მასწავლებლებს გადამწყვეტი როლი ენიჭებათ სწავლა-სწავლების ეფექტურად წარმართვის პროცესში. ხშირ შემთხვევაში სწორედ სკოლა, სასწავლო გარემო და მასწავლებელი განსაზღვრავს მოსწავლის მოტივაციას სწავლისადმი დამოკიდებულების, საკუთარი თავის აღქმისა და მომავლის დაგეგმვის საკითხში. მაგრამ ამასთანავე საინტერესოა, რა განსაზღვრავს თავად მასწავლებელთა დამოკიდებულებას ამა თუ იმ მოვლენის მიმართ? როგორ აღიქვამენ მასწავლებლები საკუთარ როლს მოსწავლის წარმატებაში? ხედავენ თუ არა ისინი სკოლის საერთო წარმატების აუცილებლობას და იზარებენ თუ არა ამ პროცესში საკუთარ წვლილს?

ბევრმა კვლევამ დაადასტურა (Locke & Latham, 2015), რომ დასაქმებულები მაშინ აღწევენ წარმატებას ორგანიზაციაში, თუ მენეჯმენტის მხრიდან მათ კონკრეტული, მიღწევადი და გაზომვადი საქმიანობის მიზნები აქვთ დასახული. თუმცა პრაქტიკაში ხშირად ხდება დასაქმებულების წარსული გამოცდილებების იგნორირება (როგორც ზემოაღნიშნულ კვლევაში), რომელიც უმეტესწილად ჩვენი ქცევის განმაპირობებელი ფაქტორია. საქმე ის გახლავთ, რომ ადამიანს უნდა გააჩნდეს მიზნის მიღწევის მოტივაცია. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მიზნები სწორადაა განსაზღვრული, მაგრამ მასწავლებელს მათ მისაღწევად არ გააჩნია მოტივაცია, მაშინ მიზანი მისთვის ტვირთად და ფორმალურ დასაკმაყოფილებელ მოთხოვნად გარდაიქმნება, რაც თავისთავად ხელს უშლის ორგანიზაციის წარმატებას.

ადამიანის ქცევას კონკრეტულ გარემოში მრავალი ფაქტორი განსაზღვრავს, მათ შორის კი უმთავრესი გამოცდილება და აზროვნების სქემებია, რომლებიც ჩვენი შეხედულებების ფორმირებას ახდენენ და საბოლოოდ კონკრეტული ქცევისკენ გვიბიძგებენ.

ადამიანის კონკრეტულ ქცევასა და გადაწყვეტილებაზე ორი სისტემა ახდენს გავლენას – ცნობიერი (ენა და ლოგიკა) და არაცნობიერი. თუმცა საიდუმლო არაა, რომ ყველა ჩვენგანი ლოგიკაზე დაფუძნებით არ იღებს კონკრეტულ სიტუაციაში რაიმე გადაწყვეტილებას – არამედ სხეულის ენის, შეგრძნებების, წარსული გამოცდილებისა და ისეთი ფაქტორების გათვალისწინებით მოქმედებს, რომლებსაც შეიძლება ლოგიკასთან კავშირი არ ჰქონდეს და ინტუიციით იყოს გამართლებული. დღეს მკვლევრები იმ თეორიიდან ამოდიან, რომ ორივე სისტემა პარალელურ რეჟიმში მუშაობს, რაც გულისხმობს იმას, რომ ერთი მათგანი მშვიდობიანად „იცდის და ელოდება“, როდის დაასრულებს მეორე საქმეს, რომ კვლავ ასპარეზზე გამოსვლის შესაძლებლობა მიეცეს.

არაცნობიერ სისტემას ცნობიერისგან განსხვავებით გამოხატვის საკუთარი მექანიზმები აქვს, რომლებიც ანტონიო დამასიომ (Damasio, 1994) „სომატური მარკერის“ ცნების ქვეშ გააერთიანა. ის გულისხმობს დამახსოვრების სპეციფიკურ სისტემას, რომელიც არაცნობიერ დონეზე მუშაობს და ემოციურ გამოცდილებებს ემყარება. დამასიო აღნიშნავდა, რომ ემოციური გამოცდილებები გადამწყვეტ როლს თამაშობს ადამიანის ქცევასა თუ ამა თუ საკითხზე დამოკიდებულის ჩამოყალიბების კუთხით. ტვინის ის სფეროები, რომლებიც ემოციურ გამოცდილებებზეა პასუხისმგებელი დაბადებიდანვე იწყებენ მუშაობას (როგორც ადამიანებში, ასევე ცხოველებში). იქ ინახება ინფორმაცია ყველა იმ ემოციური გამოცდილების შესახებ, რომლებიც ცხოვრებაში გადაგვხდენია. თუმცა ამ გამოცდილებებს ადამიანი ვერ გადმოსცემს მეტყველებით, რადგან ტვინის ის სფეროები, რომლებიც მეტყველებასა და კომუნიკაციაზეა პასუხისმგებელი, დაბადებიდან ორი წლის განმავლობაში თანდათანობით ვითარდება. შესაბამისად, ემოციური გამოცდილების ნაწილში დალექილი ინფორმაცია შეგრძნებებისა და სხეულის მგრძნობელობის საშუალებით არის აღქმული. კონკრეტული სიგნალების მეშვეობით სხეულს შეუძლია ისწავლოს და უკვე ნასწავლი „გამოიძახოს“ საჭიროების შემთხვევაში, რათა თავი აარიდოს მისთვის არასასურველ სიტუაციას ან პირიქით. ამ მხრივ ემოციური გამოცდილების ეს „სკივრი“, დამასიოსა და მისი კოლეგების აზრით, მოიცავს ისეთ ინფორმაციას, რომელიც მთელი ჩვენი ცხოვრების განმავლობაში მიღებულ გამოცდილებებსა და ფასდაუდებელ „განძს“ ინახავს.

როგორ მუშაობს ეს მექანიზმი? როდესაც დგება კონკრეტული გადაწყვეტილების მიღების დრო, ტვინი ქმნის მოვლენების განვითარების სავარაუდო სცენარებს, როგორც მოკლემეტრაჟიან ფილმებს. მთელი ეს სცენარები პარალელურად აღიქმება არაცნობიერი სისტემის მიერ ცნობიერი სისტემისგან დაფარულად. შემდგომ ამისა, მოვლენების განვითარების თითოეულ სცენარს ტვინი ადარებს უკვე მიღებულ გამოცდილებას, მსგავს სიტუაციებს და იმ ინფორმაციას, რომელიც ემოციური გამოცდილების „სკივრში“ ინახება. თუ მსგავს მოვლენაზე სხეულს უკვე დამახსოვრებული აქვს ემოციური გამოცდილება, ადამიანის ქცევაც უკვე მას ეფუძნება – პირველ ეტაპზე არაცნობიერად სხეულის ენით გამოიხატება, რომელიც წარმოადგენს „სომატურ მარკერს“. მთელი ეს პროცესი იმდენად სწრაფად ხდება, რომ შეუმჩნეველია ცნობიერი ნაწილისათვის, რომელიც ამ დროს პარალელურ რეჟიმში მუშაობს – როგორც მუდმივად ჩართული კომპიუტერი, „აკომენტარებს“ ჩვენს ქცევას მეტყველების მეშვეობით. მაგალითად, კვლევის ერთ-ერთი მონაწილე, რომელიც აკვირდებოდა საკუთარი სხეულის ენას და ცდილობდა, ამოეცნო კონკრეტული სომატური სიგნალები, ამბობს: „როდესაც შეხვედრაზე ბატონი N-ის შემოთავაზებას განვიხილავდით, საშინლად უარყოფითი ემოცია მქონდა, თითქოს რაღაც საშინელებას მიხსნიდნენ. ხოლო საკითხში კარგად გარკვევის შემდეგ ეს ემოცია გაქარწყლდა და ისეთი შეგრძნება მქონდა, თითქოს ახალი გამოწვევის წინაშე ვიდექი. რომელია ამ შემთხვევაში ჩემი სომატური მარკერი?“ – ამ შემთხვევაში არაცნობიერი სიგნალი ყოველთვის ის ემოციაა, რომელიც პირველად მოდის, ხოლო ყველა დანარჩენი, რაც მერე ჩნდება უბრალოდ ცნობიერი სისტემის მიერაა „დავარცხნილი“. (Aldmayer-Herbs, at all, 2018).

ისმის კითხვა – რა კავშირი აქვს ამ ყველაფერს სამუშაო გარემოში გადაწყვეტილების მიღების პროცესთან? როგორც აღვწერეთ ემოციურ გამოცდილებაზე დაფუძნებული გადაწყვეტილებები ჩვენი ყოველდღიურობის განუყოფელი ნაწილია, შესაბამისად ჩვენი ქცევაც შეფასებას ეფუძნება. იმ შემთხვევაში, თუ უკვე მიღებული გამოცდილებიდან მოვლენების განვითარების კონკრეტული სცენარი დადებით შეფასებას დაიმსახურებს, ჩვენი დამოკიდებულებაც დადებითი იქნება, ხოლო უარყოფითი ემოციური გამოცდილების შემთხვევაში – უარყოფითი. ამ დროს წინა პლანზე მოდის ისეთი ემოციები, როგორიცაა შიში, გაურკვევლობა, უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული საკითხები და ა.შ.

