„აირჩიე სიკეთე“ – ამ სერიით „ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობამ“ უკვე რამდენიმე წიგნი შესთავაზა  ბავშვებსა და მოზარდებს. ორიგინალური ყდებითა და სანიშნებით გამორჩეული წიგნები, დარწმუნებული ვარ, ნებისმიერი ასაკის ადამიანს დააყენებს კითხვის ხასიათზე. დღევანდელ წერილში კი თანამედროვე ნორვეგიელი ავტორის, არნე სვინგენის ბესტსელერზე გესაუბრებით, რომელსაც „ბალადა გატეხილ ცხვირზე“ ჰქვია და სწორედ ზემოხსენებული სერიიდან გახლავთ. წიგნმა არა მარტო უცხოელი, ქართველი მკითხველის მოწონებაც დაიმსახურა. მისი მთარგმნელი თამარ კვიჟინაძე 2018 წლის იაკობ გოგებაშვილის სახელობის საბავშვო და საყმაწვილო ლიტერატურული პრემიის ლაურეატი გახდა საუკეთესო ნათარგმნი წიგნის ნომინაციაში.

დადებით განწყობა საახალწლო არდადეგებზე ბოლომდე რომ შეინარჩუნოთ, ჩემი აზრით, წიგნზე უკეთ არაფერი დაგეხმარებათ. „ბალადა გატეხილ ცხვირზე“ კი ზედგამოჭრილია მოკლე საახალწლო არდადეგებისთვის: აღმოჩენებითა და მოულოდნელობებით აღსავსე თინეიჯერების ცხოვრებას აღწერს, გამოუვალი მდგომარეობებიდან თავის დსაღწევად სასარგებლო რჩევებით გვამარაგებს და რაც მთავარია, მარტივად და სწრაფად იკითხება.

გატეხილი ცხვირი გარეკანზევე მიიქცევს თქვენს ყურადღებას. ჭრილობაზე გადაჯვარედინებული სახვევებისა და ხავერდის ფარდებს მიღმა შესაძლოა იმთავითვე ვერც შეამჩნიოთ საპირფარეშო ოთახის ჩაჟამებული ინტერიერი. რატომ შეურჩია ილუსტრატორმა პატარა ტანის, ყავისფერთმიან, ცისფერთვალება ბიჭს ამგვარი ფონი, რა თქმა უნდა არ გაგიმხელთ. ავტორს (და მასთან ერთად მთავარ გმირსაც) სურს პირველივე გვერდებიდან გამოცანების ამოსახსნელად განეწყოთ:

„არაფერია, ასეთებიც ხდება.

იატაკზე ვწევარ. სულ რამდენიმე წუთის წინ ფეხზე ვიდექი. სამყაროს ვერტიკალურად აღვიქვამდი და თავს ისე კარგად ვგრძნობდი, როგორც არასდროს. ზოგი დარტყმა შოკსა ჰგავს.“

გატეხილი ცხვირის პატრონი ამბის დასაწყისში 12 წლისაა, სახელად ბარტი ჰქვია და თვლის, რომ „უღიმღამო გარეგნობა“ აქვს: „ვინმე თუ შემომხედავს, გვერდით გახედვისთანავე ვავიწყდებიო.“ მოზარდებისთვის ჩვეულ თვითკრიტიკაში ბადალი არ ჰყავს – ამაში წიგნის გვერდებზე დასმული უამრავი შეკითხვაც დაგარწმუნებთ:

ჩემს ასაკში ოპერას ვინმე უსმენს?.. ჩემს შარვალს რამე სჭირს?..  ნეტავ მართლა ასე ფიქრობს?.. ნეტავ, რა იგულისხმა?.. მეც მასავით ლამაზი ღიმილი მაქვს?.. დავიჯერო, როდესაც გოგნები ბიჭებს ამ სიტყვებს ეუბნებიან, ათას ისეთ რამეს არ გულისხმობენ, რის აზრზეც არ ვარ?.. ყველაფერში კონკურენცია რა საჭიროა?.. ნუთუ, არ შეიძლება კარგი საქმე ისე ვაკეთოთ, რომ ყველა, უბრალოდ, კმაყოფილი დარჩეს?..

ბარტი ამ კითხვებს ხმამაღლა როდი აჟღერებს – მიაჩნია, რომ დასცინებენ. დაცინვის მოთმენა და სხვისთვის თავის დახრა კი გარანტირებული ჩაგვრის წინაპირობაა. გადარჩენისთვის ბრძოლაში გამობრძმედილ ბიჭუნას საკუთარი პოზიციების დაცვის სხვა მეთოდებიც აქვს: არ ამბობს, კრივზე რომ დადის, ძალების გამოცდას თავი რომ აარიდოს; ცრუობს, ჩემო ჰობი სერიული მკვლელევის სურათების შეგროვებააო და ზედმეტი საუბრისგან თავს იძვრენს; გადაწყვეტს, ზაფხულის ზეიმზე საკუთარი სიმღერით ყველა გააოცოს და ამ გზით ქედმაღალ თანაკლსალებს  დაავიწყოს მიყრუებული უბნის ღარიბულ ოთახში „სუმოისტ დედასთან“ ერთად რომ ცხოვრობს. ბარტის თანაკლასელი ბიჭებიდან რამდენიმეს მხოლოდ წინდა აცვია იმ ფასის, რაც მისი მთელი ტანსაცმელი ღირს. მათთვის კონკურენციის გაწევა რთულია, ამიტომაც ბარტს თავი „მგლებში გაზრდილ იმ ველური ბიჭად მიაჩნია, რომელმაც არ იცოდა, ადამიანები როგორ ცხოვრობდნენ.“

ცხორების სირთულეებს იოლად რომ გაუმკლავდეს, დედას ბარტი კრივზე  დაჰყავს. ბარტი მშვენივრად ხვდება, კრივი მისი სპორტი რომ არ არის, თუმცა მშობლის გულისტკენას ერიდება და თავს იმხნევებს: „ცხოვრებაში ყველაფერს სიხარულით ვერ შეხვდებიო.“ გარდა ამისა, „კიდევ არის რაღაც, რაც ამ ყველაფერს მთლიანად აბათილებს,“ რაც მის სხეულს ცეცხლივით ედება და გულ-მუცელს უწვავს. ეს სიმღერა გახლავთ – ისეთი მაგარი სიმღერა, „რომლის ხმასაც შეუძლია შუშა დაამსხვრიოს და ყველა სასმენი არხი ერთიანად აავსოს.“

არნე სვინგენი გთავაზობთ ბარტთან ერთად გაიაზროთ, როგორია, როდესაც საუკეთესო გოგონას გვერდით ზიხარ და ის მონდომებას არ იშურებს შენს დასახმარებლად; როდესაც დაბადების დღე ერთდროულად სავსეა სასიამოვნო მოულოდნელობებითა და გულისტკენით; როდესაც შუღამის სამ საათზე დედა გაღვიძებთ და სამასჯერ მაინც გიმეორებთ, მიყვარხარო; როდესაც მამას მთელ მსოფლიოში დაეძებ და ოცნებობ, მასთან ერთად ყველა თემატური პარკი მოიარო; როდესაც ყველაზე წყალწაღებული მეზობელი შენი მფარველი ხდება; როდესც ხვდები, რომ ბებოები ყველანაირი უსიამოვნების გასაქარწყლებლად არსებობენ და მათთვის სახელმწიფომ სპეციალური ჯილდო უნდა დააწესოს; როდესაც ძალიან გინდება საკუთარი ბიჭური ოთახი გქონდეს, გონზე მოსასვლელად რამდენიმე წუთით მაინც რომ ჩაიკეტო…

გისურვებთ, ამ ორიგინალურ ბალადაში ბარტთან ერთად თქვენც ჩახვდეთ ისეთი დაუსრულებელი წინადადებების არსს, რომლებიც გაცილებით მეტს გამოხატავენ, როცა ყველა სიტყვას არ ამბობ; აღმოაჩინოთ ისეთი ჯადოსნური სიტყვები, მთელ თქვენს სათქმელს რომ დაიტევს და ძახილის ნიშნით დაგვირგვინდება!

ხანდხან ეს ამბები იფანტება ხოლმე. ახლა ვეცდები, მასწავებლის მკითხველებს მოვუყვე, იმ ამბების შესახებ, რაც ეროვნული ბიბლიოთეკის გუნდა ამ წლებში შეძლო.

უმთავრესი მიღწევა იყო ბიბლიოთეკის აქტიურ, შესამჩნევ ორგანიზაციად ქცევა. ამის შემდეგ კერძო ბიზნესთან აქტიური თანამშრომლობა და სრული ინფრასტრუქტურული რეაბლიტიცია, რომელიც დღესაც გრძელდება. დღემდე სახელმწიფოსა და ბიზნესის თამაშრრომლობით შემდეგი პროექტები განვახორცილეთ:

გაიხსნა საქართველოში ყველაზე დიდი ელექტრონული დარბაზი – 40 პლანშეტური კომპიუტერი, თავისუფალი ინტერნეტ-ზონა (პუფებით, სავარძლებით, ელექტრონული მკითხველებით), გამომცემლობების კუთხე უახლესი წიგნებით, საპრეზენტაციო და კინო-კუთხე

ედაენის დარბაზი, ვაზისა და ღვინის ბიბლიოთეკა, აფხაზური ბიბლიოთეკა, კარცერ–ლუქსი, ქართული ემიგრაციის დარბაზი-სამკითხველო, წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების სამკითხველო დარბაზი, რეპრესირებული წიგნის მუზეუმი, ვახტანგ მეექვსის სახელობის თანამშრომელთა სამუშაო ლაბორატორია, ჭაბუა ამირეჯიბის სახელობის კაბინეტი–ექსპოზიცია, ელექტრონულ ბიბლიოთეკა „ივერიელის“ სამუშაო ლაბორატორია, ეროვნული ბიბლიოთეკისა და „ჯეოსელის“ ერთობლივ პროექტ „ციფრულ ფოტომატიანეს“ ლაბორატორია, რესტავრაციისა და კონსერვაციის ლაბორატორია, ინტეგრირებულ საბიბლიოთეკო სისტემა SIERRA-ს კაბინეტი. გაიხსნა ეროვნული ბიბლიოთეკის განახლებული კორპუსი – ვახტანგ VI. გაიხსნა წიგნის მუზეუმი. ეს არის ბოლო ათწლეულების ყველაზე მასშტაბური პროექტი ამ სფეროში. მუზეუმი კავკასიაში უდიდესი და ევროპაში ერთ-ერთი საუკეთესოა, როგორც ვიზუალური, ისე თვისობრივი თვალსაზრისით. გაიხსნა ვაჟა–ფშაველას დარბაზი და განახლებული რეგისტრატურა. ეროვნულ ბიბლიოთეკაში ლიბერთი დარბაზში გახსნა პენსიონერთა სკოლა შევქმენით უდიდესი ელექტრონული ბაზები – ონლაინ–ლექსიკონები, საძიებო სისტემები.

