კარგი სკოლის ოინები

ჩვენი თაობის მასწავლებლებს ძალიან გაგვიმართლა, რადგან გვაქვს ინსტრუმენტები, რომლებითაც შეიძლება მოსწავლეებს ან თუნდაც საკუთარ თავს ყველაზე რთული სააზროვნო უნარისკენ – წერისაკენ გავუხსნათ ფერადი გზა და ისინი ადრეული ასაკიდანვე პატარა მწერლებად ჩამოვაყალიბოთ. მით უფრო, ეს ინსტრუმენტი დისტანციური სწავლის  პროცესში უკეთესად მუშაობს და ბავშვებსაც აჩვევს თუ აუფლებს დღევანდელობისთვის ასე საჭირო უნარს.

ბევრი თქვენგანი, ალბათ, მიხვდა: ერთ-ერთი ინსტრუმენტთაგანი https://kargiskola.ge/-ის ბმულზეა განთავსებული. აწკაპებ ბმულს და იწყება ოინები:  მარჯვენა, ზედა მხარეს მდებარე მწვანე, თეთრწიგნიან ფანჯარას ასევე თეთრასოებიან „დაწერე…“ წარწერაზე აჭერ. ამ ფანჯრის მიღმა წერის გზა იშლება, თუმცა იქ მოხვედრამდე ვირჩევთ პერსონაჟის ყუთს, საიდანაც ხტება სახელი, მაგალითად,  „ციყვი“. მერე ვხსნით თვისების ყუთს, რომლიდანაც ხტება – „ეჭვიანი“ და რაიმე აზრი უკვე შეიძლება კიდეც გამოიკვანძოს, ვიდრე მესამე ყუთიდან „პრობლემა“ ამოგვიხტება, მაგალითად, ასეთი: „ხეზე ავიდა და ვეღარ ჩამოდის“. ან ასეთი: მშობლებს არ სცალიათ და სახლში სულ მარტოა“. ახლა უკვე ფანტაზია თქვენზეა. წერის ეს ფერადი ამბავი მაშინ უფრო სახალისო ხდება, თუ პერსონაჟს, თვისებას ან პრობლემას არ შევცვლით და ჩვენ წინ დასახულ პირობას  შეძლებისდაგვარად გავართმევთ თავს. უბრალოდ, იქვე, მარცხენა კუთხეში მოცემული ინსტრუქცია[1] უნდა გავიაზროთ და ახალი წითელი ისრით ამის შემდეგ ავიღოთ გეზი.

მოკლედ, გვყავს ეჭვიანი ციყვი, რომლის ეს ცოტათი სევდიანობა რაღაცნაირად უნდა გავამხიარულოთ და ამისათვის ერთი ან რამდენიმე ამბის მოფიქრება აუცილებლად მოგვიწევს.

თუ კლასისთვის მსგავსი ამოცანის შესრულება უკვე შეგითავაზებიათ, ალბათ, გეცოდინებათ, როგორ მოქმედებს მათზე პრობლების გადაწყვეტის ჩვენეული ვერსიის შეთავაზება. მოსწავლეების დიდი ნაწილი სწორედ ჩვენეული მოდელით შეეცდება წერას, იმის მიუხედავად, რამდენჯერ სთხოვთ, რომ მხოლოდ თავიანთი, ორიგინალური გზა უნდა მოიფიქრონ პრობლემის გადასწყვეტად და რომ სხვისი აზრების მითვისება პლაგიარიზმია, რომელიც ისჯება.  ასე რომ, ეს მიდგომა დამწყებებთან არ გამოგვადგება. ამას ნამდვილად სჯობია, პერსონაჟების ამოცნობაზე, მათ თვისებებსა და პრობლემების მოგვარებაზე კითხვის დროს ყოველ ჯერზე გავუმახვილოთ ყურადღება და სპეციალური რუკებიც შევქმნათ, რომლებსაც  ტვინი ახალი და საკუთარი ამბების შეთხზვისას აუცილებლად გამოიყენებს და აამუშავებს, როცა ზემოთ ხსენებულ ინსტრუმენტზე ახალი ამოცანის შესრულების დრო დაუდგება. თუ სამივე ყუთი გახსენით, და წითელი ისრითაც მომდევნო გვერდზეც გადახვედით, აქ უკვე საინტერესო მზერა და თეთრ უჯრაში ჩაწერილი ახალი ინსტრუქცია  გველოდება.  მწერალი ბიჭი, პირობითად, მოსე გვესალმება და ტექსტის ტიპის შერჩევაში გვეხმარება[2]. მოსე გვთავაზობს ოთხ ვარიანტს. ესენია: წერილი, მოთხრობა/ზღაპარი, დღიურის ჩანაწერი, საგაზეთო სტატია. ამათგან კი ერთი მათგანის არჩევა ისევ ჩვენზეა.

თუ მოსე მწერლის ამბავიც გახსოვთ, იმასაც იოლად მიხვდებით, რომ ეს ამბავი ბევრად სახალისო და ბევრად ფერადი ამბავია. ფერადიც რომ არ იყოს, გაფერადებაც ხომ შეგვიძლია დაახლოებით ისევე, როგორც ღრმა ბავშვობიდან გამოყოლილ უსიამოვნო ფრაზა-ნაფლეთებს ვაფერადებთ მთელი ცხოვრება  და მათზე ვიღიმით კიდეც.

თუმცა, თუ მშობელი ან, მით უფრო, მასწავლებელი ხარ და უსიამოვნო ფრაზები შენი მშობლებისაგან მემკვიდრეობით გადმოგეცა, ბავშვს, მგონია, რომ იგი ხუმრობითაც კი არ უნდა უთხრა. ჯერ ერთი, მტრის ხატის შემოტანით უსაფრთხოების ველს ვურღვევთ, თან ფარულ აგრესიასაც ვაჩვევთ და, მეორეც, პირდაპირ ვაფერხებთ ბავშვის იმ უნარს, რომელიც, მსგავსი ირიბი დირექტიულობა რომ არა, ვინ იცის,  როგორ გაიფურჩქნებოდა.

ჯონ ლოკისგან განსხვავებით, თანამედროვე მკვლევრებს უკვე კარგად მოეხსენებათ, რომ „Tabula Rasa” ვერავინ ვიქნებით, რომ დედის მუცლიდანვე ბავშვი საკუთარი გემოვნებით და მისწრაფებებითაა კოდირებული, თუმცა ის კი შესაძლებელია, ჩვენი ძალებით „ტაბულა რასა“ იმ დაფად ვაქციოთ, რომელზეც ჯერ კიდევ არისტოტელე წერდა „De Amina“-ში. როცა დაწერილ ცალკეულ ბგერა-ასოებს ან თუნდაც სიტყვებს აზრად ქცევამდე ჯერაც არა აქვს საკმაო ძალა, მაგრამ მათი არსებობა უკვე რაღაც[3] აზრია. დაახლოებით ისევე, როგორც სევდიანი მოსეს პერსონაჟების ყუთიდან ამომხტარი „ხე“, „კალია“ თუ „საბავშვო წიგნების მწერალი“, რომელთა თვისებებისა და პრობლემების გაცნობამდეც შეგვიძლია ფანტაზია ავამუშაოთ და უცნაური ამბები შევქმნათ. კარგი სკოლის ოინებით კი ეს ამბები წიგნის გვერდებზე იწერება, დაახლოებით ასე:

კარგი სკოლა ტექსტზე ფოტოს ან საკუთარი ნახატის დამატების საშუალებასაც კი იძლევა, ბოლოს კი pdf -ის შენახვა და სხვაგან ატვირთვაც შესაძლებელია. ხოლო მათთვის, ვისაც ტექსტის კრეფას კალმით წერა ურჩევნია, შეუძლია თავისი ამბები ფურცელს გაანდოს. მაგალითად, აი, ასე:

როცა ასეთი ინსტრუმენტი გვაქვს, ჯვარი გვწერია, არ ვწეროთ.  მთავარია, კეთილი და მხიარული წერის წერამ აგვიტანოს და სახალისო ამბებით ფურცლებიც ვამხიარულოთ.

