ოთხშაბათი, მაისი 21, 2025
21 მაისი, ოთხშაბათი, 2025

სცენარით სწავლების მეთოდი

0
მეთოდის მოკლე აღწერა:
სცენარით სწავლების მეთოდის გამოყენებით მოსწავლეები აწმყოზე, არსებულ ფაქტებზე დაყრდნობით, ურთიერთკავშირებისა და ურთიერთდამოკიდებულებების ანალიზით, შემოქმედებითი და წარმოსახვითი აზროვნებით აყალიბებენ მომავლის ხედვას, ქმნიან სცენარებს, განიხილავენ საკითხის ხედვისა და განვითარების ალტერნატიულ შესაძლებლობებს, კრიტიკულად აფასებენ ერთმანეთის თვალსაზრისს.
წესისამებრ, გამოყოფენ სცენარით სწავლების სამ ძირითად ტიპს, რომელთა მეშვეობით შეიძლება აღწერილ იქნეს ყველა შესაძლო და ემპირიულად სავარაუდო/მოსალოდნელი სცენარი (Albers, O. & Broux, A. (1999). Zukunftswerkstatt und Szenariotechnik. Ein Methodenbuch für Schule und Hochschule. Weinheim: Beltz. S. 12):
·ექსტრემალურად პოზიტიური სცენარი (ხელსაყრელი სამომავლო განვითარებისა);
·ექსტრემალურად ნეგატიური სცენარი (არახალსაყრელი სამომავლო განვითარებისა);
·ტენდენციის სცენარი (არსებული ვითარების გაგრძელებისა მომავალში).
აღმოცენებულ სცენარებზე დაყრდნობით შეიძლება დაიგეგმოს კონკრეტული ღონისძიებები და სტრატეგიები, რომლებიც ხელს შეუწყობს სასურველი მიზნის რეალიზებას.
სასწავლო პროცესში სცენარების განვითარება მოსწავლეებს ეხმარება მომავალზე ორიენტირებული საკითხების კონსტრუქციულად მოგვარებაში, თვალსაწიერის გაფართოებაში, კომპლექსური, ჰოლისტური (ერთიანი) მიდგომის ჩამოყალიბებაში. 
მეთოდის თეორიული და პრაქტიკული დასაბუთება
სცენარით სწავლების მეთოდს საფუძველი ჩაეყარა მე-20 საუკუნის ორმოცდაათიანი წლების დასაწყისში სამხედრო სტრატეგიულ დაგეგმვაში. დროთა განმავლობაში მეთოდმა გავრცელება პოვა ინდუსტრიასა და ბიზნესში. განათლების სფეროში მან მოგვიანებით შემოაღწია, თავდაპირველად – უმაღლეს განათლებაში, შემდეგ – ზოგადსაგანმანათლებლო სწავლებაში.
სცენარით სწავლება ეკუთვნის კონსტრუქტივისტულ მეთოდთა რიცხვს. იგი წარმოადგენს ერთიან და ტრანსფარენტულ მეთოდს, რომელიც მოითხოვს კრეატიულობას, მონაწილეობასა და კომუნიკაციას. იგი მოწოდებულია კრიტიკისთვის და გვთავაზობს ინტერდისციპლინური და მულტიგანზომილებიანი გამოყენების შესაძლებლობას. ამ მეთოდით მოსწავლეთათვის ინფორმაციული ტექსტებითა თუ მაგალითებით ადვილი გასაგები ხდება პირადი, საზოგადოებრივი, პროფესიული, სოციალური თუ პოლიტიკური ცხოვრების პრობლემები. იგი ხელს უწყობს მოსწავლეებში ქმედების კომპეტენციის, კერძოდ, ცვალებად სიტუაციებში კომპეტენტურად მოქმედების უნარის განვითარებას. მეთოდი გვთავაზობს ასევე თვითმართვადი სწავლის შესაძლებლობასაც.
სცენარით მუშაობა წარმოადგენს მომავლის ანალიზის საუკეთესო ინსტრუმენტს. იგი არის მეთოდი, რომელიც საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, მოხაზონ რამდენიმე ალტერნატიული მოსაზრება სიტუაციის სამომავლო განვითარების თაობაზე. ამ სააზროვნო მოდელზე ვიზუალური წარმოდგენა შეიძლება შეგვიქმნას ე.წ. სცენარის ძაბრიმა, რომელიც გრაფიკულად გამოხატავს სცენარის განვითარებას აწმყოდან მომავალში.
აწმყო სიტუაცია (to) წარმოადგენს ძაბრის მწვერვალს, რომელიც ერთმნიშვნელოვანია და, ამდენად, შედარებით ადვილად აიხსნება და გაანალიზდება. რაც უფრო მეტი დრო გადის, მით მეტად რთულდება მომავალი სიტუაციის ერთმნიშვნელოვნად ახსნა, რადგან უფრო და უფრო მეტი მოულოდნელობა და ხელისშემშლელი ფაქტორია გასათვალისწინებელი. ნახაზზე ეს თვალსაჩინოდ არის წარმოდგენილი: რაც უფრო მივდივართ მომავლისკენ, მით უფრო იზრდება ძაბრის დიამეტრი, რაც იმის მაჩვენებელია, რომ, სხვადასხვა ფაქტორიდან გამომდინარე, შესაძლოა განვითარდეს განსხვავებული სცენარები, რომლებიც დროის დინებისას სხვადასხვა მიმართულებით იცვლება (König, M. (1988). Szenariotechnik. Unterrichtsgegenstand und Unterrichtsmethode in kaufmännischen Schulen. In M. Becker & U. Pleiß (Hrsg.), Wirtschaftspädagogik im Spektrum ihrer Problemstellung (S. 260-279). Baltmannsweiler: Schneider)

 
არსებული სიტუაციის სამომავლო განვითარების ალტერნატივებს რომ ჩასწვდნენ, მასწავლებელი მოსწავლეებს ამუშავებს შემდეგი ტიპის სცენარებზე: 
·არსებული ტენდენციის გაგრძელების სცენარი. აქ ლაპარაკია უკვე არსებულის განვითარებაზე მომავალში – რა მოხდება, თუ ყველაფერი ძველებურად წარიმართა;

·სიტუაციის ექსტრემალურად პოზიტიური და ნეგატიური განვითარების სცენარები, ე.ი. სიტუაციის განვითარების საუკეთესო და ყველაზე უარესი შესაძლებლობები;

·კონტრასტული სცენარი – არსებული/რეალური სიტუაცია უპირისპირდება, ედარება სასურველ სცენარს, მერე კი მოიხაზება გზები, როგორ მივაღწიოთ არსებულიდან სასურველს. 
მაშასადამე, ერთმანეთისგან განვასხვავებთ „იდეალურ” და „რეალურ” სცენარებს. იდეალურ სცენარში ლაპარაკია სასურველ მომავალზე, ესე იგი ყველაფერზე, რასაც ვისურვებდით მომავალში. ექსტრემალურად ცუდი სცენარი ვითარების ყველაზე არასასურველი განვითარების შესაძლებლობებს ასახავს. მათი გათვალისწინება და განსჯა მოსწავლეებს დაეხმარება, შეძლებისდაგვარად თავიდან აიცილონ იგი. რეალური სცენარის შემთხვევაში კი საქმე ეხება სავარაუდო მომავალს არსებული ფაქტებისა და ტენდენციების გათვალისწინებით.

სცენარის ტიპის არჩევისას, უპირველესად, ყურადღებას ვაქცევთ იმას, რის მიღწევას ვისურვებდით. მაგალითად, თუ გვსურს დავინახოთ განსხვავება სასურველსა და არსებულს შორის, რეალური და იდეალური სცენარები პარალელურად უნდა განვავითაროთ, მერე კი ერთმანეთს შევადაროთ. იდეალური სცენარის შექმნა შესაძლოა დაგვეხმაროს სამომავლოდ სრულიად ახალი შესაძლებლობების დასახვაში. რეალურ სცენარებს მაშინ მივმართავთ, როცა, ასე თუ ისე, ვიცით, რა უნდა მოხდეს, როგორ უნდა განვითარდეს მომავალში მოვლენები.

თითოეული სცენარი უნდა აკმაყოფილებდეს შემდეგ კრიტერიუმებს:

·მაქსიმალური ჰარმონიულობა და წინააღმდეგობათა არარსებობა სცენარის შიგნით;

·სცენარის ზედმიწევნითი სტაბილურობა, რაც იმას გულისხმობს, რომ ცალკეული ფაქტორების შეცვლამ არ უნდა დაანგრიოს სცენარი;

·ძირითადი ტიპის სცენარების განსხვავებულობა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ექსტრემალური სცენარები ძაბრის კიდეებთან რაც შეიძლება ახლოს უნდა იყოს  (Reich, K. (Hg.): Methodenpool. In: URL: https://methodenpool.uni-koeln.de 2010 ff).

მეთოდის მიმდინარეობა
სცენარით მუშაობის მეთოდი მოიცავს შემდეგ ძირითად ფაზებს:
1. დავალებისა და პრობლემის ანალიზი
ამ ფაზაში მასწავლებელი განსაზღვრავს და აღწერს საკვლევი საკითხის შესახებ არსებულ ვითარებას, რაც ფაქტებით უნდა იყოს ილუსტრირებული, რადგან სწორედ არსებული ვითარება წარმოადგენს განსავითარებელი სცენარების ბაზისს. ამ ეტაპზე მოსწავლეებმა რაც შეიძლება მეტი უნდა იცოდნენ საკითხის შესახებ. ცოდნა, საჭიროებისამებრ, უნდა გამდიდრდეს, შეივსოს აუცილებელი ინფორმაციით. ამისთვის მასწავლებელმა მოსწავლეთა სამსახურში უნდა ჩააყენოს ვრცელი საინფორმაციო მასალა და წყაროები. ამ ფაზის დასასრულს მოსწავლეები წარმოადგენენ პრობლემის ზუსტ აღწერილობას.
2. გავლენის ანალიზი
ამ ფაზაში უნდა განისაზღვროს ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენს მოვლენათა განვითარებაზე. ამ აქტივობისთვის განსაკუთრებით მოხერხებულია გონებრივი იერიშის მეთოდი, რომლის მეშვეობითაც გავლენის ფაქტორები ჯამდება, გამოიხშირება და დაჯგუფდება გავლენის სფეროებად. როცა ყველა გავლენის სფერო შესაბამისი ფაქტორებითურთ დაწვრილებით აღიწერება, მათი წარმოადგენენ ქსელური მატრიცის საშუალებით, რომელმაც თვალნათლივ უნდა დაგვანახვოს, როგორ ახდენს გავლენას ერთმანეთზე ცალკეული ფაქტორები.
3. სცენარის განვითარება
წინა ორი საფეხურის შედეგებზე დაყრდნობით ამ ფაზაში იქმნება დაწვრილებითი სცენარები სამივე ზემოხსენებული მიმართულებით, რომლებიც თვალსაჩინოს ხდის მომავლის შესაძლო განვითარებას და შედეგებს. მოსწავლეებს შეუძლიათ, სცენარები მრავალნაირად ააგონ და წარმოადგინონ, მაგ., როლური თამაშის, მოგზაურის ჩანაწერების, ესეს და სხვა ფორმით.
უმჯობესია, სცენარები მოსწავლეებმა განავითარონ მცირე ჯგუფებში.
4. სტრატეგიებისა და ღონისძიებათა შემუშავება პრობლემის მოსაგვარებლად
ამ, უკანასკნელ ფაზაში ხდება წარმოდგენილ სცენარებში დასახული პრობლემების ანალიზი და მოიხაზება მოქმედების სტრატეგიები, რომლებიც ამოსავალი სიტუაციის პოზიტიურ განვითარებას გახდის შესაძლებელს. აქვე განისაზღვრება, რის გაკეთება შეუძლია თითოეულ მოსწავლესა თუ ჯგუფს, როგორ მოიქცევა შესაბამისი ორგანიზაცია/ინსტიტუცია მომავლის პოზიტიური განვითარებისთვის. 
ჩვენს მიერ წარმოდგენილი მეთოდი განსაკუთრებით ნაყოფიერია ეკონომიკური, ეკოლოგიური, საზოგადოებრივ-პოლიტიკური და საბუნებისმეტყველო დისციპლინების სწავლებისას. მისი გამოყენება შეიძლება როგორც თემის დასაწყისში, ასევე შუალედური ანალიზისა და შეჯამების დროს.

