს აქვს წონა, რაც უმარტივესი ცდით დასტურდება. თუ შევადარებთ ცარიელ და ჰაერით სავსე ერთნაირი რეზინის ბუშტების მასებს, ჰაერით სავსე ბუშტის მასა მეტი აღმოჩნდება (სურ.1). მაშასადამე, ჰაერს აქვს წონა და გამოთვლებით დადგენილია, რომ 1მ³ მოცულობის ჰაერის მასა 1,3კგ-ია, ხოლო წონა

სურ.1

ნებისმიერი ციური სხეულის (ვარსკვლავის, პლანეტის, თანამგზავრის, კომეტის ა. შ.) აირად გარსს ატმოსფერო ეწოდება. ბერძნულად „ატმოს“ ორთქლს, ჰაერს ნიშნავს, „სფერა“ კი – სფეროს. დადგენილია, რომ დედამიწის ატმოსფეროს რთული შემადგენლობა აქვს, თუმცა თუ არ გავითვალისწინებთ სხვა აირების მცირე პროცენტულ შემადგენლობას, შეიძლება ჩაითვალოს, რომ დედამიწის ზედაპირის მახლობლად ჰაერის  78% აზოტია,  21% ჟანგბადი, % არგონი, % ნახშირორჟანგი.

ნახ.1 დედამიწის ხელოვნურ თანამგზავრებზე დაკვირვება გვიჩვენებს, რომ ატმოსფერო რამდენიმე ათასი კილომეტრის სიმაღლეზე ვრცელდება. ესე იგი ჩვენ, ჰაერის ოკეანის ფსკერზე, დედამიწაზე ვცხოვრობთ. ოკეანის წყლის მსგავსად, ჰაერის ზედა ფენები აწვება ქვედა ფენებს. ჰაერის ფენა, რომელიც უშუალოდ დედამიწას ეკვრის, ყველაზე მეტად არის შეკუმშული. დედამიწის ზედაპირი და მასზე მდებარე სხეულები, მათ შორის ჩვენც, ჰაერის უზარმაზარი ფენების ზეწოლას განვიცდით, ანუ, როგორც ამბობენ, განვიცდით ატმოსფერულ წნევას.

ბუნებრივად ჩნდება კითხვა: თუ დედამიწა იზიდავს ჰაერის შემადგენელ მოლეკულებსა და ატომებს, რატომ არ ეცემიან ჰაერის მოლეკულები დედამიწის ზედაპირზე? როგორ ინარჩუნებს დედამიწა თავის ატმოსფეროს? ამის მიზეზი ჰაერის მოლეკულების განუწყვეტელი და ქაოსური მოძრაობაა. მოლეკულები განუწყვეტლივ ქაოსურად მოძრაობენ, თუმცა დედამიწის ატმოსფეროს ვერ ტოვებენ, რადგან დედამიწის მიზიდულობა აკავებთ მათ.

ატმოსფერული წნევის არსებობის დამასაბუთებელი უამრავი ცდა არსებობს. ერთ-ერთი ცდა ასეთია: მინის მილი მჭიდროდ მორგებული დგუშით მეორე ღია ბოლოთი ჩავუშვათ წყალში (ნახ.2). ავწიოთ დგუში. დავაკვირდეთ, შევამჩნევთ, როგორ მიჰყვება დგუშს წყალი. ეს ხდება იმიტომ, რომ დგუშის აწევისას დგუშსა და წყალს შორის წარმოიქმნება უჰაერო სივრცე. გარე ატმოსფერული წნევით აწვება ჰაერი წყალს და უჰაერო სივრცეში დგუშის კვალდაკვალ შედის წყალი. ამ პრინციპით მუშაობს ტუმბო, რომელიც ჯერ კიდევ

ნახ.2

შორეულ წარსულში შეიქმნა, თუმცა მაშინ მიაჩნდათ, რომ „ბუნებას სიცარიელის ეშინია“ და ამიტომ მიჰყვება წყალი დგუშს. ეს მოსაზრება საუკუნეების განმავლობაში ბატონობდა. მაგრამ ერთხელ ფლორენციაში, როდესაც წყლის დიდ სიმაღლეზე აყვანა დასჭირდათ, აღმოაჩინეს, რომ 10,3მ-ზე მაღლა წყლის აყვანა არ ხერხდებოდა. გალილეო გალილეიმ შეამოწმა ტუმბოები. ისინი წესრიგში იყო, თუმცა წყალი მაღლა ვერ ადიოდა. რატომ? დიდმა მეცნიერმა ვერ მოასწრო კითხვაზე პასუხის გაცემა. ის გარდაიცვალა. ამ კითხვაზე პასუხი გასცა გალილეო გალილეის მოწაფემ ევანჯელისტა ტორიჩელიმ, უფრო მეტიც, მან პირველმა გაზომა ატმოსფერული წნევა, თუმცა ამ საკითხს მოგვიანებით დავუბრუნდებით.

ძალზე შთამბეჭდავია ისტორიაში ცნობილი გერიკეს ცდა. ოტო ფონ გერიკე გერმანიის ქალაქ მაგდებურგის მერი იყო (XVII საუკუნე). ის ამავე დროს შესანიშნავი ფიზიკოსი გახლდათ. გერიკემ გამოიგონა ტუმბო, რომლის საშუალებითაც ერთმანეთზე მჭიდროდ მორგებული ლითონის ნახევარსფეროებიდან გამოტუმბა ჰაერი. ნახევარსფეროების შიგნით შეიქმნა უჰაერო სივრცე და შესაბამისად, წნევა ნახევარსფეროების შიგნით გახდა ნულთან მიახლოებული (იმ პერიოდში აბსოლუტური ვაკუუმის შექმნა ტექნიკურად შეუძლებელი იყო). გარე ატმოსფერული წნევის მოქმედებით სფეროები ისე ძლიერად მიეკრა ერთმანეთს, რომ რვა წყვილმა ცხენმა ვერ შეძლო მათი დაშორება (ნახ.3).