ზრდასრულ დონეზე დიდი გავლენა აქვს ასევე სოციუმს და მასში დამკვიდრებულ არაფორმალურ წესებს, შეხედულებებს, აღქმებსა და დამოკიდებულებებს, რომლებიც ასევე უკავშირდებიან ჩვენს ემოციურ გამოცდილებას და ახალ ინფორმაციებს ინახავენ გამოცდილების „სკივრში“, მაგალითად, საზოგადოებაში ჩამოყალიბებულ სტერეოტიპებს. სტერეოტიპები შემოკლებული კოგნიტიური გზაა, რომელიც გავლენას ახდენს იმაზე, თუ როგორ ამუშავებენ ადამიანები ინფორმაციას სხვადასხვა ჯგუფთან და ჯგუფის წევრებთან მიმართებაში. ჯგუფს ან მის წევრს, ადამიანები თავად ჯგუფში არსებული რეალური განსხვავებების მიუხედავად მიაწერენ ხოლმე რაღაც მახასიათებლებს (Hamilton, Stroessner, & Driscoll, 1994). ბევრი სტერეოტიპი ადაპტირებადი სტრუქტურაა, იმ კუთხით, რომ ისინი სტერეოტიპული ჯგუფების შესახებ რაღაც უკვე არსებულ გამოცდილებებს ეფუძნება და სიმართლის მარცვალსაც შეიცავს. სტერეოტიპები ცუდად შეიძლება განვითარდეს და არასწორი წარმოდგენა შეგვიქმნას, ან ხელი შეუშალოს ადამიანთა ჯგუფში ინდივიდუალური განსხვავებების დანახვას (Aronson, 1995). (Leadership, Northouse,2010)

მეორე და მთავარი შეკითხვა საგანმანათლებლო ორგანიზაციაში უკავშირდება სრულიად ლეგიტიმურ, ცვლილებების დაგეგმვის საკითხს – როგორ შეიძლება ამ ინფორმაციის გამოყენება სკოლის დირექტორის მიერ? როგორ შეიძლება მენეჯერმა გაითვალისწინოს ათობით ადამიანის გაუცნობიერებელი ემოცია და შექმნას წარმატებული ორგანიზაცია? ამ კითხვაზე პასუხი მარტივი არ არის, თუმცა არსებობს კონკრეტული მიდგომები, რომლებიც დაეხმარება სკოლის დირექტორს, კარგად ამოიცნოს თანამშრომელთა დამოკიდებულებები და გამოიყენოს ისინი საერთო მიზნის მიღწევის პროცესში.

არაცნობიერ დონეზე გამოცდილების „სკივრში“ ყველაზე უფრო დიდი რაოდენობით გადამალული უარყოფითი ემოცია – შიშია. მომავლის, უსაფრთხოების, მარტოობის, გარიყვის და სხვა მრავალი ფაქტორისაგან გამოწვეული. ცვლილებების დაგეგმვის დროსაც დასაქმებულების მიერ ყველაზე მეტად ნეგატიური დამოკიდებულებების მიზეზი შიშია. შიში იმის მიმართ, რომ უკვე საკმაოდ ასაკიანია ცვლილებებისათვის, კომფორტის ზონიდან გამოსვლის შიში, სამსახურის დაკარგვის შიში, რაც პარალელურად შემოსავლის გაქრობას, სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის გაუარესებას, ჯანდაცვის სისტემაზე ნაკლებ ხელმისაწვდომობასა და ოჯახის წევრების მომავალზე შფოთვას უკავშირდება. სკოლის მენეჯერის როლი ამ შემთხვევაში სწორედ ამ ემოციებზე გათვლა იქნება – მცდელობა იმისა, რომ ადამიანებმა ორგანიზაციაში დაგეგმილი ცვლილებები არ აღიქვან როგორც საკუთარი უსაფრთხოების შერყევის მექანიზმი. ამ შემთხვევაში ერთი გზა ახალი გამოცდილების გაზიარება, მაგალითის მიცემა და პროცესში ჩართვაა. ალტერნატივას წარმოადგენს ასევე იმგვარი გარემოს შექმნა, სადაც დასაქმებული თავად აღიარებს პრობლემის არსებობას; იცის, რომ ექნება მხარდაჭერის მექანიზმი და ის ინიციატივები, რომელსაც პრობლემის გადაჭრის მიზნით დაისახავს, წახალისებული იქნება.

რა თქმა უნდა, ამ სტატიების მოკლე ციკლში შეუძლებელია, დეტალურად გავიხილოთ ადამიანის მიერ გადაწყვეტილების მიღების პროცესები, თუმცა მთავარის ცოდნაც მნიშვნელოვანია იმისათვის, რომ ორგანიზაციაში წარმატებით დაიგეგმოს და განხორციელდეს ცვლილება. დეტალურად იხილეთ უკვე გამოქვეყნებულ სტატიებში ცვლილებების მენეჯმენტის შესახებ.

მედიაწიგნიერების უნარების განვითარება თანამედროვე სამყაროში ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევაა და სწორედ ამიტომ 2011 წლიდან ის ეროვნულ სასწავლო გეგმაში მოიაზრება, როგორც გამჭოლი კომპეტენცია, ანუ მისი სწავლა/განვითარება ყველა საგანში უნდა მოხდეს.

მედიაწიგნიერი მოქალაქე არის კრიტიკულად მოაზროვნე და უპირობოდ არ იღებს ყველა ინფორმაციას, იცის მისი გაფილტვრა და გადამუშავება, რაც შემოქმედებითსაც ხდის მას.

ციფრულ სამყაროში, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, ინფორმაციამ კი არ გაგვაკონტროლოს, არამედ ჩვენ ავიყვანოთ კონტროლზე.

ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ახლა, როცა დიდძალი ინფორმაციის ნაკადია არათუ ყოველდღიურად, არამედ ყოველ წუთს. თუმცა, არც ძველ დროში იყო ამ მხრივ საქმე კარგად, რის საფუძველსაც ისტორიული წყაროების ანალიზი გვაძლევს.

საინტერესოა, როგორ უნდა დავნერგოთ ის ჩვენს გაკვეთილებთან ერთად ისე, რომ საკითხი საინტერესოდ მივაწოდოთ მოსწავლეებს. ამისთვის, კარგი იქნება თუ სხვადასხვა საგნის მასწავლებლები თავის გამოცდილების გაზიარებას დაიწყებენ და ექსპერიმენტებს არ მოერიდებიან.

მე, ახლა, ისტორიის ერთი გაკვეთილის მაგალითზე ჩატარებული გაკვეთილის გეგმას გაგიზიარებთ, რომელიც მედიაწიგნიერების კვირეულის ფარგლებში ერთ-ერთ აქტივობად განვახორციელე.

საბაზო საფეხურზე, IX კლასში, გაკვეთილის თემად შევარჩიე –  მედიაწიგნიერება და ისტორიული წყაროების კრიტიკული ანალიზი.

ჩავატარე არასტანდარტული გაკვეთილი, რომლის გეგმასაც გთავაზობთ და მოხარული ვიქნები, თუ სწავლა/სწავლების პროცესში დამხმარე მასალად გამოგადგებათ.

საგანი: ისტორია

სწავლების საფეხური / კლასი: საბაზო საფეხური – IX კლ.

მოსწავლეთა რაოდენობა: 20 მოსწავლე (მათ შორის ერთი სსსმ მოსწავლე. შენიშვნა: ყველა აქტივობაში გათვალისწინებულია სსსმ მოსწავლის ჩართულობა)

გაკვეთილის თემა: მედიაწიგნიერება და ისტორიული წყაროების კრიტიკული ანალიზი

გაკვეთილის ხანგრძლივობა: 70 წთ ( 2 გაკვეთილი, შენიშვნა: სსიპ გორის N11 საჯარო სკოლაში ობიქტური მიზეზების გამო გაკვეთილები 35 წუთიანია)

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეები შეადარებენ ორი განსხვავებული წყაროდან მიღებულ ინფორმაციას, იმსჯელებენ მედიაწიგნიერების როლზე ინფორმაციის გაცნობისას.

გაკვეთილის თემისა და მიზნის შესაბამისობა ეროვნული სასწავლო გეგმის მოთხოვნებთან: 

მედიაწიგნიერება (ამონარიდი ესგ-დან) – მოსწავლე შეძლებს, ერთი მხრივ, მულტიმედია ტექსტების აღქმა-გააზრებას, ინტერპრეტირებას, გამოყენებას, მეორე მხრივ, მედიასამყაროში ორიენტირებას, სწორი არჩევნის გაკეთებას (ინფორმაციის „გაფილტვრა“) და მიღებული ინფორმაციის კრიტიკულად შეფასებას.

შედეგი:   წყარო / ინტერპრეტაცია

• ახალ დროსთან დაკავშირებული ფაქტების/მოვლენების/პროცესების სხვადასხვა ტიპის წყაროების მონაცემების საფუძველზე შესწავლა-ინტერპრეტირება; შესაბამისი პერიოდის წყაროების და მათი ინტერპრეტაციის საფუძველზე გამოთქმული მოსაზრებების სანდოობის გაანალიზება (ისტ.საბ.1,2,5,6);

გამოყენებული მეთოდები: გონებრივი იერიში, მინი-ლექციები პტეზენტაციებით, თამაში – „გაფუჭებული ტელეფონი“, წყაროს ანალიზი, დისკუსია.

შეფასება:  ზეპირი განმავითარებელი

წინარე ცოდნა: მოსწავლეებს შეუძლიათ წყაროების ანალიზი, შედარება.

შენიშვნა: სსსმ მოსწავლეს შეუძლია გამარტივებულ ტექსტებზე მარტივი (ცოდნა,გაგება-ბლუმის ტაქსონომიის მიხედვით) პასუხების გაცემა.