გაკვეთილის სათაური

0

სასკოლო
სახელმძღვანელოების
ავტორები  აღნიშნავენ,
რომ პარაგრაფის
სათაურის მოფიქრება მნიშვნელოვანი რამაა, რადგან ამით უნდა განსაზღვროს
პარაგრაფის
დედააზრ. პარაგრაფის სათაური ერთგვარი ხიდია პროგრამის მოთხოვნებსა და მოსწავლის ცნობისმოყვარეობას შორის.

გაკვეთილის
პარაგრაფისთვის
სახელის დარქმევა შემოქმედებითი პროცესიაავტორმა კარგად იცის, რისთვის, რატომრა მოტივით შეიქმნა გაკვეთილის ტექსტი, ილუსტრაცია,
სავარჯიშოები,
გაცნობიერებული აქვს მისი არსი, ფუნქციადანიშნულება, აზრი.

სათაურის ერთ-ერთიფუნქციააშეუქმნას ოსწავლეს განწყობა, რომელიც
მას საკითხის გააზრებაში დაეხმარება.
ამისთვის სახელმძღვანელოს ავტორები სხვადასხვა ხერხმიმართავენ.

როგორი შეიძლება იყოს გაკვეთილის სათაური?

ის უნდა იყოს ორიგინალური, სხარტი, კრეატიული, მიანიშებდეს გაკვეთილის გასააზრებელ ტექსტზე და, ამავედროს, არ თქვას ყველაფერი.

განათლების ექსპერტებმა
ჩამოაყალიბეს
საერთო კრიტერიუმებ, რომლებსაც გაკვეთილის სათაური უნდა აკმაყოფილებდეს:


·                    

სათაური გაკვეთილის ორგანულდა განუყოფელ ნაწილუნდა იყოს.


·                    

სათაური იმთავითვე უნდწარმოაჩენდეს გაკვეთილის არსს, ხოლმისი კავშირტექსტის არსთან კითხვიპროცესშსუუფრო საცნაური უნდხდებოდეოსწავლისთვი.


·                    

სათაური უნდა სთავაზობდეს მკითხველს ტექსტის აღქმის კუთხეს დაპირველ ხანებში მაინც წარმართავდეს კითხვის პროცესს. იგი უნდა შეიცავდეს გარკვეულ ინფორმაციას, რომელიც სასურველი მიმართულებით აამოქმედებს ოსწავლის წარმოსახვას.


·                    

ამავე დროს,სათაური არ უნდა იქცეს ამოცანის ამოხსნად, არ უნდა სთავაზობდეს მკითხველს საკითხის გადაწყვეტას, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათმას არ უნდა გადმოჰქონდეს ტექსტის დასაწყისში ის, რაც ლოგიკურად თხრობის დასასრულისთვისაა განკუთვნილი.


·                    

სათაური უნდა იყოს შთამბეჭდავი. ადვილად დასამახსოვრებელი, იგი უნდა იწვევდეს ოსწავლის ინტერესს და გარკვეულ საზრდოს უნდა სთავაზობდეს მის ფანტაზიას.

გაკვეთილის სათაურის უნივერსალური დანიშნულებაა, მოსწავლეთა რაც შეიძლება დიდ ნაწილზე მოახდინოს ზეგავლენა. თუ ავტორმა ეფექტურად შეარჩია სათაურ, მაგრამ მას არაღმოაჩნდა კავშირი ტექსტთან, ოსწავლე მოტყუვდება და დაკარგავს „ნდობას” სათაურის „გამოწვევისადმი”.

ვიგოტსკის აზრით, ნებისმიერი ტექსტი, მოთხრობასურათი, ლექსი რთული მთლიანობაა, რომელიც სხვადასხვა ელემენტისგან შედგება. ეს ელემენტები ორგანიზებულნი არიან სხვადასხვა დონეზე, დაქვემდებარებისა და ურთიერთკავშირის განსხვავებულ იერარქიაში, და ამ რთულ მთლიანობაშიც ყოველთვის ჩნდება რომელიღაც დომინირებადი მომენტი, რომელიც განსაზღვრავს მთელი მასალის აგებულებას, მისი თითოეული ნაწილის არსსა და დანიშნულებას (Выготский Л.С. Психология искусства. М.,
1997,
გვ. 193).

თუ დავაკვირდებით სასკოლო სახელმძღვანელოებში მოცემული გაკვეთილის
პარაგრაფებს, თვალნათლივ დავინახავთ, რომ სათაურს, 
არსებითად, ორი დატვირთვა აქვს:

პირველი

მეორე

 

სათაურის ამოცანაა, პარაგრაფის პარაგრაფისგან, ნაწარმოების ნაწარმოებისგან გამორჩევაგანსხვავება, საკითხის როგორც დამოუკიდებელი ერთეულის აქცენტირება, იდენტიფიკაციის დაძლევა. ამ დროს ნომინაცია უფრო მეტად გარეგნულ მხარეს ეხება.
იგი მიზნად არ ისახავსან ნაკლებად
ისახავსსახელდებულის არსზე,
თავისთავადობაზე, შინაგან სიღრმეებზე მინიშნებას.

სათაური კომპოზიციური ელემენტია, თავისებური გასაღები, რომელმაც უნდა გაგვიადვილოს შემოქმედების ლაბირინთში შესვლა. მას ევალება:


·                    


პარაგრაფის თემაზე, საკითხის არსზე მინიშნება;


·                    


ნაწარმოების არა მხოლოდ თემაზე, არამედ დამოკიდებულებაზე,
ღირებულებაზე
მინიშნება;


·                    


მოსწავლეების დაინტერესებამიზიდვა.

 

მაგალითად: სახელმძღვანელოში
ერთი თავი ეთმობა თემას „ჰიდრორესურსები”. ამ თავში შემავალი პარაგრაფის
სათაურები შეიძლება იყოს:

1. მდინარე

2. ზღვა

3. ტბა

4. ოკეანე

მაგალითად: სახელმძღვანელოში
ერთი თავი ეთმობა თემას „ჰიდრორესურსები”. ამ თავში შემავალი პარაგრაფის
სათაურები შეიძლება იყოს:

 

1. როგორ ჩნდება მდინარეები

2. რა ფერია ფერადი ზღვები

3. რა არის ტბა და როგორ წარმოიქმნება ის

4. მსოფლიო ოკეანე – საოცრებათა სამყარო

ჩატარებული კვლევის თანახმად, შეიძლება უფრო კონკრეტულად საუბარი სათაურის ტექსტისადმი დამოკიდებულებასა და მისფუნქციებზე.

არსებობს სათაურისა და ტექსტის ურთიერთკავშირის ორიფორმა:

1. ექსპლიციტური ურთიერთკავშირი აშკარადგანსაზღვრულად, არაორაზროვნად არის გამოხატული. იგი გულისხმობს დისტანტურ გამეორებას, რომელსაც აყალიბებს ნაწარმოების არა მხოლოდ საკუთრივ ტექსტი, არამედ ქვეტექსტიც. ასეთიკავშირი ერთჯერადიცაა და მრავალჯერადიცექსპლიციტური ურთიერთკავშირი ყველაზე მეტად მაშინ მიიღწევა, როცა სათაურის გამეორებადი ელემენტები მსჭვალავმთელ ტექსტს და თავსდებნაწარმოების დასაწყისში ანბოლოშიანუ მის,,ძლიერ პოზიციებზე“.

 

2. იმპლიციტური ურთიერთკავშირი გულისხმობს სათაურის გამაშუალებელ მდგომარეობას ტექსტთანროცა სათაურის შინაარსი დაშიფრულია მეტაენის მეშვეობით, ხოლო ტექსტი წარმოდგება მეტაფორიზებული სათაურის განხორციელებადიმპლიციტური კავშირი წარმოშობა მაშინ, როდესაც სათაურიდა ტექსტი, პარაგრაფში შეავალი
თვალსაჩინოება (ნახატი, სურათი, ნახაზი, სქემა) 
წარმოქმნიან ახალ, ერთიან შეტყობინებას.

სათაურს თავისიფუნქციები აქვს:

* რეპრეზენტატიული, რომელიც მიემართება და უსვამსმას განსაზღვრულ კითხვასრომელზე პასუხი მოსწავლემ გაკვეთილის წაკითხვის შემდეგ უნდა მიიღოს;

* შემაერთებელი, რომელიც გულისხმობს ვითარებას, როცა სათაური გარკვეულწილად აკავშირებს მკითხველს გაკვეთილთან, ერთ პარაგრაფს მეორესთან, ასევე პარაგრაფის ყველა ელემენტს;

* ნომინატიური, საერთო ყველა გაკვეთილისთვის, როცა სათაურის დანიშნულება პარაგრაფის იდენტიფიკაციაა;

* იზოლაციისა და დასრულებულობისა, როცა სათაური პარაგრაფს სხვა პარაგრაფებისგან გამოყოფს და ნაწარმოებს დამოუკიდებლობას ანიჭებს;

* ტექსტწარმომქმნელი, რომელიც მკითხველის აღქმის ორგანიზების გარეგნული ფუნქციის შინაგანი ეკვივალენტია;

* ინფორმაიულფუნქცია, როცა სათაური მკითხველს შინაარსზე აწვდის ინფორმაციას;

* სარეკლამო, რომლისთვისაც იყენებენ სხვადასხვა საშუალებფრთიან გამოთქმებს, აფორიზმებს, სატირულ ხერეხებს და სხვ. სარეკლამო ფუნქცია განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია პუბლიცისტურ ტექსტში;

* ესთეტიკურ, როცა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მკითხველზე ემოციური ზემოქმედება.

 

იმის მიხედვითრომელი ფუნქცია დომინირებს, გამოყოფენ სათაურთა ორ ტიპს:

1. გარე მიმართულების სათაურსრომელიც მკითხველისკენაა მიმართული და მის ემოციებზე ზემოქმედებს;

2. შიდა მიმართულებისას, რომელიც მიემართება ტექსტს დცხოველმყოფლობას ანიჭებს ენის პარადიგმულ საშუალებებს, მონაწილეობს ტექსტის სემანტიკურ და კომპოზიციურ ორგანიზებაშ.

 

გაკვეთილის
სათაურის გავლენა მოსწავლის განწყობაზე, ძალიან მნიშვნელოვანია. სათაური მასწავლებლისთვისაც
ერთგვარი გამოწვევაა. მასწავლებელი სათაურის ტიპის, ფორმისა და შინაარსის გათვალისწინებით
არჩევს სწავლების მეთოდიკას, რომლის მეშვეობითაც ხდება
სათაურის ინტერპრეტაცია და ეს იძლევა ავტორის ჩანაფიქრისა და მიზანდასახულობის წარმოჩენის საშუალებას. კითხვისას სათაური აღიქმება როგორც ნაწარმოების თემა. ტექსტის სიღრმისეული გააზრების შემდეგის ივსება კონცეპტუალური მნიშვნელობით, რომელიც აზრის ინტერპრეტაციას ასახავს. სავსებით ბუნებრივია, რომ კითხვის დასრულების შემდეგ ოსწავლე უბრუნდება სათაურს. ამ დროს ხდება სათაურსა და ტექსტს შორის შინაგანი ურთიერთმიმართების გამყარება. შესაძლოა, ეს ურთიერთმიმართება იყოს ასოციაციური და ამ დროს ახალი მნიშვნელობით დატვირთოს.