მსოფლიოს 50 ქვეყანაში გავხსენით ქართული წიგნის კუთხე

2012 წლიდან დავიწყეთ   პროექტი ,,ეკვილიბრიუმი“, რომელიც შემდეგ გაფართოვდა და  სოფლის ბიბლიოთეკების განახლება ან აღდგენა დაისახა მიზნად. ეს გულისხმობდა წიგნადი ფონდითა და კომპიუტერებით დახმარებას და კადრების  გადამზადებას. შემდგომში პროექტი კიდევ უფრო გაფართოვდა და მხარს უჭერდა ისეთ  წამოწყებებს, როგორიც  იყო ,,წიგნი ყველა სოფელს”, ,,წიგნი მაღალმთიან  სოფლებს”, პრეზიდენტის მიერ დაფინანსებული საქართველოს საბიბლიოთეკო ასოციაციის პროექტი ,,ინტერნეტი ყველა სოფლის ბიბლიოთეკას”. პროექტის  მასშტაბები იმდენად  გაფართოვდა,  რომ სახალხო მოძრაობის სახე მიიღო  და ჩვენ დღეს უკვე ამ მოძრაობის  ავანგარდში  ვართ.  გასახარია, რომ ძალიან ბევრი ადამიანი ეხმაურება ამ პროექტს;  ვგულისხმობ წიგნების შემომწირველებს. იმედი მაქვს, მომავალში კიდევ მეტი გამოგვეხმაურება. ამ ეტაპზე რვაასამდე სოფლის ბიბლიოთეკას   დავეხმარეთ  წიგნადი  ფონდით, 200-მდე სოფლის ბიბლიოთეკას წიგნებთან ერთად კომპიუტერებიც გადავეცით.

ეს ყველაფერი მოყვა  შრომას, სწავლას და თავისუფლებას. პრინციპულობას. ქმედებების სიხშირე, შესაბამისად მარცხის სიუხვე და მათი გათვალისწინება. ჰორიზონტის სივიწროვის დაძლევა და ახალი სივრცეების აღმოჩენა.ხან მხოლოდ ესეც ვერ ჰყოფნის. ღრმად საკრალური ადამიანი არ ვარ, მაგრამ ხშრად მახსენდება ეკლესიასტეს სიტყვები:  ‘’ისიც შევიტყვე ამ მზისქვეშეთში, რომ მკვირცხლთა ნებაზე არაა რბოლა, არც მამაცთა ნებაზეა ომი, არც ბრძენთა ნებაზეა პური, არც გონიერთა ნებაზეა სიმდიდრე, არც მცოდნეთა ნებაზეა მადლი; რადგან დრო და შემთხვევა განაგებს ყველაფერს’’

ვნახოთ, რას გვიჩნებს მომავალი.

ჯეიმს ფენიმორ კუპერის „ჯაშუში“ – პირველი ჯაშუშური რომანი, რომელმაც დიდ და ანგარიშგასაწევ ლიტერატურულ ტრადიციას დაუდო დასაბამი – თორმეტი წლისამ წავიკითხე. თავიდან უხალისოდ ვკითხულობდი, ამერიკის რევოლუციის პერიპეტიები თუ პურიტანული სულისკვეთებით გაჯერებულ გარემოში გმირების თავს გადამხდარი ამბები გულთან ახლოს არ მოდიოდა. ესეც უნდა ითქვას – პატარა ვიყავი ამ წიგნისათვის.

ადრეული გაზაფხულის ცივი შუადღე იყო. ეზოში გამოვედი და წიგნიც გამოვიტანე. კიბე მახსოვს, კიბის საფეხურები. კარგა ხნის წინ დაწყებული წიგნის კითხვა იქ გავაგრძელე – ძველი შალი დავაფინე ერთ საფეხურზე და ჩამოვჯექი. სახლიდან არავინ გამოსულა, ხელი არავის შეუშლია. მზე კი დამყურებდა, მაგრამ ოდნავაც არ მათბობდა. ვიჯექი, ვკითხულობდი და ცრემლი ცრემლს მოსდევდა. სადაც იყო, ავქვითინდებოდი.

ჯეიმს ფენიმორ კუპერის „ჯაშუში“ პირველი წიგნია, რომელმაც მატირა.

არა მგონია, მანამდე სულ მცირე წარმოდგენა მაინც მქონოდა ჯაშუშების საქმიანობაზე, სამშობლოს სიყვარულს კი, ვინ იცის, საერთოდ რასთან ვაიგივებდი. სკოლაში ხშირად გველაპარაკებოდნენ  მეორე მსოფლიო ომსა და სხვაზეც, ბევრად უფრო დიდსა და გამანადგურებელზე, მომავალში რომ შეიძლებოდა თავს დაგვტეხოდა. ერთი-ორი მასწავლებელი გვარწმუნებდა, რომ თუ საჭირო გახდებოდა, სამშობლოსთვის – საბჭოთა კავშირისთვის – ყველას უყოყმანოდ უნდა გაგვეწირა თავი. შინ, მშობლებს, საბედნიეროდ, ასეთი მოთხოვნები არ ჰქონდათ. ყოველ შემთხვევაში, მე გმირობას არავინ მაძალებდა.

ჰარვი ბირჩი, ჯეიმს ფენიმორ კუპერის წიგნის მთავარი გმირი, ორმაგი ჯაშუშია. როგორც ბოლო თავებში ირკვევა, ერთგულად და უანგაროდ ემსახურება ჯორჯ ვაშინგტონს, რომლის პორტრეტიც შთამბეჭდავად იხატება მკითხველის თვალწინ. ჰარვი კი მართლაც შეუდარებელია – მოვლენათა ანალიზის, ერთადერთი სწორი გამოსავლის უსწრაფესად პოვნისა და ამასთანავე, სრული გარდასახვის გასაოცარი უნარი აქვს. ყველაზე მეტად კი წესიერება გამოარჩევს – სუფთა კაცია, სათავისოდ არაფერს ითხოვს. იმ აზრსაც კარგა ხნის წინ შეჰგუებია, რომ არასოდეს ეყოლება ოჯახი – აბა, სად ჯაშუში და სად დალხენილი ცხოვრება საკუთარ სახლში, ცოლი და წვრილშვილი…

გამიმართლა – მეწვრილმანე ჰარვი ბირჩი ის კაცი აღმოჩნდა, ვინც სულ სხვანაირად მესაუბრა გმირობაზე, პასუხისმგებლობასა და იმ ქვეყნის სიყვარულზე, რომელშიც დაიბადე და ცხოვრობ.

ცოტა ხნის წინ ისევ მივუბრუნდი ამ წიგნს და იმ ინტერესით გადავიკითხე, ნეტა მაშინ, თორმეტი წლისას, რა მატირებდა-მეთქი. მეგონა, მარტივად მივაგნებდი იმ მონაკვეთს, რომელმაც ძალიან დიდი ხნის წინ კითხვის დროს დაღვრილი პირველი ცრემლების სიტკბო და სიმწარე მაგრძნობინა. თითქმის აღარაფერი მახსოვდა – მხოლოდ მეწვრილმანე ჯაშუში, ის, ვიღაცას ვიღაც რომ უნდა შეჰყვარებოდა თუ უკვე უყვარდა და კიდევ, მაიორი დანვუდი – მაღალი, ხმელ-ხმელი, შავგვრემანი, ძალიან მომხიბვლელი. მეხსიერებაში ასეთად ჩამრჩენოდა: მუდამ მოუცლელი კაცი, მძიმე და სახიფათო დავალებების შესასრულებლად გაქცეული, უცაბედად გამოჩენილი და ისევ დიდი ხნით დაკარგული…

რა თქმა უნდა, წიგნს თორმეტი წლის გოგოს თვალით ვეღარ წავიკითხავდი – იმთავითვე განწირული მცდელობა იყო. ისიც აღმოვაჩინე, რომ მაშინ სულ სხვა თარგმანი წამეკითხა, ეს კი, გასულ წელს გამოცემულ წიგნში რაც დამხვდა, ძალიან შორს იყო, ჩემი წარმოდგენით, კარგი თარგმანისაგან. მიუხედავად ამისა, მაინც მოვახერხე ნიუ-იორკის შტატში გადასახლება და ჯაშუშ ჰარვი ბირჩსაც ავედევნე – საითაც შენ წახვალ, მეც იქით წამოვალ-მეთქი. სახიფათო გზა იყო. ინგლისელების საგუშაგოებიც უნდა გაგვევლო ყალბი საბუთებით და ამერიკელებისაც. უორტონების ქალებმა გული შემიღონეს, სანამ კაბის გასაწყობი არშიების ხარისხსა და საკუთარი გრძნობების ბუნებაში გაერკვეოდნენ. მერე კი მაიორი დანვუდიც გამოჩნდა და თავი სამშვიდობოს ვიგრძენი…

ექიმი სითგრივზი არ ვახსენოთ? ამ სიტყვების მთქმელი: „ისე მოვაწყობინე სახრჩობელა, რომ დასჯილს კისრის ძვლები არ დაუზიანდეს. მისგან ისეთ ჩონჩხს გავაკეთებ, მთელ ჩრდილოეთ ამერიკას სანატრელი გაუხდეს. იშვიათად მინახავს ასეთი აგებულების ადამიანი. მის მშვენიერ ჩონჩხს ვირჯინიაში ჩემს მოხუც დეიდას გავუგზავნი. მან ხომ დიდი ამაგი დამდო ბავშვობაში…“ თანამოსაუბრე აღშფოთებით შესძახებს: „თქვენ რა, მკვდრის ძვლებს გაუგზავნით მოხუც ქალს?“ ექიმი სითგრივზი კი მშვიდად მიუგებს: „რატომაც არა? რა არის ამქვეყნად ადამიანზე უკეთესი? და ჩონჩხიც ხომ იგივე ადამიანია!“

ვისთვის არის გამზადებული ეს სახრჩობელა და ჩვენი საყვარელი მეწვრილმანისთვის, რომელსაც ბოლომდე გააზრებული აქვს, ჯორჯ ვაშინგტონისა და თავისი სამშობლოს გამო რა დიდ ხიფათში იგდებს თავს.  მაგრამ სჯერა, რომ სწორია მისი არჩევანი, გრძელ, მომქანცველ გზაზე სიარულის გადაწყვეტილება.

არ შეგეშინდეთ – ჰარვი ბირჩს სახრჩობელაზე ქანაობა არ უწერია.

მე იმხელა ვარ, რომ ბავშვობაში ,,ბაბილინას“ ვუყურებდი, ყველაზე ბნელ, ყველაზე ნაცრისფერ და მაინც ძალიან საყვარელ მულტფილმს თავისი ემოციურობით, თავისი საინტერესო და საყვარელი პერსონაჟებით. ახლა მტარვალი უნდა იყო, რომ დასვა ბავშვი და ეს მულტფილმი აჩვენო. უკვე მეტისმეტად ფერადი, ხასხასა და ბრჭყვიალაა ბავშვების სამყარო და ერთი წამით რომ წარმოვიდგენ, რა სხვანაირად კარგი იქნებოდა ფერადი და ნათელი ,,ბაბილინა“, საკუთარი ბავშვობა მეცოდება.

ანიმაციების ყურება ყოველთვის მიყვარდა ( იყო დრო, ანიმატორობაზეც ვოცნებობდი), მაგრამ  ერთ-ერთი ექსკურსიის დროს ანიმაციების ,,გამოცნობანას“ მეთორმეტეკლასელებთან თამაშისას აღმოვაჩინე, რომ არაფერიც არ მცოდნია და სასტიკადაც დავმარცხდი.

სამაგიეროდ, სასიამოვნო იყო ჩემთვის იმის აღმოჩენა, რომ უკვე დიდი გოგო-ბიჭების ყოველდღიური ცხოვრების საკმაოდ მნიშვნელოვან ნაწილს შეადგენდა ანიმაციები.