რესურსები: პრეზენტაციები მედიაწიგნიერებისა და ფოტოფაბრიკაციის შესახებ, შესახებ, პროექტორი, კომპიუტერები, ფურცლები, კალმები

უცხო სიტყვათა ლექსიკონი:

მედიაწიგნიერება –  უნარი, რომელიც თანამედროვე ცხოვრებაში სწორად ორიენტირებაში გვეხმარება. მედიაწიგნიერმა ადამიანმა იცის თუ როგორ, სად მოიპოვოს, გაფილტროს, შექმნას და გასცეს შესაბამისი ინფორმაცია. ასევე აქვს უნარი გადაამოწმოს სანდო წყარო. მედიაწიგნიერება ადამიანში ანვითარებს კრიტიკულ და შემოქმედებით აზროვნებას;

ინფორმაცია –  ნებისმიერი მოვლენის შესახებ ფაქტებისა და მათი თანმიმდევრობის ერთობლიობა;

მედია –  წარმოიშვა ლათინური სიტყვიდან medium (მრავლობითი რიცხვი – media) და ნიშნავს საშუალებას; იგი ინტერპრეტირდა, როგორც ინფორმაციის მიღების წყარო;

დეზინფორმაცია – ინფორმაცია, რომელიც ყალბია და განგებ არის შექმნილი, რომ კონკრეტულ პიროვნებას, სოციალურ ჯგუფს, ორგანიზაციას ან ქვეყანას ზიანი მიაყენოს;

ტროლი – ყალბი პროფილების ამოფარებული პირები, რომელთა მიზანია სოციალურ ქსელებში მომხმარებელთა განწყობებზე გავლენის მოხდენაა;

ბოტი – ბოტი სოციალურ ქსელში არსებული ავტომატიზებული პროფილია, რომელსაც რეალური პიროვნების პროფილისთვის მსგავსი მახასიათებლები აქვს;

ფოტო/ვიდეოფაბრიკაცია – გულისხმობს რეალურთან მაქსიმალურად მიმსგავსებული ვიდეოების წარმოებას

შენიშვნა: ტერმინოლოგიის განმარტება და ყველა წყარო, რომელიც გამოვიყენე, მითითებულია პრეზენტაციებში.

გაკვეთილი:

აქტივობა 1: (1-2-წთ): გამოწვევა: გონებრივი იერიში – რა ვიცით მედიაწიგნიერების შესახებ?

აქტივობა 2: (10 წთ):  პრეზენტაცია – რა არის მედიაწიგიერება? (დანართი 1)

მასწავლებელი

შენიშვნა: მოსწავლეების მხრიდან შეკითხვების შემთხვევაში ემატება 1-2 წთ.

აქტივობა 3: (15-20  წთ):  წინასწარ დაყოფილი 5 კაციანი ოთხი ჯგუფი ეცნობა ინფორმაციას და თამაშობენ „გაფუჭებულ ტელეფონს“.

ერთი ჯგუფი ადგილზე რჩება, დანარჩენი – ტოვებს აუდიტორიას, მასწავლებელი დარჩენილებს უკითხავს ინფორმაციას და 60 წამის განმავლობაში (ინიშნავს დროს) მოსმენილი ამბის გადმოცემას სთხოვს.

კლასში მეორე ჯგუფს უხმობენ და პირველებისგან ისმენენ ინფორმაციას, ასე გადასცემენ ისინი მესამე ჯგუფს და მესამე-მოთხეს.

ბოლო ჯგუფი მოყვება „დეტალურად“ ამბავს, ბოლოს მასწავლებელი კითხულობს ხმამაღლა ისევ იმავე ინფორმაციას (გამოქვს პროექტორზეც). შემდეგ ურიგებს ჯგუფებს პატარა კითხვარს, სთხოვს შეავსონ 3-4 წუთის განმავლობაში და იმართება დისკუსია (5 წუთი (დანართი 2)).

შენიშვნა: მოსწავლეების თითოეული აქტივობის მერე მასწავლებელი მათ აძლევს განმავითარებელ შეფასებას (1-2 წთ)

აქტივობა 4: (10  წთ): პრეზენტაცია -რა არის ფოტოფაბრიკაცია? (დანართი 3)

მასწავლებელი

შენიშვნა: მოსწავლეების მხრიდან შეკითხვების შემთხვევაში ემატება 1-2 წთ.

აქტივობა 5: (10 წთ):  მოსწავლეებს დაურიგდებათ ორი ისტორიული წყარო გაკვეთილიდან, რომელსაც პროგრამულად გადიან (ვახტანგ VI, რატომ იმოგზაურა სულხან-საბამ ევროპაში? მე-9 კლ,დიოგენე, 2021) თანდართული კითხვებით და შეავსებენ მას(დანართი 4).

შენიშვნა: სსსმ მოსწავლისთვის გამარტივებული ტექსტია შედგენილი შესაბამისი წყაროებით (დანართი 5).

განმავითარებელი შეფასება (1-2 წთ)

აქტივობა 6: (8-10 წთ): შეჯამება: დისკუსია – რა როლი აქვს მედიაწიგნიერებას, როცა ინფორმაციას ვეცნობით?

აქტივობა 7: შეფასება (განმავითარებელი, 2-3 წთ, დანართი 6)

აქტივობა 8: საშინაო დავალება ( 2-3 წთ): შეავსონ გადაბრუნებული პირამიდა (მასწავლებელი უხსნის დავალების შინაარს, დანართი 7)

დანართები:

დანართი -1: პრეზენტაცია -რა არის მედიაწიგნიერება?

დანართი – 2 : გაფუჭებული ტელეფონი, კითხვარი

ორშაბათს, პირველ სამუშაო დღეს, გეოგრაფიის მასწავლებელმა მეტეოროლოგიურ სადგურში წაგვიყვანა, საიდანაც ამინდს ვაკვირდებოდით. ძალიან საინტერესო დღე გამოვიდა. ასეთი გაკვეთილების ჩატარება ვთხოვეთ ქიმიის, ფიზიკის, ბიოლოგიის და ისტორიის მასწავლებლებსაც. მთელი კვირაა ერთმანეთს ვუზიარებთ ემოციებს, რაც იქ მივიღეთ და გვინდა, შემოდგომის დასრულებამდე მოვასწროთ გასვლები, რადგან მერე აცივდება.

კითხვები მონაწილეებისათვის:

1. რატომ არის მართებული „ასჯერ მოსმენილს ერთხელ ნანახი სჯობს?“
2. გადმოცემისას იკარგება თუ არა ინფორმაცია და როგორ?
3. როგორ ცვლის/ტოვებს მედია ინფორმაციას ტექსტის ერთმანეთისგან გადაწერისას?
4. რატომ სჯობს წყარო იყოს იდენტიფიცირებული, ვიდრე ანონიმური? როგორ შევამოწმოთ წყაროს სანდოობა?

დანართი – 3: პრეზენტაცია –რა არის ფოტოფაბრიკაცია?

დანართი – 4: ისტორიული წყაროები

წყარო 1:

(საქართველოსა და მსოფლიოს ისტორია, მე-9 კლ. გამომც. „დიოგენე“, 2021. გაკვეთილის ტექსტი- N1, N3)

XVI-XVII  საუკუნეებში დას. საქართველოზე ოსმალეთის ბატონობა გრძელდებოდა. მათი სამხედრო გარნიზონები ძირითად ციხე-სიმაგრეებში იდგნენ. იმერეთის მეფე-მთავრები სულთანს ხარკს აძლევდნენ. ამასთან, ფართოდ გავრცელებული იყო ტყვეთა სყიდვა…

ოსმალეთის შემადგენლობაში შევიდა სამცხის სამთავროს უდიდწესი ნაწილი. აქ შეიქმნა ახალციხის (ჩილდირის) საფაშო.

ქართლის მეფეებს, როგორც ირანის ვასალებს, ხშირად უწევდათ ირანის წარმოებულ ბრძოლებში მონაწილეობის მიღება.

1711 წელს ირანში „გურჯისტანის ვალის“ თანამდებობა თავისუფალი აღმოჩნდა. შაჰის არჩევანი ვახტანგზე შეჩერდა. 1712 წელს ქართლის „ჯანიშინი“ ტახტზე დასამტკიცებლად ირანში გაემზავრა…შაჰმა ვახტანგს გამუსლიმება მოსთხოვა, მაგრამ მას სარწმუნოების შეცვლა არ სურდა. ვახტანგი დაატყვევს, ქართლი კი ვახტანგის გამუსლიმებულ ძმას – იესე ალი-ყული-ხანს  გადასცეს.

კითხვები:

1. რა ტიპის ინფორმაციას შეიცავს წყარო?
2. არის თუ არა მასში ავტორის ინეტრპტერაცია?
3. შეიძლება თუ არა ამ წყაროს გადამოწმება?

წყარო: 2

სულხან-საბა ორბელიანის სამახსოვრო ბარათიდან საფრანგეთის სახელმწიფო მინისტრ გრაფ დე პონშატრენისადმი, 1714 წ.

„ თუ ვახტანგი, საქართველოს მეფე, ისპაჰანში დარჩება, საქართველო მთლიანად გამუსლიმების აშკარა საფრთხეში იქნება. თუ ის დაბრუნდება თავის სამფლობელოებში, ქართველები არა მარტო შეინარჩუნებენ ქრისტიანულ სარწმუნოებას, არამედ შეუერთდებიან კათოლიკურს თავიანთი მეფის მაგალითისამებრ, რომელიც კათოლიკურ სარწმუნოებასთან შეერთებას თავად აპირებს. ამ მეფის განზრახვა უფრო ვრცელიცაა; მას სურს, დაეხმაროს მისიონერებს, რომ მათ საქართველოს მოსაზღვრე ჩერქეზეთში, რომლის მთავრის ასულიც ცოლადაც ჰყავს, კათოლიკობა იქადაგონ…

ეს დიდი მოგზაურობა მე წამოვიწყე მხოლოდ ამ ხალხების ხსნისთვის და მოვედი, რათა დავემხო ეკლესიის უფროსი შვილის ფერხთით, ვიმედოვნებ რა, რომ იმ წინადადების განხორციელებისთვის, რომელიც… სპარსელ დიდებულებს მიეცემათ, ვახტანგის საქართველოში დაბრუნება აუცილებელი იქნება“.