კლასგარეშე საკითხავი: გოგონა ავრორა „ცე“ კორპუსიდან

0

ნორვეგიელი მწერალი ქალის ანე-კატრინე ვესტლის გოგონა ავრორა ე” კორპუსიდანმართლა ჯადოსნური ამბავია არა მარტო გოგონებისთვის, არამედ ბიჭებისთვისაც. მერე რა, რომ ეს წიგნი განსაკუთრებული ფემინისტური იმპულსების მატარებელიავგონებ, ბიჭებსაც არანაკლებ სჭირდებათ ასეთი რამეების კითხვა.

ვესტლის ქართველი მკითხველი სხვა წიგნებითაც იცნობს.ესენია:დედა, მამა, რვა ბავშვი და საბარგო მანქანა,დედა, მამა, დიდედა და რვა ბავშვი ტყეში“.

 

გოგონა ავრორა კორპუსიდან ლურჯყდიანი წიგნი იყო.მგონი, ილუსტრაციების გარეშე– ყოველ შემთხვევაში, ნახატები არ მახსოვს. პირველი წიგნი, რომელიც დედაჩემმა მომცა წასაკითხად. ხლა ვფიქრობ, განგებ ხომ არ შეარჩია ავრორას თავგადასავალი. აბა,რომელი დედა აძლევს თავის პატარა გოგოს ფემინისტურ საკითხა?!მე და ავრორა ერთმანეთს ვგავდით ორივეს გვეშინოდა მეზობელი ბიჭების, რომლებიც ხანდახან გვინგრევდნენ აგურებისგან აშენებულ სახლსან წითელი აგურის სუპსდაგვიღვრიდნენ, ხანდახან ლიფტშიც კეტავდნენ გოგონებს და როცაკიბეზე ჯეირანსთამაშობდნენ,არაფრით გაგატარებდნენ.ბიჭებს ვიღაც ზრდიდა ასეთებად, მათ სხვები უნდა შეეშინებინათ, ისინი უხეშები უნდა ყოფილიყვნენ.

ავრორას ოჯახი ნორვეგიის ერთ პატარა ქალაქში ტირილტოპენში დასახლდა. ტირილტოპენი ახალი დასახლება იყო, სადაც ბევრი ერთნაირი კორპუსი აიგო და ნელნელა ტყეს მიუახლოვდა, ტყეში მცხოვრები ნაძვები ფიქრობდნენ, ნეტა ეს სახლები ჩვენზე მაღლები თუ გაიზრდებიანო. სახლებმა კი ისეთი სისწრაფით დაიწყეს ზრდა, ხეებს მართლაც გასწრეს სიმაღლით.



ტირილტოპენ ბევრი კარგი, მაგრამ ცნობისმოყვარე ადამიანი ცხოვრობ, რომლებსა ახირებული სურვილები აქვთ და სურთ,თავიანთ წარმოდგენებს მორგოსხვების სამყაროც.მაგალითად, ავრორას ოჯახი ტრადიციული სოციალური წყობის ამოტრიალებული მოდელია, შეცვლილი გენდერული როლებით და მოვალეობებით. აქ მამააღჭურვილი ქალური აქსესუარით წინსაფრით, ის ამზადებს საუზმეს, სადილს და ვახშამს, უვლის ჩვილ სოკრატს, ურეცხავს საფენებს, დაჰყავს აცრაზე, რეცხავს კიბეს, სარეცხი სამრეცხაოში დააქვს, დადის სუპერმარკეტში, უვლის ავრორას, საშობაოდ ალაგებს მთელ სახლს და აცხობს უგემრიელეს საშობაო ნამცხვარს. ედუარდ ტეგე ისე იქცევა, როგორც სხვა ჭეშმარიტი დიასახლისები მოიქცეოდნენ. გარდა ამისა, იგი ისტორიკოსია და თავისი სამუშაო დღის თავისუფალ ნაწილს სამეცნიერო გამოკვლევებს უთმობს. დედა, მარია ტეგე, ადვოკატია, ყოველ დილით მიდის სასამართლოშითავისი მანქანით და საღამოს დაღლილი ბრუნდება შინ, სადაც მას მოსიყვარულე ოჯახი ხვდება.

ბუნებრივია, ასეთ ოჯახს ინტერესით ადევნებს თვალყურსაზოგადოებ,რომლსაც ტრადიციული აზრი ქალის და კაცის მოვალეობებზე ჯერაც არ შეცვლია: კაცმა აუცილებლად სამსახურში უნდა იაროს, ქალი კი შინიჯდეს და ბავშვები გაზარდოს, სამზარეულოში იტრიალოს; ქმარი შიგადაშიგ უხეში იყოს, კერძები დაიწუნოს და გარეცხილი ფარდები ვერ შეამჩნიოს; მერე ცოლი ჩუმად გაბრაზდეს, ჩუმად იტიროს, გულის გადასაყოლებლად შინიდან გავიდეს, რომელიმე ქალური ჟურნალი იყიდოსდა ბოლო დაქალთან ერთად დალიოს ყავა სახლის
ახლობლად მდებარე კაფეში.

სტერეოტიპები გვაერთიანებს და გვყოფს. სინი მრავალნაირია და მძლავრად იჭრება ჩვენს სოციალურ ყოფაში. ხშირადჩვენმორალური უმრავლესობა” – თავს ვახვევთსხვებს საკუთარ წარმოდგენებს და მოვითხოვთ, მათაც ისე იცხოვრონ, როგორც ჩვენ მიგვაჩნია სწორად, ისევე აღზარდონ ბავშვები, როგორც ამას უმრავლესობა აკეთებს, ხოლო თუ განსხვავებულობა შევატყვეთ, მზად ვართ, დაუპატიჟებლად მივადგეთ კარზე და ჩვენი ღირებულებები გავაცნოთ, მაგალითად, ის, რომ კაცმა კაცის საქმე უნდა აკეთოს და ქალმა ქალის.


წიგნების კითხვის მორალიასეთია: ჩვენ რაიმე
სა
სარგებლო უნდა ვისწავლოთ მათგან,გავხდეთ უფრო უკეთესები, ვიდრე მათ წაკითხვამდე ვიყავით, უფრო ტოლერანტულები. ეს პატარა წიგნი,გარდა იმისა, რომ ძალიან საინტერესო აქცენტებს სვამს ქალის და მამაკაცის როლზე, მათ მოვალეობებზე, იმაზეც დაგვაფიქრებს, როგორ ვზრდით შვილებს, ვასწავლით თუ არა მათ ველგვარი საქმიანობი დაფასებას, ვუხსნით თუ არა, რომ არ არსებობს პრიორიტეტული საქმიანობა გენდერული როლების მიხედვითმთავარი გაკეთებულისაქმეებია, რომლებიცღირსების გრძნობით და დიდი პასუხისმგებლობით უნდა შესრულდეს; არ აქვს მნიშვნელობა, ქალი გააკეთებს თუ კაცი.

 

ხანდახან ვფიქრობ, რა მოხდებოდა, ეს წიგნი ქართულ სახელმძღვანელოებში რომ შეეტანათ, არა როგორც კლასგარეშე, არამედ როგორც აუცილებელსაკითხავდარწმუნებული ვარ, ყველა მოზარდი სიამოვნებით წაიკითხავდა.

ეკა, შორიდან

0
ერთხელ, როცა მასწავლებელი ვიყავი და მასწავლებლურად ვიქცეოდი, ქულებს ვწერდი და სიას ვკითხულობდი, გაკვეთილს ვხსნიდი და დაფაზე ცარცს ვაკაკუნებდი, გადავწყვიტე, ბავშვებისთვის ეკა გამეცნო. სევდიანი გაცნობა გამომივიდა. მაშინ მივხვდი, გაცნობისას ადამიანები ბავშვებს თანდათან უნდა შეაპარო. ყოველ შემთხვევაში, ეკა ქევანიშვილი მაინც. მასწავლებლად, ალბათ, არ ვვარგოდი, თორემ მეცოდინებოდა, „ბესლანით” რომ არ უნდა დამეწყო. არამც და არამც. შეეშინდათ. არადა, სექტემბერი იდგა. იმ დღიდან მოყოლებული, თემატურობის პრინციპს ვუფრთხი. და საერთოდაც, საკმაოდ უპრინციპო გავხდი: ჩემი მეორე კლასელი ძმისშვილი სულ თავის ჭკუაზე მატრიალებს და თავბრუდახვეულს, მავიწყდება, გავაცნო კარლსონი მაშინ, როცა ბებოს მიერ გადანახულ ტკბილეულს ეპარება, რასმუსი კი მაშინ შევაპარო, როცა ახალნაყიდი შარვლის ჩაცმაზე უარს განაცხადებს. 
ერთი სიტყვით, ჩემი მთელი უბედურება ის არის, რომ ვერაფერს ვურჩევ შესაფერის დროს. ეს არც ეკას გამოსდის. სიმართლეს ისე უცბად, ისეთ დროს მოგახლის პირში, თითქოს სიმართლე კი არა, თოხლო კვერცხი იყოს, რომელსაც მოხარშვა არ დააცადეს. მერე, ამ თოხლო კვერცხით პირამოგლესილი, დგახარ და კვერცხთან ერთად ცრემლებსაც ყლაპავ. ყველა სიტყვას მიზანში არტყამს, ვერ აიცდენ. არ აიცდენ. ეს ლექსები აუცილებლად უნდა დაწერილიყო, რომ მერე ცრემლები გეყლაპა და ნებაყოფლობით გეტვირთა ტირის ფუნქცია. 
საერთოდაც, უკეთესი იქნებოდა, კარგად ვიცნობდე, არა შორიდან. მაგრამ კარგად რომ ვიცნობდე, ქათინაურებით ავავსებდი და უხერხულია. თან მოსაწყენიც. კარგად რომ ვიცნობდე, უკეთესი იქნებოდა, ჩვენს საერთო სიყვარულზე გვესაუბრა, ამქვეყნად ჭრელი ფეხსაცმელების არსებობის ბედნიერებაზე და არა მაინცდამაინც იმაზე, როგორი მაგარი გოგოა. მე მასზე მხოლოდ ის ვიცი, რომ ეკა ქევანიშვილია, რომ ძალიან მაგარ ლექსებს წერს, რომ სექტემბერში მისი ახალი კრებული გამოდის, რომ ჰყავს შვილი ნიცა და რომ ფეხსაცმელები უყვარს.

ახალი კრებულის შესახებ ბევრი არაფერი ვიცი. ორი წლის წინ, როცა ონლაინ რეჟიმში ინტერვიუს ვწერდით, სხვა ამბებზე ვილაპარაკეთ, სამომავლო გეგმები გამოვტოვეთ. რანაირი „ჩარჩო კითხვაა” – სულ მგონია, ვინმე უზარმაზარ საზოგადო მოღვაწეს უოფიციალურესად ვართმევ ინტერვიუს. ოფიციალური გარემო პომპეზურ, მოჩუქურთმებულ, მასიურ ტყავის ორ სავარძელსაც გულისხმობს. ჩვენ კი ვისხედით საკუთარ მყუდრო ოთახებში, საკუთარ ჭრაჭუნა სავარძლებში, საკუთარ კომპიუტერებთან და ვსაუბრობდით გოგოზე, „რომელმაც ყველაფერი ერთად და ბევრჯერ მოინდომა”. 