რატომ იზიდავს ანიმაციები ადამიანებს? ჩემი აზრით, იმიტომ, რომ შეუზღუდავია მისი სამყარო. როგორც  შემქმნელებისათვის, ისე მაყურებელთათვის საუკეთესო საშუალებაა, ოცნებებმა, იდეებმა, ფანტაზიამ ბოლომდე გაშალოს ფრთები. ან ახალი სამყარო შექმნას და იქ გამოგზაუროს; ან რამე გასწავლოს, მისი ენა ლაკონიური და ადვილად გასაგებია.

ანიმაციური სამყარო უკიდეგანოა უკვე, იმდენი ახალი ანიმაციური ფილმი გამოდის ყოველდღიურად,  ნებისმიერი ასაკის ადამიანისთვის საინტერესო, არჩევანის გაკეთებაც კი რთულია.

ზემოთ ნახსენები აღმოჩენის მერე ერთად დავიწყეთ ისეთი ანიმაციების ძებნა, რომლებსაც დავსხდებოდით და ერთად ვუყურებდით. მე რამდენიმეზე შევჩერდები მხოლოდ.

ვფიქრობ, ანიმაციებზე არაფრის წერას აზრი არ ექნება, ერთ ძალიან, ძალიან საინტერესო პროექტს და რეჟისორს თუ არ ვახსენებ; თუ არ მოვყვები მოკლედ, როგორ მოიარა რეჟისორმა ნოდარ ბეგიაშვილმა მთეეეეელი საქართველო, როგორ ჩაიწერა ყველა კუთხე-კუნჭულის ბავშვების წაკითხული „ვეფხისტყაოსნის“ სტროფები, როგორ დაახატვინა მათთვის ნაცნობი ეპიზოდები, როგორ შეკრიბა მართლა მარგალიტებივით მიმობნეული ეს ყველაფერი და  უსაყვარლეს ანიმაციურ ფილმად აქცია. შედეგი ხომ საოცარია, მაგრამ პროცესიცაა გადაღებული: როგორ ხატავენ, როგორ ამბობენ, როგორ ახმოვანებენ პატარა ადამიანები თავიანთ ნახატებს. ისეთი სითბო და სიტკბო მოდის, უნებურად გეღიმება და გული გიჩუყდება, იჯერებ, რომ ასე „ვეფხისტყაოსნის“ შეყვარება მართლა შეიძლება.  ინტერნეტში მხოლოდ ნაწყვეტი დევს, მაგრამ ესეც საკმარისია, წარმოდგენა შეგექმნათ, რა განძია:

მეორე ანიმაცია, რომელიც, ჩემი აზრით, აუცილებლად უნდა ნახონ პატარებმაც, მოზარდებმაც და გაზრდილებმაც,  არის ,,მისტერ მორის ლესმორის საოცარი მფრინავი წიგნები“. მართლა საოცრად ფერადი, დადებითი ემოციებით სავსე ანიმაცია.

ძალიან საინტერესო ამბავი იმაზე, თუ როგორ ცხოვრობენ წიგნები დამოუკიდებლლად, ადამიანური სამყაროსგან შორს, როგორ გრძნობენ ყველაფერს, განიცდიან, ბერდებიან, სტკივათ  და  როგორ უფერადებენ მათთან მოხვედრილ ადამიანს ცხოვრებას.

https://net.adjara.com/Movie/main?id=8129

უფროსკლასელებისთვის ძალიან საინტერესო აღმოჩნდა 2000 წელს შექმნილი ჰოლანდიური შავ- თეთრ- ნაცრისფერი ( სულ ოდნავ შერეული მქრქალი ცისფრითა და ყავისფრით) ანიმაცია ,,მამა და ქალიშვილი“, რომელმაც არაერთი პრიზი დაიმსახურა, მათ შორის, ოსკარი და ბრიტანული კინოაკადემიის ჯილდოც მოკლე ანიმაციური ფილმის კატეგორიაში. ეს არის ფილმი სიტყვების გარეშე, რომელიც ლაკონიურად, საოცრად ნათლად და ემოციურად გვაჩვენებს, როგორი გრძნობები შეიძლება აკავშირებდეს მამა-შვილს და რამდენად მნიშვნელოვანია ადამიანის ცხოვრებაში მამის ფენომენი.

მეორე ფილმი, რომელმაც ძალიან მოგვხიბლა და დაგვაფიქრა, ბევრი გვამსჯელა და გვაკირკიტა, იყო ასევე უამრავპრიზოსანი და ბონუსად ოსკაროსანი იაპონური ანიმაცია ,,პატარა ყუთების სახლი“. ფილმი ალეგორიულად გვიჩვენებს, როგორ ჰგავს ჩვენი ცხოვრება ერთმანეთზე ყუთებივით აკოკოლავებულ სართულებიან სახლს, რომელსაც თანდათან ზღვა ფარავს და ამის გამო იძულებული ვხდებით, ახალ-ახალი სართულები დავაშენოთ, ხოლო ძველის საპოვნელ-მოსაგონებლად ღრმად ჩავყვინთოთ ხოლმე სულის ფსკერამდე. ეს ფილმიც სიტყვების გარეშე, ნახატებითა და მუსიკით გვაფორიაქებს და გვაფიქრებს:

დიდებისთვის ძალიან საინტერესო აღმოჩნდა ალექსანდრ პეტროფის ოსკაროსანი და კიდევ ბევრი პრიზის მფლობელი, ჰემინგუეის არაჩვეულებრივი მოთხრობის, ,,მოხუცი და ზღვის“ , მიხედვით შექმნილი ანიმაცია. ზედმეტი სიჭრელისაგან დაცლილი, საოცრად მოზომილი ფერები და ემოციები, მოთხრობიდან მაქსიმალურად გადმოტანილი განწყობა, საფიქრალი, სათქმელი.

ქართული ანიმაციური სივრცე არ გვანებივრებს მაინდამაინც ახალ-ახალი ნამუშევრებით, ამიტომ არ შემიძლია, აქ გვერდი ავუარო ძალიან საინტერესო მხატვარ- ანიმატორ არჩილ კუხიანიძეს და მის საყვარელამბიან, ლამაზმუსიკიან, ფერადგანწყობიან ანიმაციას  ,,გვანცი“. საკუთარ ღრუბელმატარებელი გოგონას ამბავი, რომელიც ისევ უფროსკლასელებს უფრო  დააინტერესებთ, ესთეტიკურ სიამოვნებას მიანიჭებს და უამრავ დეტალზე დაკვირვებას აიძულებს მათ.

აქ შევჩერდები.

ისე გამოვიდა, ძირითადად უფროსკლასელებზე ,,ვიზრუნე“ ამ სტატიაში, მაგრამ მგონია, რომ პატარებისთვის არჩევანი ბევრად უფრო დიდია, ბევრად უფრო ადვილია მათი მოსაწონი ანიმაციური ფილმი ვიპოვოთ და მათთან ერთად ვუყუროთ, მერე იმსჯელონ, თავიანთი შეხედულებები და ემოციები გამოხატონ და დღიურებშიც გადაიტანონ.

ახლა ყველაზე ,,მულტიპლიკაციური ტექსტი“ ( ასე ვუწოდე ჩემთვის) გამახსენდა, ნაირა გელაშვილის ,, წინწკლების ქოხი“. პირველად რომ წავიკითხე, კიდევ ერთხელ ვინანე, მულტიპლიკატორი რომ არ გამოვედი. ისეთი ფერადი  ამბები ტრიალებს ამ ზღაპარში, მართლა ჯადოსნური სამყაროა და თვალწინ გიცოცხლდება მთელი „საწინწკლეთი“. ვერ მოვითმენ, მცირე ნაწყვეტი მაინც რომ არ გაგაცნოთ:

„ ცოტა ხანში ტყის გულს მიაღწია. ტოტებზე ლურჯი, თეთრი და ვარდისფერი ციყვები ისხდნენ: ზოგს მძივი ეკიდა, ზოგს კი კუდზე და ყურებზე ბაფთა ება. ციყვებთან ერთად ტოტებზე მელაკუდები და ზღარბებიც ცხოვრობდნენ. ბალახიდან კურდღლებს ამოეყოთ თავი. ერთ კურდღელს ცალი ყური მწვანე ჰქონდა, მეორე-ჭრელი, თვითონ კი თოვლისფერი იყო. ერთ ბაჭიას ზურგზე მთვარე მოეგდო და სადღაც მიჰქონდა. აქ ზოგი ყვავილი ხის სიმაღლე გაზრდილიყო, ზოგი ბალახი – ხეზე მაღალი: მზეს პირდაპირ ცხვირში უღიტინებდა. მზესაც უხაროდა და იცინოდა. მწვანე გამოქვაბულში მთვარეები ცხოვრობდნენ: დედა მთვარე, მამა მთვარე და წარბისხელა შვილი მთვარე. ერთ ყვავილს გულში ხე ამოსვლოდა და იმ ხეს ღრუბლები ესხა. კაკლის ნაჭუჭში ჭიანჭველებს ქალაქი გაეშენებინათ, ნაძვის უზარმაზარი გირჩი კი ჭიამაიებს თავიანთ სასახლედ გადაექციათ, ამ სასახლის ყველა სართულიდან ჭიამაიები იცქირებოდნენ. აივნებზე წინწკლებიანი ხალიჩები გამოეფინათ. სულ ზემოთ, წვერზე მეფე-დედოფალი დაბრძანებულიყო. ვეებერთელა მუხას მზეები დაესხა. ერთ პეპელას ფრთებზე პატარა ნუკრი შეესვა და სადღაც მიაფრენდა. ერთი სიტყვით, აქ ყველაფერი ისე იყო, როგორც თვითონ ანისულა ხატავდა ხოლმე. ამიტომ დაინახა თუ არა, მაშინვე მიხვდა, რომ ჩვეულებრივ კი არა, ნაცნობ, ჯადოსნურ ტყეში მოხვედრილიყო.“

ხვალ ორშაბათია, ანიმაციის რა მოგახსენოთ, მაგრამ აუცილებლად წავუკითხავ, მერე ამონარიდებს დავურიგებ ამ ზღაპრიდან მე-6 კლასელებს. აბა, დასხდნენ და დახატონ ეს ჯადოსნური სამყარო, თუ მართლა ყოჩაღები არიან!

ბოლოს ანიმაციურ სამყაროსთან დაკავშირებულ, ჩვენი ქვეყნისთვის უმნიშვნელოვანეს მოვლენაზეც ვიტყვი ორიოდე სიტყვას: ყოველ წელს, გორის მუნიციპალიტეტის, ცხინვალის პირობით საზღვართან მდებარე, პატარა სოფელ ნიქოზში ტარდება ხოლმე ანიმაციური ფილმების საერთაშორისო ფესტივალი, რომელსაც 2017 წელს უკვე სამარკო ხარისხიც მიენიჭა. წელს მერვეჯერ ჩატარდა.

მას საოცარი ადამიანი, მეუფე ისაია, ხელმძღვანელობს.

მე ჯერ არ ვყოფილვარ, სულ მიმიწევს გული, მოსწავლეების წაყვანაც მინდა, მაგრამ ვერ იქნა და ვერ შევისრულე სურვილი.

რა ვქნა, აქ დავდო პირობა, რომ აუცილებლად წავიყვან რომელიმე  თაობას მაინც?! ვდებ. წავიყვან ოდესმე.