კითხვები:

1. რა ფაქტებია გადმოცემული წყაროში ქართლის შესახებ და ემთხვევა თუ არა ის პირველ წყაროს?
2. არის თუ არა წყაროს ავტორი დაინტერესებული მხარე და რა ხერხებით ცდილობს ის მიზნის მიღწევას?
3. არის თუ არა წყაროში რეალურ ფაქტებზე გვერდის ავლის მცდელობა?
4. შენ რომ წყაროს ადრესატი იყო, ენდობოდი თუ არა ამ ინფორმაციას? რატომ?

დანართი – 5:  ადაპტირებული წყარო

 (საქართველოსა და მსოფლიოს ისტორია, მე-9 კლ. გამომც. „დიოგენე“, 2021. გაკვეთილის ტექსტი- N1, N3)

მეთექვსმეტე-მეჩვიდმეტე საუკუნეებში მთელ საქართველოს მტრებისგან საფრთხე ემუქრებოდა.

დასავლეთ და სამხრეთ (სამცხის სამთავროს) საქართველოს ოსმალეთის იმპერია ემტერებოდა და თავისი გავლენის ქვეშ აქცევდა. აქ ადამიანებს იტაცებდნენ და ოსმალეთის ტყვეთა ბაზარზე ყიდდნენ. ამის გამო ქვეყანა მძიმე მდგომარეობაში იყო.

 აღმოსავლეთ საქართველო კი ირანის გავლენის ქვეშ იყო. აქ მეფეებს ირანის შაჰის ნებართვით ნიშნავდნენ და მათ სარწმუნოებას უცვლიდნენ. ქართველი მეფეები იძულებული იყვნენ, ირანის მითითებები შეესრულებინათ და მათ მტრებთან ბრძოლაშიც კი ეხმარებოდნენ. ამის გამო ქართლიც, ისევე როგორც დანარჩენი საქართველო, მძიმე მდგომარეობაში იყო.

სწორედ ამიტომ, ქართლის სამეფოს წამომადგენელმა, სულხან-საბა ორბელიანმა ევროპაში მოგზაურობა გადაწყვიტა , რათა მათგან დახმარება მიეღო. მას იმედი ჰქონდა, რომ საფრანგეთის მეფე და რომის პაპი (ეკლესიის მეთაური) დაეხმარებოდნენ.

კითხვები:

1. რომელი საუკუნეების მდგომარეობაა გადმოცემული წყაროში?
2. რომელი იმპერია ემტერებოდა დასავლეთ საქართველოს?
3. რომელი იმპერია ემტერებოდა აღმოსავლეთ საქართველოს?
4. ვისი დახმარების იმედი ჰქონდა სულხან-საბა ორბელიანს?

დანართი – 6: განმავითარებელი შეფასების გზამკვლევი

დანართი 7: საშინაო დავალება

(რესურსი წიგნიდან – მედია და ინფორმაციული წიგნიერების სწავლება- MDF, Kingdom of the Netherlands, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი)

• რა არის და როგორ დავწეროთ ლიდი

როგორ დავწეროთ ლიდი: 10 რამ რაც უნდა გავაკეთოთ და არ გავაკეთოთ

ერთ მზიან შუადღეს მეექვსეკლასელმა ნინიმ საუბარი შემაწყვეტინა და ლურჯ ცელოფანში შეფუთული ნივთით ხელში მასწავლებლის მაგიდისკენ გამოემართა. ნინის უცნაურმა საქციელმა ყველა გაგვაკვირვა. რაღაც მინდა გაჩვენოთო და დროის დათმობა მთხოვა. მთელი არსებით მოეცვა წინასწარ განზრახულ ქმედებას. სანამ გაგვიმხელდა, რა ჰქონდა საგულდაგულოდ შეფუთული, საუბარი დაიწყო.

თქვენ რომ დაგვავალეთ დავალების დამოუკიდებლად არჩევა, ბავშვებს გადაწყვეტილების მიღება გაუჭირდათ, ამიტომ გადავწყვიტე, მათთვის საქმე გამეადვილებინა და თავად მოვიფიქრე დავალებებისთვის ინსტრუქციაო. მერე სათუთად გამოიღო მქრქალი ცისფერი, თეთრი ყვავილებით მოჩითული ლანგარი, რომელზეც 25 ქლიავისჯემიანი მაფინი იდო. ოთახში ვანილის სურნელი დატრიალდა. პაწაწინა ნამცხვრებში ჩარჭობილი იყო ქაღალდები საშინაო დავალების ინსტრუქციებითურთ. ლანგარი მარდად ჩამოატარა კლასში და სანამ კუთვნილ დავალებებს წავიკითხავდით, მაფინებს მუსრი გავავლეთ. კიდევ უფრო გაგვაკვირვა იმის გაგებამ, რომ ნამცხვრები თავად გამოეცხო და სოფლიდან ჩამოტანილი ქლიავის ჯემით მოერთო. ყველას, მათ შორის – კლასის დამრიგებელ მარი მასწავლებელსაც, შეგვხვდა ერთი დავალება.

მეორე დღეს, ოთხი მოსწავლის გარდა, დავალება ყველას შესრულებული ჰქონდა. სანამ სხვები კითხულობდნენ, ოთხივემ გაართვა თავი დავალების ინსტრუქციას.

ყველაფერი კი დაიწყო მეოთხე კლასში, რომელსაც პირველი კლასიდან ვასწავლი და ამ ხნის განმავლობაში ბავშვებმა დავალებების ინსტრუქციები კარგად გაითავისეს. დიფერენცირებული სწავლების პრინციპის გათვალისწინებით, გადავწყვიტე, მათთვის არჩევითი დავალებები შემეთავაზებინა. ვთხოვე, ჩემთვის ეკარნახათ იმ აქტივობათა სახელები, რომლებიც უყვართ. შედეგმა ჩემზე მეტად მოსწავლეები გააკვირვა. დაფა გადაიჭედა. სახელიც შევურჩიეთ – დავალებების სკივრი. ასევე, მსურდა, პატარა კვლევა ჩამეტარებინა, კერძოდ, დავკვირვებოდი, თავისუფალი არჩევანის მიცემისას რომელ და რამდენ დავალებას შეარჩევდნენ, რა მოსწონთ, რა უადვილდებათ, როგორი შესაძლებლობები აქვთ.

დავალებების სკივრში შემდეგი აქტივობები მოხვდა:

1. სიტყვის რუკა;
2. წერილი პერსონაჟს;
3. პერსონაჟის დღიური;
4. დღის ჩანაწერი;
5. ხუთწუთიანი ესე;
6. პერსონაჟის დღის ჩანაწერი;
7. გმირის რუკა;
8. კომიქსი;
9. პერსონაჟის ალაპარაკება;
10. ვენის დიაგრამა;
11. დახატე ის, რაც გულით მოგეწონა;
12. ხუთი მნიშვნელოვანი ფაქტი;
13. კროსენსი;
14. პერსონაჟების ჩატი;
15. ამბის ჩარჩო (თავიდან…, შემდეგ…, ბოლოს…);
16. წერილი კლასელს;
17. თავისუფალი თემა;
18. ნივთის აღწერა;
19. კედლის გაზეთი;
20. დიორამა;
21. სიტყვის ლოტო.

დავალებების სკივრმა ბავშვები გამოაცოცხლა. მეორე დღეს ერთი სული ჰქონდათ, ჩემთვის გაეზიარებინათ თავიანთი არჩევანი. მათი რვეულები შინ წავიღე და სათითაოდ დავაკვირდი, ვის რა ჰქონდა შერჩეული.

უმეტესობას ხუთწუთიანი ესე, დღის ჩანაწერები, სიტყვისა და გმირის რუკა შეერჩია. რამდენიმეს ერთზე მეტი დავალება შეესრულებინა. მაგალითად, კომიქსი წიქარასა და ბიჭის შესახებ, პერსონაჟის ჩატი, წერილი ლენას „ვაფლის გულებიდან“, დღის ჩანაწერი, ეპიზოდის ილუსტრაცია – ეს ხუთი დავალება ანის რვეულში აღმოვაჩინე, ხოლო საბამ რვა დავალებით გაგვაოცა: სიტყვის რუკა, დღის ჩანაწერი, კომიქსები, ხუთი ნივთის აღწერა, ხუთწუთიანი ესე, პერსონაჟის ალაპარაკება, ნივთის ალაპარაკება, რეცეპტი.