[1] ინსტრუქცია არის შემდეგი: მოდი, დავიწყოთ წერა! დააწკაპე სამივე ყუთს. თუ რომელიმე ყუთიდან ამოსული სიტყვა არ მოგეწონება, დააწკაპე ხელახლა. შეგიძლია დააწკაპო იმდენჯერ, რამდენჯერაც გინდა! როცა ყველაფერს შეარჩევ, დააწკაპე წითელ ისარს.

[2]ინსტრუქცია2: „გამარჯობა! მოდი, გადავწყვიტოთ, რა ტიპის ტექსტს დაწერ. გაეცანი ქვემოთ მოცემულ ოთხ ვარიანტს და შეარჩიე ერთ–ერთი. მე ოთხივე ძალიან მომწონს. როცა გადაწყვეტ, დააწკაპე ჯერ შერჩეულ ვარიანტს, შემდეგ – წითელ ისარს“.

[3]https://www.researchgate.net/publication/259425824_Tabula_Rasa_and_Human_Nature?fbclid=IwAR2uu9HnLJifRSPSBvlJqpR6XiCbd1E9MW-hMl9u5j4fbOSiE6WRbAQ1z0A

 ვარსკვლავები და გალაქტიკები

ყველასთვის ცნობილ საგანმანათლებლო პორტალზე https://www.kargiskola.ge/

უამრავ საინტერესო რესურსთან ერთად  განთავსებულია  სამუშაო ფურცლები, რომლებიც ტექსტებთან მუშაობის უნარის განვითარებისთვისაა შექმნილი. https://kargiskola.ge/teacherintro/workbooks.php

საინფორმაციო-შემეცნებითი ტიპის ტექსტებს დართული აქვს ოთხი ძირითადი ტიპის სავარჯიშო:  შინაარსის გაგება-გააზრება, ლექსიკა, გრამატიკა და წერა.

განსაკუთრებით დიდ მნიშვნელობას იძენს ამ ტიპის ბარათების გამოყენება დისტანციური სწავლების პროცესში, რადგან შესაძლებელია, მზა მასალა მოსწავლეებს გადავუგზავნოთ ეტაპობრივად, ამავდროულად, შეგვიძლია, გავამდიდროთ ვიდეობმულებით, რომლებიც კიდევ უფრო საინტერესოს გახდის მასალის სწავლების პროცესს.

ვარსკვლავები და გალაქტიკები

ცაზე უამრავი ვარსკვლავია. ისინი ჩვენგან ძალიან შორს არიან. სწორედ ამიტომ ჩანან ასეთ პატარა მანათობელ წერტილებად.

როგორ გაჩნდა ვარსკვლავი? თურმე ყოველი მათგანი მტვერმა და აირის დიდმა ღრუბელმა შექმნა. ღრუბელი რომ შეიკუმშა, აირი და მტვერი ერთმანეთს მიეკრო.

ასე გაჩნდა სფერო, რომელმაც ბრუნვა დაიწყო. ამ დროს იგი ისე გაცხელდა, რომ სინათლე და სითბო გამოყო. ასე დაიბადა ვარსკვლავი. მაგრამ იგი არა მარტო იბადება, არამედ კვდება კიდეც, ესე იგი, წყვეტს ნათებას. ეს პროცესი რამდენიმე მილიარდი წლის წინ დაიწყო და ახლაც გრძელდება.

ვარსკვლავები სხვადასხვა ფერისა და ზომისაა. ყველაზე დიდები უფრო ცხელია. ისინი თეთრად ანათებენ, უფრო პატარები კი – ყვითლად. ჯუჯა ვარსკვლავი ცივია და წითელ შუქს გამოსცემს.

ალბათ იცი, რომ ჩვენი მზეც ვარსკვლავია. ის საშუალო ზომისაა და ამიტომ ანათებს ყვითლად.

მანათობელი ციური სხეულები კოსმოსში ჯგუფებს ქმნიან. ზოგ ჯგუფში რამდენიმე ასეთი სხეულია, ზოგში კი – ასობით. ისინი შორიდან სინათლის გიგანტურ რგოლს ჰგვანან. დიდ ჯგუფებს გალაქტიკას ეძახიან. ჩვენს გალაქტიკას ირმის ნახტომი ჰქვია. ყველა ვარსკვლავი, რომელსაც შენ ღამით ხედავ, ირმის ნახტომში შედის.

ხილულ სამყაროში 170 მილიარდზე მეტი გალაქტიკაა. ზოგი ირმის ნახტომზე დიდია, ზოგიც – პატარა. ზოგი გალაქტიკა ფორმით ელიფსს ჰგავს, ზოგი – სპირალს.

გამოყენებული ლიტერატურა:

https://kargiskola.ge/teacherintro/teacher-samushao-baratebi.php

ძალიან კარგი გერმანელი მწერლის მიხაელ ენდეს „დაუსრულებელი ამბავი“ ქართულად „დიოგენემ“ გამოსცა. ჩემთვის ეს გამოცემა იდეალურია, ისეთი, რაღაცნაირად ოცნების და ნამდვილი „წიგნური“. წითელი ნაჭრის გარეკანი აქვს, რომელზეც სიმბოლოები და ორნამენტებია ამოტვიფრული, გარედან კი – ქაღალდის გარსაცმი, აი, ისეთი, როგორიც სერიოზულ წიგნებს აქვთ ხოლმე, ყდა რომ არ დაუზიანდეთ. ეს გარსაცმი ცისფერია და მასაც ულამაზესი ნახატი ამშვენებს.

გადაწყვეტილება, ბავშვებისთვის ეს წიგნი წამეკითხა, მხოლოდ მასში მოთხრობილი ამბის ჯადოსნურობის გამო არ მიმიღია – შესახედავადაც ისეთი მომხიბვლელია, ვიფიქრე, რომ ბავშვებს აუცილებლად მოეწონებოდათ. მთავარი კი ის არის, რომ ტექსტი მყარ, ხარისხიან ფურცლებზე არა შავი, არამედ ფერადი შრიფტით არის დაბეჭდილი. წიგნში ერთმანეთის პარალელურად ორი ამბავია მოთხრობილი, ანუ წიგნში კიდევ ერთი წიგნია. როგორც ჩემმა მოსწავლეებმა თქვეს: „წიგნში – წიგნი, როგორც სარკეში – სარკე“. ჰოდა, ეს ორი ამბავია დაბეჭდილი სხვადასხვა ფერის შრიფტით, ასე რომ, მკითხველი ადვილად ხვდება, სად მთავრდება ერთი და იწყება მეორე.

პატარა მკითხველები საბავშო წიგნებიდან ნელ-ნელა მოზარდების ლიტერატურაზე გადადიან. ეს პროცესი ძალიან მოსწონთ, თავი დიდებად და მაგრებად მიაჩნიათ. „დაუსრულებელი ამბავი“ შესანიშნავია სწორედ ამ ეტაპისთვის. ის არ არის მეტისმეტად ბავშვური, არ აქვს ბევრი ილუსტრაცია, მაგრამ არც მეტისმეტად დიდური და მოსაწყენია. აქ ისეთ ნიუანსებს აღმოაჩენთ, რომ თვითონვე გაოცდებით, თუნდაც ძალიან დახვეწილ ილუსტრაციებში.