ამ ლექსზე ინტერნეტში, რომელიღაც საიტზე, ერთი მოსწავლის ასეთი კომენტარი წავიკითხე: „- რა იგულიხსმება „სულიკოში“? ეს ალბათ მხოლოდ ავტორმა იცის…“  მომინდა, იქვე  მიმეწერა ამ წინადადებაზე, რომ ზოგჯერ, შესაძლოა, ავტორმაც არ იცის ზუსტად, რომელი შინაგანი ემოცია  რომელ სახე-ხატად იქცევა და რატომ.  ამ დროს გალაკტიონ ტაბიძე მახსენდება ხოლმე, ქუჩაში რომ გამოეკიდნენ: – ბატონო გალაკტიონ, ბატონო გალაკტიონ… ამა და ამ მეტაფორაში რა იგულისხმეთო? ის კი თურმე თავქუდმოგლეჯილი გარბოდა. მოგვიანებით კი ამ ამბავს ასე ჰყვებოდა: – ღმერთმანი, ისე მეკითხებოდნენ, თითქოს მართლა ვიცოდი და არ ვეუბნებოდიო!

ვინ არის სულიკო? – სატრფოა, ღმერთია თუ ორივე ერთად? თუ კიდევ სხვა…? მრავალი კრიტიკული სტატია ეძღვნება სულიკოს თემას, მაგრამ მნიშვნელოვანი სწორედ ის შეიძლება იყოს, რაზეც სხვებს არ დაუწერიათ,  აზრადაც არ მოსვლიათ და რომელიმე კონკრეტულ მკითხველს გაუჩნდება.

აკაკი წერეთლის „სულიკოს“ განხილვისას აქტუალურია ვაჟა-ფშაველას „სამეფო სიყვარულისა“. ამ ორი ლექსის განხილვისას ლიტერატურათმცოდნე ამირან გომართელს ასეთი დასკვნა გამოაქვს:

“…მთავარი და არსებითი მაინც ის არის, რომ დავით გურამიშვილის „დავითიანი“ აკაკისაც და ვაჟასაც ღრმად ჰქონდათ გათავისებული. ჩვენთვის საინტერესო ორივე ლექსი, ვაჟას „სამეფო სიყვარულისა“ და აკაკის „სულიკო“, დასაბამს (თუ შეიძლება ასე ითქვას) სწორედ გურამიშვილთან იღებს, კერძოდ, მისი ლექსიდან „სიმღერა დავითისა. ზუბოვკა“. „ზუბოვკას“ რეფრენივით გასდევს ფრაზა: „სად წავიდა, ვერა ვნახე ჩემი საყვარელი“. ეს სიტყვები ღმერთის ძიებაზე მიგვანიშნებს. „საყვარელი“ ე.წ. აღორძინების ხანის პოეზიაში, ისევე, როგორც „სატრფო“, მაცხოვრის ეპითეტებია. ვახტანგ მეექვსე „ვეფხისტყაონის“ კომენტარებში გარკვევით აცხადებს: საყვარელი ქრისტეს ჰქვიან. „დავითიანშიც“ მკაფიოდ ჩანს ეს – „მომიკლეს მე საყვარელი, ძე ღვთისად თხრობილი“ (ამირან გომართელი, „სემიოტიკა“ #9).

კარგი იქნება, მოსწავლეებმა (სტუდენტებმა) თავად დაძებნონ პარალელები ამ ორ ლექსს შორის. ამიტომ ჩემი კითხვა იქნება ასეთი:

• რა საერთოა და განასხვავებს ამ ორ ლექსს ერთმანეთისგან?
• თქვენი აზრით, რისი (ვისი) სიმბოლოა „სულიკო“?

მაია წიქარიშვილი, სტუდენტი, თსუ

აკაკი წერეთლის ,,სულიკოს’’ ახსნისას მასწავლებლები ერთგვარ წინასიტყვაობას აკეთებენ და მოსწავლეებს  უმხელენ რაღაც მათთვისაც ჯერ კიდევ უცნობი მეტაფორის არსს, თითქოს ,,სულიკოში’’ სამშობლო იგულისხმებოდეს.  ერთ დროს მეც ასე ვფიქრობდი. ახლა კი  ყველა პოეტურ თუ პროზაულ ნაწარმოებს ვცდილობ, სხვაგვარად შევხედო.

ზოგადად, რამდენი მკითხველიც ჰყავს ტექსტს, იმდენივე ინტერპრეტაცია შეიძლება ჰქონდეს. ტექსტმა  ინტერპრეტაციის შესაძლებლობა რომ ამოწუროს -მოკვდება.

როცა  ,,სულიკოს’’ ვკითხულობ, მართალი რომ ვთქვა,  სამშობლოს სახე-ხატებას მასში ვერ ვხედავ. მე არ ვიცი, აკაკიმ რა საიდუმლო ჩადო ამ სახელში – ,,სულიკო’’, მაგრამ ჩემთვის  ის რაღაც ძალიან ფაქიზთან ასოცირდება, ოღონდ ეს არაა სამშობლოს სიყვარული.  რატომ უნდა მიმართო სამშობლოს ,,სულიკოთი’’?  დიახ, გასაგებია, რომ პატრიოტული მოტივი ძალიან მნიშვნელოვანია  პოეტის შემოქმედებაში, მაგრამ აკაკის ამ ლექსის გარდაც ბევრი მიძღვნა აქვს სამშობლოსადმი…

ჩემთვის ,,სულიკო ‘’ სატრფოა.. სატრფო, რომელსაც დაეძებს მიჯნური… იგი მას ხედავს  ყველგან… სატრფოს სახე აგონდება, როცა ვარსკვლავებს შესცქერის, ან როცა მიწას დაჰყურებს.. ეს ხომ ჩვეულებრივი ამბავია მიჯნურისათვის?!

აკაკი წერეთლის ,,სულიკოს’’ და   ვაჟა-ფშაველას  ,,სამეფო სიყვარულისას’’  აქვთ რაღაც საერთო.  ორივეგან პოეტები  დაკარგულ სატრფოს დაეძებენ… მოდი მივყვეთ, როგორია თითოეული მათგანისთვის სიყვარული. როცა ვაჟას ლექსს ვკითხულობ,  შევდივარ სიყვარულის  სამყაროში. ეს სამყარო სამოთხეა:

,, ვეფხვნი და ლომნი წყნარად, უვნებლად
ირემთ და შველთა შორის დიოდენ,
ქორ-შავარდენნი კაკაბთ, გნოლთ გვერდით
ისხდენ და სამტროდ არა ჰკიოდენ.’’

სამყაროში, სადაც სრული იდილიაა, ერთმანეთის მიმართ მტრულად განწყობილი მხედრებიც კი ივიწყებენ მტრობას და ერთმანეთს ძმურად ეხვევიან. როგორ შეიძლება იყო საოცარი სამყაროს ნაწილი  და მისგან არ გადმოგედოს ეს  მუხტი. ამ შემთხვევაში, სიყვარულის მუხტი. აქ უფრო მძაფრია სატრფოსთან განშორება. როგორია იყო სიყვარულის სამყაროში სიყვარულის სუბიექტის გარეშე?

მე კი ვიძახდი: “სატრფოვ, სადა ხარ,
რად არ მაჩვენებ შენსა სახესა?”

აკაკის ლექსიც მსგავსი განცდით ხასიათდება ის მიმართავს თავის სატრფოს:

გულამოსკვნილი ვჩიოდი
„სადა ხარ, ჩემო სულიკო?!“

„ეკალში შენიშნული ვარდი“  პოეტს სატრფოს აგონებს, „სულგანაბული ბულბულიც“ სატრფოს სახეა,  ვარსკვლავშიც სატრფოს სახებას ჰპოვებს.

საერთო ამ ორ ლექს შორის ვფიქრობ ისაა, რომ  ორივეგან სიყვარული  იმდენად ფართოა, რომ ვერ თავსდება ერთ კონკრეტულ საგანში ან არსებაში და განსხეულებულია მთელს სამყაროში…

მარიამ სოხაძე – სტუდენტი, ილიაუნი

ვინ არის სულიკო?!

ისე ებღაუჭებიან ადამიანები ამ კითხვას, ისე ძლიერ უნდათ ერთი პასუხი, ერთი სახელი, ერთი პიროვნება ამოიკითხონ მასში, რომ ავიწყდებათ ყველა გენიალურობა სიმარტივიდან როგორ გადმოედინება. ავიწყდებათ, რომ მარად ჰორიზონტისკენ ცქერა, შეიძლება შენს წინ აყვავებულ სამოთხეს გავიწყდებდეს.

მაინც მგონია, რომ შენი სული(კო) ის იქნება, ვინც გინდა, რომ იყოს, ვინც გჭირდება, ვის არარსებობასაც ყველაზე მეტად ვერ ეგუები.

რა სახელიც გინდა ის დაარქვი ამ სულს, რადგან ასე დაჟინებით ამოგიკვიატებია მისი თანხმოვნებით  შემოსაზღვა, რა ფიტულიც გინდა ის მოარგე და ბედნიერი იყავი თუნდაც მხოლოდ იმით, რომ ის სადღაც აქ (ან იქ)  არის.

გაგიმხელ და გეტყვი რომ…!

მე ჩემს სულიკოს, ჩემს სახელს ვარქმევ.  რადგან არასდროს ვეგუები საკუთარი თავის ჩემს სხეულში ცოცხლად დამარხვას.

მე ჩემს სულიკოს ჩემი მეგობრის სახელს ვარქმევ, მან მისი სამარხი გასული წლის დეკემბერს მშვიდი ძილისას უხმოდ და სამუდამოდ დატოვა.

მე და ჩემი მეგობარი არც ვინმეს სატრფოები ვართ და არც გამოგონილი ღმერთები. ჩვენ არ გვჭირდება ხორცი-სარკოფაგი მოჩვნებითი არსებობის დასამტკიცებლად.                              ჩვენ სამყაროს ყველა ნაწილში ვართ და ყველა ნაწილი არის ჩვენში.                                              ჩვენ მარადიული წრებრუნვისა და შექცევადობის კარუსელზე მთელი ძალით ვქანაობთ, და ბედნიერების ადრენალინს ხან ჭიკჭიკად, ხან ტკბილ სურნელებად და ხანაც ზეციურ ნათებად ვაფრქვევთ.

სწორედ ამიტომ ჩვენ საკუთარი თავის ახდენილი სიზმრები ვართ და ყოველი გათენებისას ხელახლა ვხდებით…

ვიცი! ისევ ეჭვით შემომხედავ და მკითხავ

• „ვინ არის სულიკო?“

მე ისევ კითხვით გიპასუხებ და გეტყვი:

• „ ვინ ხარ შენ?“

ქრისტინე პახომოვა – სტუდენტი

რამდენიმე დღის წინ, რეჟისურის შესავალი კურსის შემსწავლელ ლექციაზე, ლექტორმა გალაკტიონის “მთაწმინის მთვარე” შემოგვიტანა. ლექსის გაგებით და შეგრძნობით ავტორის ემოციები და მდგომარეობა ისე უნდა გაგვეშიფრა, რომ შემდგომში მისი კადრირება შეგვძლებოდა. ვუყურეთ რამდენიმე ვიდეოს, ვუსმინეთ გალაკტიონის მიერ წაკითხული ლექსის გარემიქსებულ ვერსიებს და “მთაწმინდის მთვარის” მოტივზე სხვადასხვა კომპოზიტორის მიერ შექმნილ მუსიკას. ვნახეთ თეატრალური დადგმები და დავიწყეთ ლექსის გაშიფვრა, უფრო სწორედ, ცხარე კამათი.

