– ბატონო გიორგი, თქვენ კერძო სკოლის დირექტორი ბრძანდებით. თქვენი პოზიციიდან კერძო და საჯარო სკოლებს შორის როგორ შედარებას გააკეთებდით?

– როგორც წესი, კერძო სკოლა საჯაროებთან შედარებით ბევრად კარგ სერვისთან ასოცირდება, რაც მას იმთავითვე აძლევს დიდ უპირატესობას. თუმცა ეროვნული სასწავლო გეგმის, სკოლაში ახალი სახელმძღვანელოების შეტანისა და მასწავლებლების აყვანასთან დაკავშირებით არსებული რეგულაციის გამო, რომლის თანახმადაც პედაგოგობა არ შეუძლია კონკრეტული პროფესიის წარმომადგენელს თუ მას მასწავლებლის სერთიფიკატი არ გააჩნია, კერძო სკოლები უფრო მეტად იზღუდებიან და გარკვეულ დონეზე ერთიან მოდელს უახლოვდებიან. თუმცა ასეთ ფონზეც კი კერძო სკოლების უპირატესობა მაინც მკაფიოდ გამოიხატება. ეს გახლავთ ინფრასტრუქტურა, რაშიც იგულისხმება არა მხოლოდ კეთილმოწყობილი შენობა, არამედ სასწავლო პროცესისთვის აუცილებელი აღჭურვილობა, ტექნიკა, მეთოდოლოგია, მასწავლებლების კვალიფიკაცია და სხვა. ამ შემთხვევაში კარგად გარემონტებული შენობა უკანა პლანზე იწევს, თუმცა ამას ყველა კერძო სკოლაზეც ვერ იტყვი – კონკრეტული სეგმენტებით ზოგ კერძო სკოლას შეიძლება საჯაროც სჯობდეს.

– ალბათ ნებისმიერი ტიპის სკოლაში არსებობს სასწავლო პროცესის, მასწავლებლების მუშაობის მეთოდებისა და მოსწავლეების მიმართ მათი დამოკიდებულების შესწავლისა და კონტროლის აუცილებლობა. რამდენად საჭიროა და როგორ უნდა წარიმართოს ეს პროცესი?

– საუკეთესო კონტროლი მოსწავლეებთან და მათ მეურვეებთან, როგორც წესი, მშობლებთან, სწორი კომუნიკაციაა. თანამედროვე ტექნოლოგიურ ეპოქაში არსებობს უამრავი საშუალება, რომელთა მეშვეობითაც სკოლაში მიმდინარე პროცესების შესახებ ინფორმაციის მიღება შეიძლება. აუცილებლად მიმაჩნია და, ამ პრაქტიკას ჩვენს სკოლაში სისტემატურად მივმართავთ, პერმანენტული შეხვედრები მშობლებთან, ასევე სპეციალური კითხვარების შევსება, როდესაც მოსწავლეები და მათი მეურვეები აფასებენ ყველაფერს – კვებიდან დაწყებული ტექნიკური აღჭურვილობით დამთავრებული. ასეთი პრაქტიკა ანალიზის გაკეთებისა და ნაკლოვანებების აღმოფხვრის პროცესს აადვილებს. ცხადია, კონტროლი სჭირდება მასწავლებელსაც, რომელიც ზოგჯერ ხელოვნურად უწერს მოსწავლეს მაღალ ნიშანს, რათა მშობელი კმაყოფილი იყოს. ანუ ვიღებთ შემთხვევას, როდესაც შინაარსი რეალობასთან თანხვედრაში არაა, თუმცა მშობელი ბედნიერია და მასწავლებლისთვის ესეც კმარა. ამრიგად სასკოლო სივრცეში მყოფ ადამიანებთან გამუდმებული დიალოგის გარეშე რეალობის დადგენა შეუძლებელია.

– როგორი უნდა იყოს მოსწავლის როლი ამ პროცესში?