სანამ ბავშვებს გავაცნობდი, წიგნი შევფუთე და დიდი ბაფთა გავუკეთე. პარალელურად იქიდან ამოღებული ფრაგმენტები ბარათებზე დავბეჭდე, სწორედ იმ ფერით, რა ფერითაც წიგნშია. იმდენი ბარათი მოვამზადე, რამდენიც ბავშვია კლასში. ინტერნეტში მოვიძიე და ამოვბეჭდე წიგნის ილუსტრაციები, რომლებიც სხვადასხვა მხატვრის მიერაა შესრულებული (აქვე ჩავაგდებ ბმულსაც:

https://www.deviantart.com/slayer730/favourites/60199110/the-neverending-story ). თითოუელი ბავშვისთვის თაბახის ფურცლებით ავკინძე ალბომები და გარეკანზე ეს ილუსტრაციები დავუწებე.

მოკლედ, შევდივარ მეოთხე კლასში, შემაქვს ეს მორთულ-მოკაზმული წიგნი და ბავშვებს ვაჩვენებ. ბანტი დიდია, ოქროსფერი, ბრჭყვიალებს და ციმციმებს. მათაც აუბრჭყვიალდათ თვალები. აქვთ ერთი ამბავი, აინტერესებთ, რა არის, ვისია. ჯერ შორიდან ვაჩვენებ და ვეკითხები, რა ჰგონიათ. მერე ვუმხელ, რომ წიგნია, თანაც ჯადოსნური და ცოტა სახიფათოც, იმიტომ რომ შესაძლოა, კითხვისას უცებ ყველანი შიგნით აღმოვჩნდეთ. ო, ეს უკვე მოსწონთ, იცინიან, ჟრიამულობენ, თითქოს არ სჯერათ, ეგ როგორო, მაგრამ თვალებზე ეტყობათ, რომ აინტერესებთ, ძალიან აინტერესებთ.

ვეკითხები, ხომ არ უნდათ, ხელი შეახონ ან დაყნოსონ. რასაკვირველია, უნდათ, ძალიან უნდათ. წრეზე ვსხდებით და ბავშვები სათითაოდ ეხებიან წიგნს, ყნოსავენ, ქაღალდს აცლიან, აკვირდებიან, საკუთარ ემოციებს გამოხატავენ. ვარაუდობენ, რაზე შეიძლება იყოს ასეთი წიგნი. თვალებს ვახუჭვინებ და ხელს ფრთხილად ვადებინებ გარეკანზე ამოტვიფრულ ორნამენტებზე. თითებით შეიგრძნობენ მათ მოხაზულობას, სიღრმეს. ამბობენ, რომ რაღაც ჯადოსნურია, რომ ჩვეულებრივი წიგნისგან გამოირჩევა, რომ სხვანაირია. მერე ყნოსავენ. ისევ გამოთქვამენ ვარაუდს: როგორ წიგნს ექნება ასეთი სუნი? ისეთს, სადაც ბევრი თავგადასავალია, სადაც გმირები არსებობენ. ახლა უკვე გარეკანის ილუსტრაციის მიხედვით მსჯელობენ შინაარსზე.

აჟიოტაჟი ცოტა რომ ცხრება, ბარათებს ვურიგებ და ვთხოვ, წაიკითხონ. ბარათებზე მაქსიმუმ ორი წინადადებაა დაბეჭდილი, ოღონდ ყველაზე საინტერესო და სახასიათო, აი, მაგალითად, ის, თეთრი დრაკონი ზანზალაკების წკარუნით რომ გამოჩნდება ცისფერ ცაზე, ან ის, ლოდკბეჩია დიდ ლოდებს რომ მიირთმევს, ან მაჯლაჯუნა რომ მაჯლაჯუნობს და ბასტიანი წიგნის კითხვისას ცახცახებს.

ერთი სული აქვთ, კითხვა დავიწყო. მე განგებ ვაჭიანურებ, რომ ინტერესი ისე გაუმძაფრდეთ, წაკითხულიდან სიტყვაც არ გამორჩეთ.

ვურიგებ ალბომემს და ვეუბნები, რომ ეს მათი პირადი ალბომებია და მხოლოდ ამ წიგნის კითხვის დროს გამოიყენებენ. შეუძლიათ, შიგ ჩაწერონ უცხო სიტყვები, სიტყვები, რომლებიც მოეწონებათ, ჩახატონ ილუსტრაციები ან ნებისმიერი რამ, რისი ხატვაც კითხვის დროს მოუნდებათ. უხარიათ, ძალიან უხარიათ.

…და ვიწყებ კითხვას.

იწყება ბასტიანის თავგადასავალიც. ეს პატარა ბიჭია, რომელსაც დედა არ ჰყავს, მამას მისთვის არ სცალია, სკოლაში კი უფროსკლასელები ჩაგრავენ. ბასტიანს დიდას არც გაკვეთილები მოსწონს, ურჩევნია, მეცადინეობის ნაცვლად წიგნი იკითხოს. აი, კითხვა კი ძალიან უყვარს. ამ ჩვენს ჯადოსნურ ამბავსაც ბასტიანი კითხულობს და უცებ თვითონვე იქცევა ამ საოცარი ამბის გმირად.

შინაარს დაწვრილებით არ მოგიყვებით, ჯობია, თავად წაიკითხოთ. მხოლოდ იმას გეტყვით, რომ ეს წიგნი სიკეთეზეა, უკიდეგანო, უსაზღვრო სიკეთეზე, სიყვარულზეა, მეგობრობაზე, თავგანწირვაზე, შეუპოვრობაზე. იმაზე, რომ შესაძლოა, ერთხელ, როდესაც ცხოვრება მეტისმეტად მოსაწყენი და მკაცრი მოგვეჩვენება, ჯადოსნური წიგნი ჩაგვივარდეს ხელში, ისეთი წიგნი, აქამდე რომ არ შეგვხვედრია, არ გვინახავს და არ შევხებივართ; გადავშალოთ ეს წიგნი, დავიწყოთ კითხვა და ირგვლივ ყველამ და ყველაფერმა აზრი დაკარგოს, ჩვენი დარდები გაფერმკრთალდეს, ერთფეროვნება – გამრავალფეროვნდეს. ჭამა-სმაც კი დაგვავიწყდეს. ბასტიანივით ჩავიკეტოთ ბნელ სარდაფში და, პირდაპირი მნიშვნელობით, თავით გადავეშვათ წიგნის სამყაროში, ვებრძოლოთ სიბნელედ ქცეულ არაფერს, რომელიც ფანტაზიის სამყაროს განადგურებას, არაფრად ქცევას უქადის, ვიფრინოთ იღბლის დრაკონებთან ერთად, ბოლოს კი, ჩვენივე თავგანწირვით, პატარა დედოფალს სახელი დავარქვათ, სახელი, რომელიც ჩვენთვის ძალიან, ძალიან ძვირფასია, და ამით სამყარო ვიხსნათ.

სწორედ ასეთი წიგნია „დაუსრულებელი ამბავი“. არასდროს დამავიწყდება ბავშვების გახშირებული სუნთქვა, ინტერესად ქცეული სახეები, კითხვის პროცესში გაკეთებული ჩანახატები და ჩანაწერები.