რას გრძნობდა 25 წლის გალაკტიონი, როცა ლექსს წერდა? რატომ ავიდა მთაწმინდაზე? რა სიმბოლური დატვირთვა ჰქონდა სასაფლაოს, ზამბახს; რა იყო ვარდისფერი ბურუსი: გზის გასხივოსნებული მონაკვეთი თუ წერტილი; “ბრძანა(იწინასწარმეტყველა)” თუ არა მან მთაწმინდაზე დასაფლავება; ბარათაშვილთან უფრო დიდ სიახლოვეს გრძნობდა თუ აკაკისთან; ეძებდა თუ არა ის გარდაცვლილებში თავის “ტოლს და სწორს”, რომელსაც ცოცხლებში ვერ პოულობდა… გავიხსენეთ ისტორიული თანამედროვეობა, შედარებისას დავაკნინეთ ავტორები. საკუთარი აზრის მტკიცებისას ვცდილობდით დიდხანს „ვმჯდარიყავით ვირზე“. საბოლოოდ მაინც მივედით ერთ ჯანსაღ აზრამდე: ყველას მოსაზრება შესაძლოა ყოფილიყო ჭეშმარიტი. როცა ლექტორმა იკითხა, თუ როგორ რეჟისორულ ნამუშევარს შევქმნიდით ლექსის მიხედვით, პასუხი ერთხმად გავეცით:

• ყველა სხვადასხვანაირს! – ლექტორის პასუხი იყო შემდეგნაირი: სწორედ ასე შეიძლება შეიქმნას საინტერესო სურათი. როგორია შენი თვალით დანახული გალაკტიონი და როგორ ჟღერს შენთვის “მთაწმინდის მთვარე”.

“Eternal Sunshine of the spotless mind – ნათელი გონების მარადიული ბრწყინვალება”; გასხივოსნება – ცნობიერების უმაღლესი(?) წერტილი, სადაც მნიშვნელობას კარგავს ყველა აზრი და ყველა საგანი იცლება შინაარსისგან, ფორმისგან და სხვაგვარ მნიშვნელობას იძენს; გულის და ტვინის გამთლიანება; სამოთხის იდეა – “სულიკო” და “სამეფო სიყვარულისა”-  არის გზა, არის შვების ძიება, არის სწრაფვა საყვარლისკენ ანუ ქრისტესკენ და თუ ქრისტე სიყვარულია – სიყვარულისკენ და რადგან სიყვარული ერთ შემთხვევაში ვარსკვლავი, ბულბული და ვარდია, ე.ი. შეცნობისკენ, რომ ის, ვისაც ვეძებთ, ღმერთი, რომელიც სიყვარულია, ჩვენშია და ჩვენთან და, ამავე დროს, ყოველ საგანში თანაარსებობს.

ორივე ავტორი ეძებს დაკარგულს. ე.ი. ოდესღაც ნაქონს. თუმცა პოვნისას ისინი ვერ ხვდებიან, რომ  ეს არის ის, რასაც ამდენი ხანი ეძებდნენ. როგორ შეიძლება ავხსნათ ეს? შეიძლება ვიფიქროთ, რომ თავდაპირველად მათ გააჩნდათ ბუნებრივი რწმენა, ემოციური, ინსტიქტური; სხვა სამყაროდან, შემორჩენილი “მეხსიერება”, სხვა არსებობაში მოპოვებული ან მიღებული სუფთა სიხშირე, მილევადი, რომელსაც მაშინ ვკარგავთ, როდესაც ჩვენი ყოფნა სხვა საგნებთან თანაარსებობა კი არ არის, არამედ „გასაგნება“, არა შერწყმა, არამედ საკუთარის გაშვება და სხვა მოცემულობის შემოშვება. როდესაც ვისმენთ მხოლოდ ყურებით და ვხედავთ მხოლოდ თვალებით და ვერ ვგრძნობთ, ჩვენი “სადგური” (ტვინი) ვერ იჭერს სიგნალებს, ვერ ახდენს იდენტიფიცირებას, ეს ენერგია შეგესაბამება თუ არა.  პარალელურ რეჟიმში ის კარგავს ფუნქციასაც და მუხტსაც. გარკვეული პერიოდის შემდეგ ის, რაც მიილია, დიდი და, ხანდახან, საბედისწერო დანაკლისი ხდება. იცლები საგნებისგანაც და აუტანელ წუხილს გრძნობ, აღარ ხარ თვითკმარი. მარტო რჩები და ეს მარტო ყოფნა არ არის ადამიანებთან დისტანცია. ეს სამყაროსგან მოწყვეტის სევდაა, როდესაც ხვდები, რომ შენ აღარ ხარ იმ მთლიანობის ნაწილი, რომელსაც სადღაც სამყარო ჰქვია, სადღაც უწყვეტი ენერგია, სადღაც სიყვარული, სადღაც მოძრაობა, სადღაც სიკეთე, სადღაც კი – ქრისტე. იწყებ ძებნას. პოულობ მაშინ, როდესაც შენი ცოდნა გაძლევს საშუალებას დაინახო, მოისმინო, შეიგრძნო… ეს  არის თავდაპირველი დავიწყებული ცოდნა, ამ ცოდნას გახსენება და შეცნობა სჭირდება. მაშინ სხეულში გონებიდან იჭრება ყვითელი სინათლე, ჰარმონიული შუქი.

ორივე ავტორი პოულობს იმას, რასაც ეძებდა ან „სტრატეგიულად“ მოქმედებენ და წერენ იმ ჯადოსნობის იმედით, რაც ტექტს, ანუ მატერიად ქცეულ ფიქრს, შეუძლია.

ამ ორ, თითქოს ძალიან მსგავს ტექსტს, ჩემი აზრით, განსხვებული ენერგია აქვთ. ერთს – ძლიერი, მეორეს – შედარებით სუსტი, თითქოს ნაკლებად ენდობა საკუთარ ძალას. მიუხედავად იმისა, რომ ვაჟასთან შემოდის სიზმარი, აკაკის ლექსში უფრო ნაკლებია რეალურობის შეგრძნება.

P.S. მე ასე ვიგრძენი და შეიძლება ძალიან მინდოდა, მაგრამ ვერ აღვწერე სწორად და გაგაგებინე. თუმცა არაფერია, შენ (ვინც არ უნდა იყო – მასწავლებელი თუ მოსწავლე), იქნებ ფიქრობ, რომ “სულიკო” ის გმირია, ბაზალეთის ტბის ძირას რომ იზრდება, ოქროს აკვანში. საინტერესო იქნება, როგორ მომიყვები. თუ გინდა, დახატე! თუ გინდა, მიმღერე! მე ახლა “სულიკოს” ვღიღინებ და ვაჟაზე ვფიქრობ. წარმოიდგინე, ვაჟას სხეულში როგორი შუქი “ენთო”, როდესაც ბალახები ელაპარაკებოდნენ, როდესაც ჩიტები კოსმოსურ ამბებს ეჭიკჭიკებოდნენ ყურთან და მას ესმოდა. ჰოდა, შენც შეგიძლია… მოისმინე და გაიგონე შენც!

აკაკი წერეთელი, „სულიკო“

საყვარლის საფლავს ვეძებდი,
ვერ ვნახე!.. დაკარგულიყო!..
გულამოსკვნილი ვჩიოდი
„სადა ხარ, ჩემო სულიკო?!“

ეკალში ვარდი შევნიშნე,
ობლად რომ ამოსულიყო,
გულის ფანცქალით ვკითხავდი
„შენ ხომ არა ხარ სულიკო?!“

ნიშნად თანხმობის კოკობი
შეირხა… თავი დახარა,
ცვარ-მარგალიტი ციური
დაბლა ცრემლებად დაჰყარა.

სულგანაბული ბულბული
ფოთლებში მიმალულიყო,
მივეხმატკბილე ჩიტუნას
„შენ ხომ არა ხარ სულიკო?!“

შეიფრთქიალა მგოსანმა,
ყვავილს ნისკარტი შეახო,
ჩაიკვნეს-ჩაიჭიკჭიკა,
თითქოს სთქვა „დიახ, დიახო!“

დაგვქათქათებდა ვარსკვლავი,
სხივები გადმოსულიყო,
მას შევეკითხე შეფრქვევით
„შენ ხომ არა ხარ სულიკო?!“

დასტური მომცა ციმციმით,
სხივები გადმომაყარა
და იმ დროს ყურში ჩურჩულით
ნიავმაც ასე მახარა

„ეგ არის, რასაც ეძებდი,
მორჩი და მოისვენეო!
დღე დაიღამე აწ ტკბილად
და ღამე გაითენეო!

„სამად შექმნილა ის ერთი
ვარსკვლავად, ბულბულ, ვარდადო,
თქვენ ერთანეთი რადგანაც
ამქვეყნად შეგიყვარდათო“.

მენიშნა!.. აღარ დავეძებ
საყვარლის კუბო-სამარეს,
აღარც შევჩვი ქვეყანას,
აღარ ვღვრი ცრემლებს მდუღარეს!

ბულბულს ყურს ვუგდებ, ვარდს ვყნოსავ,
ვარსკვლავს შევყურებ ლხენითა
და, რასაცა ვგრძნობ მე იმ დროს,
ვერ გამომითქვამს ენითა!

ისევ გამეხსნა სიცოცხლე,
დღემდე რომ მწარედ კრულ იყო,
ახლა კი ვიცი, სადაც ხარ
სამგან გაქვს ბინა, სულიკო!

ვაჟა-ფშაველა

სამეფო სიყვარულისა

სატრფო დავკარგე, იმას ვეძებდი,
შემოვიარე მთელი ქვეყანა.
ჭირი და სევდა ზღვა და ხმელეთზე
სატრფოს მოძებარს შემხვდა ბევრგანა.

რამდენჯერ ფიქრი ცეცხლ-მოდებული
გავგზავნე ცაში მაღლა ღმერთთანა,
მაგრამ მე და იმ ჩემს ბედის ვარსკვლავს
არ მოგვიხერხდა შეყრა ერთგანა.

მოხეტიალე გახელებული
წავაწყდი სადღაც ერთს ტურფა მდელოს.
ცოდვაა, მისი მშვენიერება
ადამიანმა ფეხითა სთელოს.

სამოთხეს ჰგავდა, ან კი სამოთხე
იმაზე კარგი რითღა იქნება?
ჩემს აღტაცებას არ აქვს სამზღვარი,
როს მის სურათი თვალწინ მიდგება.

ყოველი ფიქრი საამქვეყნიო
მაშინ ქარწყლდება, გულში მიქრება.

ცივნი წყარონი ურიცხვთ ყვავილთა
ანკარა ნამით პირებსა ჰბანდენ.
წყარო ხომ თვითაც ლამაზი არის,
მაშინ კი ტრფობის ღმერთებსა ჰგავდენ.
უკვდავებისა წყარონი იყვნენ
და უკვდავებით მიდამოს ჰრწყავდენ.

უკვდავების ხეც იქვე ჰყვაოდა,
იქ ვერ აცდენდა გველი ევასა,
ვერა ჰბედავდა ბოროტი სული
ცოდვის საქმნელად გულის რწევასა.

შურის თვალითა შორით უმზერდა,
მაგრამ ხდებოდა იგი ვერასა.

სამეფო ტახტზე ყვავილიანზე
თვით სიყვარული ზედ ბრძანდებოდა,
კაცთა და პირუტყვთ გრძნობა-ვნებებზე
იგი მეფობდა და ბრძანებლობდა.

ვეფხვნი და ლომნი წყნარად, უვნებლად
ირემთ და შველთა შორის დიოდენ,
ქორ-შავარდენნი კაკაბთ, გნოლთ გვერდით
ისხდენ და სამტროდ არა ჰკიოდენ.