დავალებების შემოწმებისას ერთი განსაკუთრებული ამბავი მოხდა. ნუცას შეერჩია თავისუფალი თემა სახელად „იღბლიანი დღე“. ათი წლის გოგო ჰყვებოდა, როგორ აღფრთოვანდა ავტობუსში ერთი გოგოს გულსაბნევებით. მერე გავბედე, მივესალმე და ვუთხარი, რა ლამაზია თქვენი გულსაბნევებიო. უცნობ გოგოს ერთი ცალი „ბროშკა“ ნუცასთვის უჩუქებია. ნუცას დავალებას რომ ვკითხულობდი, ორშაბათი დილა თენდებოდა. კვირას ჩემს პატარა გოგოს ეზოში ვასეირნებდი, თან „პეპი გრძელწინდას“ ვკითხულობდი. სწორედ იმ დროს მეგობრებთან ერთად ნუცამ ჩამოიარა, ძელსკამზე ჩამომიჯდა და საუბარი გამიბა. რა წიგნს კითხულობთო, მკითხა. შუადღის მზე სახეში ანათებდა და შავი თვალები მოეწკურა. წითელ ქუდზე ორი „ბროშკა“ მიემაგრებინა. საუბრის ბოლოს ვუთხარი, რომ ძალიან უხდებოდა. რამდენიმე საათში კი მის რვეულში ნუცას ლამაზი სამშვენისების ამბავი ამოვიკითხე. ახალი კვირა ამ ამბით დაიწყო. გაკვეთილიც საშინაო დავალების რვეულების მიმოხილვით, რჩევებითა და ნუცას „ბროშკების“ ამბის გაზიარებით დავიწყე.

ეს ყოველივე იმის დასამოწმებლად გიამბეთ, როგორი მნიშვნელოვანია საშინაო დავალებების გულისხმიერი კითხვა და უკუკავშირი. მეოთხე კლასისთვის შეთავაზებული დავალებების სკივრმა მეექვსე კლასში გადაინაცვლა და შემდეგ მერვე კლასამდეც მიაღწია. მათაც შევთავაზე დავალებების ნუსხის შედგენა და არჩევანი მივეცი.

მეექვსეკლასელი ნინის დავალებებიან მაფინებს დავუბრუნდეთ. გაგაცნობთ მის მიერ შერჩეულ ინსტრუქციებს, რომლებიც ჩემს რვეულში ჩავინიშნე:

1. დახატე, რა ხდება შენს თავში;
2. ქურდი რომ იყო, სად დამალავდი მოპარულ ნივთებს?
3. სიტყვის რუკა;
4. ოდესმე თუ დაუმეგობრდები უსახლკარო ადამიანს და რატომ?
5. წიგნში დაიჭირე სამი კადრი, დახატე და დაასაბუთე შენი არჩევანი;
6. თხრობა მთხრობელის შეცვლით;
7. გაავლე პარალელი ამ წიგნთან;
8. პერსონაჟის დღიური;
9. ახლა როგორ ხასიათზე ხარ? ილაპარაკე ხასიათის შესახებ;
10. რას გააკეთებდი ქურდის დასაჭერად?
11. შეავსე ჩაღრმავებული კითხვის სქემა;
12. უსახლკარო რომ იყო, რას გააკეთებდი, რას შეჭამდი და სად იცხოვრებდი?
13. შეავსე ორმხრივი ჩანაწერების დღიური;
14. შენი აზრით, როგორ გაგრძელდება წიგნი?
15. თხრობის ჩარჩო;
16. რომელია შენი საყვარელი თავი ამ წიგნიდან?
17. დაწერე შენს ოცნებებზე;
18. „გმირი ღამის ავტობუსიდან“ შეარჩიე 3 წინადადება და დაასაბუთე, რატომ მოგწონს;
19. თავისუფალი თემა;
20. მისწერე წერილი პერსონაჟს;
21. შეავსე ვენის დიაგრამა.

ნინის დავალებათა ნუსხიდან შემხვდა: 1. თხრობის ჩარჩო; 2. შენი აზრით, როგორ გაგრძელდება წიგნი? – დამრიგებელს, მარი მასწავლებელს კი – ვენის დიაგრამა.

როგორც უკვე აღვნიშნე, ნინის მიერ ასე სახალისოდ მოფიქრებულმა დავალებებმა დიდი ინტერესი გამოიწვია. მეორე დღეს მთელი გაკვეთილი დავუთმეთ დავალებების კითხვას. მეც საგულდაგულოდ დავწერე, წავუკითხე და, როგორც ჩანს, ამ ყველაფერმა სწავლისადმი მოტივაცია აამაღლა. ერთი კვირის შემდეგ კიდევ ერთი მეექვსეკლასელი გოგო, ნატალი, მოვიდა სკოლაში ულამაზესად გაფორმებული ყუთით. შიგნით დავალებებთან ერთად კანფეტები მოეთავსებინა და სათითაოდ დაგვირიგა.

ნატალის დავალებებიც ძალიან საინტერესო აღმოჩნდა:

1. თავისუფალი თემა – დაწერე, რაც შენ გინდა;
2. დაწერე თომასის დღიური კლასის საკითხავი წიგნიდან „გმირი ღამის ავტობუსში“;
3. დაწერე შენს საყვარელ კალამზე;
4. დაწერე ხუთწუთიანი ესე;
5. აალაპარაკე შენი საყვარელი მულტფილმის გმირი;
6. რვაწუთიანი ესე;
7. მოიფიქრე კლასისთვის სახალისო დავალება;
8. წარადგინე შენი საყვარელი ორი ნივთი;
9. სკოლაში მოიტანე ფოტო და გვიამბე მისი ისტორია;
10. თაბახის ფურცელზე დაწერე თომასისა და ჰექტორის დიალოგი;
11. როდესაც ლიტერატურული კაფე გვექნება, შენ რომელი წიგნის წარდგენას აპირებ და რატომ?
12. აღწერე შენი კლასელები;
13. გვიამბე შენი საყვარელი მეგობრის შესახებ;
14. დაწერე შენი საყვარელი დავალება;
15. შექმენი სიტყვის რუკა ნებისმიერ სიტყვაზე;
16. რა არის შენი ოცნება?
17. შეავსე თხრობის რუკა ნებისმიერი თავის შესახებ წიგნიდან „გმირი ღამის ავტობუსში“;
18. გაავლე პარალელი შენს ცხოვრებასა და რომელიმე წიგნს შორის;
19. დაწერე შენს საყვარელ წიგნზე. რატომ მოგწონს?
20. აღწერე შენი საყვარელი ლელა მასი. როგორია ის?
21. აბრუნე ნებისმიერი ორი სიტყვა.

ამჯერად ჩემი დავალება ამგვარი აღმოჩნდა: პარალელი უნდა გამევლო ჩემს ცხოვრებასა და რომელიმე წიგნს შორის.

სწორედ იმ დილას, სანამ ჩემი 13 წლის გოგო სკოლისთვის ემზადებოდა, მე ლაპუტას შესახებ ვუამბობდი. „ლაპუტა, ზეციური კოშკი“ ჰაიაო მიაძაკის ანიმეა. მთავარი პერსონაჟი ბიჭი მეგობარ გოგოს ლაპუტას შესახებ უამბობს და აჩვენებს ჯონათან სვიფტის წიგნს „გულივერის მოგზაურობა“. ანიმეში წიგნის მოტივის შემოტანამ ძალიან გამახარა. თან დიდი ხანია მინდოდა ზაზა ჭილაძისა და გია ჭუმბურიძის თარგმნილი „გულივერის მოგზაურობის“ წაკითხვა. თარგმანი „ინტელექტმა“ გამოსცა სერიით „სკოლაში საკითხავი წიგნი“. ყდის დიზაინერი თეონა ჭანიშვილია. უთენია ფურცელ-ფურცელ ვეძებე სქელტანიან წიგნში ლაპუტაში გულივერის მოგზაურობა და მივაგენი. მეექვსე კლასს სწორედ ამ ამბავს მოვუყევი. ისიც გავიხსენე, საბავშვო ბიბლიოთეკის სერიაში რომ იყო დაბეჭდილი „გულივერის მოგზაურობა“, ბევრჯერ რომ ვცადე წაკითხვა და ვერ შევძელი. ოცი წლის შემდეგ კი ჩემმა რაჭველმა მოსწავლემ, თამარმა, წაიკითხა და რამდენიმე წინადადებით წაკითხვის სურვილი გამიღვივა.

ნატალის დავალებას კიდევ ერთი საინტერესო პროექტის იდეა მოჰყვა. ალექსანდრემ მეორე დღეს მოიტანა ფოტო, რომელზეც მისი 80 წლის პაპა კურსელებთან ერთად არის აღბეჭდილი, მაგნიტით დაფაზე მიამაგრა და უზარმაზარი სიყვარულით გვიამბო, რომ პაპა უნივერსიტეტის დამთავრებიდან დღემდე მეტროში მუშაობს. ალექსის მოსმენისას დიდი სურვილი გამიჩნდა, პაპა სკოლაში მოგვეწვია და პირადად გაგვეცნო.

კიდევ ერთი კვირის შემდეგ ნინის და ნატალის თანაკლასელმა სანდრომ გაგვაოცა. ხელნაკეთ, უცნაური ფორმის მუყაოს კოლოფში ფურცლის ნაკუწებზე დავალებების სამოცამდე ინსტრუქცია ეწერა. ფურცლების ნახევარი გაფერადებული იყო და მათზე დაწერილი სიტყვა უნდა დაგვეხატა, ხოლო დანარჩენ, გაუფერადებელ ფურცლებზე დაწერილი სიტყვები – აგველაპარაკებინა. გადავწყვიტეთ, დავალებები კლასშივე შეგვესრულებინა. დავარიგეთ თაბახის ფურცლები, ორ ნაწილად გავყავით, ფურცლის ზედა ნაწილზე დავხატეთ, ქვედაზე კი ნივთი გავასულიერეთ. მე ოჯახის დახატვა და თოფის ალაპარაკება მხვდა წილად.

სანდროს დავალებებიც დიდი სიხარულით შეასრულა მთელმა კლასმა.

კიდევ ერთი აქტივობა, რომელიც არჩევით დავალებებს მოჰყვა, ის იყო, რომ უფროსკლასელებმა და უმცროსკლასელებმა ერთმანეთისთვის დავალების ინსტრუქციები მოიფიქრეს და კლასიდან კლასში დავატარებ შესასრულებელ თუ შესრულებულ დავალებებს.