დასასრულს რომ მივუახლოვდით, გადავწყვიტე, ამავე წიგნის მიხედვით გადაღებული ფილმი მეჩვენებინა. მერე მითხრეს, რომ ეს იყო საუკეთესო დღე მათ ცხოვრებაში. იატაკზე მოვკალათდით და ყურება დავიწყეთ. აქვე ვიტყვი, რომ ფილმი საკმაოდ ძველია, კომპიუტერული ეფექტების გარეშეა გადაღებული და ეს ჯადოსნური არსებებიც ხელით შექმნილი გაცოცხლებული თოჯინები არიან (https://net.adjara.com/Movie/main?id=10982). მიუხედავად ამისა, ერთი ამოსუნთქვით ვუყურეთ. ადგილ-ადგილ ვაპაუზებდით და წიგნს ვადარებდით. ზოგიერთი პერსონაჟი შეცვლილია, ზოგიერთი ადგილი – გამოტოვებული, ზოგიერთი – პირიქით, დამატებული. ამ ყველაფერზე ისე საინტერესოდ მსჯელობდნენ, რომ ერთი დიდი ამბავი იყო მათი მოსმენა.

ჩვენ კი დავასრულეთ „დაუსრულებელი ამბის“ კითხვა, მაგრამ ეს ისეთი ამბავია, ბოლო არ აქვს და არც არასდროს დასრულდება. ეს ამბავი გრძელდება ბავშვების გულებში, გონებაში. ზოგმა საკუთარი დასასრული შემოგვთავაზა, ზოგმა სიუჟეტური ხაზი შეცვალა, ზოგს ახალი ფილმის იდეა დაებადა. აი, ჯერ არც ჩემთვის დასრულებულა და ამ ამბავზე წერას ვაგრძელებ.

არც ამ სტატიას დავასრულებ, ესეც დაუსრულებელი ამბავი იყოს, იქნებ მერე ვინმემ გააგრძელოს.

ერთი არწივის გამოსახულებიანი ფლუგერი ნამდვილად დაამშვენებდა ჩვენს ეზოს და იმასაც ადვილად შევიტყობდით, პოეტის ცოლისთვის რა მიმართულებისა და სიჩქარის ქროლა უნდა აგვერიდებინა. თავიდან ისე იუკადრისა ნიჩბისის ქარები, ვინანეთ კიდეც მისი მოპატიჟება. მერე აივანზე გაცილებით მყუდრო ადგილი მოვუძებნეთ და რამდენიმე დღეში, მადლობის ნიშნად, კოკორიც გამოიტანა. ერთი პიკანტური ამბავი პირველი ყვავილის გაშლისთანავე გაცხადდა: პოეტის ცოლი ის ვარდი არ არის, გული ერთ დღეში გადაგიშალოს. როდესაც გგონია, რომ ბოლომდე გაიფურჩქნა და მოკლე ნაბიჯებით მისი სურნელოვანი შლეიფის გაზომვის დროც დადგა, რამდენიმე დღეში თავს გამოუცდელ ყმაწვილად გაგრძნობინებს. უეცრად აღმოაჩენ – ბოლომდე გაშლილი რომ გეგონა, თურმე ძველი დარდები ჰქონია გულში ჩახვეული მომცრო ფურცლებად. ეს იმას ნიშნავს, რომ სანამ ერთ დილას ყვითელი ყვავილის სიღრმიდან ამოწვერილ მტვრიანებს არ დალანდავ, პოეტის ცოლის მშვენიერებას ბოლომდე ვერ შეიგრძნობ. მზისთვის ზურგშექცეულს უკან დახევაც მოგიწევს, რადგან ნელსურნელებით ტკბობისთვის მის არომატულ სარტყელში შენი ყველაზე გრძელი ჩრდილიც კი თავისუფლად ჩაეტევა.

ის დღე იყო და ის დღე, ჩემს სასთუმალთან წიგნების საპატიო ყარაული შეიცვალა. ან რა  გასაკვირია, სწორედ ასე გადასხვაფერებულიყო ცხოვრება იმ ოთახში, რომლის კარზეც კერამიკის ფილას დილის ყვავილის, აბილილის ლათინური სახელი აწერია, ხოლო Wi-Fi-ს ქსელს, რომლის მეშვეობითაც სტატიისთვის ფაქტებს ამოწმებ, Books&Roses ჰქვია. საპატიო ყარაულის შეცვლის ცერემონია მარტივია: არაერთხელ გადაკითხული გამოცემები სასტუმრო ოთახის თაროებზე ინაცვლებენ და მათ ადგილს სხვები იკავებენ, ხანდახან თვეობითაც, რადგან საწოლის თავთან დაბინავებული წიგნები, როგორც წესი, მკითხველის აკვიატებულ ფიქრსა და განწყობას დარაჯობენ.

არა, ლიტერატურული ყვავილები ან თუნდაც ფლორიოგრაფია (ყვავილების სიმბოლური ენა) სხვა ამბავია, დიდი და საინტერესო, რომელზეც ბევრი დაწერილა. ამიტომ მწერლებსა და პოეტებს ამჯერად გვერდს ავუვლით, თვით შექსპირსაც, რომლის მკვლევრებიც სონეტებსა და პიესებში ამობიბინებული მცენარეების დიდ ნუსხას დააფრიალებენ. ჩვენ უფრო ყვავილებით მოჩითულ მდელოებს, ტყეებს, ბაღებს, ბუნებისმეტყველთა მარშრუტებს დავუყვებით და აღმოვაჩენთ, რომ პოეზიის თუ პოეტურობის გარეშე ამ გზებს არავინ შესდგომია.

პირველი წიგნი, რომელიც პოეტის ცოლის ბიბლიოთეკაში აღმოჩნდა, ქართველი ბოტანიკოსის, ალექსანდრე მაყაშვილის ილუსტრირებული ლექსიკონია – „ჩვენი ტყისა და მინდვრის ყვავილები“ და „ხეები და ბუჩქები“. მეცნიერი წლების განმავლობაში  ბოტანიკის ინსტიტუტის ცოცხალი კავკასიის ფლორის განყოფილებას ხელმძღვანელობდა და არაერთი სახელმძღვანელოს ავტორია. გასული საუკუნის 50-60-იან წლებში გამოცემული მონოგრაფიები მას მერე აღარ განახლებულა და ამიტომაც ბიბლიოგრაფიულ იშვიათობად იქცა. ეს ტკბილხმოვანი და სურნელოვანი წიგნი – ღამის იებით, ჭიოტებით, ჩიტიწვივებით, საკენკელებით, კვარკვალიტებით, თიოშებით, წყალიკრეფიებითა და ფანფარებით –წინამორბედ ორ წიგნს აერთიანებს და განსაკუთრებული საჩუქარია არა მხოლოდ ბოტანიკოსებისთვის, არამედ მათთვისაც (ეტიენ პატრუს თქმისა არ იყოს), ვინც ბოტანიკოსი არ არის, მაგრამ ბუნება აინტერესებს.