სურ.3

მაშასადამე, არსებობს ატმოსფერული წნევა, მაგრამ შეიძლება თუ არა მისი გაზომვა? ამ შემთხვევაშიც ხომ არ ვისარგებლოთ სითხის წონით გამოწვეული ჩვენთვის ცნობილი ფორმულით? არა, რადგან ატმოსფეროს სიმაღლის ზუსტი საზღვარი ზემოთ არ გააჩნია, ამასთან ჰაერის ფენების სიმკვრივე ზუსტი არ არის. იგი სიმაღლის ზრდასთან ერთად მცირდება.

ატმოსფერული წნევა, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, პირველად გაზომა იტალიელმა ფიზიკოსმა ტორიჩელიმ (1608-1647). თავდაპირველად მან გამოთქვა ვარაუდი, რომ წყლის დგუშით აწევის ნამდვილი მიზეზი არის არა „ბუნების შიში სიცარიელისადმი“, არამედ ატმოსფერული წნევა.

მან ასევე ივარაუდა და ცდით დაასაბუთა, რომ უფრო მძიმე სითხე დგუშს 10,3მ-ზეც ვერ აჰყვება. ტორიჩელი მიხვდა, რომ ატმოსფერული წნევის გაწონასწორება შესაძლებელი იქნებოდა წყალზე მკვრივი სითხით, ვერცხლისწყლით და შესაბამისად, ვერცხლისწყლის სვეტის წნევის გაზომვით ატმოსფეროს წნევასაც გაზომავდა. მართლაც, ტორიჩელის მიერ ჩატარებული ცდა (ნახ.4), რომლის

ნახ.4

საშუალებითაც პირველად გაიზომა ატმოსფერული წნევა, მდგომარეობდა შემდეგში: ერთი მხრიდან დარჩილული 1მ. სიგრძის მილი აავსო ვერცხლისწყლით, მჭიდროდ დახურა მინის ღია ბოლო, გადმოაბრუნა, ჩაუშვა ვერცხლისწყლით სავსე ჯამში და მილის ღია ბოლო გაათავისუფლა. ვერცხლისწყლის ნაწილი ჯამში ჩაიღვარა. სვეტის სიმაღლე მხოლოდ 76სმ. შენარჩუნდა. ვერცხლისწყლის ჩაღვრა მაშინ შეწყდა, როცა სვეტის წნევა გაუტოლდა ვერცხლისწყლის ღია ზედაპირზე ატმოსფერულ წნევას. მილში ვერცხლისწყლის ზემოთ სივრცე ცარიელი აღმოჩნდა. ამ სივრცეს ტორიჩელის სიცარიელეს უწოდებენ.

ამგვარად, ვერცხლისწყლის სვეტის წნევა გაწონასწორებულია გარე ატმოსფერული წნევით და თუ გამოვთვლით სვეტის წნევას, გვეცოდინება ატმოსფერული წნევა.

ნახ.5

თუ ტორიჩელის მილს მივამაგრებთ სახაზავს, მივიღებთ ატმოსფერული წნევის გასაზომ ხელსაწყოს, რომელსაც ვერცხლისწყლიანი ბარომეტრი ეწოდება. ბერძნულად „ბაროს“ – სიმძიმეს აღნიშნავს, „მეტრეოს“ კი – ვზომავ. ასეთი ხელსაწყოს დაგრადუირება გაცილებით მოსახერხებელია ვერცხლისწყლის სვეტის მილიმეტრებით:

ამრიგად, ამ სტატიაში ჩვენ გავეცანით ატმოსფერულ წნევას, მისი ექსპერიმენტული გაზომვისთვის ჩატარებულ ტორიჩელის ცდას, გავაანალიზეთ გერიკეს ცდა და დავაკავშირეთ ერთმანეთთან ატმოსფერული წნევის საზომი ერთეულები.

ლიტერატურა:

1. ელენე სურგულაძე. მანანა კასრაძე. ფიზიკა VII კლასი. 2003 წ;
2. გიორგი გედენიძე, ეთერ ლაზარაშვილი, ფიზიკა VII კლასი. 2001 წ;
3. ილუსტრაციები აღებულია ვებგვერდებიდან:

https://magdeburg-deneyi.nedir.org/

https://www.nasa.gov/centers/langley/pdf/245898main_MeteorologyTeacherRes-Ch7.r3.pdf

https://www.pinterest.com/pin/90986854943969010/?lp=true

რწმენა ის უმნიშვნელოვანესი ძალაა, რომელსაც ადამიანთა შეკავშირება ან გათიშვა შეუძლია, ამიტომაც, მასების მართვის მიზნით, მას ხშირად მიმართავენ „ძლიერნი ამა ქვეყნისანი“. აქედან გამომდინარე, ერთ-ერთ ყველაზე სენსიტიურ საგანმანათლებლო დილემას სკოლებში მიმდინარე სასწავლო პროცესის რელიგიური ინდოქტრინაციის მიზნით გამოყენება წარმოადგენს. ამ საკითხთან დაკავშირებული ეთიკური წინააღმდეგობები, რომელთა დაძლევაც სასკოლო საზოგადოებას უწევს, მნიშვნელოვნად ზემოქმედებს მასწავლებლის, მოსწავლისა და მშობლის ურთიერთდამოკიდებულებაზე. ისმის კითხვა: ეთიკურია თუ არა სკოლაში რელიგიის სწავლება?! საინტერესოა, რამდენად კარგად არეგულირებს კანონი თეოლოგიური საკითხების სწავლების დოზებს და იცავს თუ არა რელიგიური უმცირესობების უფლებებს. ასევე მნიშვნელოვანია, მიიჩნევა თუ არა მასწავლებლის და/ან სკოლის ადმინისტრაციის თვითნებური გადაწყვეტილებით სასწავლო  პროცესის  რელიგიური რიტუალებით გამრავალფეროვნება მოსწავლეთა უფლებების დარღვევად. აქვე შეგახსენებთ, რომ საქართველოს მოქალაქეების გარკვეული ნაწილი არ არის ეროვნებით ქართველი და არც სახელმწიფო რელიგიად აღიარებულ ქრისტიანულ მრწამსს იზიარებს. ჩვენს ქვეყანაში ყველაზე მეტად გავრცელებულია მართლმადიდებლობა (მოსახლეობის დაახლოებით 70%), მას მოსდევს კათოლიციზმი და პროტესტანტიზმი (ბაპტიზმი), მრავლად შეხვდებით სხვადასხვა რელიგიური სექტის წარმომადგენლებსაც. აჭარის მაღალმთიან რეგიონში კი უმეტესად ქართველი მუსლიმები ცხოვრობენ.

ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში რელიგიის ისტორიის სწავლების საკითხი დღემდე კამათის საგანს წარმოადგენს. 1988 წლიდან, საქართველოში „ქრისტიანული რელიგიის ისტორია“ ჰუმანიტარული მიმართულების სკოლებში ისწავლებოდა. მალე აღნიშნულმა დისციპლინამ არჩევითი საგნის სიაში გადაინაცვლა.  რელიგიის ისტორიის სწავლების სპეციფიკას განსაზღვრავდა საქართველოს საპატრიარქო, რომელსაც ეს უფლებამოსილება იმდროინდელი კანონმდებლობით ჰქონდა მინიჭებული (განათლების შესახებ“ კანონის 18.2 მუხლი (22.06. 1997) – საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ უნდა ითანამშრომლოს საქართველოს საპატრიარქოსთან სასკოლო გეგმის შემუშავებისას). 2005 წელს მიღებული ზოგადი განათლების შესახებ კანონის მიხედვით, რელიგიის ისტორიის სწავლება სავალდებულო აღარაა. თუმცა მას შემდეგ არაერთხელ წამოიჭრა აღნიშნული დისციპლინის სკოლებში დაბრუნების საკითხი, რასაც  ბეჭდურ თუ ელექტრონულ მედიაში დღემდე აქტიურად განიხილავენ.

ზოგადი განათლების შესახებ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის (რწმენის თავისუფლება) თანახმად, მოსწავლეს, მშობელსა და მასწავლებელს აქვთ რწმენის, აღმსარებლობისა და სინდისის თავისუფლება, ნებისმიერი ან არც ერთი რწმენისა თუ მსოფლმხედველობის ნებაყოფლობით არჩევის და შეცვლის უფლება. დაუშვებელია, მოსწავლეს, მშობელს და მასწავლებელს დაეკისროთ ისეთი ვალდებულებების შესრულება, რომლებიც ძირეულად ეწინააღმდეგება მათ რწმენას, აღმსარებლობას ან სინდისს, თუ ეს არ ლახავს სხვათა უფლებებს… საჯარო სკოლის ტერიტორიაზე რელიგიური სიმბოლოების განთავსება არ უნდა ემსახურებოდეს არააკადემიურ მიზნებს. ამავე კანონის მე-13 მუხლის მიხედვით, დაუშვებელია საჯარო სკოლაში სასწავლო პროცესის რელიგიური ინდოქტრინაციის, პროზელიტიზმის ან იძულებითი ასიმილაციის მიზნებისათვის გამოყენება. თუმცა ეს ნორმა არ ზღუდავს საჯარო სკოლაში სახელმწიფო დღესასწაულებისა და ისტორიული თარიღების აღნიშვნას, აგრეთვე ისეთი ღონისძიების ჩატარებას, რომელიც მიმართულია ეროვნული და ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებების დამკვიდრებისაკენ (საქართველოს კანონი ზოგადი განათლების შესახებ 2017).

ზოგადი განათლების კანონთან ერთად, რელიგიასთან დაკავშირებულ საკითხს ასევე არეგულირებს მასწავლებლის პროფესიული ეთიკის კოდექსის მე-4 მუხლის მე-9 პუნქტი, რომლის მიხედვითაც, პედაგოგები (სასულიერო სასწავლებლის გარდა) არ ეწევიან მოსწავლეებთან რელიგიურ  პროპაგანდას. ამავე მუხლის მე-11 პუნქტის თანახმად, მასწავლებელს არ აქვს უფლება რელიგიური ან სხვა ნიშნით გამოარჩიოს მოსწავლე და არ მისცეს მას ხარისხიანი განათლება (მასწავლებლის პროფესიული ეთიკის კოდექსი 2010). მიუხედავად ამისა, ზოგიერთი მასწავლებელი და/ან სკოლის მმართველი გუნდი თვითნებურად იღებს გადაწყვეტილებას და სასწავლო პროცესში რელიგიურ რიტუალებს (ლოცვა, წირვაზე მოსწავლეების წაყვანა და სხვ.) რთავს.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, თუ რელიგიის სწავლების თემას სამართლის ეთიკის კუთხით განვიხილავთ, კანონი არეგულირებს იმ ეთიკურ პარადიგმას, რომელიც უმრავლესობისგან დაკომპლექტებულ სოციუმში განსხვავებული რელიგიის წარმომადგენელთა სრულფასოვან ჩართვაზეა ორიენტირებული. როგორც ვიცით, სამართლის ეთიკა ლიბერალურ-დემოკრატიული ტრადიციის ნაწილია, ის ითვალისწინებს ტოლერანტობას და პიროვნების თანაბარი მოპყრობის პატივისცემას, რაც, თავის მხრივ, თანასწორ შესაძლებლობებს და რწმენის თავისუფლების უზრუნველყოფას ნიშნავს.

