კომპლექსური დავალება „ბაბუს ორშიმო” –  სიმკვრივე, მასა, მოცულობა

ფიზიკის სწავლა-სწავლების მიზნებია, მოსწავლეს:

• გაუჩნდეს ინტერესი ფიზიკური პროცესების შესწავლის მიმართ;
• შეეძლოს სამყაროში მიმდინარე მოვლენებში ფიზიკის კანონზომიერებების დანახვა და მიღებული ცოდნის გამოყენებით სხვადასხვა ცხოვრებისეული ამოცანების გადაჭრა;
• შეეძლოს გარემოში მიმდინარე ფიზიკური პროცესების ურთიერთდაკავშირება;
• განუვითარდეს კვლევითი უნარ-ჩვევები, რომლებსაც ახალი ცოდნის მისაღებად გამოიყენებს;
• ფიზიკური მოვლენების ანალიზის საფუძველზე შეეძლოს ბუნებაში სხვადასხვა მოვლენის პროგნოზირება;
• შესძინოს ფიზიკის დარგობრივი ენით ოპერირების უნარი“.

სწორედ ამ მიზნების შესრულებისკენ უნდა იყოს მიმართული კომპლექსური დავალებები. კითხვაზე, თუ როგორი შედგენილი უნდა იყოს კომპლექსური დავალების პირობა, პირდაპირ ვიტყვი, რომ უნდა იყოს საინტერესო და ინფორმაციული. ამიტომ პირობის მოსაფიქრებლად წინასწარი სამზადისი აუცილებელია. აუცილებელია, აგრეთვე რესურსების მოძიება ან შექმნა, რაც მოსწავლეს საქმეს გაუიოლებს. ასევე კომპლექსური დავალების შესრულება მოსწავლემ უნდა შეძლოს დამოუკიდებლად. მთავარია, მოსწავლეს დარჩეს ის ცოდნა, რომელსაც გამოიყენებს და განაზოგადებს ყოველდღიურ ცხოვრებაში.

ახლა კი წარმოგიდგენთ მე-7 კლასისთვის განკუთვნილი კომპლექსური დავალების პირობას  „ბაბუს ორშიმო“.

წარმოდგენილი დავალების შესრულების შემდეგ მოსწავლემ უნდა შეძლოს

• სიმკვრივის განსაზღვრა ექსპერიმენტულად (ფიზ.საბ. 4, 5, 6, 7, 9);
• ნივთიერებების ფიზიკური მახასიათებლების ცოდნის დაკავშირება სხვადასხვა პროფესიასთან/საქმიანობის სფეროსთან (ფიზ.საბ.1, 2, 3, 10, 11, 12).

„ბაბუასთან წავედი, რას ვიფიქრებდი თუ ბაბუას ყურძნის ხეივანი აყიროს ისხამდა. რა არის აყირო? ყელიანი გოგრაა, გამიკვირდა მისი მოგრძო ფორმა. ბაბუს ვკითხე, რისთვის უნდოდა ამდენი აყირო. სასაცილო სახელია, ავყირავდი სიცილით. ბაბუმ მითხრა, რას კისკისებ, მისგან ღვინის ამოსაღებ ჭურჭელს აკეთებენო. უფ, ეს სახელიც არასოდეს გამეგონა – ორშიმო. მეგონა აღარაფერი გამაკვირვებდა, მაგრამ ბაბუმ ახლა მითხრა  რაჭულად ხრიკა ჰქვიაო, გარდა იმისა, რომ ქვევრიდან ღვინის ამოსაღებად გამოიყენება საწყაოცააო.

გადავირიე, იმდენი ახალი რამ გავიგე და ბაბუს დაწვრილებით გამოვკითხე, როგორ მზადდება ორშიმო.

ნოემბრის ბოლოს ჩალისფერი რომ გახდება და კანი გაუმაგრდება, მოვკრეფ. შემდეგ გაბერილ მუცელზე პატარა სამკუთხედი იჭრება, საიდანაც გამოიფხიკება მისი თესლი და გული. აყიროს მაღალი ყელი თავში იჭრება. სამკუთხა ამონაჭერში კი თხილის ტოტის, ან ბამბუკის ტარი მაგრდება და ორშიმოც მზად არისო.

• ახლა კი დავფიქრდი, ნეტა რამდენი ლიტრი ღვინო ჩადის?- ბაბუს გაეღიმა და დამავალა თავად განმესაზღვრა. ავდექი და წყალი ჩავასხი ლიტრიანი ქილებით. 3 ჩაეტია, ე.ი. ღვინოც დაახლოებით ამდენი ჩაეტევა და თუ საწყაოდ იყენებენ,  ნეტავ რა მასის ოქრო ჩავა?- რაღაც ზღაპარი გამახსენდა.

მოკლედ ავდექი და ინტერნეტში მოვიძიე სხვადასხვა საკვების სიმკვრივე და გადავწყვიტე ბაბუს ორშიმოსთვის სიმკვრივეების ცხრილი შემედგინა.

ადამიანი კარგად რომ გაიცნო, ფუთი მარილი უნდა შეჭამოო (16 კგ)… ამდენი მარილის შეჭმას ალბათ მთელი სიცოცხლე სჭირდება…“.

ამ დავალების შესასრულებლად სასურველია მოსწავლე სახელმძღვანელოში არსებულ პარაგრაფებთან ერთად გაეცნოს შემდეგ ლინკებს:

ეტაპი 1. ამოცანების ამოხსნა დავალების პირობაზე გამოყენებით

ახლა კი შევუდგეთ იმის გარკვევას, აქვს თუ არა მოცემულ ფიგურას სიღრუე. მოსწავლეებს ვთავაზობ ამოცანის ამოხსნის ხერხებს (ოპტიმალურ ვარიანტებს), ამ ამოცანებით მიღებული ცოდნა სწავლების შემდეგ ეტაპზე მოსწავლეებს დაეხმარება არქიმედეს ძალის შესწავლაში.

ეტაპი 2. აქვს თუ არა მოცემულ ფიგურას სიღრუე?

ეტაპი 3. კვლევა

შესრულებული დავალება მოსწავლეებმა უნდა წარმოადგინონ პრეზენტაციის სახით. ამ დავალების შესრულების შემდეგ მოსწავლეებს ექნებათ წარმოდგენა იმაზე, რომ სიმკვრივე არაა დამოკიდებული სხეულის მოცულობასა და მასაზე. ასევე ხაზგასმით ეცოდინებათ, რომ რაც მეტია სხეულის მოცულობა, მით მეტია მასა, ან მეტი სიმკვრივის სხეულებს მეტი მასა აქვთ. ასევე ეცოდინებათ, რა შემთხვევაში აქვს სხეულს სიღრუე.

კიდევ ერთი საკითხი, რომლის დამატებასაც და გაშლასაც, ვფიქრობ, ამ კომპლექსურ დავალებაში ეს არის მოცულობის ერთეულებზე ყურადღების გამახვილება, სისტემის არაძირითადი ერთეულების ცოდნა და მათ შორის კავშირის დადგენა.