რაც ყველაზე საინტერესოა, პირვანდელ მონოგრაფიებთან შედარებით ახალ გამოცემას მცენარეთა კუთხური სახელწოდებები აქვს დამატებული. მაგალითად, 158-ე გვერდიდან შეიტყობთ, რომ ბაძგს, წითელნაყოფიან მარადმწვნე ბუჩქს, ქართლში ირმის საკვნეტელა ჰქვია, რაჭასა და იმერეთში – ჭყორი, ფშავ-ხევსურეში – ზამთარ-ზაფხულა, სამეგრელოში – ბარცხელი და ა.შ. ეთნობოტანიკა გასანკუთრებით მიმზიდველია მათთვის, ვისაც სიტყვა უყვარს, მისი აღმოჩენა სიხარულს ანიჭებს და ჟღერადობით ტკბობა შეუძლია. მცენარეთა სიცოცხლის შესწავლა პოეტური საქმე რომ არ ყოფილიყო, მაყაშვილის ლექსიკონში ანა კალანდაძის „თვალციმციმებო, თქვენაც სალამი…“ არ მოხვდებოდა. 1956 წელს დაწერილი ლექსი, რომელშიც ათზე მეტი მინდვრის ყვავილია ნახსენები, პირველად სწორედ ორიგინალურ გამოცემაში  გამოქვეყნებულა.

„ზომა ისე შევარჩიეთ, რომ წიგნის ტარება ადვილი იყოს მათთვის, ვინც დაინტერესებულია ბუნებაში მცენარეთა მონახულებით და ამოცნობით,“  – წერს შესავალში მალხაზ მაყაშვილი და მეორე წიგნი, რომელიც პოეტის ცოლის ბიბლიოთეკაში დაბინავდა, სწორედ ასეთ მეცნიერებსა და მოგზაურებზეა.

„ემილ ლევიეს მოგზაურობა კავკასიაში“ (მკვლევრები: ანა ჭეიშვილი და ანა მარგველაშვილი) შარშან გამოიცა (ზემოხსენებული ეტიენ პატრუც სწორედ ამ წიგნიდანაა). ექიმი და ბოტანიკოსი ემილ ლევიე თავის განუყრელ მეგობართან, ბოტანიკოსთან და ანთორპოლოგთან, სტეფან სომიესთან ერთად 1890 წელს ლივორნიდან კავკასიაში გემით გამომგზავრებულა. ოთხთვიანი ექსპედიციის მიზანი აჭარაში, სვანეთში, კოდორსა და ჩერქეზეთში ჯერ კიდევ შეუსწავლელი ფლორის აღმოჩენა, ბოტანიკური კოლექციის შეგროვება და ანთროპოლოგიური კვლევა ყოფილა.

ლევიესა და სომიეს თან ხლებიათ ტოსკანელი გლეხი, მეტსახელად გოსტო, რომელიც ექსპედიციაში ყოფნისას, მცენარეების გაშრობასთან ერთად, მონადირის და მზარეულის საქმეს ითავსებდა. „გოსტოს ეჭირა გატენილი თოფი, სტეფანეს ჩემი დიდი რევოლვერი, მე კი მცენარის სათხრელი ბარი. ისე ვიყავით შეიარაღებული, თითქო აჭარის ასაკლებად მივსულიყავით. მე და სტეფანე ისე ვერ შევხედავდით ერთმანეთს, რომ არ გაგვცინებოდა. ფლორენციაში დიდ შთაბეჭდილებას მოვახდენდით, აქ კი, აბა, ვინ შემოგვხედავდა!“ – იხსენებს ლევიე.

წიგნის პირველივე ფოტოზე სამი წვეროსანი მოგზაურია გამოსახული, გოსტო კვლავ  თოფმომარჯვებული ზვერავს გარემოს, მის გვერდით სომიე ჩამომჯდარა და ლევიესკენ მობრუნებულა, რომელსაც შლაპა მოუხდია, ხელში პაწია ყვავილი დაუჭერია და დაკვირვებით შესცქერის. ფოტოს ნახვისთანავე გაჩენილი განცდა, რომ ლევიე პოეტი თუ არა, ლიტერატურის დიდი მოყვარული მაინც უნდა ყოფილიყო, სულ რამდენიმე გვერდის წაკითხვისთანავე გულისთქმას სცდება და უტყუარ ამბად იქცევა. „ჩემში კვლავ ცხოვრობს ჩვენი ერთად გატარებული დღეების მოგონებები. კარგად მახსოვს კავკასიის ტყეებსა თუ ალპურ ველებზე კარავში გატარებული ღამეები, როდესაც სამუშაოს დასრულების შემდეგ, დაძინებამდე, იმისათვის რომ დაგვევიწყებინა ვახშმის უკმარისობა, ის თავისი საყვარელი ჰაინესა და ალფრედ დე მიუსეს იუმორისტულ ლექსებს ციტირებდა, ან როდესაც თავისი ლამაზი ბასით შილერის „ყაჩაღებიდან“ ასრულებდა არიას ან სხვა სიმღერებს – გარემოების შესაბამისად,“ – წერს მეგობრის გარდაცვალებით დამწუხრებული სომიე.

კრებულში თავმოყრილია ჟურნალ „მოამბეში“ 1894 წელს გამოქვეყნებული წერილები, რომლებიც თავდაპირველად შვეიცარულ ლიტერატურულ კრებულში იბეჭდებოდა. ეს ტექსტები იმითაცაა ფასეული, რომ ლევიე არა მხოლოდ ფლორის, არამედ იმ პერიოდის ადამიანების, ქალაქების, სოფლების, მთების და ველების ამბებსაც გვიყვება. მისი თხრობის სტილი იმდენად მიმზიდველი, ხატოვანი და თავშესაქცევია, რომ არ მეგულება მკითხველი, ავტორთან ერთად მე-19 საუკუნის საქართველოში მოგზაურობის სურვილი არ გაუჩნდეს.

მესამე წიგნი ახვლედიანის ქუჩაზე მდებარე ბუკინისტური კაფედანაა. ფრედ ფეარბრაზერის „ვარდები“ 1965 წელს არის გამოცემული და მის ფერად, ვინტაჟურ ყდას წითელი ვარდები ამშვენებს. Roses პრაქტიკული წიგნია ვარდების მოყვარულთათვის, სადაც დაწვრილებით არის განხილული ბაღის დაგეგმვის, ნიადაგის განოყიერების, გასხვლის, მკურნალობის, დაკალმების საკითხები. წიგნის ავტორი პროფესიით ქიმიკოსია, რომელიც ვარდების მოშენებით ადრეული ასაკიდან  ყოფილა გატაცებული და წლების განმავლობაში მათთვის ხელსაყრელ ნიადაგს იკვლევდა. ბუნებრივია, ვერც ასეთი წიგნი ასცდა საშესავლო მიმოხილვას, თუ როდის გაჩნდა ვარდის სიმბოლო მხატვრობაში, არქიტექტურასა და პოეზიაში. სანამ ხვიარა, ბუჩქოვანი, ველური და კულტრივირებული ვარდების თავისებურებებს გაგვაცნობს, ავტორი მათდამი ძველი სიყვარულის დასტურად ანაკრეონისა და ჰომეროსის სტრიქონებსაც იმოწმებს. იმავე ქვეთავში ჩნდება ერთი საგულისხმო ილუსტრაციაც –  ვარდი, სახელად ომარ ხაიამი. რახან ფოტო შავთეთრია, მინაწერში მითითებულია, რომ ყვავილი ვარდისფერია და ის ირანში, ომარ ხაიამის საფლავზე ყვავის. მოგვიანებით, ვარდის თესლი ნიშაბურიდან ინგლისში წამოუღიათ და მეცხრამეტე საუკუნის პოეტის, ხაიამის რობაიების პირველი მთარგმნელის, ედუარდ ფიცჯერალდის საფლავზეც უხარებიათ.