„ადრე უფრო ვყვიროდი. ვყვიროდი რა, ვამბობდი: გამარჯობა, მე ეკა ვარ და არ მომწონხართ. თქვენი ნებაა, არც თქვენ მოგწონდეთ, მაგრამ მითხარით პირდაპირ და არა  ზურგს უკან. ამ ბოლო დროს, როცა პროტესტი დიდია, მაგალითად, ოკეანისხელა, უფრო ვჩუმდები და მივდივარ. წასვლა უფრო ადვილია. მიატოვო უნდა და წახვიდე. ხო, და ლექსები – მაგ დროს ყველაზე ადვილი გამოსავალია. შარს ვერავინ მოგდებს. „ლიტერატურაა”, – იტყვი და ფარად აიფარებ. რასაც გინდა, ჩატენი. ადგნენ და მდიონ. 
წესებსაც ხშირად ვარღვევდი, მაგრამ უფრო იატაკქვეშეთში. ძირითადად საყოველთაოდ აღიარებული, მორალური თუ სხვა სახის, ადამიანების მიერ დაწესებული ნორმების არევით. იატაკქვეშეთში იმიტომ, რომ ეს მყვირალა დარღვევები კი არ იყო, არამედ – ჩუმი. როცა შენ და კიდევ რამდენიმე ადამიანმა იცით, მაგრამ მათ ისე უყვარხარ, რომ იღებენ. ან გპატიობენ. ხანდახან დღესაც მგონია, რომ პროკლამაცია ვარ, რომელიც ასე, სადღაც უწესოდ დაბეჭდეს და გაავრცელეს”, – მითხრა მაშინ. მისი ლექსების კითხვისას, რომლებიც ისეთი სადაა, როგორიც დილით, სამსახურში წასვლისას, ნაუცბათევად ამოცმული ჯინსი და მაისური, დღემდე ის ხმაური მესმის. ოკენისხელა. უზარმაზარი. დაძაბული. ჩემს ენაზე ეს სირბილია, რომელიც ცელულიტის წვას არ ემსახურება. ეს არის შეუსვენებელი სირბილი გაურკვეველ ფინიშამდე. იქ შეიძლება დანგრეული შენობები დაგხვდეს, დაგხვდეს გვამები ან სულაც უნიქარდის დაგროვებითი ბარათები და არა „რამე ძველებური, მაგალითად, დიდჩანთიანი ფოსტალიონი” („ხანდახან, სისუსტე”). იქ შეიძლება იდგეს ეკა და ყიდიდეს ბრილიანტის ბეჭედს, რადგან „მას მოჰქონდა აუტანელი სევდა და/მიჯაჭვულობა წარსულზე” („ბრილიანტის ბეჭედი”), იქ შეიძლება იდგეს კაცი და იდგეს 1 სექტემბერი, ტელევიზორი აჩვენებდეს სისხლიან კადრებს, და იქვე – ტექსტი: „ვინ გადაწყვიტა, მომდევნო კადრში/ მკლავებზე უნდა გადავიწვინო აფეთქებული მისი სხეული/ და კაცს ვუთხრა,/ შეხედე, ვერ ცნობ? შენი შვილია, მე გავაჩინე./ რატომ შებრუნდი./ რა არ მოგწონს მის მოწყვეტილ, სისხლიან ტანში?/ რას უწუნებ გადამტვრეულ ხერხემლის მალებს?/ ცალი თვალი რომ დარჩა ღია და სახეზე დაედო მწვანე?” („ბესლანი, შორიდან”)
…შემოდგომა ისე ცივად დაიწყო, ვატყობ, მძიმე, „დრაგუნა” ბათინკების დრო მოვიდა. რომლებიც, ალბათ, იქნება ყვითელი. რომლებიც, ალბათ, იქნება გამძლე. შეუსვენებლად სირბილისთვის რომ გამოდგეს.

სასკოლო განათლება სამხრეთ კორეაში

0
სამხრეთ კორეაში (სხვაგვარად – კორეის რესპუბლიკა) დაწყებითი სკოლა ექვსწლიან სავალდებულო საწყის განათლებას აძლევს 6-დან 12 წლამდე ასაკის ბავშვებს. საშუალო სკოლაში 12-დან 14 წლამდე ასაკის ბავშვები სწავლობენ სამი წლის განმავლობაში, უფროსი კლასები კი 15-დან 17 წლამდე სწავლას გულისხმობს.
ქვეყანაში არსებობს ზოგადსაგანმანათლებლო და პროფესიული სკოლები, სადაც მოზარდებს სხვადასხვა ხელობის ათვისება შეუძლიათ. არის, თუმცა არც ისე ბევრი, ე.წ. ერთიანი სკოლებიც, სადაც შესაძლებელია ზოგადი განათლების მიღებაც და იმავდროულად პროფესიის დაუფლებაც.

სამოქალაქო სკოლები, რომლებიც თავდაპირველად წერა-კითხვის გავრცელებისთვის შეიქმნა, ამჟამად საწყის და საშუალო განათლებას აძლევს ძირითადად ღარიბი ოჯახებიდან გამოსულ ბავშვებს. მაგრამ სავალდებულო ექვსწლიანი განათლების შემოღების შემდეგ ასეთმა სკოლებმა თანდათან დაკარგა ფუნქცია და საჯარო სივრციდან გაქრობა დაიწყო. სხვადასხვა ფიზიკური და გონებრივი ნაკლის მქონე მოსწავლეებისთვის კორეაში არსებობს სპეციალური დაწყებითი და საშუალო სკოლები.

მიუხედავად იმისა, რომ კორეაში 6-დან 11 წლამდე ასაკის ბავშვებისთვის სავალდებულო განათლების შესახებ კანონი 1948 წელს მიიღეს, ქვეყნის არასტაბილური მდგომარეობის გამო პრაქტიკაში მისი განხორციელება დაიწყო მხოლოდ 1953 წლიდან. კონსტიტუციის 31-ე მუხლი მშობლებს ავალდებულებს, უზრუნველყონ 6-დან 11 წლამდე ასაკის შვილები საწყისი განათლებით, რომელიც უფასოა. იგეგმება სხვა საფეხურებზე უფასო სწავლების შემოღებაც. „იმ სკოლების რაოდენობა, რომლებშიც სწავლა უფასოა, ყოველ წელს 25 პროცენტით გაიზრდება”, – განაცხადა დეპუტატმა კიმ ჰი ჩონმა. მისი განმარტებით, 2017 წელს ყველა სკოლაში, სამივე საფეხურზე, სწავლა უფასო იქნება. კორეის განათლების სამინისტრო ამისთვის უკვე გეგმავს ბიუჯეტის ცხრა ტრილიონი ვონით (8.1 მილიარდი დოლარი) გაზრდას. ეს სახსრები იმ ხარჯის კომპენსირებისთვის არის განსაზღვრული, რომელსაც უფასო საშუალო განათლების შემოღება გამოიწვევს.

ვინაიდან 1953 წლიდან ქვეყნის დაწყებით სკოლებში ბავშვების შეყვანამ სტიქიურად იმატა, – ზოგიერთ კლასში 90 ბავშვიც კი ირიცხებოდა, – მრავალ სკოლაში სწავლების ორ- და სამცვლიანი ციკლიც კი შემოიღეს. ამჟამად ვითარება საგრძნობლადაა გაუმჯობესებული ამ თვალსაზრისით.

სამხრეთ კორეის განათლების კანონის თანახმად, სასკოლო განათლებამ მოსწავლეს უნდა მისცეს ცოდნის ის საფუძვლები, რომლებიც აუცილებელია საზოგადოებრივ ცხოვრებაში წარმატებული და ნაყოფიერი მონაწილეობისთვის. 94-ე მუხლი კი ჩამოთვლის საშუალო განათლების შემდეგ ამოცანებს: მოსწავლეთათვის მშობლიური ენის უკეთესად გაგების ხელშეწყობა; ზნეობრივი საწყისის, პასუხისმგებლობის გრძნობისა და თანამშრომლობის უნარის განვითარება; მოვლენათა არსის ამოცნობისა და მათზე ადეკვატური რეაგირების უნარის განვითარება; მათი მომზადება დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის, ჰიგიენის წესების დაცვის სწავლება და სხვა. 
ამის კვალობაზე, სკოლის ძირითადი პროგრამა მოიცავს რვა მთავარ დისციპლინას: ზნეობრივი აღზრდა, კორეული ენა, საზოგადოებათმცოდნეობა, არითმეტიკა, ბუნებისმეტყველება, ფიზიკური აღზრდა, მუსიკა და სახვითი ხელოვნება. პირველ და მეორე კლასებში ზოგიერთი საგანი გაერთიანებულია. მეოთხე კლასიდან მოსწავლეებს ემატებათ საგნები, რომლებიც გულისხმობს პრაქტიკული უნარ-ჩვევებისა და ხელობათა სწავლას.

სასკოლო პროგრამას განათლების სამინისტრო ადგენს და იგი ყოველ 10 წელიწადში ერთხელ გადაიხედება. თითოეულ სკოლა ვალდებულია, ამ პროგრამაში დასახული პრიორიტეტები გაითვალისწინოს, თუმცა სასწავლო დაწესებულების ხელმძღვანელობას შეუძლია სხვა დისციპლინების დამატებაც.

2011 წლიდან, კორეის განათლების სამინისტროს ინიციატივით, სახელმწიფო ბიუჯეტიდან გამოიყოფა ორ მილიარდ დოლარზე მეტი ბეჭდური სახელმძღვანელოების ელექტრონული პლანშეტებით ჩასანაცვლებლად. ამ პროექტის ავტორთა აზრით, სახელმძღვანელოების ამ ფორმატით გამოცემის შემთხვევაში დიდი ოდენობის თანხა დაიზოგება.

დღევანდელ კორეელ მოსწავლეებს, რომლებიც სკოლასთან ერთად დამატებით კურსებსა და წრეებზეც დადიან, ხშირად ზრდასრულ ადამიანებზე დატვირთული გრაფიკი აქვთ. საზოგადოდ, კორეული (როგორც ოჯახური, ისე სასკოლო) პედაგოგიკის დამახასიათებელი ნიშანია სიმკაცრე, რომელიც ბავშვს აჩვევს პასუხისმგებლობას და შრომას. ათი მოსწავლიდან ცხრა დამატებით კერძო გაკვეთილებზე დადის. მათ ცოტა დრო აქვთ დასასვენებლად. შენიშნულია, რომ კორეელი მოსწავლეები უფრო ნაკლებს თამაშობენ, ვიდრე მათი დასავლელი თანატოლები. ამასთან, ისინი, როგორც წესი, ჯანსაღ გარემოში იზრდებიან (არასრული ოჯახები, ალკოჰოლიზმი, მოზარდთა კრიმინალი და ნარკომანია კორეაში თითქმის არ არსებობს) და იძულებულნი არიან, საკმაოდ ადრე დაიწყონ ზრდასრული ადამიანის ცხოვრება, ეს კი გამოწვეულია სოციალური მობილობის სპეციფიკურად კორეული სისტემით, რომელშიც კარიერული წინსვლის ერთადერთი გზა არსებობს – განათლება, რომლის მიღებაც არ არის ადვილი. ამ პირობებში კორეელი ბავშვი ძალიან ადრე ეჩვევა საკუთარ საქციელზე პასუხისმგებლობას და სწავლა-განათლებისთვის უფრო მეტი დროისა და ენერგიის დახარჯვას, ვიდრე ეს არაკონფუციანურ ქვეყნებშია. ამასთან, როგორც კორეელი სოციოლოგები აღნიშნავენ, განათლებაზე ასეთი მკაცრი ორიენტაცია უფრო მეტად ქალაქურ გარემოში გაზრდილ მოსწავლეებს ახასიათებთ. სოფლად ამ საკითხისადმი შედარებით მშვიდად არიან განწყობილნი.