– მოსწავლე თავად ამ პროცესის უშუალო მონაწილეა, ამიტომ მისი აზრი, სურვილები და კრიტიკა აუცილებლად უნდა მოვისმინოთ და გავაანალიზოთ. საუკეთესო შემთხვევაა, თუ სკოლას გააჩნია ტუტორის ინსტიტუტი, სამსახური, რომლის წარმომადგენელიც არცერთ საგანს არ ასწავლის, ამრიგად არ არის მიკერძოებული. ის სისტემატურად ხვდება მოსწავლეებს, ესაუბრება სკოლაში არსებულ ვითარებაზე და მოსწავლეების მხრიდან გაკეთებულ შეფასებებს ისმენს. თანამედროვე თაობა საკმაოდ გამბედავი და თავდაჯერებულია იმისთვის, რომ პრობლემებზე ისაუბროს და ზოგჯერ მისი გადაჭრის გზებიც შემოგვთავაზოს. სამწუხაროა, რომ ეს ინსტიტუტი არ მოქმედებს საჯარო სკოლებში, რადგან ამისთვის ფინანსური და ადამიანური რესურსი, ასევე გამართული მენეჯმენტი და, უბრალოდ, ამის სურვილია საჭირო.

– არსებობს სავალდებულო სასწავლო პროცესი და მისგან დამოუკიდებელი აქტივობები, რაც მოსწავლის განვითარებისთვის არანაკლებ აუცილებელია.

– ეს სეგმენტი სკოლების უმეტესობაში შესაძლებლობის მიხედვითაა განვითარებული. ალბათ სუბიექტური ვიქნები თუ ვიტყვი, რომ ნიუტონის სკოლაში ამ მიმართულებას განსაკუთრებული დატვირთვა გააჩნია. არასავალდებულო აქტივობებში ორი მიმართულება გვაქვს: ერთჯერადი და პერმანენტული. ერთჯერადი აქტივობები კონკრეტული პროფესიის ან სფეროს წარმომადგენლის მოწვევასა და მის მიერ მოსწავლეებისთვის წაკითხულ ლექციაში ან პრაქტიკულ სამუშაოში გამოიხატება. ეს შეიძლება იყოს ენათმეცნიერი, მხატვარი, ფოტოხელოვანი, ფიზიკოსი და სხვა. ასეთი შეხვედრებისას მოსწავლეების თვალსაწიერი საგრძნობლად ფართოვდება, უამრავ ახალს იგებენ, ზოგჯერ ისეთს, ადრე წარმოდგენაც რომ არ ჰქონდათ. მეორე, ანუ პერმანენტული ხასიათის აქტივობებია სკოლაში არსებული კლუბები, რომლებსაც მოსწავლეები სურვილისამებრ ირჩევენ. აქ არის კლუბები უცხო ენების წრეებით დაწყებული, სპორტით გაგრძელებული და ხელოვნებითა თუ ტექნიკური მეცნიერებებით დამთავრებული.

– სკოლებში ამ ტიპის კლუბების არსებობა მოწმობს, რომ მათდამი ინტერესი თავად მოსწავლეებსაც აქვთ.

– ინტერესი მართლაც დიდია. ძალიან კარგი, საოცრად განვითარებული თაობა მოდის. საინფორმაციო რესურსებზე წვდომა შეუზღუდავად აქვთ და მათ სწორად იყენებენ. აბსოლუტურად ყველაფრის მიმართ იჩენენ ინტერესს, სკოლამ კი მათი ინტერესის განვითარებას შეძლებისდაგვარად მაქსიმალურად უნდა შეუწყოს ხელი.

– როდესაც სისტემა არ არის სრულყოფილი ან გამართული, ნაკლოვანებების გამოსწორება უცხოური ანალოგების შესწავლითა და ზოგჯერ პირდაპირ გადმოღებითაცაა შესაძლებელი. რამდენად ამართლებს ჩვენს შემთხვევაში ეს მეთოდი?

– როდესაც განათლების სფეროში მუშაობ, აუცილებლად უნდა ადევნო თვალი, როგორ ვითარდება ამ მიმართულებით მსოფლიო. ამ სფეროში ვითარება დინამიკურად იცვლება, შემოდის ახალი მეთოდები, დამხმარე საშუალებები, ონლაინ სავარჯიშოები და სხვა. ეროვნული სასწავლო გეგმა მათი სრული სახით გადმოღების საშუალებას არ გვაძლევს, რადგან გარკვეულ სტანდარტს უნდა დავემორჩილოთ, თუმცა მაინც არსებობს პროგრამები, რომელთა ჩვენს სკოლებში დანერგვა და ინტენსიურად გამოყენება შესაძლებელია. სკოლა ცოცხალი ორგანიზმია და ის გამუდმებით უნდა ფიქრობდეს განახლებასა და გადახალისებაზე, უნდა იზრუნოს, რომ სწავლის პროცესი ნებისმიერი მოსწავლისთვის საინტერესო იყოს.