წიგნი მებაღის კალენდრით სრულდება, სადაც სეზონური საქმეები თვეების მიხედვით არის გაწერილი. იანვრის ასე იწყება –  „რაც შეიძლება მეტი წაიკითხეთ ვარდებზე“. ეს იმას ნიშნავს, რომ ვარდების მოყვარულებს თებერვლიდან ბუხრის წინ ჩამოსაჯდომად და წიგნების საკითხავად უფრო და უფრო ნაკლები დრო დაგვრჩება. ბაღის სხვა ბინადართა მსგავსად, „პოეტის ცოლსაც“ სჭირდება ხელის შევლება. განსაკუთრებული ზრუნვის გარეშე მისი სელექციონერის, დევიდ ოსტინის ვებგვერდზე ამოკითხულ აღწერილობასთან მიახლოება ნამდვილად გაუჭირდება.

„უხვად ისხამს ყვითელ ყვავილებს, რომლებიც დროთა განმავლობაში ფერმკრთალდება. მათზე დაკვირვება მეტად სასიამოვნოა. გვირგვინის განაპირა რგოლის მწყობრი ფურცლები შიდა, უწესრიგო მწკრივს შემოფარგლავს. აქვს ძლიერი, საოცრად მდიდარი სურნელი, რომელსაც ლიმონის არომატი დაჰკრავს. წლებთან ერთად ყვავილის სუნი კიდევ უფრო მდგრადი და ტკბილი ხდება. ხშირ და ლამაზად მომრგვალებულ ბუჩქს ფოთლეული უბზინავს და ტოტები თაღად ეფარება.“

ვარდის შეფასებისას სწორედ სელექციონერის სიტყვას უნდა ენდოთ, თორემ ამ წერილის პირველი აბზაცი გულის გადასაყვავილებლად უფრო დავწერე.

სხვათა შორის, ოსტინის მრავალრიცხოვან კოლექციაში არსებობს ერთი მცირე ლიტერატურულ დაჯგუფება, სადაც არა მხოლოდ მწერლების, არამედ მათი თხზულებების და ლიტერატურული პერსონაჟების სახელობის ვარდებსაც გადააწყდებით – ემილი ბრონტე, როალდ დალი, დეზდემონა, სილას მარნერი, უჩინარი ჯუდი, წისქვილი ფლოსზე, პილიგრიმი… მართალია, მათ შორის პოეტის ცოლს ვერ აღმოაჩენთ, მაგრამ იცოდეთ, სხვების მსგავსად, ისიც ფურცლით ფასობს და კალმით მრავლდება.

რებეკა დერლეინი სკოლაში მუშაობის 17-წლიანი გამოცდილების მქონე მასწავლებელი და პედაგოგიკის დოქტორია. მისი მოსწავლეები გამოირჩევიან საუკეთესო შედეგით. ასევე, რებეკა პოპულარული წიგნის – „მოზარდი სახლში: როცა არ იცი, რა უნდა თქვა და როგორ მოიქცე“ – ავტორიცაა, რომელშიც ის მარტივად მოგვითხრობს, როგორ უნდა მოვამზადოთ ბავშვები ზრდასრულობისთვის, სად გავავლოთ ზღვარი ჩვენს მზრუნველობასა და ტოტალურ კონტროლს შორის. გთავაზობთ რამდენიმე ამონარიდს წიგნიდან, სადაც რებეკა დერლეინი ამასთან დაკავშირებით საკუთარ ცხოვრებისეულ მაგალითებს მშობლებს უზიარებს.

„მშობლები, რომლებიც ყველაფრის ფულს იხდიან

მე ისეთ სკოლებში მიმუშავია, სადაც მშობლებს მსოფლიოში არსებული ნებისმიერი გადასახადის გადახდა შეეძლოთ. ისინი არ იყვნენ საშუალო ან მაღალი კლასის შეძლებული ადამიანები, რომლებიც შვილებს უბრალოდ ანებივრებდნენ. არამედ იყვნენ მულტიმილიონერები, საკუთარი თვითმფრინავებითა და ხუთ-ხუთი სახლით.

ჩემი მოსწავლე – კრისტალი სწორედ ასეთი ოჯახიდან გახლდათ. მშობლები ყურადღებით ადევნებდნენ თვალს, რომ მათ შვილს თმის ძირები ექვს კვირაში ერთხელ შეეღება, ფრჩხილები კი ყოველ მეათე დღეს მოეწესრიგებინა. გოგონა ძვირადღირებული კოსმეტიკით სარგებლობდა, ეცვა ძვირადღირებული ტანსაცმელი. არდადეგებზე კრისტალი ეგზოტიკურ ქვეყნებში მიემგზავრებოდა და არც კი იცოდა, რას ნიშნავდა ეკონომკლასით ფრენა. კრისტალი ჯერ 16 წლისაც არ იყო, რომ ახალთახალი BNW ერგო – ის კართან უზარმაზარ ბაფთაშებმული ელოდა.

მანქანა, რომლის ღირებულება $ 60,000 იყო და რომლითაც გოგონამ ავტომობილის მართვა პირველად ისწავლა, ორ კვირაში დაემტვრა. თქვენ იკითხავთ: რა გააკეთეს ამის შემდეგ მისმა მშობლებმა? როგორ თუ, რა გააკეთეს?.. უყიდეს მეორე BMW! როცა სკოლელებმა კრისტალს დასცინეს გამოუცდელი მძღოლობისა და სასწრაფოდ ნაყიდი ახალი მანქანის გამო, მან არხეინად უპასუხა, რომ მეორე ავტომობილის ფერი უფრო მეტად მოსწონდა და ამიტომ, რაც მოხდა, ყველაფერი უკეთესობისკენ მოხდა.

ცხადია, კრისტალს მცირედი ძალისხმევაც არ დაუხარჯავს ავტოს შესაძენად. ამიტომ ის არც კი დარდობდა მისი დამტვრევის გამო. პირველ რიგში, მან არაფერი გააკეთა საიმისოდ, რომ მანქანის შესაძენად ფული ეშოვა და რადგან მანქანა მისთვის, ერთ-ერთი, ჩვეულებრივი ძვირადღირებულ საჩუქარი იყო, რომლებსაც ხშირად ჩუქნიდნენ, ეს მომენტი დიდად არ დაუფასებია. მეორეც, მანქანას რომ ამტვრევდა, შედეგის არ შეშინებია. დედ-მამა ყოველთვის მზად იყვნენ კრისტალის პრობლემების მოსაგვარებლად და ახლაც მოუგვარეს. არც ის იყო მნიშვნელოვანი, რის გამო მოხდა ავარია: მამამისის დაზღვევა მაინც აანაზღაურებდა ზარალს და, საერთოდ, მშობლები ძალიანაც ბედნიერი იყვნენ ქალიშვილის გადარჩენით. მესამე – კრისტალმა იცოდა, რომ ეს დაუდევრობა მას არანაირად არ დააზარალებდა.

კრისტალს სხვა მანქანა მანამდე აჩუქეს, სანამ მან უხერხულობა იგრძნო. მისი „პრობლემა“ უსწრაფესად მოგვარდა. მოკლედ, კრისტალი არ აფასებდა მანქანას, არ იყო პასუხისმგებელი მასზე და არც შედეგების ეშინოდა. ამის მიუხედავად, გარანტიას გაძლევთ, რომ მშობლები ამაყობდნენ თვიანთი ქალიშვილის მხარდაჭერით, იმითაც, რომ ის მდიდრული ცხოვრებით უზრუნველყვეს.