კორეელები სკოლაში 12 წელიწადს სწავლობენ. იქ გამუდმებით დგება რეიტინგები და ყველა მოსწავლე მიისწრაფის, რაც შეიძლება მაღალი ადგილი დაიკავოს მასში – წინ ხომ უნივერსიტეტში ჩარიცხვა ელით, უმაღლეს სასწავლებლებში კი სკოლის მონაცემებს სერიოზულად ეკიდებიან.

კორეელ მშობლებს შვილები სხვადასხვა სახის ზოგადსაგანმანათლებლო კურსებზე შეჰყავთ. ამჟამად განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობს მუსიკა, ბალეტი, ხატვა და ტრადიციული კალიგრაფიის სწავლება. რასაკვირველია, ინგლისური ენაც. კორეელებს კარგად ესმით, რომ ამ ენის გარეშე მომავალ თაობას გაუჭირდება წარმატების მიღწევა თანამედროვე სამყაროში.

სკოლის ბოლო 3-4 წელი კორეელი მოსწავლისთვის ინტენსიური გამოცდების პერიოდია. ამ დროს მოზარდი დღეში დაახლოებით ათ საათს უთმობს მეცადინეობას რეპეტიტორებთან ურთიერთობის ჩათვლით.

კორეული სკოლის დაწყებით კლასებში, წესისამებრ, 50-60 მოსწავლეა, რაც დასავლეთის ქვეყნებისთვის ფანტასტიკური ციფრია, კორეაში კი ასეთი კლასი ადვილი სამართავია, მასწავლებლებს დისციპლინასთან დაკავშირებული არავითარი პრობლემა არ გააჩნიათ. მათი ავტორიტეტი, რომელიც მშობლების გავლენითაც არის გამყარებული, საკმაოდ მტკიცეა.

ამ ქვეყანაში ბავშვების აღზრდისას პურიტანულ ტრადიციებსაც მიმართავენ. კორეის საშუალო სკოლების უმრავლესობა გენდერული ნიშნითაა დაყოფილი – ვაჟები და გოგონები სხვადასხვა სკოლებში სწავლობენ. ეს გარემოება არ აღიქმება უჩვეულოდ, რადგან სავსებით შეესაბამება კორეელი ხალხის ტრადიციულ წეს-ჩვეულებებს. კორეული საზოგადოების მაღალ ფენებშიც მიღებულია ბიჭებისა და გოგონების განცალკევებული აღზრდა.

სამხრეთ კორეის მთავრობის მიერ განათლებაზე დახარჯული თანხა ერთ-ერთი ყველაზე დიდია მსოფლიოში. ზოგიერთი მონაცემებით, ის ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის 7 პროცენტს უახლოვდება. ეს რიგით მეორე მაჩვენებელია დანიის შემდეგ. ასეთ მაღალ ხარჯს არა მხოლოდ სახელმწიფო, არამედ თითოეული ოჯახი გაიღებს. ჯანდაცვისა და სოციალური პრობლემების კორეული ინსტიტუტის გამოკითხვით, კორეელთა ნახევარზე მეტს მიაჩნია, რომ სწორედ შვილების განათლებისთვის დახარჯული ფულია ყველაზე დიდი ტვირთი მათი ოჯახური ბიუჯეტისთვის. კერძოდ, იმ თანხის 56 პროცენტზე მეტი, რომელსაც ყოველთვიურად ხარჯავს საშუალო კორეული ოჯახი, ბავშვების აღზრდა-განათლებასა და შენახვას ხმარდება.

მასწავლებლობა სამხრეთ კორეაში დაფასებული პროფესიაა. ის გულისხმობს შრომისთვის საუკეთესო პირობებს, სტაბილურობას და მაღალ ხელფასს. მასწავლებელი საშუალოდ 41 000 ევროს ეკვივალენტს იღებს წელიწადში, ზოგიერთ შემთხვევაში კი ეს თანხა 60.000 ევრომდეც აღწევს. ყველა მასწავლებელი ვალდებულია, ჰქონდეს ბაკალავრის ხარისხი, შერჩეული მასწავლებლები კი უნივერსიტეტდამთავრებულთა მხოლოდ საუკეთესო 5 პროცენტს შეადგენენ.

მოამზადა დავით თინიკაშვილმა

არისტოკრატი აირები

0
კიბის ქვეშ, სარდაფში, ცხოვრობდა მხატვარი. სიცივისგან ხელები უკანკალებდა, მაგრამ ფუნჯს ხელიდან არ უშვებდა. სიბნელისგან თვალები ეწვოდა, მაგრამ ხატვას თავს არ ანებებდა. სიღატაკეში გარდაიცვალა და ხალხს, რომელსაც მისი გენიალურობისა არ სჯეროდა, სამაგიერო იმით გადაუხადა, რომ თავისი საფლავიც არ დაუტოვა…
1962 წელი. პარიზი. საფრანგეთის საუკეთესო მუზეუმი – ლუვრი. ცხენოსანთა საპატიო ესკორტი პირველ დამთვალიერებლებს მიესალმება.

ეს ნიკალას ნახატების პერსონალური გამოფენაა მოცეკვავე მარგარიტას სამშობლოში.

1962 წელი. ვანკუვერი, კანადა. ინგლისელმა ქიმიკოსმა ნეილ ბარტლეტმა ქსენონის ჰექსაფთორპლატინატის სინთეზირება შეძლო. რეაქცია პლატინის ჰექსაფთორიდსა და ქსენონს შორის წარიმართა, რითაც კიდევ ერთხელ დამტკიცდა, რომ სათანადო პირობებში ინერტული აირები რეაქციაში შედიან.

დღეს ქიმიის არისტოკრატებზე – ინერტულ გაზებზე ვსაუბრობთ.

ჯერ გავიცნოთ – ვინ არიან, რა ჰქვიათ, სად ცხოვრობენ. 

მათი სახელებია: ჰელიუმი, ნეონი, არგონი, კრიპტონი, ქსენონი, რადონი.

ცნობილი იზოტოპები: ჰელიუმისა – ორი, ნეონისა და არგონისა – სამ-სამი, კრიპტონისა – ექვსი, ქსენონისა – ცხრა.
მისამართი: ქიმიურ ელემენტთა პერიოდული სისტემა, მერვე ჯგუფის მთავარი ქვეჯგუფი. ასე ერთად აქ დაუდვიათ ბინა, თორემ წარმოშობით სხვადასხვა მხარიდან არიან: ჰელიუმი კოსმოსიდან გახლავთ; ნეონის ძირითადი მასა ატმოსფეროშია, ნაწილი კი ქანებშია დარჩენილი და მინერალურ წყლებს გამოაქვთ არგონთან ერთად; ურანის სპონტანური დაშლის შედეგად კრიპტონი მიიღება, ურანისა და თორიუმის სპონტანური გარდაქმნის შედეგად კი ქსენონი. კრიპტონისა და ქსენონის უმეტესი ნაწილი კოსმოსური წარმოშობისაა და დედამიწის ატმოსფეროშია შემოჭრილი. აი, რადონი მხოლოდ დედამიწის მიმდებარე ატმოსფეროშია და რაც უფრო მაღლა  ავდივართ, მით უფრო მცირდება მისი ოდენობა.

ქიმიური არისტოკრატების აღმოჩენის ამბავი ისეთი დრამატულია, რომ კარგი ქიმიური დეტექტივის საფუძვლად გამოდგება.

მე წერა არ მეზარება, თქვენ – კითხვა, ამიტომ ყველაფერს ახლავე მოგიყვებით.
ინგლისელმა ფიზიკოსმა ჯონ რელეიმ, რომელიც აირთა სიმკვრივესა და მოლეკულურ მასებს იკვლევდა, შეამჩნია, რომ ჰაერიდან მიღებული აზოტი უფრო მძიმე იყო, ვიდრე ამონიუმის ნიტრატის დაშლით მიღებული იგივე გაზი. განსხვავება არც ისე დიდი, მაგრამ მუდმივი გახლდათ და აღემატებოდა ექსპერიმენტული ცვალებადობის ზღვარს. რელეიმ დახმარება სხვა მეცნიერებს სთხოვა. პირველი უილიამ რამზაი გამოეხმაურა და ერთობლივი კვლევით ქიმიკოსებმა პირველი ინერტული აირის –  არგონის არსებობა დაადგინეს.

რამზაიმ ამ მიმართულებით კვლევა განაგრძო და კიდევ ოთხი ახალი ინერტული გაზი აღმოაჩინა. ორი წლის დაძაბული შრომის ფასად მან მიიღო 300 მლ ქსენონი, რისთვისაც 77,5 მილიონი ლიტრი, ანუ 100 ტონა ჰაერის გადამუშავება მოუწია.

1899 წლის ერთ დღეს ერნესტ რეზერფორდმა თორიუმის რადიაქტიური დაშლისას აღმოაჩინა, რომ პროცესს უცნობი გაზის გამოყოფა ახლდა თან. ეს გაზი ინერტული აირების უკანასკნელი წარმომადგენელი რადონი აღმოჩნდა. ამ სახელით იგი უშუალო „ბირთვული წინამორბედის” – რადიუმის მიხედვით მონათლეს.

ელემენტები კი აღმოაჩინეს, მაგრამ მათ, თითქოს პირი შეკრესო, არავისთან ისურვეს რეაქციაში შესვლა – არც ქლორთან, არც მეტალებთან, არც მჟავებთან, არც ტუტეებთან… ერთი სიტყვით, სრული ინერტულობა გამოამჟღავნეს. ამიტომაც ეწოდათ ინერტული გაზები, ხატოვნად – „ქიმიის არისტოკრატები”.

აქ აუცილებლად დაიბადება ერთი კითხვა: რა საჭიროა ქიმიური ელემენტის აღმოჩენა, თუ ის ვერაფერში გამოვიყენეთ? საერთოდ, შეიძლება კი ასეთი ინერტული აირების გამოყენება?

შეიძლება და მერე როგორ!

ჰელიუმი ფართოდ გამოიყენება ბირთვულ ენერგეტიკაში. ჰელიუმით ატმოსფეროში ელექტროშედუღებას ახდენენ და უჟანგავ ფოლადს, ვოლფრამს და სხვა მეტალებს აწრთობენ. სამაცივრო დანადგარებში ძალიან დაბალი ტემპერატურის მისაღებად თხევადი ჰელიუმი გამოიყენება. მისგანვე იღებენ ხელოვნურ სასუნთქ ნარევს. სიმსუბუქისა და ინერტულობის გამო ჰელიუმს აეროსტატების ასავსებად იყენებენ.

მიყვარს უცხო ქალაქში ღამით სეირნობა. თითქმის ყოველ ნაბიჯზე შეხვდებით ფერადი ნათურებით აჭრელებულ სარეკლამო ბანერებს. ჰოდა, იცოდეთ, ეს ნათურები ნეონისა და არგონისაა. ამავე აირებს იყენებენ სხვადასხვა განათების (გზის მაჩვენებელი შუქურა, სასიგნალო ნათურა) მოსაწყობად. ნეონით ელექტროვაკუუმურ ხელსაწყოებსაც ავსებენ, არგონმა კი მეტალურგიულ და ქიმიურ პროცესებში პოვა გამოყენება.