არწივსა ხმალი ქარქაშს ჩაეგო,
კლანჭზედაც სისხლი არღა სცხებოდა,
მყის დამტკბარიყო მისი ბუნება,
რა სიყვარული გულსა ჰხლებოდა.
ვისაც გუშინა გულ-ცივად ჰკლავდა,
დღეს იგი მის მტერს შეაკვდებოდა.

ორნი მეფენი, ერთმანეთზედა
აშფოთებულნი შურით, მტრობითა,
ერთი იქით მხრით, მეორე აქით
პირისპირ მოდგნენ თვის მხედრობითა.

საომარ ველად ეს დაესახათ,
ტურფა სამეფო სიყვარულისა,
აქ ჰსურთ ერთმანეთს რომ გაუმწარონ
დღე სიცოცხლის და სიხარულისა.

გულში მხედარნი სიძულვილს ჰლესენ,
გრძნობა არ უჩანსთ სიბრალულისა
და მიიწიეს ერთმანეთზედა
ხმალ-მოწვდით, თანაც კიჟინა დასცეს.

მაგრამ უეცრად ყველანი დაცხრენ.
მყის იარაღი ხელით გაუშვეს,
თავ-დაკიდებით შტერივით დადგენ.
მერე მივიდენ და ერთმანეთსა,

ვით ღვიძლმა ძმებმა, კოცნა დაუწყეს,
სულ დაჰვიწყნოდათ, რადაც აქ შეკრბენ,
ცა და ხმელეთსა სხვა ხმა აუწყეს.
ვეღარა ჰღებენ კაცის სისხლითა
მათ შემაცქერალს ტურფა მხარესა.

ერთურთს შესტრფიან თვალ-დამშეულნი,
ვით ცა გადმოსულს მაზედ მთვარესა.
მე კი ვიძახდი: „სატრფოვ, სადა ხარ,
რად არ მაჩვენებ შენსა სახესა?“

– მე თვით გახლავარ ის შენი სატრფო!
– ტრფობის ქვეყანა ერთხმად ჰკიოდა.
გამომეღვიძა. სიზმრად მენახა
და ამის გამო გული მტკიოდა.

რობერტ ვალზერი XX საუკუნის შვეიცარიელი მწერალია, მსოფლიოში აღიარებული და დაფასებული. ცნობილია, რომ მისი რომანებით აღფრთოვანებული იყო ფრანც კაფკა, რომელიც დიდი ენთუზიაზმით ლაპარაკობდა მათ შესახებ, როცა კი შემთხვევა მიეცემოდა. ქართველი მკითხველი მის  მოთხრობებსა და რომანებს (“გასეირნებას”, “მარიას”, “იაკობ ფონ გუნთენსა” და “თანაშემწეს” უკვე იცნობს მაია მირიანაშვილის თარგმანებით). რობერტ ვალზერს უფრო ახლოს გვაცნობს დოკუმენტურ-მემუარული ყაიდის წიგნი “ხეტიალი რობერტ ვალზერთან ერთად”, რომელიც ცნობილმა მწერალმა და მეცენატმა კარლ ზელიგმა დაწერა.

მოთხრობა “გასეირნება” იმ მშვენიერების შესახებაა, რომელსაც ხშირად ვერ ამჩნევს ჩახუთულ ოთახში გამოკეტილი ადამიანი. რობერტ ვალზერი სიმბოლურად წარმოაჩენს თანამედროვე ტექნოკრატიული საზოგადოების კრიზისს. ბუნება სადღაც დარჩა, როგორც დეკორაცია, როგორც ერთგვარი სამშვენისი და არა ყოფის განუყოფელი ნაწილი. ვალზერი ამ მოთხრობაში თვითონაც სეირნობს და მკითხველსაც დაასეირნებს ბუნების ულამაზეს წიაღებში, ეს, რა თქმა უნდა, იმავდროულად, საკუთარ სულში მოგზაურობაცაა, ღმერთთან მიახლოების წადილი, მაგრამ უმთავრესია, რომ სწორედ ბუნებამ გააღვიძოს კაცში ღვთაებრივი მშვენიერებისა და სიმშვიდის განცდა, რაც საწინდარია ამაღლებულობისა. მწერალი ამჩნევს ცხოვრების უმცირეს დეტალებს და ცდილობს ფერწერულად გამოხატოს არა მხოლოდ თოთო განთიადები და მეწამული დაისები, არამედ ადამიანთა მოულოდნელი შეხვედრები და ტკივილიანი განშორებები, უეცრად გაჩენილი და გამქრალი სიყვარული, მოისმინოს უჩინარი ხმები და მკითხველი დაარწმუნოს უხილავად არსებული ჯადოსნური სამყაროს რეალობაში. ვალზერის აზრით, მწერლებმა, რომელთაც, მართლაც, ხელეწიფებათ წერა, იციან, რომ დროდადრო უნდა შეჩერდნენ, გარემოს მიაყურადონ, სიმშვიდე მოიპოვონ, ხანდახან კალამსაც ცოტა ხანს უნდა გაუშვან ხელი და უკვდავი ბუნებით დატკბნენ. თვითონ ვალზერს გასეირნება საოცარი შემოქმედებითი ენერგიით ავსებდა.  ეს ხეტიალი  მის სულში აღბეჭდავდა მრავალფეროვან მოვლენებს, ამჩნევდა ირგვლივ მოფუთფუთე სანახაობებს, ცოცხალ ლექსებს, სასწაულებს, ბუნებრივ სილამაზეებს, რომლებიც მის  თვალწინ მომხიბლავად და შემაგულიანებლად იშლებოდნენ. ამ დროს ის ყურადღებით აკვირდებოდა სულ მცირე, ერთი შეხედვით, უსიცოცხლო საგნებსაც კი, მისთვის ყველაფერი მნიშვნელოვანი იყო: ძაღლი, ჭიანჭველა, პეპელა, ბეღურა, ხე, ღობე, ლოკოკინა, თაგვი, ღრუბელი, მთა, ფოთოლი თუ “საიდანღაც ჩამოვარდნილი საცოდავად დაფლეთილი, დაწერილი ფურცელიც კი”. მწერლის აზრით, ყველაფერი განსაკუთრებულად უნდა შეიგრძნო, უანგარო, ლაღი, ყურადღებიანი მზერა უნდა აჩუქო, თვალი შეავლო. ნახავ, რომ ისინიც მზად არიან, შენი ჩივილი, გულისტკივილი, გაჭირვება გაიზიარონ. ვალზერისთვის გასეირნება ბუნებაში ერთგვარი თავდავიწყება იყო, სამყაროსთან შერწყმის, მისგან განუყოფლობის განცდა ეუფლებოდა. ყველაფერი ბედნიერებას ანიჭებდა. სულიერება, მადლიერება, ნდობა, ერთგულება აღავსებდა და აღამაღლებდა. ბუნების მრავალფეროვნება მას აკეთილშობილებდა, ამდიდრებდა, ახალისებდა და ერთგვარ გასხივოსნებას იწვევდა. ეს ექსტაზს ემსგავსებოდა: “სოფელი, ხალხი, ხმები თუ ფერები, სახეები თუ მოჩვენებები, ღრუბლები თუ მზის ნათება ისე ტრიალებენ ჩემ ირგვლივ, როგორც ჩრდილები”. ვალზერი ოცნებობდა, ტყეში მშვიდი, პატარა საფლავი ჰქონოდა, რათა ეგებ მაშინაც მოესმინა ჩიტების ჭიკჭიკი და ტყის შრიალი.

მოთხრობა “მარიაში” საუბარია ბედნიერების ძიებაზე. ვალზერის აზრით, ადამიანთა სწრაფვა ბედნიერებისაკენ ბევრად უფრო მშვენიერია, უფრო მიმზიდველი, მნიშვნელოვანი და სასურველი, ვიდრე თვით ბედნიერება. მოთხრობის გმირი მწერალია და ფიქრობს, რომ რაც სათუთი და ნაზია, იმაზე დუმილი აჯობებს. ერთი გასეირნებისას იგი შეხვდება იდუმალებით მოცულ ქალს, მარიას, რომელიც მისთვის მარადქალურობის სიმბოლოდ იქცევა. ამ შეხვედრას ერთგვარი რომანტიკულ_მისტიკური ელფერი აქვს: “რაღაც გაურკვეველმა ძალამ, დიდებულებამ თუ მშვენიერებამ მაიძულა, ჩუმი, მშვიდი ხმით უცხო ქალისთვის მეთქვა: მე შენ მიყვარხარ. წამიყვანე, საითაც გინდა, მთელი ჩემი სული და გული შენთვის მომინდვია”. ეს პაემნები გმირს მთლიანად უცვლის სამყაროს და ჯადოსნურ წუთებს განაცდევინებს. ეს არის შეხვედრა მისივე ფიქრებით მოქსოვილ ქალთან. ამ შემთხვევაში იგი პიგმალიონს ედარება, საკუთარი ხელით გამოქანდაკებული ქალი რომ შეუყვარდა. მოთხრობაში ამ ქალთან შეხვედრები აღწერილია ისე, თითქოს სამოთხეში ადამ და ევას ვუცქერდეთ. საღამოს ღრუბლები ვარდისფრადაა შეფერილი და ირგვლივ ყოველივეს შეურყვნელობისა და სიწმინდის ნიშანი აქვს. ერთ დღესაც მარია გაქრა, მხოლოდ და მხოლოდ საამო სურნელი, ბულბულის ხმა, საოცარი სურათი, პეპელასავით მოგონება დაუტოვა გმირს. ეს მოგონება საღამოს მონაბერ ნიავს ჰგავდა. მასთან ერთად გაქრა თითქოს ყველაფერი და გმირი მიხვდა, ამიერიდან მისი ცხოვრება მარიას, ესე იგი, ამაღლებულის, მიუწვდომელის ძიებაში გაილეოდა და მასთან მიახლოების ილუზია მიანიჭებდა გამოუთქმელ ნეტარებას.

კარლ ზელიგი რობერტ ვალზერს  თითქმის  20 წლის განმავლობაში ხვდებოდა და მასთან ერთად სეირნობდა, შემდეგ კი შთაბეჭდილებებს დღიურში იწერდა. საბოლოოდ, შესანიშნავი წიგნი გამოუვიდა, “გოეთეს საუბრებს ეკერმანთან” რომ ჩამოჰგავს. ზელიგი ჩასწვდა ვალზერის სულს  და მკითხველს დაუხატა მწერალი უშუალო, ჩვეულებრივ ვითარებებში. ვალზერმა სიცოცხლის ბოლო წლები  სულიერად დაავადებულთა გამაჯანსაღებელ სანატორიუმში გაატარა. ზელიგი მისი მეურვე გახლდათ და დროდადრო ხვდებოდა, ორი მონათესავე სული ერთმანეთს სხვადასხვა თემაზე ესაუბრებოდა, მათ შორის რა თქმა უნდა, უპირველესად, ლიტერატურასა და ხელოვნებაზე. აი, ვალზერის რამდენიმე თვალსაზრისი ამ საუბრებიდან: “ხელოვანს ტალანტი არას არგებს, თუ სიყვარული აკლია”, “ხელოვანმა თავისი მკითხველი უნდა აღაფრთოვანოს, ან დატანჯოს, აატიროს, ან გააცინოს”, “ადამიანს სხვების მოტყუება შეუძლია, საკუთარ თავს კი ბოლომდე ვერ მოატყუებ”, “წიგნების წერაც ისეთივე სამუშაოა, როგორც თესვა, მკა, ხვნა…”, “ნაღველი და დარდი საუკეთესო აღმზრდელები არიან”, “აუტანელია მწერალი, რომელსაც ჰგონია, რომ მთელი სამყაროს დამოძღვრა, ჭკუის სწავლება სწორედ მას დაავალეს”, “უფრო მნიშვნელოვნია, ნაკლები ილაპარაკო ღმერთზე და მეტი აკეთონ ისე, როგორც ღმერთს სწადია”. ერთი სეირნობისას ვალზერმა ზელიგს უთხრა: “ხეებს რა კარგად აქვთ საქმე, ყოველ წელს ისხამენ ნაყოფს”. ეს კი თომას მანზე საუბარს მოაყოლა, მიიჩნევდა, რომ მისი “იოსები და ძმანი მისნი” მშრალი და გამოფიტული რომანი იყო, საერთოდაც, მის გვიანდელ ნაწერებში ოთახის ჰაერი შეიგრძნობაო, ასე იცის, როდესაც მწერალი ბუღალტერივით მხოლოდ თავის საწერ მაგიდას უზის და წერსო. ვალზერი ოცნებობდა, რომ  შეძლებისდაგვარად შეუმჩნევლად გამქრალიყო. ის 1956 წელს, შობა დღეს, შებინდებისას, დათოვლილ მინდორზე გარდაცვლილი იპოვეს. თავისი წიგნებით კი ცხოვრებაში ლამაზი კვალი დატოვა.  ასევე ლამაზად ამთავრებს თავის წიგნს ზელიგი: “მკვდარი, რომელიც იქ, ფერდობზე, ზამთრის ფაფუკი ფიფქების მხიარულ ცეკვაში იწვა, პოეტი აღმოჩნდა. მწერალი, რომელიც ბავშვივით მშვიდი სამყაროსკენ, სისუფთავისკენ, სიყვარულისკენ მიილტვოდა”.