არჩევით დავალებებამდე სამწლიანმა შრომამ მიმიყვანა. საშინაო დავალების შერჩევა, ინსტრუქციაზე მუშაობა, პასუხისმგებლობის გაღვივება, ურთიერთმოსმენა, განმავითარებელი კომენტარები, მუდმივი უკუკავშირი ბავშვების შინაგანი მოტივაციის გაღვივების მიზეზად იქცა. თუ დააკვირდებით მოსწავლეების მიერ მოფიქრებულ დავალებებს, მასწავლებლის მიერ შეთავაზებულზე გაცილებით მრავალშრიანი და სახალისოა. დიდი ბედნიერებაა, უყურო მათ განვითარებას, უყურო, როგორ მიქრიან წინ – სიხარულით, ერთმანეთზე ფიქრითა და ქმედების სურვილით აღვსილები. ამავე დროს, არჩევითი დავალებები მოსწავლეთა შესაძლებლობებს, ინტერესებს არის მორგებული და შემოქმედებითი უნარების გამოვლენას უწყობს ხელს.

ამ დავალებების შესახებ ფოტოამბები იხილეთ ბლოგზე:

https://comreadspress.wordpress.com/2023/02/26/%e1%83%90%e1%83%a0%e1%83%a9%e1%83%94%e1%83%95%e1%83%98%e1%83%97%e1%83%98-%e1%83%93%e1%83%90%e1%83%95%e1%83%90%e1%83%9a%e1%83%94%e1%83%91%e1%83%94%e1%83%91%e1%83%98/?fbclid=IwAR0oXYQkJY2DvDEH7j-O1siZT9zU5jZrLSdVd08mUJBQeDVD4MRwWn7nwMM

რატომ უნდა იქცე ნაძვად ურწმუნოთა სამყაროში? მზის სისტემის პლანეტათა აღლუმი „ვეფხისტყაოსანში“ და სიმბოლოების ძიების პროცესი როგორც ტექსტის სიღრმისეულად გააზრების ხერხი

 მოზარდებს რაც ყველაზე მეტად აინტერესებთ და ცნობისმოყვარეობას უღვიძებთ, დაფარული, იდუმალებით სავსე სამყაროებია, კოსმოსია. რა ხდება ჩვენი პლანეტის მიღმა? ღამით ცაში მოკიაფე ვარსკვლავები რას გვიმალავენ? როდის გაიგეს ადამიანებმა მათ შესახებ? რა ხდებოდა ათასწლეულების წინ?

ძველი ერების მითოლოგიაში, მათ შორის ქართულშიც, ციურ სხეულებს დიდი როლი აკისრიათ. გემახსოვრებათ, რომ მზე დედა იყო ჩვენი, მთვარე – მამაჩვენი, წვრილ-წვრილი ვარსკვლავები კი – დები და ძმები, თუმცა ისეც ხდებოდა, რომ მთვარე ქალურ საწყისად იყო მიჩნეული. კიდევ უფრო ღრმად თუ ჩავიხედავთ ჩვენი უძველესი წინაპრების მსოფლხედვაში, აღმოვაჩენთ, რომ თურმე მზისა და მთვარის ღვთაებები ადამიანებთან ოქროს ძაფების მეშვეობით ურთიერთობდნენ. ეს ოქროს ძაფები ხეებს ჰქონიათ გამობმული კენწეროებზე და ასე დასეირნობდნენ უძველესი ღმერთები ზეციურ სამყაროსა და დედამიწას შორის. იმდენად უყვარდათ ძველ ქართველებს თავიანთი ღვთაებები, რომ სახლებში, მთავარ, საყრდენ ბოძზე, ღვთაების – მზის ნიშან-სიმბოლო – ბორჯღალი ჰქონდათ გამოსახული. ეს ბოძიც ხისა იყო. მოკლედ, ხეს დიდი დატვირთვა ჰქონია ქართველების ცნობიერებაში – ღმერთთან, სულიერ სამყაროსთან კავშირის. ისიც ვთქვათ, რომ თავად ხის აგებულებაც იძლეოდა ამის საშუალებას: ფესვები – ქვემოთ, ქვესკნელში, ტანი – შუასკნელში, ადამიანთა სამყაროში, ხოლო ვარჯი – ზეცაში, ღმერთების სამყოფელში. ხე აერთიანებდა სამივე სამყაროს და თავის თავში მოიცავდა მთელ უნივერსს.

ხის სიმბოლური მნიშვნელობა ქრისტიანობამაც მშვენივრად შეითავსა. ხის ნაყოფი იყო მიზეზი ედემის დაკარგვისა და ასევე ხე, ჯვრის სახით, გახდა ახალაღთქმისეული სამოთხის პოვნის საწინდარი. ისევ ქართველობას თუ დავუბრუნდებით, აღმოვაჩენთ, რომ სვეტიცხოველი, ქრისტიანობის პირველი დროშა და ალამი, სწორედ პირველყოფილი, ცოცხალი ხე ყოფილა – სვეტად და ტაძრად ქცეული.

სიმბოლოები დიდ როლს ასრულებს ტექსტების სიღრმისეულად გაგება-გააზრებაში, სწორი აქცენტების დასმაში, მთავარი სათქმელის ამოცნობასა თუ იდეური მსოფლხედვის აღმოჩენაში. მაგალითად, კარგი იქნება, თუ გოდერძი ჩოხელის მოთხრობის „წერილი ნაძვებს“ კითხვისას ბავშვებს  გავააზრებინებთ  ხის სიმბოლურ დატვირთვას. რას ნიშნავს ნაძვის სიმბოლიკა? რატომ გაწირა ბერმა თავისი ადამიანური საწყისი? რატომ ისურვა ხედ ქცევა? აუცილებლად ვესაუბროთ იმ ლიტერატურულ მიმდინარეობაზეც, რომელსაც ეს ტექსტი მიეკუთვნება. მაგიური რეალიზმი ძალიან საინტერესო რამეა, რეალობისა და ფანტაზიის შერწყმა განაპირობებს იმას, რომ მკითხველი იკარგება ტექსტის სიღრმეში, გამონაგონი ისე ბუნებრივად არის მოწოდებული, რომ ვერ გაუგია, სად მთავრდება რეალობა და იწყება ირეალური სამყარო. მთის სოფელი, ჩვეულებრივი ადამიანური ყოფა, კუთხური ლექსიკა, დიალოგები და ამ დროს, ჰოი, საოცრებავ, კაცს მხარზე ნაძვი ამოსვლია! საოცრება ის არის, რომ ეს კაცი ამ ნაძვს შვილივით უფრთხილდება, ასეირნებს, სუფთა ჰაერს აყლაპებს და საკუთარ თავს, ჯანმრთელობას და ადამიანობასაც კი სწირავს მის კარგად ყოფნას. აი, აქ ყურადღება უნდა გავამახვილოთ ნაძვის იდეაზე. შესაძლოა, მოსწავლემ ის მხოლოდ ბუნების ნაწილად აღიქვას, პერსონაჟის ქცევა კი – ბუნებისთვის თავგანწირვად, არადა, ეს მხოლოდ ზედაპირული გააზრებაა. დავსვათ კითხვა: რის სიმბოლო შეიძლება იყოს ნაძვი? დავაფიქროთ ჩვენი მოსწავლეები, რატომ ვრთავთ ახალ წელს მაინცდამაინც ნაძვს? მოვუყვეთ ქართული მითოლოგიიდან ამბებს ხეებზე, შევახსენოთ ქრისტიანობაში ხის დანიშნულება და ისინი აუცილებლად მივლენ იმ აზრამდე, რომ პერსონაჟმა თავი უბრალოდ ნაძვს კი არ შესწირა, არამედ მარადიულობას, განახლებას, რწმენას, ღმერთთან დამაკავშირებელ გზას. იდეისთვის ასეთი თავგანწირვა – უღმერთო სამყაროში, სადაც ბერის სოფელში ერთი ნაძვიც კი არ ხარობს! მოვაძებნინოთ მოსწავლეებს ინფორმაცია ხის სიმბოლიკაზე სხვადასხვა კულტურაში – ასე მათ ტექსტის სიღრმეებში წვდომას მივაჩვევთ. რატომ უნდა იქცე ნაძვად ურწმუნოთა სამყაროში? დღეს რა გვაკლია? რად ქცევა სწყურია ადამიანს? ნაძვად თუ თევზად? ასეთ საკითხებზე დისკუსია, ერთი მხრივ, ანალიტიკურ უნარებს განუვითარებს მოსწავლეებს, მეორე მხრივ კი იმ საკითხებზე დააფიქრებს, რომლებიც მათთვის მისტიკური, საიდუმლოებით მოცულია.

თემაზე მუშაობისას მოსწავლეებს ასევე ვაჩვენებდი ახალ ანიმაციურ ფილმს „პინოქიო“, რომელიც ცნობილი ამბის განსხვავებულ გააზრებას გვთავაზობს. მამას ქალაქის დაბომბვისას გარდაეცვლება პატარა ბიჭი, რომელსაც თავის ეზოში დაკრძალავს. მის საფლავზე ამოდის უზარმაზარი, მშვენიერი ხე. რამდენიმე წლის შემდეგ უზომოდ დარდიანი მამა ხეს მოჭრის და მისგან პატარა ბიჭს გამოთლის. ხის ბიჭუნა სასწაულებრივად ცოცხლდება. თითქოს მამა შვილს იბრუნებს… ხისთვის სულის ჩადგმის ეს პროცესი ადამიანის ყველაზე ბუნებრივ რეინკარნაციად იქცევა.