– ემხრობით დიფერენცირებულ სწავლებას?

– ჩემი აზრით, პლუსი დიფერენცირებულ სწავლებასაც აქვს და სტანდარტულსაც. გარკვეულ ასაკში ადამიანს აუცილებლად უნდა მისცე მიმართულება, თუმცა უკეთესია, თუ არჩევნის არეალი ფართოა. მრავალი წელია განათლების სისტემაში ვმუშაობ და მინახავს სტუდენტები, რომლებსაც მეორე ან მესამე კურსზე შეუცვლიათ აზრი, სხვა სპეციალობით მონდომებიათ სწავლის გაგრძელება და საკმაოდ რთულ მდგომარეობაშიც აღმოჩენილან. ამრიგად, თუ არჩევნის წინაშე სტუდენტი შეიძლება დადგეს, მსგავსი ალბათობა სკოლის მოსწავლის შემთხვევაში უფრო მეტია.

– მასწავლებლები ინტერვიუებში ხშირად უსვამენ ხაზს სახელმძღვანელოებთან დაკავშირებულ პრობლემას. ზოგი პროგრამის სიმწირისა და ერთფეროვნების გამო წუხს, ზოგს კი მიაჩნია, რომ პროგრამა კონკრეტულ კლასში მყოფი მოსწავლის ასაკს არ შეეფერება და ა.შ. ფიქრობთ, რომ ეს ნამდვილად პრობლემაა?

– როგორც მთელი სისტემა, ცხადია, არც ეს სეგმენტია სრულყოფილი. ჩემთვის საუკეთესო ვარიანტია სახელმძღვანელო მინიმალური სავალდებულო პროგრამით, რომელიც მოსწავლისთვის დამატებით ლიტერატურამდე მისასვლელ გზას წარმოადგენს. მოსწავლეს უნდა ჰქონდეს იმაზე მეტის გაგების სურვილი, ვიდრე სახელმძღვანელოში შეუძლია ამოკითხოს. პრობლემას ქმნის კანონში არსებული რეგულაციაც, რომლის თანახმადაც სახელმძღვანელოს არჩევიდან რამდენიმე წლის განმავლობაში მისი შეცვლის უფლება არ გვაქვს. ანუ თუ ამ წლებში ბაზარზე უკეთესი სახელმძღვანელო გამოჩნდება, ძველს მისით ვერ ჩავანაცვლებთ. ეს კი ნამდვილად გახლავთ პრობლემა.

– და დასასრულ – როგორ ფიქრობთ, როგორია იდეალური სკოლა?

– რა ხდებოდა თქვენს დროს?

– თქვენ როგორი მასწავლებელი ხართ?

– ორი წელი სკოლაშიც ასწავლიდით. როგორია თქვენი ნანატრი სკოლა?

რა საინტერესოდ იზრდება და ვითარდება მცენარე… ზამთრის ძილს მიცემული, ფოთლებშემოძარცვული და ძარღვებში სისხლგაყინული, დათბობისთანავე იწყებს გამოღვიძებას. ერთს შეირხევა, ჩამოიფერთხავს ტოტებზე შერჩენილ თოვლს და კვირტებს გამობერავს. ეს სიცოცხლის ნიშანია. კვირტები მოგვიანებით ფოთლებად და ნაყოფად იქცევა. პირველნი ჩვენ ჟანგბადს არ მოგვაკლებენ და დედამიწას – ნეშომპალას, მეორენი კი თავს გემრიელ საზრდოდ შესთავაზებენ კაცთა და ფრინველთა…

მაგრამ როგორ ახერხებს მცენარე ამას? ფესვების წყალობით. თვალს გვტაცებს ამაყად წამომართული წიფელი, ლოყაწითელი ნაყოფით დახუნძლული ვაშლი, ბუჩქის ძირას მოკრძალებით ამოსული ნაზი ია. მაგრამ ეს მათი მხოლოდ ხელისგულზე დადებული ნაწილებია… ეს სილამაზე ფესვებიდან მოდის, ფესვებიდან, რომლებიც ჩვენი თვალთახედვის მიღმაა. მათ დანახვას სხვა თვალი სჭირდება… ფესვების გარეშე ვერც ერთი მცენარე ვერ იხარებს. მიწაში ჩაგდებული თესლი ჯერ ღივდება, ფესვს გაიდგამს და მერეღა იწყებს მიწის ზემოთ აღმოცენებას, ფრთების გაშლას.