რელიგიური ნიშნით განსხვავებულობა სასკოლო საზოგადოებაში წარმოქმნილი უთანხმოების/ჩაგვრის და უთანასწორობის შეგრძნების გამომწვევი ერთ-ერთი მწვავე მიზეზია. ამ ტიპის უთანასწორობას კრიტიკის ეთიკის პოზიციიდანაც განიხილავენ. რელიგიური ნიშნით მოსწავლეთა გამორჩევა სოციალური უთანასწორობის საკმაოდ გავრცელებული ფორმაა. როდესაც მასწავლებელი სასწავლო დღეს ლოცვით იწყებს, ამ დროს კი მისი ზოგიერთი მოსწავლე, თუნდაც ქართველი, არ არის მონათლული, ან სხვა რელიგიის აღმსარებელია, ცალსახად ირღვევა მათი უფლებები და ეს საკითხი კრიტიკის საბაბს იძლევა. მოსწავლის მხრიდან მძაფრი რეაქცია ე.წ. არასასურველ აქტივობაზე ხშირად ხდება მოქმედი პირების მიერ ბავშვის ან მშობლის გაკიცხვის/ამოჩემების მიზეზი. ჩემი აზრით, მასწავლებელმა მხოლოდ იმისთვის უნდა იკვლიოს მოსწავლეთა მრწამსი, რომ შეძლოს მულტიკულტურული საზოგადოების თავისებურების განსაზღვრა და მიღებული ინფორმაციის მხოლოდ მოსწავლეთა სასიკეთოდ (სასწავლო პროცესის ინტერკულტურული განათლების პრინციპების გათვალისწინებით დაგეგმვა) გამოყენება. კრიტიკის ეთიკის თეორეტიკოსები ცდილობენ მოუსმინონ იმ ადამიანებს, რომელთა ხმაც ყველაზე სუსტია საზოგადოებაში, ამ კატეგორიას კი, პირველ რიგში, მოსწავლეები მიეკუთვნებიან.

ბავშვებს ნამდვილად სჭირდებათ ზრუნვა და წახალისება და თუ ისინი რაიმე ნიშნით სასკოლო საზოგადოებისგან გარიყულები აღმოჩნდებიან, მათი პიროვნული და მორალური განვითარება შეფერხდება. აქედან გამომდინარე, სამართლიანად მიიჩნევენ, რომ სკოლებში მიმდინარე სასწავლო-სააღმზრდელო პროცესები ყველაზე მეტად ზრუნვის ეთიკას უნდა ითვალისწინებდეს. ამერიკელი ფილოსოფოსისა და განათლების სპეციალისტის, ნელ ნოდინგსის პოზიციას თუ გავითვალისწინებთ, მასწავლებელმა თითოეულ მოსწავლეზე ერთნაირად უნდა იზრუნოს, რათა არც ერთმა მათგანმა თავი პაიკად არ იგრძნოს.

რელიგიის სკოლებში სწავლების საკითხის ეთიკური პარადიგმების ჭრილში განხილვისას ცხადად ჩანს, რომ იგი ნამდვილად წარმოადგენს ეთიკურ დილემას: თუ ერთ (თუნდაც სახელმწიფო) რელიგიას ვასწავლით, ვეწინააღმდეგებით რწმენის თავისუფლებასთან დაკავშირებულ   მუხლს. მოზარდებით დაკომპლექტებულ სოციუმში არსებული უთანასწორობა კრიტიკის ეთიკის წარმომადგენლების ყურადღებასაც იქცევს და ზრუნვის ეთიკასთან დაკავშირებული ნორმების დარღვევის საფრთხესაც ქმნის. ეთიკური პარადიგმებისა და კანონით გათვალისწინებული რეგულაციების გარდა, არსებობს პირადი კოდექსი, რომელიც ემყარება ინდივიდთა მორალურ ღირებულებებს, რაც არანაკლებ მნიშვნელოვანია, რადგან ადამიანები ხშირად სწორედ მასზე დაყრდნობით მოქმედებენ.

ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ვფიქრობ, სკოლებში სახელმწიფო რელიგიის სავალდებულო საგნად სწავლება განსახილველი საკითხების სიაში აღარ უნდა დავაბრუნოთ. თუმცა შესაძლოა მსოფლიო ისტორიის სახელმძღვანელოებში უფრო მეტად ჩავუღრმავდეთ რელიგიების საკითხს ეპოქებისა და ქვეყნების მიხედვით, რათა მოსწავლეების თვალსაწიერი მაქსიმალურად გავაფართოოთ. ასევე მნიშვნელოვანია, რომ საქართველოს მოქალაქეებს  ქვეყანაში არსებული რელიგიების შესახებ გარკვეული ინფორმაცია ბავშვობიდანვე სწორად მივაწოდოთ, რადგან ხშირ შემთხვევაში გაუცხოებას ან უპირატესობის განცდას არასწორად ფორმულირებული ინფორმაცია იწვევს. ჩემი აზრით, მსგავსი ინიციატივები ადამიანთა ეთნიკური თუ რელიგიური ნიშნით ჩაგვრის შემთხვევებს მნიშვნელოვნად შეამცირებს, ტოლერანტული საზოგადოების შექმნას შეუწყობს ხელს და ინტერკულტურული განათლების მთავარი პრინციპების ფურცლიდან რეალურ ცხოვრებაში გადმოტანას გაგვიადვილებს.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. საქართველოსკანონი ზოგადი განათლების შესახებ, 2005.
2. მასწავლებლისპროფესიული ეთიკის კოდექსი, 2010.
3. ტაბატაძე,შ., 2018, რელიგიის სწავლება საჯარო სკოლებში.
4. გაჩეჩილაძე,პ., შავგულიძე ნ., 2016, რელიგიის სწავლება საჯარო სკოლებში.