კრიპტონი, ქსენონი და რადონი ფართოდ გამოიყენება ტექნიკასა და ყოფა-ცხოვრებაში. კრიპტონი მცირე თბოტევადობის გამო სხვა ელნათურებზე, სულ მცირე, 30%-ით მეტ სინათლეს იძლევა, ამიტომ მისი გამოყენება ეკონომიკურად ხელსაყრელია. კრიპტონის ხელოვნური რადიაქტიური იზოტოპი გამოიყენება „ატომური ნათურების” დასამზადებლად, რომლებიც თითქმის 10 წლის განმავლობაში ელექტრობის მიწოდების გარეშე ანათებენ. მედიცინაში კრიპტონისა და ჟანგბადის ნარევს ზოგადსაანესთეზიო საშუალებად იყენებენ (ოღონდ შედარებით ძვირი ღირს).

ქსენონი ბირთვულ რეაქტორებში გამოიყენება თბური ნეიტრონების შთანმთქმელად.

რადონს რადონოთერაპიისთვის იყენებენ, მცირე კონცენტრაციით კი – სამკურნალო აბაზანებისთვისაც. მისი ჩასუნთქვა სახიფათოა, რადგან ხსნადობის გამო ორგანიზმში დიდხანს რჩება და ავთვისებიან სიმსივნეს იწვევს.
აქვე ისიც უნდა ითქვას, რომ ინერტული აირები მომწამლავი არ არის, მაგრამ თუ გარემოში მათი კონცენტრაცია გაიზარდა, ჟანგბადისა კი, პირიქით, შემცირდა, ადამიანმა შესაძლოა გონი დაკარგოს და მოკვდეს კიდეც.
ქიმიის არისტოკრატების აღმოჩენის შემდეგ მათი თვისებების შესწავლის დროც დადგა.

ჰელიუმი, ნეონი, არგონი, კრიპტონი, ქსენონი და რადონი თავისუფალ მდგომარეობაში უფერულია, ელექტრული განმუხტვის დროს კი საოცარ ფერებად ანათებს: ჰელიუმი – მომწვანოდ, ნეონი – ნარინჯისფრად, კრიპტონი  – მომწვანო-მოყვითალოდ, ქსენონი და არგონი – ცისფრად.

წყალში ეს აირები შედარებით ცუდად იხსნება. რაც მეტია მათი ატომური მასა, მით უკეთესია წყალში ხსნადობა. ორგანულ გამხსნელებში მათი ხსნადობა წყალში ხსნადობას აღემატება.

ინერტულ გაზებში მოქმედი ვან-დერ-ვაალსის ძალები, რომლებიც ატომების ურთიერთქმედებას განაპირობებს, ყველაზე სუსტია. ამ ძალების მოქმედება ინერტული აირების ატომების ზომებსა და ელექტრონულ ღრუბელთა დიფუზურობასთან ერთად იზრდება.

მოგვიანებით გაირკვა, რომ ეს ჩვენი არისტოკრატები სპეციფიკურ პირობებში მაინც კადრულობენ ქიმიურ პროცესებში მონაწილეობას. ამის დამადასტურებელ ფაქტებს ქიმიის ნებისმიერ სახელმძღვანელოში ნახავთ. ნეილ ბარტლეტმაც ხომ კიდევ ერთხელ დაადასტურა ეს 1962 წელს.

ამჟამად ქსენონის ცნობილი ნაერთების რიცხვი 100-ს აჭარბებს, კრიპტონისა – ორ ათეულს. სინთეზირებულია რადონის რამდენიმე ნაერთი. არგონისა მხოლოდ ე.წ. კლატრატებია ცნობილი, მაგ., Ar·6H20. აქ არგონი ქიმიურ ბმებს არ წარმოქმნის, ის ყინულის კრისტალურ მესერშია ჩართული. ჰელიუმისა და ნეონის ქიმიური ნაერთები ჯერჯერობით მიღებული არ არის.

საიდან შეიძლება ამ არისტოკრატების მიღება?

ბუნებრივი ნახშირწყალბადური გაზები ის ძირითადი წყაროა, რომლისგანაც ფართო საწარმოო მასშტაბით იღებენ ჰელიუმს. შესაძლებელია მისი მიღება ატმოსფეროს ჰაერიდანაც. თხევად-წილადური გამოხდით მიიღება ჰელიუმ-ნეონის ნარევი. თხევადი კრიპტონი და ქსენონი ჰაერის ყველაზე ნაკლებად აქროლადი კომპონენტებია, ამიტომ მათ მისაღებად საჭიროა თხევადი ჰაერის ნარჩენების წილადური გამოხდა. არგონს დიდი რაოდენობით შეიცავს ჰაერი, მაგრამ მისი გამოყოფა ძნელია, რადგან არგონის დუღილის ტემპერატურა აზოტისა და ჟანგბადის დუღილის ტემპერატურის ინტერვალშია მოქცეული. ამ გზით მიღებული არგონი შეიცავს აზოტს და ჟანგბადს, რომელთა მოსაცილებლად კვლავ საჭიროა წილადური გამოხდა ანუ რექტიფიკაცია. რადონი მხოლოდ რადიაქტიური წარმოშობისაა და მისი მიღება რადიუმის დაშლით შეიძლება. რადონის იზოტოპები მიიღება თორიუმისა და აქტინიუმის მწკრივში.
გუშინ ნიკალა და ინერტული აირები დამესიზმრა. ბევრი ვიფიქრე, რა საერთო უნდა ყოფილიყო მათ შორის…
ფიროსმანი სულით არისტოკრატი იყო. ინერტული აირებიც ხომ ქიმიის არისტოკრატები არიან. სიზმარი კი უთუოდ იმის მანიშნებელი იყო, რომ მათზე დამეწერა.
ჰოდა, აბა, წინააღმდეგობას ხომ ვერ გავუწევდი?

Love Is

0
ამას + ის = სიყვარულს. ეს იყო კლასიკური ფორმულა, რომლის კედლებზე წერაში ელემენტარული მათემატიკის გაკვეთილები ყველას დაგვეხმარა, ამ საგანში სრულიად უუნაროებსაც კი, მაგალითად, ისეთებს, როგორიც მე ვარ. სხვა საქმეა, რომ ზოგჯერ პასუხი მცდარი აღმოჩნდებოდა ხოლმე და კედელზეღა რჩებოდა მყარად. მერე დრო – ყველაზე ულმობელი და, მე თუ მკითხავთ, უსამართლო მასწავლებელი – მოდგებოდა და შლიდა. ახალი მოსწავლეებისთვის.

სკოლაში კიდევ ეგრეა – კლასში ყველას ერთი გოგო უყვარს, თუნდაც სხვაც ბევრი იყოს ლამაზი. თქვენც მშვენივრად იცით ეს ამბავი – უამრავ სხვა ჭირსა თუ სიკეთესთან ერთად, ადამიანები ამკვიატებლებიც ვართ. ნუ მოვყვებით ახლა ამის თაობაზე ფსიქოანალიტიკურ წიაღსვლებს, შორს წაგვიყვანს. უბრალოდ, უკან მივიხედოთ და ჩვენი ტკბილ-მწარე სიყვარულები გავიხსენოთ, ზოგჯერ – სულაც გაუთქმელი და შემდეგ ომობანას თამაშებში მოხდილი, როცა მეზობლის ბავშვს ისე გამეტებით ვესროდით სათამაშო ავტომატის ვირტუალურ ტყვიებს, თითქოს ყველაფერში ის ყოფილიყოს დამნაშავე, ყვირილით: „მოგკალი, მკვდარი ხარ!” – და პასუხად გვესმოდა: „ამცდა, აგერ ჩამიარა”. ომობანა ცალკე საგაა, მაგრამ ამაზე – სხვა დროს.

„ნაკლეიკებით” თამაში ხომ გახსოვთ? ხელებგადატყავებულები ვბრუნდებოდით შინ „ტურბოების” და „ფინალ 94-ის” კოლექციონერები. რაც მეტი გვქონდა, იმით ვაწონებდით თავს ჩვენი სიყვარულის საერთო ობიექტს. კიდევ – ჩხუბით. ან თურქეთიდან ჩამოტანილი ბოტასებით. ან თბილისიდან ჩამოტანილი „სნიკერსით”. ზოგი – იმითაც, რომ მამამისმა ვიდეო იყიდა, სახლში გადმოყვანილი შუქი ჰქონდა და წუხელ „დვაინოი უდარს” უყურა, ან უაზრო, ხმამაღალი ლაპარაკით. სწავლით თავის მოწონება მე არ გამიგონია. იქნებ სადმე ხდებოდა კიდეც, ჩემს სკოლაში – არა.

ბაღში, მახსოვს, შეყვარებულს ფეხსაცმელებს ვაცმევდი წასვლის წინ და სანამ მშობლები არ მოაკითხავდნენ, ველოდით მე და ჩემს წასაყვანად მოსული მამაჩემი. აი, სკოლაში, პირიქით, დესტრუქციული სიყვარული იყო წინა ფლანგზე – ჩანთის არევა, წიგნების დაჩხაპნა, თმის აწეწვა… მოკლედ, თქვენთვის კარგად ნაცნობი და უცნაურ-საცნაური ყველა საქმე.

ეს „სიყვარულის ახსნა” ხომ საერთოდ მაგიური სიტყვაშეთანხმებაა. როგორც ფეხბურთელი ვეღარ დადგება ჩემგან, ისე მეგონა, რომ სიტყვა „მიყვარხარს” ვერ წარმოვთქვამდი. ნამეტანი რთული ამბავი იყო, ნამეტანი. სადღაც მეშვიდე კლასში გავიგე, რომ ვიღაც გოგოს იქით „აუხსნია სიყვარული” ბიჭისთვის და დიდად გავოცდი. მანამდე ეს გარდაუვლად ცალმხრივი საქმე მეგონა. თან ამ ახსნას რაღაც ფორმულა ჰქონდა, კლასიკური სიტყვების კომბინაცია, რომელიც ქიმიის გაკვეთილივით უნდა დაგეზეპირებინა.

მაშინდელი facebook-ი მეგობრობის დღიური იყო, იქ ეწერა მთელი CV და „რილეიშენშიპები” და სხვაც ყველაფერი ჩვენ შესახებ. სიტყვა „სიმპათია” პირველად იმ რვეულებიდან მახსოვს. „თქვენი სიმპათია”, – ეწერა კითხვაში. და მერე – ჩამჭრელი: „ანტიპათია?”

და ლეგენდარული საღეჭი რეზინი პატარა გოგოთი და ბიჭით, ჩემს პატარა ქალაქში ძნელად რომ იშოვებოდა, ძვირი ღირდა და უცნაური გემო ჰქონდა. აი, სწორედ სიყვარულივით. აღარც კი მახსოვს, ბოლოს როდის დავღეჭე. როდის დავღეჭე და გადმოვაგდე. არა, ვთქვათ ეს ერთი შეხედვით უხეში სიტყვა – გადმოვაფურთხე. მასთან ერთად ჩემი ბავშობის სიყვარულებიც დაცვივდა სადღაც…
კევმა ფეხსაცმელზე მიწებება იცის. ვეღარ მოიშორებ.