ასეა ერიც. ისიც ფესვებიდან იზრდება და ფესვებით საზრდოობს. მისი ფესვები ტრადიციაა – საუკუნეების განმავლობაში ჩამოყალიბებული და უკვე დაღვინებული ადათ-წესების კრებული. წარსულს მოწყვეტილი ერი ფესვებიდან მოგლეჯილ ხეს ჰგავს. ამას ქვეცნობიერადაც ვხვდებით, ამიტომ ყოველივე ტრადიციულს მოწიწებით, რუდუნებით ვეპყრობით, მაგრამ ხშირად გვავიწყდება, რომ ხის სიჯანსაღისთვის მისი ვარჯისა და ნაყოფის მოვლა არ კმარა – ფესვებსაც უნდა პარაზიტების მოცილება…

ყველაფერი, რაც ისტორიის მტვერს დაუფარავს, როდია ტრადიციული, მით უფრო – ეროვნულ-ტრადიციული. ყოველი ეპოქა თავის ჭდეს აჩნევდა ტრადიციებს… ნებით თუ უნებლიეთ დღესაც ვუმატებთ ახალ-ახალ „მუხლებს” ჩვენს „ზნეობის კოდექსს”… მაგრამ გავა ხანი, მასაც მიეყრება ისტორიის მტვერი და ვინ იცის, ისიც ტაბუდადებულ ტრადიციად იქცეს, რომლის დაღს დიდხანს ვეღარ მოიცილებს მომავალი თაობა.

ჩვენში ხომ უზენაესად მიაჩნიათ დათქმა „წინათ ასე იყო”: „წინათ გველის ნაკბენს სარეცხი საპით შველოდნენ…” და ვინ მოთვლის, კიდევ რამდენი ასეთი პოსტულატი ლამისაა აქსიომად ვაქციოთ. არადა, ტრადიცია ასეთ წვრილმანებზე არ ხურდავდება. ეროვნული ტრადიციისთვის რამდენიმე ათწლეულის „გამოცდილება” არაფერს ნიშნავს.

ამიტომ, როცა რამეს ტრადიციულს ვუწოდებთ, დიდი სიფრთხილე გვმართებს. რამდენი ურბანული დათქმა გვინდა გავასაღოთ ტრადიციულად… ლუდით დღეგრძელობა ავკრძალეთ, მაშინ როდესაც ის მართლაც ტრადიციული სარიტუალო სასმელი იყო საქართველოს მთიანეთში. თვით პატრიარქის მოწოდებამაც კი ვერ ამოძირკვა ბოლომდე ამ მანკიერი შთაგონების ფესვი ჩვენი ლამის „ტრადიციად” ქცეული ჩვევებიდან.

აქვს განათლებას მანკიერი ტრადიციები? სამწუხაროდ, არაერთი. ერთ მათგანზე, ნიშნის თხოვნა-დაწერის „ტრადიციაზე”, გულისტკივილი ადრეც გაგიზიარეთ (იხ. ბლოგპოსტი „დეიდებო, ბიძიებო, დამიწერეთ 51 ქულა”). მინდა, კიდევ ერთის შესახებ გაგანდოთ ჩემი საფიქრალი.

გასული საუკუნის 60-70–იანი წლებიდან, როდესაც, სტატისტიკის (მხოლოდ სტატისტიკის) მიხედვით, მეცნიერებამ აღმავლობის მწვერვალების დაპყრობა დაიწყო, დისერტაციის დაცვის პროცედურას „დესერტაციის” ნაწილიც შეემატა. მას შემდეგ ბევრი დრო გავიდა… 90-იანების ეკონომიკური კოლაფსის პერიოდში ინერციით მიმავალმა მეცნიერებამ დისერტაციების დაცვა ჩვეულ რეჟიმში განაგრძო – განუყრელი „დესერტაციებითურთ”. არადა, იმხანად რუსულ რუბლებზე მომუშავე საბჭოთა ავტობუსებში ასვლასაც ვერ ვახერხებდით სიდუხჭირის გამო და კუპონებს დაყაბულებული ტროლეიბუსებითა და მეტროთი ვმგზავრობდით ან სულაც ფეხით გავდიოდით რამდენიმე კილომეტრს გაყინულ ლაბორატორიებამდე.