გასაკვირი არ არის, რომ კრისტალს არასდროს უმუშავია და არც საშინაო საქმეები ჰქონია. მას იშვიათად საყვედურობდნენ აკადემიური წარუმატებლობის გამო. თუ სწავლის პრობლემა ჰქონდა, მაშინვე ჩნდებოდნენ რეპეტიტორები. არ ვიცი, რა მოუვიდა სკოლის დამთავრების შემდეგ. ალბათ თვითონაც მიხვდებით, რაც უნდა დამმართნოდა მოზარდს, რომელსაც არ აუხსნეს რომ: ყველა გადაწყვეტილებას აქვს შედეგი და ზოგჯერ ეს შედეგი ტკივილიანია.

თქვენ შეიძლება არ იყოთ ისეთივე მდიდარი და დამთმობი, როგორებიც კრისტალის მშობლები იყვნენ, მაგრამ დაუსვით საკუთარ თავს რამდენიმე კითხვა. უსრულებთ თუ არა შვილებს ყველა ახირებას ისე, რომ არ სთხოვთ თვითონაც რაიმე აკეთოს  პრივილეგიებისა და სიამოვნების მოსაპოვებლად? აძლევთ თუ არა ნებას იფიქრონ, რომ კოლეჯის დამთავრების ან სამუშაოს მიღების შემდეგ, ისინი კვლავ ისეთივე ცხოვრებით იცხოვრებენ, როგორც ადრე? ეყოფათ კი საკმარისი პასუხისმგებლობა და საღი აზრი, რომ შეძლონ საკუთარი თავის უზრუნველყოფა? ესმით კი, რომ ყოველთვის არ ექნებათ ყველაფრის შეძენის შესაძლებლობა? არიან თუ არა მადლიერი იმისთვის, რასაც აძლევდით, აფასებენ ამას?

გახსოვდეთ, აუცილებელი არაა იყოთ მდიდარი, რომ შვილები ზედმეტად გაანებივროთ.  თუ მათ არ ასწავლეთ მადლიერება და საქმისადმი სწორი დამოკიდებულება, ისინი მაინც ზედმეტად განებივრდებიან.

მშობლები, რომლებიც მოზარდებს ბავშვებივით ექცევიან

მშობლებს შეუძლიათ ამ დამოკიდებულების სხვადასხვა გზით გამოხატვა. მათ, როგორც წესი, სურთ, გამოავლინონ თავიანთი სიყვარული ბავშვებისადმი მათთვის სასიამოვნო საქმის კეთებით. არ ვამბობ, რომ ეს ცუდია, მაგრამ მნიშვნელოვანია, გვესმოდეს, რომ ბავშვისთვის ყველაფრის შესრულება ნამდვილად არ გამოხატავს სიყვარულს. ეს სიტუაცია ზიანს აყენებს და თვითშეფასებას უდაბლებს მას. უფროსი სკოლა ოთხ წელიწადს გაძლევთ იმისათვის, რომ თანდათან გაათავისუფლოთ და მოხსნათ თქვენი კონტროლი ბავშვებზე, მასვე გადაულოცოთ პასუხისმგებლობა საკუთარ სიცოცხლეზე. თქვენ ყოველთვის გექნებათ შესაძლებლობა, გამოავლინოთ სიყვარული, მაგრამ ბავშვისთვის ყველა სურვილის შესრულება არ არის შესაფერისი გზა და არ უნდა იქნას ბოროტად გამოყენებული.

ანდრეს უყვარდა მშობლები, განსაკუთრებით დედა, რომელიც ყურადღებით აკონტროლებდა მის ყველა ნაბიჯს. დედა ყოველდღე ატანდა სკოლაში სადილს,  ურეცხავდა ტანსაცმელს, ულაგებდა ოთახსა და საწოლს, ვიდრე ანდრე სწავლობდა. დედა თვითონვე უწყობდა სასკოლო წიგნებს ჩანთაში, აწარმოებდა მის დღიურსა და ყველა ჩასაბარებელი ნაშრომის ვადა ზეპირად ახსოვდა.

მშობლებს ანდრე დაჰყავდა კინოში, ფიგურულ სრიალზე, მეგობრებთან, მოკლედ, ყველგან, სადაც კი მოისურვებდა. მშობლების გეგმები ანდრეს გრაფიკზე იყო მორგებული, თუმცა მშობლებს ეს აწყობდათ, ანდრესაც, რასაკვირველია.

აი, ერთადერთი, რაც ბიჭს არ აწყობდა, ის იყო, რომ მშობლები ბავშვივით ეპყრობოდნენ  ცხოვრების ყველა სფეროში. ისე ელაპარაკებოდნენ, თითქოს დიდი დრო სჭირდებოდა ყოველი წვრილმანის განსამარტად. არ აინტერესებდათ მისი აზრი, უბრალოდ, მიუთითებდნენ, რა მიმართულებით უნდა ეფიქრა, რომ ოჯახის დიდი ხნის ტრადიციები დაცული ყოფილიყო. მათ ყოველთვის უნდა სცოდნოდათ, სად და ვისთან ერთად იყო ანდრე და საათში ერთხელ მაინც ურეკავდნენ. ანდრეს მშობლებთან დარეკვა უწევდა ყოველ ჯერზე, როდესაც სადმე მიდიოდა და როდესაც იქედან ბრუნდებოდა. თუ სკოლაში პრობლემები შეექმნებოდა, მშობლები მაშინვე ერეოდნენ საქმეში, მანამდე, სანამ ანდრე თავად შეეცდებოდა სიტუაციის მოგვარებას. ამით მშობლები სრულად თრგუნავდნენ მოზარდს: ზოგჯერ მასზე ზრუნვის გამო ან იმის გამო, რომ ყოველთვის თვითონ წყვეტდნენ ყველაფერს. ისინი ანდრეს ადრეული ბავშვობიდანვე მართავდნენ და მართვის სადავეებს არც მერე უშვებდნენ ხელიდან.

მყავდნენ მოსწავლეები, რომლებიც დღის განმავლობაში მშობლებს რამდენჯერმე უკავშირდებოდნენ. რისთვის? აზრზე არა ვარ, მაგრამ წარმოიდგინეთ სურათი: შუა გაკვეთილზე რეკავს ტელეფონი. მივდივარ მოსწავლესთან, რომ ის ჩამოვართვა და ვის სახელს ვხედავ ეკრანზე? „დედა“. ვერასოდეს ვხვდებოდი, რატომ უნდა ურეკავდე ბავშვს გაკვეთილზე? შემხვედრია დედები, რომლებიც მზად იყვნენ, ყველაფერი მიეტოვებინათ და სკოლაში შვილისთვის სადილი მიეტანათ. მინახავს მშობლები, რომლებიც  სკოლიდან გამოსულ ბავშვებს ხვდებოდნენ, მანამდე კი მანქანაში ერთი საათი უცდიდნენ, მაშინ, როცა მათი თოთხმეტი წლის მოზარდი სკოლის ავტობუსით სახლამდე ათიოდე წუთში მივიდოდა. ზემზრუნველობის დონე ზოგჯერ საოცარ სიმაღლეებს აღწევს და ბავშვები მას ძალიან მტკივნეულად აღიქვამენ.

ბავშვების უყვართ, როდესაც მათზე ზრუნავენ, როდესაც მშობლები არ არიან მათ მიმართ გულგრილი, მაგრამ სძულთ პატარებივით რომ ეპყრობიან. მოუმზადეთ შვილებს საყვარელი კერძი, ჩაწერეთ ისინი ავტომობილის მართვის კურსებზე, მხარდაჭერა გამოუცხადეთ მათ საახლობლოს – დაე, თქვენი სახლი ღია იყოს მათი მეგობრებისთვის.