ყველაზე კონსულტანტები, ყველაზე მრევლები

0

ჟურნალისტმა ნინია მაჭარაშვილმა, ბათუმიდან სტივენ კინგისათვის შესაშური ამბავი გვამცნო: წიგნის მაღაზიათა ქსელ, „ლამპარის” კონსულტანტებმა, მწერალ ზაზა ბურჭულაძის „ხსნადი კაფკას” მაღაზიაში არსებული ყველა ეგზემპლარი საკუთარი ჰონორარით შეიძინეს და ცეცხლს მისცეს. ამასთანავე უკადრისობენ მიშელ უელბეკისა და პაულო კოელიოს ნაწარმოებების გაყიდვას, რამეთუ უხამსობაა. ის დროა, მილოშ ფორმანმა ბებერი უკანალი წამოწიოს და 1996 წლის ფილმის გაგრძელება გადაიღოს: „მრევლი მიშელ უელბეკის წინააღმდეგ”.

„ელემენტარული ნაწილაკების” მმუსვრელი კონსულტანტები რომ გულმკვდარი ჯვაროსნები არიან, ამაზე მაღაზიათა ქსელის მფლობელიც ყაბულს ყოფილა: მამა ბასილის მრევლს ვასაქმებ მხოლოდო. კაცი ოდენ ექსპერტებს ეძებს და შევეშვათ, თავის საქმეა.
აჩრდილი დადის საქართველოში, აჩრდილი აიათოლა ჰომეინისა. იმ ჰომეინის, რომელმაც სალმან რუშდის სიკვდილი ბრძანა და მსუყე გასამრჯელოც დააწესა მის თავზე, როცა 1988 წელს „სატანური სტროფები” გამოიცა. რუშდიზე და ყველა დანარჩენზე, ვინც წიგნის დაბეჭდვაში მონაწილეობა მიიღო. საქართველოში იოზიფ გებელსის აჩრდილიც შემოეხეტა. იმ გებელსის, 1933 წელს ბერლინში წიგნებით კოცონი რომ ააგიზგიზა. წიგნებით, რომლებიც ნაციონალ-სოციალისტური იდეოლოგიაზე აუგის მთქმელი იყო. ჩვენსას ირანული აჩრდილიც დაიარება. ის აჩრდილი გაბრიელ გარსია მარკესის „ჩემი ნაღვლიანი მეძავების გახსენება” 2007 წელს ჯერ შეცვლილი სათაურით რომ ჩაუშვა, მერე კი დახლებიდან ააორთქლა.
ერთი კია – ირანშიცა და გერმანიაშიც წიგნებისა და ავტორების ბედი ძლიერთა ამა ქვეყნისათა გადაწყვიტეს. საქართველოს წიგნის ზოგიერთ მაღაზიაში კი, იქ სადაც წესით სინათლე ყველაზე თვალისმომჭრელი უნდა იყოს, სინამდვილეში ჯოჯოხეთურად ბნელა. უჩინო მოქალაქეები, რომლებიც მთელ დღეს წიგნების გარემოცვაში ატარებენ და პოტენციურად ლიტერატურა ძლიერ უნდა უყვარდეთ, ღმერთის სახელით წვავენ მათ. ღმერთის, რომელსაც მეც და ისინიც ვემორჩილებით და რომელსაც წიგნების დაწვა ჩვენთვის არცერთ სწავლებასა და ქარაგმაში არ დაუვალებია – მან თავისუფლება გვიბოძა და თუკი ჩვენ ამ თავისუფლებას ვზღუდავთ, გამოდის, რომ საკუთარი გონებიდან ღმერთსაც ვაძევებთ. ნელ-ნელა. კრძალვითა და ცახცახით.
ერთიცაა – ჩვენი თვითმარქვია ჯვაროსნები, აითოლა ჰომეინისა და იოზიფ გებელსისგან განსხვავებით მხდალები და უფრო ეგოისტები არიან. ბურჭულაძის წიგნების დაწვით მკითხველის „გზა შეცდომილზე” დადგომისგან დახსნას კი არ ცდილობენ, არამედ თავიანთ წილ სასუფეველზე ჩაფიქრებულან, რადგან მიაჩნიათ, რომ ეროტიკანარევი ლიტერატურის სხვისთვის გაზიარება, მათ სულებს სამოთხიდან ნაბიჯ-ნაბიჯ აძევებს. სიმხდალე იმაშიცაა, რომ უსახელო ჯვაროსნები ეროტიული სტრიქონების გამო ებრძვიან ზაზა ბურჭულაძეს, მაგრამ ხმას ვერ იღებენ მიხეილ ჯავახიშვილზე. ან იქნებ ჯაყოსა და მარგოს ურმული ეპიზოდი არ წაუკითხავთ? ებრძვიან გადამთიელ მიშელ უელბეკს, მაგრამ კონსტანტინე გამსახურდიანზე ხმა ვერ დასცდებათ. თუ იქნებ არც ვარდისახარის ბლაგვ და ვნებიან მკლავებზე წაუკითხავთ? იმედია წაუკითხავთ, მაგრამ აი რაში უნდა იყოს საქმე – მათ ავტორიტეტების დაგმობის ისევე ეშინიათ, როგორც ვამპირებს დღის სინათლის ან ვერცხლის ტყვიის. ბურჭულაძის აკრძალვა კი დილა-საღამოს შეუძლიათ.

კიდევ ერთია – მგონია, რომ ლიტერატურა მწერლისთვისაცა და მკითხველისთვისაც კომპლექსებისგან თავის დახსნის წამალია. ამიტომაც, თითოეული ტექსტი, გინდაც მტკნარი ტყუილი იყოს, მაინც რეალობაა – თუნდაც ერთი ადამიანის რეალობა. უსახელო ჯვაროსნები და მათი თანამესუფრეები კი ცდილობენ ხელოვნურად და უნიჭოდ შენიღბონ რეალობა, სპილოს მაგიდის ტილო გადააფარონ. ისინი ჰგვანან იმ ცოლებს, რომლებიც ქმრების ღალატს იმ პირობით ეგუებიან, თუ ეს მათთვის შეუცნობელი იქნება. მათ იციან, რომ საქართველოში მისიონერული პოზის გარდა სხვაც არსებობს, მაგრამ სწამთ, რომ სხეულების სხვაგვარი შეერთება მხოლოდ გარყვნილ ერთეულთა ცხოვრების წესია.
უჩინო ჯვაროსნები ნელ-ნელა გაზრდიან კადრებს. წიგნის მაღაზიებში გაჩნდებიან მათი კლონები. მითუფრო, რომ იციან სად ეძიონ ნედლი მასალა. შეუტევენ ნაბოკოვს, მარკესს. მერე იქნებ ბოკაჩოსაც გადასწვდნენ. ისინი იბრძოლებენ ღმერთის სახელით, თუმცა მათ ქმედებებს უფლის მოძღვრებასთან არანაირი კავშირი არ ექნება. ისინი გახდებიან ცრუ მქადაგებელთა დოგმების კმაყოფილი ყმები და მათი ბორკილები კიდევ უფრო შედუღაბდება. ისეთ ყმას კი, ვისაც გათავისუფლების სურვილი არ სტანჯავს, ლიტერატურასთან არაფერი ესაქმება.

წინააღმდეგობის მოძრაობა „თეთრი ვარდი“

0

ბევრი ამტკიცებს, რომ მხოლოდ ზღაპარში შეიძლება, წარმოუდგენლად დიდი ბოროტება
რამდენიმე მამაცმა ადამიანმა დაამარცხოს, თუმცა ხანდახან ლეგენდები სარწმუნო და უტყუარ
ფაქტებს ეფუძნება. ევროპის უახლეს ისტორიაში ადგილი მყარად დაიმკვიდრა უმაგალითო თავდადებითა
და პრინციპულობით გამორჩეულმა სტუდენტურმა ჯგუფმა. მინდა, ამ საიდუმლო ორგანიზაციის
შესახებ მოვუთხრო ჩვენს მკითხველს და გამოვთქვა იმედი, რომ მასაც დაუბრუნდება დაუჯერებელი
ამბების რწმენა.

1942 წლამდე მიუნხენის უნივერსიტეტის რამდენიმე გამოუცდელი,
სრულიად ახალგაზრდა სტუდენტი განსაკუთრებული მწუხარებით ადევნებდა თვალს „ბებერ კონტინენტზე”
განვითარებულ სისხლიან მოვლენებს. და-ძმა ჰანს და სოფიე შოლებისათვის ყველაზე მიუღებელი
ებრაელ თანამოქალაქეთა მასობრივი დევნა და ფიზიკური განადგურება იყო. ქრისტიან პრობსტს
ოპოზიციონერ აქტივისტთა მკვლელობების უწყვეტი სერია და გერმანიის რასისტული პოლიტიკა
უკარგავდა უმოქმედო, მშვიდი საუნივერსიტეტო ცხოვრების სურვილს. ვარშავის საკონცენტრაციო
ბანაკის ხილვით შეძრწუნებული ალექსანდრ შმორელი და ვილი გრაფი კი თავიანთ ქვეყანაში
დაუყოვნებელი, სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ცვლილებების აუცილებლობას ხედავდნენ. ხუთივეს
ერთი საფიქრალი აერთიანებდა – ახალგაზრდებს დანაშაულად მიაჩნდათ ნაციონალ-სოციალისტების
მიერ დაშინებული და შევიწროებული გერმანელი ხალხის უპირობო, დამამცირებელი დუმილი.
მათ სამოქალაქო წინააღმდეგობის მოძრაობა წამოიწყეს და მას „თეთრი ვარდი” (
Weisse Rose) უწოდეს – სახელი, რომელიც მეცნიერებს ბოლომდე დღესაც
ვერ აუხსნიათ.

თავდაპირველად ბავარიელმა სტუდენტებმა ყურადღება ადგილობრივ
აკადემიურ საზოგადოებაზე გაამახვილეს. 1942 წლის ზაფხულის თვეებში მოძრაობა „თეთრი
ვარდის” წევრებმა პროფესორ კურტ ჰუბერის დახმარებით მთელ ქალაქში ასობით ანონიმური
წერილი დააგზავნეს. ახალგაზრდები ინტელექტუალურ წრეებს ყოველდღიური სისხლისღვრის შეჩერებასა
და ნაციზმის წინააღმდეგ მოქმედებაში დახმარებას თხოვდნენ. აქტივისტთა პირველი ნაბიჯი
წარუმატებელი აღმოჩნდა და უპასუხოდ დასრულდა. პირად უსაფრთხოებასა და კეთილდღეობაზე
ორიენტირებულმა, უიმედოდ გულხელდაკრეფილმა და დამფრთხალმა ადამიანებმა უცნობ პირთა
წამოწყება აბსურდულ პროვოკაციად მიიჩნიეს და განზე გადომა ამჯობინეს.

უიღბლობამ მეგობრები ვერ შეაჩერა. ამჯერად მათ საპროტესტო
განცხადებების სტიქიურად მიმოფანტვის სტრატეგია აირჩიეს. მატერიალური მდგომარეობის
მკვეთრი გაუარესებისა და სიცოცხლის რისკის ფასად აქტივისტებმა დაამზადეს ცხრა ათასამდე
ანტიმილიტარისტული, ანტიიმპერიალისტური და ანტინაცისტური პროკლამაცია, რომლებიც სამხრეთ
გერმანიისა და ავსტრიის ქალაქებში საიდუმლოდ გაავრცელეს. „მესამე რაიხის” მკვიდრმა
მოსახლეობამ მრავალწლიანი პაუზის შემდეგ პირველად მოისმინა განსხვავებული და სენსაციური
აზრი. „თეთრი ვარდის” მიერ დაბეჭდილ ფურცლებზე ეწერა: „ჰიტლერი ომს ვეღარ მოიგებს,
მას მხოლოდ სისხლისღვრის გახანგრძლივება შეუძლია… ნუ მალავთ საკუთარ სიმხდალეს გონიერების
მანტიის ქვეშ, ნაციონალ-სოციალისტთა დამარცხება გერმანიის უპირველესი საზრუნავი უნდა
გახდეს!”