2003 წელს განათლება ახალ, ევროპულ რელსებზე გადავიდა. ძირფესვიანად შეიცვალა დისერტაციის დაცვის ფორმატი და კონცეფცია „სამეცნიერო ხარისხი” მეცნიერებით გაჯერებულმა განათლების ხარისხმა შეცვალა. დისერტაციის დაცვის პროცედურამაც უფრო გამოცდის იერი მიიღო და ერთი უნივერსიტეტის პრეროგატივა გახდა. ყოფილი ასპირანტი (რომელსაც სტუდენტად, პრაქტიკულად, არ მოვიხსენიებდით) განათლების მესამე საფეხურის სტუდენტმა შეცვალა… დესერტაცია კი უცვლელი დარჩა.

როგორია, როცა ცოდნისა და მეცნიერების ატმოსფეროს მეზობელი ოთახიდან მომდინარე ხაშლამის სურნელი ერთვის…

მიმაჩნია, რომ არაფორმალურ ურთიერთობას თავისი დანიშნულება აქვს და არცთუ იშვიათად ფორმალურ ურთიერთობასთან ერთად უდიდეს როლს ასრულებს წმინდა ადამიანური თუ საქმიანი კავშირების დამყარებაში, მაგრამ ისინი გონივრულად უნდა ერწყმოდეს ერთმანეთს.

წარმოვიდგინოთ ასეთი რამ: დოქტორანტი დისერტაციის დაცვის დღისთვის სათანადოდ ემზადება, წარდგება აუდიტორიის წინაშე და ნაშრომის წარმატებით დაცვის შემდეგ ბანკეტზე მოსაწვევ ბარათებს ურიგებს მისთვის სასურველ სტუმრებს. ბანკეტი კი რამდენიმე დღის შემდეგაა დანიშნული… რა არის ამაში მიუღებელი? არატრადიციული?

მინაწერი: თუმცა ალბათ კიდევ დიდხანს იქნებიან ისეთი „ტრადიციონალისტები”, რომელებიც მტკიცედ დაიცავენ მამა-პაპის „დანაბარებს”:

ისევ მინაწერი: ამიტომ მივმართავ დოქტორანტებს – ვინ დაარღვევს ტრადიციის ნიღაბს ამოფარებულ ამ მანკიერ ჩვევას? სამწუხაროდ, ეს პრობლემა ადმინისტრაციულად, „ზევიდან”, ვერ გადაიჭრება. ეს თქვენ, დოქტორანტებმა უნდა გააკეთოთ. ვინც პირველი გაბედავს ამას, უსიამოვნება არ ასცდება, შესაძლოა, წვალებად და ნერვების წყვეტადაც დაუჯდეს, მაგრამ მომავალში მრავალ მის კოლეგას გაუადვილებს ცხოვრებას და ახალ, ცივილიზებულ ტრადიციას ჩაუყრის საფუძველს.

ყველამ ვიცით, რომ ძალიან ხშირად სტუდენტები გამოცდის წინ ამზადებენ საგანს, მაგრამ წინა დღეს ნასწავლი მასალა მეორე დღეს ან ახსენდებათ, ან არა.

გამოცდის წარმატებით ჩაბარების საიდუმლო თურმე კარგად გამოძინებაშია დამალული. მათ თუ სრულყოფილად გამოიძინეს, შეიძლება სიტყვასიტყვით გაიხსენონ წინა დღეს ნასწავლი მასალა. გამოძინება მარტო გამოცდებში მიღებული მაღალი ქულების საფუძველი კი არ ყოფილა, არამედ მას მეხსიერების დაავადებების (მაგ. დემენცია) შეფერხებაც შესძლებია.

ჟურნალ „კორტექს”-ში გამოქვეყნდა ფსიქოლოგ ნიკოლას დუმეის გამოკვლევა, სადაც წაიკითხავთ, რომ კარგად გამოძინების შედეგად ორმაგდება ისეთი ამბის გახსენების ალბათობა, რომელიც მანამდე არ ახსენდებოდათ.