ოდესმე „ადრენალინურ სტრესში“ ყოფილხართ? ღმერთმა გაშოროთ.

ამ დროს ორგანიზმი ამ ჰორმონით გევსება და რაღაცნაირი კანკალი გიტანს. მთლიანად დაძაბული ხარ, რადგან ადრენალინი გეუბნება – ან იბრძოლე, ან გაიქეციო… მაგრამ არც ბრძოლას აქვს აზრი და არც გასაქცევია სადმე. ჰოდა. ხარ გაყუჩებული და საკუთარ აჩქარებულ გულისცემას უგდებ ყურს.

იგივე სტრესი შესაძლოა ელემენტ მაგნიუმის დეფიციტმაც გამოიწვიოს და პრინციპში, ეს ყველაზე კარგი ვარიანტია, რადგან მის ნაკლებობას ასე თუ ისე, ეშველება.

მაგნიუმი მეათე საუკუნეში ერთ-ერთი პაპირუსის ტექსტში გვხვდება. გარეგნულად ძალიან ჰგავს რკინის მაგნიტურ ჟანგს პიროლიზიტს და ალბათ, ამიტომ ყველა მიმსგავსებულ მინერალს „მაგნეზიურ ქვას“ უწოდებდნენ.

ალქიმიურ ლიტერატურაში სიტყვა მაგნესი (Magnes) მრავალ ნივთიერებას აღნიშნავდა. მაგ. ვერცხლისწყალს, ეთიოპურ ქვას, ჰერაკლეს ქვას და ა.შ. ასევე, ყველა იმ მინერალს, რომელიც მაგნიუმს შეიცავდა, მაგ. დოლომიტს, აზბესტს, ნეფრიტს.

1618 წელს ინგლისში არსებული ეპსომის მინერალური წყლებიდან გამოჰყვეს მარილი, რომელიც მაგნიუმის კარბონატი იყო. მისი ყიდვა დღეს ნებისმიერ სუპერმარკეტსა და აფთიაქში შეგიძლიათ ზღვის მარილის სახელწოდებით. მასზე ჩანაწერებს კი ლავუაზიეს მიერ დაწერილ წიგნებშიც ნახავთ.

დაღლილობა, გაღიზიანება, უძილობა, კუნთების უნებლიე მოძრაობა, ყველაფერს მაგნიუმის ნაკლებობა განაპირობებს. ძირითადად, ასაკოვანი ადამიანები და ბავშვები მოისაკლისებენ. ქალებს დღიურად 350-400მგ. სჭირდებათ, კაცებს 400-450მგ. ორსულ ქალებს კი 500 მგ. მაგნიუმი იმ ფერმენტების გამააქტიურებელია, რომლებიც ATP სინთეზის პროცესში, ანუ ენერგიის სინთეზში მონაწილეობენ. ასევე, მონაწილეობს ცილების ბიოსინთეზის პროცესშიც. 300-მდე ფერმენტის კოფაქტორია.

მაგნიუმი პასუხისმგებელია სისხლძარღვების ელასტიკურობაზე და გულსისხლძაღვთა მუშაობის პროცესზე. დეფიციტის შემთხვევაში, წნევაც აიწევს. მაგნიუმი აჩერებს ოსტეოპოროზს, რადგან კალციუმს ძვლოვან ქსოვილში ტოვებს. კალციუმის მსგავსად, სისხლიდან სამიზნე უჯრედებში მაგნიუმის შესატანად D ვიტამინია აუცილებელი.

მაგნიუმს მარცვლეულსა და განსაკუთრებით, შვრიის ფაფასა და ბურღულეულში იპოვით. თუმცა, თუ ამ უკანასკნელს რძეს დავამატებთ, მაშინ ფიტინის მჟავა მაგნიუმის შეწოვას დაბლოკავს. დიდი რაოდენობით ტკბილი და ცხიმიანი საკვებიც მაგნიუმის შეწოვას აფერხებს.

მაგნიუმის წყაროა ასევე ქლოროფილის შემცველი საკვები. თუ ოდნავ მხატვრულად ვიტყვით, ქლოროფილი მცენარეების სისხლს წარმოადგენს და იქაც ჰემინური ჯგუფის მსგავსი ჯგუფია. თუმცა, ჩვენთან ჰემინურ ჯგუფში რკინის იონია, ქლოროფილში – მაგნიუმი. ბევრი მწვანილეულის მიღებით მაგნიუმსაც მიიღებთ, ასევე კალიუმს და რაღაც რაოდენობა კალციუმსაც. ასევე, ვიტამინებს.

მაგნიუმის დეფიციტის დროს ელექტრული პოტენციალი ირევა და ირღვევა მემბრანული ტრანსპორტი. მაგნიუმი, ნატრიუმის უჯრედების გარეთ ყოფნისთვის არის მნიშვნელოვანი, რათა უჯრედებს შიგნით ნატრიუმი მცირე რაოდენობით იყოს. კალციუმი უჯრედებს შიგნით უნდა იყოს მცირე. კალიუმის დიდი რაოდენობა კი უჯრედებს შიგნითაა აუცილებელი. უჯრედული მემბრანა ამ ელემენტებს ერთმანეთისგან ყოფს, თუმცა ყველა ერთად, გუნდურად მუშაობს.

როდესაც მაგნიუმის დეფიციტი არ არის, კარგად გვძინავს, რადგან სეროტონინის სინთეზს უწყობს ხელს, რომელიც თავის მხრივ ამაღლებს მელატონინის დონეს. ამცირებს ადრენალინის დონეს, ანუ შფოთვა ქრება. მაღალი ადრენალინით ვერავინ დაიძინებს, რადგან, ე.წ. „ადრენალინურ სტრესში“ იქნება.