პირველკურსელებთან  შესავალ კურსს ვკითხულობ. მათ  სპეციალობა ჯერ არჩეული არ აქვთ და პირველ კურსზე ზოგადი შესავალი კურსის არჩევა ევალებათ, როგორც საბუნებისმეტყველო, ასევე ტექნიკური და ჰუმანიტარული  მიმართულებით. კურსმა შესაძლოა ისეთი შთაბეჭდილება ან გავლენა მოახდინოს, რომ უკვე დარწმუნებულს, აზრი შეაცვლევინოს და მისი ბედი სხვა სპეციალობასთან  დააკავშიროს. ასე ხშირად მომხდარა, სტუდენტი, რომელიც დარწმუნებული ყოფილა პროფესიის სისწორეში, შემდეგ ცხოვრების საქმედ ბიოლოგიას ან ეკოლოგიას ირჩევდა. აქ უნდა განვმარტო, რომ ჩვენს უნივერსიტეტში ქიმიის სპეციალობა არ არის, თუმცა თანამედროვე ბიოლოგია ფაქტობრივად ქიმიაა და ქიმიის გარეშე ერთ ნაბიჯსაც ვერ გადადგამ.

ისეთი სტუდენტიც შემხვედრია, ვინც თავისი პირვანდელი ჩანაფიქრის ერთგული დარჩენილა და ის საქმე აურჩევია, რომელიც თავიდანვე სურდა. შესავალი კურსი მათთვისაც გამართლებულია, რადგან ცხოვრებაში გამოსაყენებელ ქიმიას სწავლობენ. ანუ, იმ ინფორმაციას იღებენ, რომელიც მომავალში, როგორც არაქიმიკოსებს გამოადგებათ.

ჩემივე სხვა შესავალი კურსისგან  „ალქიმიიდან 21-ე საუკუნემდე“-ს გამოვარჩევდი. აქ ყველაფერზე ვსაუბრობთ, ალქიმიაზეც, ქიმიის განვითარებაზეც და თანამედროვე ქიმიაზეც. არადა, 21-ე საუკუნეში ქიმია ყოველი ფეხის ნაბიჯზე  გვხვდება და მისი ცნობა, ამოცნობა და სწორად მოქმედება სასიცოცხლოდ აუცილებელია.

აი, დღესაც სუპერმარკეტში შევედი. ამოჩემებული ადგილები მაქვს და ერთი ქსელის სუპერმარკეტებშიც კი უცვლელ ფილიალში დავდივარ. ფასები იკბინება. არადა, ევროპაში სუპერმარკეტი იაფი მაღაზიაა, ჩვენთან კი ყველაფერი ყოველთვის უკუღმაა, მაგრამ ახლა სხვა თემა გვაქვს განსახილველად.

ჰოდა, იმას ვამბობდი, შევედი სუპერმარკეტში და დავიწყე პროდუქტების შერჩევა. აი, იმ დახლზე მხოლოდ ორგანული საკვები დევს. აქეთ, „ჩვეულებრივი“ ბანანი ამდენი ლარი ღირს (ანუ, შედარებით იაფია), „ორგანულის“ ფასი კიდევ იიიიმდენია… (ძვირია ძალიან).

რა იგულისხმება „ორგანულ“ საკვებში? რას ნიშნავს „ორგანული“ და „ჩვეულებრივი“ ბანანი? სინამდვილეში, ხომ ყველა საკვები ორგანულია. ანუ, ის შეიცავს ცილებს, ცხიმებს, ნახშირწყლებს, ვიტამინებს, რომლებიც მომკალით და ორგანული მოლეკულებია. ასე რომ, ძვირად ღირებული „ორგანული“ და იაფი „ჩვეულებრივი“ ბანანი, სინამდვილეში ორგანული ნივთიერებებისგანაა შემდგარი.

ჰო, კიდევ ორივე ბანანი კალიუმს შეიცავს. ოღონდ, მისი კალიუმით სიმდიდრე მხოლოდ მითია. სინამდვილეში, ერთი ბანანი ჩვენთვის საჭირო კალიუმის  დღიური ნორმის მხოლოდ 10%-ს შეავსებს და დღიური ნორმის მისაღებად ერთი კილო ბანანის ჭამა მოგვიწევს. ეს კი დაახლოებით 1000 კალორიაა. კალიუმის მიღება მწვანილიდან უფრო იოლია, სადაც მართლაც დიდი რაოდენობით არის. ბანანი ასევე, ალერგიულიც ყოფილა და, ე.წ. „ჩვეულებრივი“ და არა „ორგანული“ უფრო ალერგიულიც კი შეიძლება იყოს, რადგან, სავარაუდოდ, პესტიციდ-ჰერბიციდებით არის მოწეული. თუმცა, ალერგიულობაც პირობითია და ასიდან შესაძლოა სამ-ოთხ ადამიანს გამოუვლინდეს.

ალბათ, უკვე მიხვდით, რომ სინამდვილეში, ტერმინი „ორგანული“ პროდუქტის სისუფთავეს აღნიშნავს. იმას, რომ, ე.წ. ორგანული საკვები სინთეზური ქიმიკატების გარეშეა მოწეულ-მოყვანილი. მათში წესით, არც პესტიციდ-ჰერბიციდების, არც ანტიბიოტიკების და არც ემულგატორების კვალი არ უნდა შეინიშნებოდეს.

როგორ გავიგოთ, რომ საკვები სუფთაა? მაღაზიასა თუ ბაზარში მისულებმა, როგორ ამოვიცნოთ სუფთა პროდუქტი. შეუძლებელია… გარეგნულად ისეთი მიმზიდველია, არადა…

თუ გახსოვთ, ზაფხულის ერთ წერილში საზამთროზე ვწერდი. წავედი, შევარჩიე, ვიყიდე და ხელში მწარე და შიგნიდან აჭრელებული ხილი შემრჩა. იმავე წერილში ნიტრატების აღმომჩენი მარტივი ცდებიც აღვწერე (https://mastsavlebeli.ge/?p=18974). თუმცა, ამ ცდებს შემდეგ ჩავატარებთ, როცა უკვე ვიყიდით და მის უვარგისობას ისედაც ვნახავთ. აი, დახლზე კი წარმოუდგენელია დაბინძურებული ხილის და ბოსტნეულის ამოცნობა. თუ, რა თქმა უნდა, სუპერმარკეტში „ორგანული“ საკვებისთვის მიჩენილი ადგილიდან უუუძვირეს ფასად არ შევიძენთ.

ამ დაბინძურებული საკვების, წყლის და ჰაერის  რომ ასე გვეშინია, განა ცხოვრება სხვა მხრივ უსაფრთხოა? ველოსიპედი უფრო ჯანსაღიაო და ვსეირნობთ. არადა, მანქანასთან შედარებით გაცილებით ხიფათიანია. განსაკუთრებით, თუ მანქანებით გადაჭედილ გზაზე გადაწყვეტთ სეირნობას. თან შეჯახების ალბათობა იზრდება, თან გამონაბოლქვის სუნთქვის ინტენსიურობა.

ლიფტი ნაკლებად საშიშია? მაგრამ, ხომ დაუფიქრებლად ვიძახებთ და ვმგზავრობთ. ზოგიერთი ლიფტს ერიდება და კიბით ადი-ჩადის, მაგრამ კიბეც საშიშია. ხომ შეიძლება, თავბრუ დაგვეხვას, ფეხი დაგვიცურდეს და… ათასი რამ მოხდეს. ზოგიერთი სიგარეტს ეწევა, ზოგიც ალკოჰოლს ეთამაშება და იმ საფრთხეებზე არ ფიქრობს, რაც მათ უკან იმალება.

მოკლედ, ჩვენი ცხოვრება რისკებისგან შედგება და თითოეული მათგანი სიცოცხლეს გვიმოკლებს. ერთ ვებგვერდზე გადავაწყდი, რომ თურმე სიღარიბეში ცხოვრება სიცოცხლეს 3500 დღეს აკლებს; თუ განგებამ კაცად გაგაჩინა, მაშინ მინუს 2800 დღე. თუ კაცი ხარ და სიგარეტსაც ეწევი, მშვიდობით 2300-ო დღევ; უჰ, ასეთი კაცის ცოლი კი 50 დღით ნაკლებს იცოცხლებს; ალკოჰოლი გიყვართ? ნახვამდის 230-დღევ; თქვენს ქალაქში დაბინძურებული ჰაერია? მინუს 80 დღე; სრულყოფილი სია შემდეგ ვებ-გვერდზე შეგიძლიათ იხილოთ:

https://www.phyast.pitt.edu/~blc/book/chapter8.html?fbclid=IwAR0zPOhIvYe5yvYfrVMiTk3ctzx45sjeVcpb4Huj7DkEpHkcetzWmKjRV-M.

პესტიციდების საფრთხე როგორიღაა? ჯონ მაკმური „ორგანული ქიმიის“ წიგნში წერს, რომ ამერიკაში ყოველწლიურად 100 მილიონ ფუნტ (1ფუნტი=0.453592კგ) ჰერბიციდ ათრაზინს იყენებენ. მისი გამოყენება სახიფათოა, კვალის სახით რჩება გარემოში. ადამიანის და ცხოველის დაზიანებაც შეუძლია, მაგრამ ამერიკის გარემოს დაცვის სააგენტოს (EPA- United States Environmental protection Agency) არ სურს მის გამოყენებაზე უარის თქმა, რადგან მავნებლებს  კარგად ანადგურებს და საკვებსაც დაზიანებისგან იცავს. სხვა შემთხვევაშიო, წერს მაკმური, ნათესი ვერ გადარჩებოდა და სურსათზეც ფასი გაიზრდებოდაო.

ჰო, სურსათი არ გაძვირდა, მაგრამ ათრაზინი კვალის სახით, რომ დარჩა გარემოში?