ექსპერიმენტში მონაწილე მოხალისეებს ასწავლიდნენ გამოგონილ სიტყვებს და დასწავლისთანავე ამოწმებდნენ, რა და როგორ დაიმახსოვრეს. მათი ხელმეორედ გამოკითხვა 12 საათის შემდეგ მიმდინარეობდა. მონაწილეები ორ ჯგუფად დაყვეს: ერთ ჯგუფს მეორე გამოკითხვამდე გამოძინება უწევდა; მეორე ჯგუფს ორივე გამოკითხვა ერთი დღის განმავლობაში გამოძინების გარეშე უნდა გაევლო.

ცდის პირებს შემდეგი მახასიათებლების მიხედვით აჯგუფებდნენ: ისინი, ვინც პირველი და მეორე ტესტის (12 საათის შემდეგ) დროს წარმატებით ასახელებდნენ ახალ სიტყვებს და ისინი, ვისაც არ ახსოვდათ სიტყვები პირველი ტესტის დროს, მაგრამ ნასწავლს მეორე ტესტისას იხსენებდნენ. მეორე ჯგუფს განსაკუთრებულად აკვირდებოდნენ და აღმოჩნდა, რომ თუ მათ გამოძინება უწევდათ მეორე გამოკითხვის ჩატარებამდე, წარმატებით აბარებდნენ მეორე ტესტს.

მკვლევრებმა დაადგინეს, რომ ძილი ხელს უწყობს როგორც დამახსოვრებული ინფორმაციის შენახვას, ასევე იმ ნასწავლი ინფორმაციის გახსენებას, რომელის მეხსიერებაში აღდგენა არ ხდება სწავლიდან 12 საათის განმავლობაში გამოძინების გარეშე.

„რადგან გამოძინების შედეგად მიუწვდომელი ინფორმაციაც ხელმისაწვდომი ხდება, ეს აღმოჩენა შეიძლება გამოიყენონ კრიმინალისტებმაც მოწმის დაკითხვის დროს”, – წერს მკვლევარი დუმეი. მისივე შეფასებით, მიღებული შედეგი ცხადყოფს, რომ ძილი არამარტო დამახსოვრებული ინფორმაციის შენახვას განაპირობებს, არამედ გამოძინების შედეგად ცუდად შენახული ინფორმაციის გახსენებასაც. უფრო მეტიც, ძილი მეხსიერების დაავადებების გაჩენას აფერხებს ან დაავადების საწყის ეტაპზე დაავადებით გამოწეული დაზიანების აღდგენაში მონაწილეობს. თუმცა დემენციის შედეგად თუ ტვინის დიდი უბანია უკვე დაზიანებული, ძილი ვეღარ დააბალანსებს ამ გადაგვარებას.

დემენციის ნაირსახეობებიდან ყველაზე გავრცელებული ფორმა ალცჰაიმერის დაავადებაა. ამ დაავადების საერთაშორისო ცენტრის 2013 წლის მონაცემების თანახმად მსოფლიოში 44.4 მილიონი ადამიანია დაავადებული დემენციით. 2050 წლისთვის კი ვარაუდობენ, რომ 135.5 მილიონ ადამიანს ექნება დემენცია. მის წინააღმდეგ ბრძოლის საუკეთესო მეთოდი კი სრულყოფილი ძილია.

მოკლედ, ძილის ფიზიოლოგია ასეთია: ის იყოფა ნელი ძილის (ანუ იგივე ღრმა ძილის) და სწრაფი ძილის (თვალების სწრაფი მოძრაობის ფაზა) სტადიად. ნელი ძილის დროს ტვინი კონსოლიდაციის ფუნქციას ასრულებს, რაც იმას ნიშნავს, რომ აღარ იღებს ახალ ინფორმაციას, თუმცა უკვე მიღებული ინფორმაციის დამახსოვრებაზეა ფოკუსირებული.

ახალი ინფორმაციის მიღება ტვინის ერთ-ერთ საინტერესო სტრუქტურაში – ჰიპოკამპში მიმდინარეობს. ეს სტრუქტურა ხანმოკლედ ინახავს ინფორმაციას. ნელი ძილის დროს ხანმოკლე ინფორმაცია ჰიპოკამპიდან ტვინის სხვა უბნებში გადადის და ხანგრძლივი ვადით ინახება.