მაგნიუმი კუნთების მოდუნებას უწყობს ხელს, მათ შორის საჭმლის მომნელებელი სისტემის კუნთებისაც. ამცირებს ანთებით პროცესებს და C რეაქტიული ცილის დონეს. აქრობს, ე.წ. „მოუსვენარი“ ფეხის სინდრომს, სტენოკარდიასა და არითმიას.

მაგნიუმის გარკვეული რაოდენობა დაკავშირებულია კალციუმთან და ფოსფორთან. ძვლებში მათთან ქმნის კომპლექსურ ნაერთებს. გვხვდება ექსტრაცელულალურ სითხეშიც. კალციუმისგან განსხვავებით, მაგნიუმის რაოდენობა უჯრედში მეტია, ვიდრე უჯრედგარეთ სითხეში. მაგნიუმის იონი მონაწილეობს კუნთის შეკუმშვაში და მრავალი ფერმენტის აქტივატორია. მაგნიუმი ერთგვარ ანტაგონიზმს იჩენს კალციუმის მიმართ. მაგნიუმის კონცენტრაციის შემცირება უჯრედში იწვევს არითმიასა და კრუნჩხვებს.

მაგნიუმი მოვერცხლისფრო-თეთრი ფერის ჰექსაგონალური მესრის მქონე მეტალია. ჩვეულებრივ პირობებში მდგრადი მაგნიუმის ოქსიდის MgO დამცავი ფენითაა დაფარული, რომელიც ჰაერზე გაცხელებით, დაახლოებით 600°C-ზე იშლება. რის შემდეგაც მეტალი იწვის კაშკაშა თეთრი ალით, წარმოიქმნება მაგნიუმის ოქსიდი და ნიტრიდი Mg₃N₂.

მაგნიუმის სიმკვრივე 20°C-ზე 1.74გ/სმ³-ია, მეტალის ლღობის ტემპერატურა Tლღ =650°C, ხოლო დუღილის ტემპერატურა – Tდუღ = 1105°C-ია; სითბოგამტარობა 20°C-ზე – 156ვტ. მაღალი სისუფთავის მაგნიუმი არის პლასტიკური, კარგად იპრესება, იგლინება და ექვემდებარება დამუშავებას.

მაგნიუმი აქტიური მეტალია და ბუნებაში თავისუფალი სახით არ გვხვდება. არაორგანულ, მცენარეულ და ცხოველურ სამყაროში ნაერთების სახითაა გავრცელებული. დედამიწის ქერქში მისი შემცველობა 2,35 წონით %-ს შეადგენს. მაგნიუმის შემცველი მინერალებია:

მაგნეზიტი – MgCO₃, რომელიც 47,6% MgO-ს შეიცავს. ის წარმოიქმნება CO₂-ის მოქმედებით მაგნიუმის ოქსიდზე, ან მაგნიუმის ხსნად მარილზე. მაგნეზიტი გამოიყენება მეტალური მაგნიუმის მისაღებად.

დოლომიტი – CaCO₃·MgCO₃, რომელიც შეიცავს 21,7% MgO-ს, ბუნებაში მონაცრისფრო თეთრი რომბოედრული კრისტალების სახით გვხვდება. დოლომიტი გამოიყენება მეტალური მაგნიუმის მისაღებად, ცეცხლგამძლე მასალად, მეტალურგიასა და სამშენებლო ტექნიკაში თერმოიზოლატორების დასამზადებლად.

ანკერიტი-Ca(Mg,Fe)·(CO₃)₂, დოლომიტთან ერთად გვხვდება. მონაცრისფრო თეთრი კრისტალებია.

ბრუსიტი Mg(OH)₂ შეიცავს 69% MgO-ს და ბუნებაში გვხვდება თეთრი ბოჭკოს სახით.

შპინელი- Mg(Al₂O₄) შეიცავს 28,2% MgO-ს და ბუნებაში გამჭირვალე ოქტაედრული კრისტალების სახითაა. შპინელის კრისტალები, ძვირფას ქვებადაც გამოიყენება.

შპინელი პირველად ცნობილმა მოგზაურმა მარკო პოლომ აღწერა და ძვირფას ქვად მოიხსენა. შპინელის მოპოვება მეცხრე საუკუნეში პამირის სამხრეთ-დასავლეთით, კუჰილალეს საბადოზე დაწყებულა. საბადოს „Ruby Mines“ უწოდეს. შეიძლება იმიტომ, რომ ქვას ხშირად ლალს და კორუნდს ადარებდნენ. ზოგჯერ კი ქვებს ერთმანეთშიც ურევდნენ.

მოგვიანებით, ქვა ცალკე ჯგუფში გააერთიანეს, არც მისი თავისებური ფიზიკური თვისებები გამორჩენიათ. მაგ. სიმტკიცე 8-8,5; სიმკვრივე-3,75-3,72 გ/სმ³; გამჭვირვალე და სხვადასხვანაირი ფერი – მისი ფერიც იცვლება, უფერო, ლურჯი, ნაცრისფერი, ვარდისფერი, მწვანე, მეწამული, ყვითელი, შავი, წითელი, ნარინჯისფერი, ყველა შეფერილობა შეიძლება შპინელს ჰქონდეს. საუკუნეების განმავლობაში ქვას სხვადასხვა სახელით მოიხსენებდნენ – ცელონიტი, პიკოტიტი, რუბიცელი და ა.შ.

კარნალიტი – KCl·MgCl₂·6H₂O, მეტალური მაგნიუმისა და სასუქის მისაღებად გამოიყენება.