ჩვენი ბავშვები იშვიათად კითხულობენ ქართულ ხალხურ ზღაპრებს, ან, თუ კითხულობენ – ადაპტირებულ ვერსიებს. არადა, სწორედ ამ ზღაპრებშია ჩვენი იდენტობის უზარმაზარი ნაწილი. ქართული ხალხური ზღაპრებია გასაღები უამრავი სიმბოლური სახისა და მეტაფორისა. ბოროტი დედინაცვლის გამო ალვის ხედ ქცეული გოგონა, მისგან გამოთლილი მკვნესარე სალამურის სევდიანი ჰანგი, კონკიას დედის საფლავზე ამოსული აშოლტილი ხე, რომელიც გოგონას ბედნიერებას მოუტანს და წერილის დასაწყისში ნახსენები ხის სიმბოლოს გააზრება.

ვფიქრობ, ტექსტის ასე მრავალმხრივ დამუშავება, პარალელების ძიება, სიმბოლოების პირველწყაროებზე ფიქრი არა მხოლოდ საინტერესოს გახდის ტექსტებზე მუშაობის პროცესს, არა მხოლოდ სწავლის მოტივაციაზე იმოქმედებს, არამედ ძიებას, კვლევას მიაჩვევს, ცოდნის სკივრს აუვსებს ჩვენს ბავშვებს. ხის სიმბოლიკის ძიებას რომ გავყვეთ, ძალიან შორსაც წავალთ: კელტური სამყარო, დრუიდები, სკანდინავიური მითოლოგიიდან ცნობილი ხე – იგდრასილი, რომელიც ცხრა სამყაროს აერთიანებს… ამ ხის ამბავი ჩვენს მოსწავლეებს აუცილებლად ეცოდინებათ – სკანდინავიური მითოლოგიიდანაა თორი, რომელიც „მარველის“ კომიქსების ცნობილი სერიის პოპულარული პერსონაჟია.  ჩვენ, მასწავლებლები, ძაფებს ვაბამთ და ვაკავშირებთ უძველეს სამყაროს თანამედროვეობასთან. უაღრესად საინტერესოა, ახალ დროებაში რა დაემართათ მითიურ სახეებს – ისინი კინემატოგრაფმა გარდაქმნა და ისეთ პროდუქტებად აქცია, რომლებიც მილიონებად იყიდება. ამ საკითხს თუ ჩავუღრმავდებით, შევამჩნევთ, რომ ახალ ფილმებში, წიგნებში, ანიმაციებში მრავალი მივიწყებული მითოსური სახეა.

ამ მიმართულების გაგრძელება იქნება „ვეფხისტყაოსნის“ ერთი თავის გააზრება: „წასვლა ავთანდილისგან ფრიდონისასა“. ავთანდილი, რომელმაც სულ ახლახან მოისმინა ტარიელის ტრაგიკული ამბავი, მეგობრობა შეჰფიცა გმირს და თუნდაც სიცოცხლის ფასად დახმარებას შეჰპირდა, რომელმაც სატრფო მიატოვა და ეს ცალკე ასევდიანებს, მიდის – სად, თავადაც არ იცის… მიზანი ცხადია: მეგობარს უნდა დაეხმაროს! სატრფოს თხოვნა შეუსრულოს! ყველაფრის ფასად! მიდის ფრიდონის საპოვნელად, ოღონდ არ იცის, მოკვდება თუ გადარჩება, არ იცის, საყვარელ თინათინს კიდევ იხილავს თუ არა. აი, ასეთი დარდით სავსე ახალგაზრდა ყმაწვილი ხმამაღლა ტირის, სამყაროს აყრუებს გულმოკლული მიჯნურისა და მეგობრის ვაება. და ყველა გზა რომ მოჭრილია, ღმერთის მიმართ ლოცვაც აღვლენილია, ავთანდილი მნათობებს მიმართავს თხოვნით. აი, აქ იწყება ყველაზე საინტერესო, მისტიკური რამ: თითოეული პლანეტის მიმართ აღვლენილ თხოვნაში ამ პლანეტის სიმბოლური მნიშვნელობა მოჩანს. პირველი ადრესატი, რა თქმა უნდა, მზეა. მზე სიმბოლოა მთავარი ღვთაების, ნათლის, დიდებულების, სამყაროს ცენტრისა და სამყაროს თვალის და ყველაზე ძვირფასი, სანატრელი სურვილი მას მიემართება: „მე ნუ გამყრი საყვარელსა, ნუ შემიცვლი ღამედ დღესა!“ შემდეგია ზუალი, იგივე სატურნი, ემოციებზე მოქმედი პლანეტა, და მის მიმართ თხოვნაც ასეთია: „შემომყარე კაეშანი, ტვირთი მძიმე, ვითა ვირსა,/ მას უთხარ, თუ: „ნუ გასწირავ, შენია და შენთვის ტირსა“. მას მოსდევს მუშთარი, იგივე იუპიტერი, სამართლიანობის პლანეტა: „ნუ ამრუდებ უმართლესსა, ნუ წაიწყმედ ამით სულსა!“ მარიხი იგივე მარსია, ომის ღმერთი: „მოდი, მარიხო, უწყალოდ დამჭერ ლახვრითა შენითა“.  ასპიროზი – ვენერა, ოტარიდი – მერკური. აქვე – ამონარიდი საინტერესო სტატიიდან: „აღმოჩნდა, რომ იმდროინდელი კაცობრიობის მიერ საყოველთაოდ მიღებული პტოლემეოსის გეოცენტრული სისტემა „ვეფხისტყაოსანში“ უარყოფილია და მის ნაცვლად მოცემულია სამყაროს აგებულების ახალი მოდელი, რომელიც მეცნიერთა მიერ მხოლოდ მეთექვსმეტე საუკუნეში იქნა შემუშავებული“. ამ წერილის ბმული:

https://astronet.ge/2012-05-14-10-50-33/

პოემის სიმბოლოებზე მუშაობით, ასტრონომიის და თუნდაც ასტროლოგიის ჭრილში განხილვით, ძიებით, კვლევით, მსჯელობით, შეიძლება, „ვეფხისტყაოსანი“ ჩვენი მოსწავლეებისთვის საყვარელ ტექსტად ვაქციოთ.

წერილი რითაც დავიწყე, იმითვე დავასრულებ: თუ სასწავლო პროცესში გავითვალისწინებთ მოსწავლეების ინტერესებს, მისწრაფებებს, თუ თავისუფლად ვიმსჯელებთ, მოვაწყობთ დისკუსიებს, შედეგი ჩვენვე გაგვაოცებს. მე კი გისურვებთ დაუვიწყარ მოგზაურობას სიმბოლოების, მითებისა და ტექსტების საოცრად საინტერესო სამყაროებში.

„კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება იმ ბავშვების, მოზარდებისა და ზრდასრულების კლუბში, რომლებიც საზღვრების დაწესების მომხრეები არიან, მაგრამ არ მოსწონთ, როცა სხვა ადამიანები იწყებენ მათთვის ამ საზღვრების დაწესებას“.ასე იწყება წიგნი სათაურით: „როგორ აღვზარდოთ პასუხისმგებლობიანი მოზარდი“, რომლის ავტორები არიან დოქტორები: Henry Cloud და John Townsend. (Henry Cloud – არის ბესტსელერებად ქცეული მრავალი წიგნის თანაავტორი John Townsend-თან ერთად. ავტორმა ფსიქოლოგიაში ბაკალავრის ხარისხი სამხრეთ მეთოდისტურ უნივერსიტეტში მიიღო, დოქტორის ხარისხი კლინიკურ ფსიქოლოგიაში -ბიოლის უნივერსიტეტში. Henry Cloud იღებდა თეოლოგიის გაკვეთილებს ტალბოტის სემინარიაში. ავტორები არიან კალიფორნიაში არსებული Cloud- Townsend Resources-ის დამფუძნებლები და აქვთ კერძო პრაქტიკა. John Townsend-ს აქვს ჩრდილოეთ კაროლინის უნივერსიტეტის ბაკალავრის ხარისხი ფსიქოლოგიაში, დალასის თეოლოგიური სემინარიის მაგისტრის ხარისხი თეოლოგიაში და ბიოლის უნივერსიტეტის დოქტორის ხარისხი კლინიკურ ფსიქოლოგიაში. 2015 წელს John Townsend-მა კალიფორნიის კონკორდის უნივერსიტეტის ბაზაზე დააფუძნა ლიდერობისა და კონსულტირების ინსტიტუტი).

„ბავშვები მიიჩნევენ (სიმართლე უნდა ითქვას, რომ ბევრი უფროსიც ასე ფიქრობს), რომ ის, რაც მე მახარებს „კარგია“ და რაც მაბრაზებს – „ცუდი“. ამიტომ ისინი ყოველთვის ეწინააღმდეგებიან საკუთარ ცხოვრებაზე პასუხისმგებლობის აღებას. მშობლების მიზანი კი უნდა იყოს, დაეხმაროს შვილს პასუხისმგებლობის, თვითკონტროლისა და არჩევანის თავისუფლების აღების უნარების განვითარებაში.

ამერიკელი ავტორები მიიჩნევენ, რომ აღზრდას – კავშირი აქვს, ბავშვის აწმყოსა და მომავალთან. ადამიანის ხასიათი მისი ბედისწერაა და ის მრავალ ასპექტში მის მომავალ ცხოვრებას განსაზღვრავს. აღზრდა ასევე, ხასიათის ფორმირების პროცესში მშობლის/აღმზრდელის მხარდაჭერასაც გულისხმობს. ხასიათი კი სწორედ, ზრდასრული ცხოვრების უსაფრთხოების, საიმედოობის, სიამოვნების განცდის უზრუნველყოფის აუცილებელი პირობაა.