რამდენიმე უშიშარი ადამიანის გაბედულმა მოქმედებამ საზოგადოებაში
გამოძახილი მალევე პოვა. 1943 წლის იანვარში მიუნხენის უნივერსიტეტის 470 წლის იუბილეზე
სასწავლებელში სტუმრად მისულ ბაიერნის ნაცისტ პრემიერ-მინისტრს სტუდენტებმა პროტესტით
უმასპინძლეს. მოულოდნელი წინააღმდეგობით წამიერად დაბნეულ გესტაპოს პარალელურად ახალი
თავსატეხი გამოუჩნდა – დილით ქალაქის ქუჩებში გამოსულ მოქალაქეებს უნივერსიტეტის გალავანსა
და სხვა შენობებზე „თეთრი ვარდის” მხარდამჭერთა მიერ გაკეთებული წარწერები დახვდათ.
ყველა კედელზე, სადაც კი ხელი მიუწვდებოდათ, მეამბოხეები ერთი კვირის განმავლობაში
ყოველღამე ზეთის საღებავებით წერდნენ: „ძირს ჰიტლერი”, „თავისუფლება”.

ბუნებრივია, სასტიკ რეჟიმს არ გასჭირვებია ხუთი სტუდენტის
დაკავება. პირველი შოკის გადალახვის შემდეგ საიდუმლო პოლიციის თანამშრომლებმა სპეციალური
ოპერაცია დაგეგმეს. გესტაპოელებმა მოწინააღმდეგეები მაშინ დააკავეს, როდესაც ისინი
უნივერსიტეტის ყველაზე ხალხმრავალ დარბაზში, მაღალი თაღიდან ასობით ახალ პროკლამაციას
ყრიდნენ. როგორც მოსალოდნელი იყო, ნაცისტებმა სტუდენტური ჯგუფის ყველა წევრი მოდერნიზებულ
გილიოტინაზე გაისტუმრეს. თუმცა ამბავი აქ არ დამთავრებულა. „თეთრი ვარდის” გმირული
თავგადასავალი მილიონობით ადამიანმა შეიტყო, იმპერიის ყველა კუთხეში გააქტიურდნენ არალეგალური
ორგანიზაციები, რომლებიც უკანასკნელ წუთამდე ებრძოდნენ რეჟიმს და მხარს უჭერდნენ ანტიფაშისტურ
კოალიციას.

დღეს ლუდვიგ მაქსიმილიანის სახელობის მიუნხენის უნივერსიტეტის
წინ, ქვაფენილზე, მეტალის ფირფიტებისგან დამზადებული პატარა მონუმენტია, რომელსაც „თეთრი
ვარდის” პროკლამაციების ფორმა აქვს. ძეგლი არაჰუმანური რეჟიმის წინააღმდეგ უიარაღო
ბრძოლისა და უშიშარი სამოქალაქო წინააღმდეგობის სიმბოლო გახლავთ. მონუმენტი ყველა გამვლელს
შეახსენებს: უდიდესი ბოროტებაც კი ოდესმე მარცხდება, ხოლო მისი განადგურება გაბედული
ადამიანების პატარა ნაბიჯებით იწყება.

ტექსტები და გაკვეთილები

0

ამქვეყნად იმდენნაირი ტექსტია, რამდენნაირი ადამიანიც არსებობს.

ზოგი ძალიან ხმაურიანი და მყვირალაა, დაწერისთანავე მოდური ან ბოლომდე შეუმჩნეველი, ზოგი – ძალიან მშრალი ან, პირიქით, ზედმეტი სენტიმენტალობისგან დანოტივებულიც კი, ზოგს მკვეთრად გამოხატული ხასიათი აქვს, ზოგი კი სრულიად უნებისყოფოა, ზოგი მარილიანია და ზოგი – მლაშე, ზოგი – ადვილად გასაგები, ზოგი კი უძველესი ლურსმული წარწერებივით ასო-ასო ამოსაკითხი და ამოსაცნობი, ზოგი პლასტმასის ერთჯერად ჭურჭელს ჰგავს, ზოგი – მეთექვსმეტე საუკუნის იტალიური ბროლის ნაკეთობას. ისეთი ტექსტებიცაა, რომლებიც არ არსებობს, მხოლოდ ვიღაცის ფანტაზიასა თუ ტყუილში ცოცხლობს.

ყოველდღიურ ცხოვრებაში ისე გვახვევია გარს ბგერათა გრაფიკული სახეები, პიქტოგრამები თუ იეროგლიფები, შეიძლება, შეედავო კიდეც ცნობილ ფილოსოფოსს, რომ ენობრივში კი არა, ტექსტობრივ სამყაროში ვცხოვრობთ და რეალურად მხოლოდ ის არსებობს, რაც დაიწერა და არა ის, რაც ითქვა და დასახელდა.

ამ ტექსტობრივ სამყაროს, მთელი თავისი მრავალფეროვნებით, ერთი დამახასიათებელი ნიშანი აქვს – მკითხველი სჭირდება. ტექსტამდე მკითხველის გზა კი ისეთივე რთული და წინააღმდეგობრივია, როგორიც ოდისევსის მოგზაურობა ჰადესის სამეფოში. მკითხველს ანუ ლიტერატურულ გურმანს აღზრდა სჭირდება, ეს კი ჩვენ, მასწავლებლებმა უნდა გავაკეთოთ.

წარმოიდგინეთ, რომ რომელიღაც ცნობილ და უთვალავსაცავიან ბიბლიოთეკაში მოხვდით, ჩვეულებრივ ბიბლიოთეკაში, სადაც არც კარტოთეკაა და, მით უმეტეს, არც უსინათლო ბიბლიოთეკარი, თავად უნდა გაერკვეთ და მოძებნოთ ის, რაც გინდათ.

შეგიძლიათ, ბორბლებიანი მაღალი კიბე მოიტანოთ, რომელიც მთავარი დარბაზის ერთ-ერთ ცივ კუთხეშია აყუდებული, თაროებთან მიაგოროთ და ძებნა დაიწყოთ, მაგრამ საცავი იმდენად დიდია, რომ ძებნას მთელი სიცოცხლე დასჭირდება და იქნებ სიკვდილამდე ვერც კი იპოვოთ ის, რასაც ეძებდით. გამოსავალი ერთია – გზამკვლევი გჭირდებათ ამ სამყაროში, რათა ყველანაირი ტექსტი დააგემოვნოთ, ყველანაირ სათქმელს მოუძებნოთ გასაღები, მით უმეტეს – თუ სკოლის მოსწავლე ხართ, დაბნეული, გვიანობამდე მეცადინეობთ ალგებრასა თუ ქიმიას, დღის მეორე ნახევარში კი გაუთავებლად დაგაწანწალებენ მუსიკიდან კუნგ-ფუზე, ჩოგბურთიდან ბალეტზე, ნორჩი კოსმონავტების წრიდან ახალგაზრდა გეოლოგების კლუბში.

რა უნდა ქნათ, თუ თქვენი ცხოვრების ტექსტი გჭირდებათ?

ის, რაც ბავშვურ ტკივილებს დაგიამებთ, გუნებას გამოგიკეთებთ, გულს გაგიხარებთ, საკუთარ ადგილს გაპოვნინებთ, თვითშეფასებას აგიმაღლებთ.

ზოგჯერ შეიძლება საახალწლო მისალოცი ბარათი იყოს თქვენი ცხოვრების ტექსტი, ზოგჯერ – რომელიღაც კულინარიული რეცეპტი, ანდა მაგიური შელოცვა თუ მწვალებლურად შერაცხული რომელიმე აპოკრიფი, თუნდაც რომელიმე წმინდანის ცხოვრება ან შუა საუკუნეების რომანტიკული ეპოსი.

დასაბამითგან იყო სიტყვა, ანუ, შესაბამისად, იყო ლიტერატურა.

ჩვენ, მასწავლებლები უნდა ვეცადოთ, მოსწავლეებს ისეთი ტექსტები ვუპოვოთ და ვაპოვნინოთ, რომლებიც შესაძლოა წაკითხული არც ჰქონდეთ, ან ჰქონდეთ, მაგრამ უგულისყუროდ, ან არც უგულისყუროდ, მაგრამ უყურადღებოდ, ვაპოვნინოთ და ტექსტების როგორც ფერადი შუშების სხვადასხვა პრიზმაში დანახვის სიამოვნებას ვაზიაროთ:

სტილის ლაკონურობასა და გენიალურ უბრალოებაზე საუბრობთ? აბა, აბიბოს ნეკრესელის ცხოვრებას ჩახედეთ. იცით, რა საოცარი სიყვარულის ისტორიაა მოთხრობილი ადამისა და ევას ცხოვრების აპოკრიფში, სადაც ცხრა მთას იქით მყოფი ადამი გრძნობს და განიცდის ევას სამშობიარო ტკივილებს? მეორე აპოკრიფში, რომელიც ღვთისმშობლის ჯოჯოხეთში მოგზაურობას ასახავს, ერთმანეთში ისეთი დოზითაა არეული სიკვდილი და სიცოცხლე, მაშინვე “ღვთაებრივი კომედია” გაგახსენდებათ. ვერლიბრისა და თანამედროვე პოეზიის ზომა და მეტრი გაინტერესებთ? – ქართულ ჰიმნოგრაფიას გადახედეთ, და არამხოლოდ ქართულს. მაგალითი გჭირდებათ? ინებეთ, აი, სად იწყება ბესიკ ხარანაული:

„ცასა ბეწთა ეკიდა, ვნახე კაცი,

და მასვე კაცს[ა] შუბის წუ[ე]რს ედგნეს დარბაზნი .


მუმლსა ზედა ჯდა, მინდორს სდევდა ქურციკთა, –

და ზღუასა ზედა მოარბევდა ცხენითა,

და ესრეთ ღაღადებდა: „ღმერთო, შენ, კურთხეულ ხარ!”

შესაძლოა, რომელიმე პუბლიცისტური წერილი ყველაზე მხატვრული აღმოჩნდეს, რომელიმე ლექსი – ყველაზე დრამატურგიული, რომელიმე სტატია ენციკლოპედიიდან – ყველაზე მელანქოლიური და სენტიმენტალური.

ითამაშეთ ტექსტებით და თქვენი მოსწავლეებიც ათამაშეთ, ასწავლეთ მათ სიტყვის სუნის, ტანინის, ფერის, გემოების თაიგულის ცნობა, ისევე როგორც მეღვინე ცნობს და გრძნობს კარგ ღვინოს – მთელი გულითა და გატაცებით.


 P.S. როდესაც რიცხვით სახელს ვხსნიდი მთელი თავისი რიგობით-წილობითი აბრაკადაბრებით, გადავწყვიტე, არც მეტი, არც ნაკლები, ჩემი ცხოვრების ტექსტი – კულინარიული რეცეპტი მიმეწოდებინა და მეტიც, რამე მარტივიც მოგვემზადებინა. ასეც მოხდა – პროდუქტების რაოდენობამ, წილობრივმა გაყოფამ, ქურის პირველ, მეორე თუ მესამე სიმძლავრეზე ჩართვამ, მზადების დროის განაწილებამ შედეგი გამოიღო – გემრიელი ნამცხვარი და წარმატებული გაკვეთილი.

ჰოდა, თამამად, თამამად აცხვეთ და მიირთვით ტექსტები გაკვეთილზე.

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...