მაგნიუმს სამი სტაბილური იზოტოპი აქვს: ²⁴Mg, ²⁵Mg და ²⁶Mg. ²⁴Mg–ში არის დაახლოებით 79% Mg. არსებობს ასევე ²⁸Mg – რადიოაქტიური იზოტოპი, 1950 წლიდან 1970 წლამდე რამდენიმე კომერციული ატომური ელექტროსადგური სამეცნიერო ექსპერიმენტებისათვის იყო გაკეთებული. ამ იზოტოპს გააჩნია შედარებით ხანმოკლე ნახევარდაშლის პერიოდი (21 საათი) და მისი გამოყენება იყო შეზღუდული.

მაგნიუმის და კალციუმის ორ და სამ ვალენტიანი იონების შემცველი მარილების გამო წყალი ხისტი ხდება. თუ წყალი ასეთ მარილებს მცირე რაოდენობით ან სულაც არ შეიცავს, მაშინ წყალი რბილი ან გამოხდილია.

გაკვეთილზე შესაძლებელია განვსაზღვროთ წყლის სიხისტე. გუნდური მუშაობისთვის არაჩვეულებრივი აქტივობა იქნება.

აიღეთ წყლის სინჯი, მაგალითად, სკოლის ონკანიდან. სინჯი ორ ჭიქაში იყოს, 100-100 მლ ოდენობით. ერთ მათგანს აფთიაქში ან სუპერმარკეტში ნაყიდი ზღვის მარილი დაამატეთ. ეს მაგნიუმის კარბონატი იქნება სიხისტის მოსამატებლად. ჰო, მესამე ჭიქაც იქონიეთ, შიგ გამოხდილი წყალი ჩაასხით შესადარებლად. საანალიზო წყალს დაამატეთ ინდიკატორ მეთილ ნარინჯის 1%-იანი სპირტხსნარის 2-3 წვეთი და გატიტრეთ 0.1N HCl-ის ხსნარით. მოყვითალო ფერი უნდა გავარდისფრდეს. როგორც კი ხსნარი გაიტიტრება, ჩაინიშნეთ დახარჯული მარილმჟავას რაოდენობა და გაამრავლეთ 2,8-ზე (კარბონატული სიხისტის გამოსათვლელი კოეფიციენტია).

ევროპის სტანდარტების მიხედვით, 0-60 მგ/ლ რბილი წყალია. 60-120 მგ/ლ-საშ. სირბილისაა. 120-180 მგ/ლ-საშ. ხისტი, ხოლო 180-ზე მეტი, ხისტ წყლად ითვლება.

სიხისტის გამოთვლა, ასევე შეგიძლიათ სპეციალურად შექმნილი, ე.წ. სიხისტის გამოსათვლელი კალკულატორით:

https://www.lenntech.com/ro/water-hardness.htm.

წერილს თურქეთში ვწერ. ერასმუსის პროგრამით ვარ ჩამოსული. ქალაქს ესქიშეჰირი ჰქვია და ვინც ჩემს სტატიებს მუდმივად თვალს ადევნებს, იმან ისიც იცის, რომ ამ ქალაქში ხშირად ვარ ხოლმე. პატარა ქალაქია, მაგრამ მე ერთიან ორგანიზმს მაგონებს, რადგან მაგნიუმისა და სხვა მინერალების არ იყოს, აქაც ყველა გუნდურად მუშაობს.

(,,გოგოთურ და აფშინა“)

პოემის მთავარი გმირია გოგოთური, რომელიც ავსებს ვაჟა-ფშაველას შემოქმედებაში იდეალურ პერსონაჟთა გალერეას. მის სახეში გაერთიანებულია სამშობლოსა და თავისუფლების სიყვარული („ხმლის ქნევას მადლი მაშინ აქვ, როცა ხმალს ჰხედავ მტრისასა!“), საოცარი კ ე თ ლ შ ო ბ ი ლ ე ბ ა და კ ა ც თ მ ო ყ ვ ა რ ე ო ბ ა, ვაჟას გმირთათვის დამახასიათებელი ვაჟკაცური შემართება, რაც განაპირობებდა მის გავლენას ადამიანებზე (აფშინას ფერისცვალებაც ხომ გოგოთურის პიროვნული მომხიბვლელობისა და საოცარი სიკეთის გავლენის შედეგია). გარეგნობა არ აღუწერია საგანგებოდ. ერთგვარი ინტერესი ვაჟამ ამ მხრივ გოგოთურის მიმართ გამოიჩინა, მაგრამ ამ შემთხვევაშიც მხოლოდ ის გვითხრა, რომ:

„გოგოთურს რკინის გული აქვ,

მკლავი ხო გადამეტია,

რამდენჯერ მარტომ შაბერტყის

მტერი ქვიშაზეც მეტია.

ომში სიკვდილს ჰგავ გოგოთურ,

შეუბრალები, უკვდავი,

მტერსაც ზარსა სცემს უზომოს,

როგორაც სულთამხუთავი…

ისე აგორებს მტრის რაზმებს,

როგორც ნავს ტალღთა დენანი,

ალბათ სწყალობენ ვაჟკაცსა

ის ანგელოზნი ზენანი“.

მაღალი იდეალების მქონე ადამიანისთვის, დიდი პიროვნებისათვის ოჯახური გარემო ერთგვარად შემზღუდავია. ამ ნიშნითაა განხილული გოგოთურისა და მისი ცოლის ურთიერთობა. ოჯახური ცხოვრება უღელია გოგოთურისთვის. მისი ცოლი მდაბალი ვნებების ქალია, რომლის გონებაიწროობისთვის მიუწვდომელია ქმრის დიდბუნებოვნება:

„მიჰყვება გულის ძრახვასა

ვნებიანობით რეტია,

წაიტყვის უგვანს სიტყვასა

მოუფიქრელი, ცეტია.