ჩვენს სამყაროში ადამიანების ამა თუ იმ ქცევას უამრავი ახსნა მოეძებნება, მაგრამ ყველას არ შეუძლია ახსნას რატომ არ „აეწყო“ მისი ცხოვრება. ადამიანების ცხოვრების მრავალი სირთულე მათივე ხასიათის სისუსტის ბრალია. იმ გარემოში, სადაც პიროვნება შინაგან სიძლიერეს იჩენს, წარმატებასაც აღწევს, მაშინაც კი, როცა ბევრი წინააღმდეგობა ეღობება. მშობლები ქმნიან შვილების მომავალს. ხასიათის თავისებურებები ადრეული ასაკიდანვე წამყვან როლს ასრულებს ქცევითი შაბლონების ფორმირებაში.

ხასიათი – განმარტავენ ავტორები – არის საქმის კეთების უნარი თუ უუნარობა, მორალური სახე, ურთიერთობის სტილი და დასახული ამოცანის გადაჭრის უნარი, რას და როგორ აკეთებს ადამიანი გარკვეულ სიტუაციაში. როდესაც რეზულტატის დემონსტრირება ხდება საჭირო, რამდენად შეესაბამება ის რეალობას? შეუძლია თუ არა ადამიანს პასუხისმგებლობის საკუთარ თავზე აღება? ამჟღავნებს თუ არა ბავშვი სხვა ადამიანების მიმართ ემპათიას? შეუძლია თუ არა საკუთარი ტალანტის განვითარება? რამდენად შეუძლია ცხოვრებისეული პრობლემების გადაჭრა? აქვს თუ არა სიყვარულის უნარი? ფლობს თუ არა წარუმატებლობასთან გამკლავების სტრატეგიებს? ეს იმ კითხვების ნაწილია, რომლებზე პასუხების პოვნის შემთხვევაში ხასიათის გარკვეული შტრიხების გახსნაა შესაძლებელი. შაბლონების შემუშავება თავის მხრივ მშობლებთან ურთიერთობებისას ფორმირდება. Henry Cloud-ისა და John Townsend-ის წიგნის მიზანია, დაინტერესებულ მკითხველს გააცნოს ავტორების მოსაზრება უფროსების მიერ ბავშვების აღზრდის პროცესში, ე.წ. საზღვრების დაწესების აუცილებლობის შესახებ. დასაწყისისთვის უნდა ვიცოდეთ, როგორები იყვნენ ის ადამიანები, რომლებსაც ბავშვობაში საზღვრების პრობლემები ჰქონდათ:

• მათ არ შეეძლოთ ეთქვათ „არა“ მჩაგვრელებისთვის ან იმ სხვა ადამიანებისთვის, რომლებიც ცდილობდნენ რაიმე უღირსი ეკადრებინათ ბავშვისთვის;
• არ შეეძლოთ ეთქვათ „არა“ საკუთარი დესტრუქციული იმპულსებისთვის;
• ვერ ახერხებდნენ, წარმატებულად გადაეჭრათ გარკვეული ამოცანები, მიეღწიათ მიზნისთვის;
• მათ აღმოაჩნდათ მიდრეკილება, ჰქონოდათ ურთიერთობა ისეთ უპასუხისმგებლო ადამიანებთან, რომლებიც მუდმივად შეურაცხყოფას აყენებდნენ გარშემომყოფებს;
• პასუხისმგებლობას იღებდნენ სხვა ადამიანების ქცევებზე;
• ჰქონდათ მანიპულაციებისადმი და სხვა ადამიანების გაკონტროლებისადმი სწრაფვა;
• ჰქონდათ ახლო ურთიერთობების შიში;
• არ შეეძლოთ ყოფილიყვნენ გულწრფელი ახლობლებთანაც კი;
• არ შეეძლოთ კონფლიქტების განეიტრალება;
• განსხვავებულ ცხოვრებისეულ სიტუაციაში მუდმივად დამნაშავის როლში იყვნენ.

ბავშვობაში შეთვისებული ქცევითი შაბლონები ზრდასრულ ასაკშიც მყარია. სწორედ, ამიტომ უჭირთ ადამიანებს შემდგომ მათი შეცვლა.

„მზრუნველი“ დედები ცდილობენ, შვილებს ყველაფერში დაეხმარონ, მათ ნაცვლად აკეთონ საქმეები მაშინაც კი, როდესაც ამისი საჭიროება საერთოდ არ არის. ასეთ ჰიპერმეურვეობის პირობებში აღზრდილ შვილებს უყალიბდებათ სტერეოტიპი, რომ მოითხოვონ ნებისმიერი ადამიანის დახმარება. მსგავსი სტერეოტიპები გავლენას ახდენს ბავშვის ურთიერთობებზე, როგორც სკოლაში, ასევე გარშემომყოფ სოციუმშიც. დედები მუდამ სიხარულით აწესრიგებენ შვილების მიერ დატოვებულ არეულობას საკუთარ ოთახში და ხშირად მთელ სახლში. დედისთვის ნებისმიერი საქმე, რომელსაც ის შვილის ნაცვლად აკეთებს, არის საბაბი კიდევ ერთხელ დაუდასტუროს მას დედობრივი სიყვარული. მაგრამ დედებს არ უნდა დაავიწყდეთ, რომ ისინი ამავე დროს ქალები და მეუღლეები არიან. პარალელურად, დედებმა შვილების მომავალსაც ობიექტურად უნდა შეხედონ და გააცნობიერონ, რომ მათი აღზრდილი შვილები ზრდასრულ ცხოვრებაში თითქმის ყოველთვის ეცდებიან საკუთარი პასუხისმგებლობა სხვებს გადააბარონ. ეს არცთუ ისე სახარბიელო პერსპექტივაა, რამაც დედებს აღზრდის სტილის შეცვლისკენ უნდა უბიძგოს. საბოლოო ჯამში პიროვნების განვითარებისთვის აუცილებელია, მან განივითაროს პასუხისმგებლობა, იფიქროს იმაზე, თუ რა გავლენას ახდენს მისი ქცევა გარშემომყოფებზე, ანუ სურთ თუ არა მათ სხვა ადამიანების ცხოვრების ნაწილად გახდომა. აი, ზუსტად ამას გულისხმობენ ამერიკელი ავტორები, როდესაც ამბობენ, რომ მომავალი იწყება ზუსტად ამ წამიდან.

მაშ ასე, შევთანხმდით, რომ უკიდურესად მნიშვნელოვანია, შვილებს ვასწავლოთ საკუთარ თავზე პასუხისმგებლობის აღება, რადგან, როდესაც მოზარდი პირველად შეეჩეხება თუნდაც საცხოვრებელი გარემოს დალაგების საჭიროებას, აღმოაჩენს, რომ არ შეუძლია სრულად გაისიგრძეგანოს, რომ:

• აუცილებელია მისი საცხოვრებელი სივრცის დალაგება. რადგან, მისთვის ძირითადად, დედა იყო ის ადამიანი, რომელიც სრულად და მთელი სიმძაფრით შეიგრძნობდა ამ აუცილებლობას;
• მოზარდს არ აქვს შესაბამისი ქმედების განხორციელების მოტივაცია. მთელი მისი წინა ცხოვრების განმავლობაში ხომ დედა იყო ის ადამიანი, რომელიც სრულად შეიგრძნობდა ამ აუცილებლობას;
• მოზარდი არ გეგმავდა და არც დროს ხარჯავდა საკუთარი ოთახის მილაგებაზე. არ გაგიკვირდებათ, თუ ვიტყვით: დედა მაქსიმალურად მოტივირებული იყო, ყოველთვის თავად დაელაგებინა შვილის არეული ოთახი;
• მოზარდს არ ჰქონდა არანაირი წარმოდგენა, როგორ მოეწესრიგებინა საკუთარი საცხოვრებელი სივრცე. ახლა უკვე ყველასთვის ნათელია, რომ ამას მის ნაცვლად დედა აკეთებდა.

როგორ მოხდა, რომ ასეთმა მოზარდმა მაინც მოახერხა და ისწავლა პასუხისმგებლობის თავზე აღება? თანდათანობით, აუჩქარებლად დედა (როგორც ცოდნის, ინფორმაციის გამცემი) გადასცემდა შვილს საკუთარ უნარ-ჩვევებს, რომლებსაც აღზრდის პროცესში გაუჩნდა მიმღებლობა, შეეცვალა არამართებული ქცევები. ანუ შედეგად, დედას უქრება მოტივაცია და აღარც მოთხოვნილება რჩება, შვილის ნაცვლად აკეთოს მისი საქმეები. შვილი თავად ასრულებს თავის მოვალეობებს. აღზრდის პროცესში შემუშავებული ქცევითი ჩარჩოები, უყალიბებს შვილებს შინაგან მოთხოვნილებას, საკუთარ ცხოვრებაზე თავად აიღონ პასუხისმგებლობა. ამ სტატიის დასასრულ, Henry Cloud და John Townsend – განმარტავენ, რა შინაარსს დებენ ტერმინ „ხასიათში“. ანუ თუ აღზრდის პროცესში და შვილებთან ურთიერთობებში მშობლები თანამიმდევრულად და მკაფიოდ იცავენ საზღვრებს, ზრდასრულ ასაკში მათ ექნებათ გაცილებით მეტი მოტივაცია, ისწავლონ საკუთარი მომავლის დაგეგმვა, გახდნენ პასუხისმგებლობიანი, თავისუფალი, კრეატიული, სიყვარულით სავსე წარმატებული ადამიანები.

 სტატია მოამზადა  ქეთევან კობალაძემ