ათრაზინი, იგივე 6-იზოპროპილამინო-2-ქლორ-4-ეთილამინო-1,3,5-თრიაზინი, როგორც აღვნიშნეთ, ჰერბიციდია. თეთრი კრისტალური ნივთიერებაა, ლღვება  173-175 გრადუსზე, წყალში არცთუ კარგად იხსნება, უფრო ცუდად იხსნება ორგანულ გამხსნელებში. გამოიყენება ყველანაირი მავნებლებისგან დასაცავად ისეთი კულტურებისთვის, როგორიცაა სიმინდი, ხორბალი, შაქრის ჭარხალი. ამერიკასა და ავსტრალიაში ყველაზე მეტად იყენებენ. ევროკავშირმა 2003 წლიდან აკრძალა, რადგან გამოყენების შემდეგ, ის დიდი რაოდენობით აღმოჩნდა ჩამდინარე წყლებში, საიდანაც ზედაპირულ წყლებს აბინძურებდა. შეიძლება, ამიტომაც 2009 წლის მონაცემებით ამერიკის შტატების წყალი ყველაზე მეტად სწორედ ათრაზინით იყო დაბინძურებული და ის ნორმას 31-ჯერ აჭარბებდა.

ათრაზინი 1,3,5-ტრიაზინების სერიიდან 1958 წელს იქნა ლაბორატორიაში მიღებული. მას ციან-ქლორიდიდან ღებულობენ და საფეხურებირავად ამუშავებენ ეთილამინით და იზოპროპილამინით. მის მოქმედების მექანიზმს საფუძვლად უდევს მავნებლის ორგანიზმში სპეციფიკური ცილების დაბლოკვა, რის შედეგადაც ორგანიზმი კვდება. სარეველა მცენარეებში კი ფოტოსინთეზის პროცესი იბლოკება.

მისი ბიოდეგრადაცია ნიადაგში იწყება. აქ მასზე მიკროორგანიზმები მოქმედებენ. ნიადაგში 13-დან 261 დღემდე რჩება. სწორედ ნიადაგიდან მიგრირებს მიწისქვეშა წყლებში. წყალში მოხვედრისას დეგრადაცია უფრო ფერხდება.

ადამიანებსა და ცხოველებში ათრაზინი პირველ რიგში გავლენას ენდოკრინულ სისტემაზე ახდენს. შედეგად, ვლინდება ჰორმონალური დისბალანსი.

კვლევების თანახმად, ძუძუმწოვრებისთვის ლეტალური დოზაა 1-გ/კილოგრამზე (სახეობის მიხედვით). თანდართულ ცხრილში შეგიძლიათ ნახოთ  ლეტალური დოზა სხვა ნივთიერებებისთვისაც.

თუ გაკვეთილზე თავისუფალ დროს მოძებნით მოსწავლეებს სწორედ, ე.წ. „ჩვეულებრივ“ პროდუქტში შემავალ ნივთიერებებზე ინფორმაციის მოძიება შეგიძლიათ დაავალოთ. რა იმალება პესტიციდების, ჰერბიციდების, საკვები დანამატებისა და ემულგატორების უკან. რას ნიშნავს „ორგანული“ და „ჩვეულებრივი“ პროდუქტი.

წერილის ბოლოს ბებოს ეზოს გავიხსენებ. უფრო სწორად, წინა ეზოს გაგრძელებას, სადაც ერთ დროს მოვლილი ვენახი და ნაირ-ნაირი ხილი იყო. თავად ბებია, დამსახურებული პედაგოგი გახლდათ და ღრმა მოხუცებულიც კი თავისი ყოფილი მოსწავლეებისგან სიყვარულით სავსე ბარათებს იღებდა. ჩემთვის გასაოცარი ის იყო, ეს პედაგოგი ქალი მიწასთან როგორი სიყვარულით და ოსტატობით მუშაობდა.

ვენახის განაპირას ქართული ბალი იდგა. სიმწიფის დროს წითლად ღაჟღაჟებდა და მე და ჩიტებს ერთნაირად გვჭრიდა თვალს.

ჰოდა, სწორედ ის ბალია ჩემთვის „ორგანული“ პროდუქტის ეტალონი.

დღეს ყველა ოკუპაციის შესახებ საუბრობს. ოკუპაციას აპროტესტებენ ჩვენი ქვეყნის ნამდვილი პატრიოტებიც და ის ადამიანებიც, რომლებმაც სახელმწიფოს ერთიანობის დაცვის იდეაში საკუთარი ცოდვების შენიღბვის შესანიშნავი საშუალება აღმოაჩინეს. ოკუპაციას აპროტესტებენ განათლებული, მშვიდი მოაზროვნეებიც და მუდმივ შფოთში მყოფი, გზაკვალაბნეული პირებიც. ზოგი ოკუპაციის პრობლემატიკის კომერციალიზაციას ცდილობს და პასპორტის ძვირადღირებული ყდების გაყიდვას იწყებს ან წინდებზე შესაბამისი ჰოლოგრამის გადატანით ცდილობს საკუთარი საქონლის გასაღებას. ვიღაცები უფრო შორსაც მიდიან და საოკუპაციო ხაზის არსებობას უხამსი და იაფფასიანი მეთოდებით ეწინააღმდეგებიან. პროტესტის მონაწილეთა მნიშვნელოვან ნაწილს შეიძლება წარმოდგენაც არ ჰქონდეს საოკუპაციო ხაზს მიღმა მცხოვრები ადამიანების შესახებ. ხაზს მიღმა კი ძალიან ბევრი მნიშვნელოვანი რამ ხდება.

ერთი უცნაური თვისება მაქვს. წიგნის კითხვისას ჩემს სიყვარულს ერთი შეხედვით მეორეხარისხოვანი პერსონაჟები იმსახურებენ ხოლმე. მაგალითად, ჯოან როულინგის ჯადოსნური ნაწარმოებიდან ჩემი რჩეული ტრანსფიგურაციის განუმეორებელი პროფესორი, მისის მაკგონაგელი გახლდათ. კატად გადაქცევის უნარის მქონე გამოცდილ პედაგოგზე გაცილებით ადრე ჩემი ყურადღება სხვა ქალმა დაიმსახურა. დღემდე დატყვევებული ვარ ვაჟა-ფშაველას გენიალური პოემის „ბახტრიონის“ ერთ-ერთი გამორჩეული გმირით. ის საზოგადოებაში დადგენილ წესებს ბრმად არ ემორჩილება. მისი საზოგადოებრივი გავლენის ქვეშ მოქცევა ძნელია. მას ყველაზე უკეთ ესმის ბიბლიური იგავი შაბათის შესახებ, რომლის მიხედვითაც წესები შეიძლება დაირღვეს საღვთო საქმის აღსრულების მიზნით. ალბათ, მიმიხვდით, რომ სანათაზე გესაუბრებით. სანათამ უიმედობისა და გაპარტახების პერიოდში მიიღო გაბატონებული წესრიგისათვის მიუღებელი გადაწყვეტილება და წინააღმდეგობის ფასად მაინც შეასრულა ღვთის წინაშე ადამიანთა მიერ ნაკისრი პასუხისმგებლობა. თუ კარგად დავაკვირდებით აღმოვაჩენთ, რომ საოკუპაციო ხაზს მიღმა სანათას სულისკვეთების ადამიანები, ზეწოლისა თუ წნეხის მიუხედავად, მაინც ცდილობენ საზოგადოებისთვის სასარგებლო ნაბიჯების გადადგმას.

გსმენიათ თამარ მეარაყიშვილის შესახებ?

თამარ მეარაყიშვილი ახალგორში ცხოვრობს. მის წინააღმდეგ დე ფაქტო ხელისუფლებამ სისხლის სამართლის ოთხი საქმე აღძრა. ქალს დოკუმენტების გაყალბებაში, ოკუპირებული სამხრეთ ოსეთის მმართველი ძალის წინააღმდეგ მოქმედებასა და, ე.წ. ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლების მიმართ ცილისწამებაში ედება ბრალი. სეპარატისტული რეჟიმი არ მორიდებია თამარის დაკავებას, ცხინვალის იზოლატორში მის დაკითხვას. მილიციის მუშაკები დამნაშავედ გამოცხადებულ მეარაყიშვილს ხშირად ემუქრებიან, მისი უსაფრთხოება გარანტრებული არ არის, თამარს ყოველდღიურად ბეწვის ხიდზე უწევს გავლა. ძალოვანი სტრუქტურები ყველაფერს აკეთებენ იმისთვის, რომ დადანაშაულებულმა მოქალაქემ რეგიონი დატოვოს და საქართველოს რომელიმე სხვა კუთხეში გამოიქცეს. ახალგაზრდას საკუთარ რაიონში გადაადგილებაც კი უჭირს, ის სოფლიდან შორს წასვლასაც ერიდება, რადგან ყოველ წუთს შეიძლება ვერაგი პროვოკაცია მოუწყონ და შემთხვევა საბედისწეროდ დასრულდეს.

რას ერჩიან თამარ მეარაყიშვილს?

ახალგორელი ჩაბმულია სამოქალაქო ატივიზმში. აქტივისტი რეგიონში არსებული ყველა პრობლემის შესახებ საუბრობს. იგი ინფორმაციის გავრცელებისთვის სოციალურ ქსელებს, ქართულ და რუსულენეოვან დამოუკიდებელ გამოცემებს იყენებს.

მეარაყიშვილი ხშირად სვამს აქცენტს ახალგორში მცხოვრები ქართული მოსახლეობის წინაშე არსებულ გამოწვევებზე. რეგიონის ფაქტობრივი ხელისუფლება მშობლიურ სოფლებში ქართველებს მეხუთე კოლონად განიხილავს და მათ იზოლაციას, გარიყვას ცდილობს. ცხინვალელმა სეპარატისტებმა საუკეთესო აფხაზური პრაქტიკა გაიზიარეს და საშუალო სკოლებში ქართულ ენაზე სწავლება უკანონო საქმიანობად გამოაცხადეს. ხანდახან საბავშო ბაღის აღსაზრდელებსაც არ პატიობენ ქართულ ენაზე წამოცდენებს.

მეარაყიშვილის ყურადღებას მხოლოდ შევიწროებული ქართველები არ იმსახურებენ. ის მრავალეროვანი ადგილობრივი საზოგადოების საერთო გასაჭირსაც განსაკუთრებული მონდომებით აშუქებს. ადგილობრივი ადმინისტრატორების კორუფციული გარიგებები, წყლის გადაკეტვის, გზის ჩახერგვის საკითხები ახალგორელის წყალობით უმალვე ხდება მთელი კავკასიისათვის დეტალებში ცნობილი.

ადამიანის უფლებების დარღვევისა და კომუნალური პრობლემების მოუგვარებლობის წინააღმდეგ გამოთქმული პროტესტის გამო თამარ მეარაყიშვილს მუდმივი დევნის პირობებში უწევს ცხოვრება, მაგრამ ის არ ტყდება. თამარი ფაქტობრივად ერთადერთი საჯარო ფიგურაა, რომელიც დანარჩენ საქართველოს ახალგორთან აკავშირებს. წესით ის მოსწავლეთა სასახლეს უნდა ხელმძღანელობდეს და გაცილებით უფრო მშვიდ გარემოში ცდილობდეს საკუთარი სამოქალაქო ღირსების წარმოჩენას, მაგრამ მას, სანათას მსგავსად, განსაკუთრებულ ვითარებაში მოღვაწეობა უწევს და, გაბატონებული რწმენა-წარმოდგენების მიუხედავად, მაინც აკეთებს საქვეყნო საქმეს.