ქმრისად სახელის მძებნელი,

სხვას არ დაგიდევს არასა:

მტყუანი იყოს მის ქმარი,

თუნდ ხალხს სცარცვიდეს შარასა,

ოღონდ იქნევდეს ფრანგულსა,

არ ჰღალატობდეს ხარასა,

ცოლსაც სწყალობდეს, აცმევდეს

წითლის დარაის კაბასა“.

გოგოთური, რომლის ბუნებისთვისაც უცხო, მიუღებელია ცოლის ბრმა პრაგმატიზმი („რა სარჩოდ გამომადგება თათრების დაჭრილ ზურგები? ლაშქრობით რა მოგიტანავ, ტანზე წყლულების მეტია, მარტო სახელი რას გიზამს, თუ სარჩოც არა ჰხვეტია?!“), სიბრალულსაც კი აღძრავს მკითხველში. თუმცა აქვე ისიც უნდა ითქვას, რომ გოგოთურს თავისი გამოკვეთილი დამოკიდებულება აქვს ოჯახური ყოფისადმი. საინტერესოა მომენტი, როცა იგი აწყნარებს ცოლს და თავს აჩვენებს, თითქოს ეთანხმება მოთხოვნას („უნდა მიმოვლო ხმელიო, რასაც შენა მთხოვ იმისა, წავალ, ვიქნები მქნელიო. მოყვრებში გამაემართა ამის დაცინვით მთქმელიო”). აქ კარგად ჩანს საკუთარ შინაგან სამყაროსთან პიროვნების შეთანხმებული მოქმედება. ეს ჩანს მაშინაც, როცა იგი, მიუხედავად შეურაცხყოფისა, რაც აფშინამ მიაყენა, არ კარგავს პიროვნულ სიმაღლეს („ხომ იცი, საქართველოა ყველა კუთხიდან მტრიანი, მგზავრს მიშვებ უიარაღოს, კაცი არა ხარ ღვთიანი?… თუ მაინც გიყვარს ხმლის ქნევა, ქროლვა, ქორებულ ტევება, მე სამ გამამყევ, გაჩვენო მტერი საჟლეტად ვეება”).

მთაში კარგის გვერდით უზნეოც, ავაზაკიც მოიპოვება:

„ამბობენ ბლოელ აფშინა,

მინდოდაურის გვარისა,

სცარცვავს რჯულიან-ურჯულოს,

მარჯვედ მომხმარე ფარისა“.

აფშინას ჭერხო ნაყაჩაღარი უნჯით არის სავსე (პოემის მიხედვით ეს „უნჯი” ალბათ ნაძარცვი იარაღია: ,,იარაღნ მამცენ, ფშაველნო” ან „ჩქარა მაიხვენ აბჯარნი”), ხოლო ქვევრი ვერცხლით. უღვთო აფშინას კოპალას ჯვართან წითელჩოხოსანი გოგოთური შეეყრება „თავი საქმითა და ავი წადილით” მცხოვრებ აფშინას სიკეთის ბეგარა ედება. აფშინაში გოგოთურთან ფიზიკური და მორალური მარცხის შემდეგ იღვიძებს მამაკაცური თავმოყვარეობა, გულის სიღრმეში მიმალული სიკეთე. გოგოთური და აფშინა ძმად გაიფიცებიან („იფიცნეს, ეხლა ძმანია, ვით ერთი დედის შვილები…“ ). აფშინა საბოლოოდ უარყოფს თავისი ცხოვრების ძველ წესს, ყოფილი მძარცველი ნაწარმოების ბოლოს რჯულის ერთგული ხევისბერი ხდება (თუმცა პოემაში არ ჩანს აფშინას ფერიცვალების შინაგანი პლანი, როგორც ეს ალუდას თუ მინდიას შემთხვევაშია):

„ხევისბრის დიდება ისმის,

აფშინა არი სწორედა!

ხალხს ხატს ახვეწებს ტკბილის ხმით

იწვევს მფარველად ქვეყნისა:

„მწყალობელ იყოს გიორგი,

ხალხო, ოჯახის თქვენისა!

მტერზედამც გაგემარჯვებათ,

სიკვდილს გაშოროს მწარესა,

გამარჯვებითამც გივლიათ

ყოვლგნივ ხმელეთის მხარესა!”.

არის გარკვეული მოტივები ვაჟა-ფშაველას შემოქმედებაში, რომელნიც ამოზრდილია სოციალ-პატრიოტული განწყობილებებიდან. ასეთებია, მაგალითად, შემდეგნი: ა) სულიერი სიმტკიცე და გაუტეხელობა გულისხმობს საკუთარი ძალების რწმენას, ანუ ო პ ტ ი მ ი ზ მ ს, რომელიც ობლობისა და მარტოობის შინაარსით არის გამსჭვალული. საკუთარ პიროვნულ ღირსებათა ნიადაგზე გამორჩეულობის შეგრძნება, დამახასიათებელი ვაჟას იდეალური პერსონაჟებისათვის, მარტოობისა და ობლობის გრძნობაში გადადის (თუმცა ამასვე განიცდიან ზოგჯერ უარყოფითი პერსონაჟებიც: შერე „ეთერიდან”, აფშინა „გოგოთურ და აფშინადან”); ბ) მაგალითად, „გოგოთურ და აფშინაში” ნათქვამია: „ცოლი აუტყდა გოგოთურს: …წადი, შენც ვინმე გაცარცვე, არ გინდა სარჩო, ნეტარა?”. გოგოთური აწყნარებს ცოლს და ვითომ მისი სურვილის განსახორციელებლად მიდის; ეს პატარა, უმნიშვნელო მოტივია, რომელიც ლიტერატურაში გავრცელებულია ც ო ლ ი ს მოტივის სახელწოდებით. ვაჟასთან გვხვდება პიროვნული ღირსების დაცვის, მოთმინებისა და სულგრძელობის მოტივები და ა. შ.