მაგრამ, გთხოვთ, ნუ დაჰფოფინებთ ჩვილებივით. ამით აზიანებთ, ართმევთ შესაძლებლობას, გაიზარდონ და თავად მიიღონ გადაწყვეტილებები.

მშობლები, რომლებიც ბავშვებს მომავლისთვის არ ამზადებენ 

…გირჩევთ, ხშირად ისაუბროთ იმაზე, როგორ ეხმარებით შვილებს დამოუკიდებელი მომავლისთვის შემზადებაში. დადგება დრო, როდესაც თქვენ აღარ იქნებით მათ გვერდით, რათა დაეხმაროთ და მიმართულება მისცეთ.

მე გამოვკითხე ასზე მეტი ჩემი მოსწავლე, ახლანდელი და ყოფილი. მათ ერთი კითხვა დავუსვი: რომელ სფეროში ვერ გრძნობენ თავს დამოუკიდებლად? ყველაზე გავრცელებული პასუხი „ფინანსები“ იყო. იცოდით, რომ სკოლის მოსწავლეების უმეტესობამ არ იცის ჩეკის გამოწერა? მშობლები მათ საბანკო ანგარიშებს უხსნიან, მაგრამ  ბავშვები, როგორც წესი, ვერაფერს გეტყვიან ამ ანგარიშებზე. მათ არ იციან, რა თანხა აქვთ ანგარიშზე, არ იციან რაიმე გადასახადი თუ არსებობს ანგარიშების მომსახურებაზე, არ ეკითხებიან პროცენტი თუ ემატება. თინეიჯერების უმეტესობას არ აქვს საკუთარი საკრედიტო ბარათი და ეს ჩემთვის გასაგებია: მშობლებს ხომ ძალიან ეშინიათ, რომ ბავშვები ძვირადღირებულ ნივთებს შეიძენენ, ვალებს დაიდებენ. ეს შეშფოთების რეალური მიზეზია, მაგრამ ამის გადაჭრა შედარებით მარტივია: სანამ ბავშვს საკრედიტო ბარათს მისცემთ, ასწავლეთ ყველაფერი, რაც მომავალში დასჭირდება. შეარჩიეთ მისთვის დაბალი საკრედიტო ლიმიტის მქონე ბარათი.

არსებობს საკრედიტო ბარათები, რომლებიც შექმნილია სპეციალურად სკოლის მოსწავლეებისთვის, მათ აქვთ დაბალი საკრედიტო ლიმიტი, დამატებითი დაცვა ჰაკერებისგან და ხელსაყრელი პირობები დამწყებთათვის, რომლებიც ვალის დროულად გადახდას ივიწყებენ. აუხსენით ბავშვებს, როგორ და როდის გამოიყენონ ეს ბარათი. ამას ისე მიუდექით, როგორც სასწავლო დავალებას – ანუ ყველა სიტყვა უნდა იყოს უკიდურესად მკაფიო.

… კოლეჯში შესვლის შემდეგ, ახალგაზრდების უმეტესობა ონლაინ უკვეთს სახელმძღვანელოებს. მათ უნდა იცოდნენ, როგორ გამოიყენონ საკრედიტო ბარათები პასუხისმგებლობით და როგორ ამოიცნონ სანდო საიტები და გამყიდველები. ზოგადად კი ბავშვებს უნდა ასწავლოთ, როგორ უნდა მართონ ფული. ეს ნიშნავს, რომ უნდა შეინახონ ჩეკები, საკრედიტო და სადებეტო ბარათები უსაფრთხო ადგილას და სხვ.

…აუცილებელია ბავშვებთან ერთად განიხილოთ, საიდან მოდის და სად მიდის ფული. ასე  თქვენი შვილები, დამოუკიდებელი ცხოვრებისას ფინანსურ საკითხებში კომპეტენტური გახდებიან.

თუ ჯერ კიდევ არ გისაუბრიათ ბავშვებთან ფინანსებზე, რაც შეიძლება მალე ესაუბრეთ. დავუშვათ, თქვენი შვილები უკვე  მუშაობენ, დაარწმუნეთ, რომ ყოველი ხელფასიდან გარკვეული თანხა დაზოგონ, მინიმუმ ხუთი დოლარი. რაც შეიძლება ადრე და დამაჯერებლად აუხსენით, რომ ეს აუცილებელია. ჩვენს ოჯახს ყოველთვის ჰქონდა წესი: ფული უნდა დაიხარჯოს პასუხისმგებლობით. ამასთან, ბავშვს ყოველთვის შეეძლო ნაჩუქარი თანხის დახარჯვა, როგორც მოესურვებოდა – თუ მჩუქებელი ნაჩუქარი ფულის კონკრეტულ მიზანს არ მიუთითებდა.

თქვენს შვილებს, უფროსი თაობის მსგავსად, ფულადი საჩუქრებით სარგებლობის უფლება უნდა ჰქონდეთ, ამიტომ დროდადრო აჩუქეთ ფული. მთავარია, მოზარდებს ფინანსურ საკითხებში ისე მოექცეთ, როგორც უფროსებს. დაე, მოგისმინონ და ისარგებლონ თქვენი გამოცდილებით. მუდმივად შეახსენეთ, რამდენად მნიშვნელოვანია ფულის სწორად ხარჯვა, მაგრამ არ ჩამოართვათ შესაძლებლობა, ისარგებლონ მოულოდნელი, იღბლიანი საჩუქრით. ასწავლეთ, რომ ფული აუცილებლობაა, თუმცა მას სიხარულის მოტანაც შეუძლია. მათ უნდა გაიგონ, რომ ფულით ჯერ უნდა დაიკმაყოფილონ აუცილებელი საჭიროებები, შემდეგ გადადონ გარკვეული თანხა მომავლისთვის და მხოლოდ ამის მერე დახარჯონ საკუთარი კაპრიზების გამო. წარმოიდგინეთ, რამდენად უკეთესი ეკონომიკა გვექნებოდა, ყველა მშობელს რომ ეს შვილისათვის დროულად ესწავლა.

აქ ბონუსს წარმოადგენს ის, რომ როდესაც თინეიჯერებს ანდობთ გარკვეულ ფინანსურ პასუხისმგებლობასა და თავისუფლებას, ისინი აფასებენ თქვენს რწმენას მისი შესაძლებლობებისადმი და ცდილობენ უფროსებივით მოიქცნენ“.

მოამზადა ირმა კახურაშვილმ

გამოყენებული ლიტერატურა

https://www.forbes.ru/forbes-woman/384857-tri-tipa-roditeley-kotorye-meshayut-svoim-detyam-povzroslet

https://www.scribd.com/book/375130808/Teenagers-101-What-a-Top-Teacher-Wishes-You-Knew-About-Helping-Your-Kid-Succeed

ენერჯაიზერებს სხვადასხვა დანიშნულება აქვთ. მათი გამოყენების მიზანი შეიძლება იყოს ტრენინგის მონაწილეების/მოსწავლეების ერთმანეთთან მეტად დაახლოება, გაცნობა, დაძაბულობის მოხსნა, შეხვედრისათვის/გაკვეთილისთვის განწყობისა და მზაობის ამაღლება, გუნდის შეკვრა/შეკავშირება, კრეატიულობის წახალისება და სხვა.

ჩვენ – ზრდასრულები ტრენინგზე დიდი სიამოვნებით ვერთვებით ხოლმე ტრენერების/მწვრთვნელების მიერ შემოთავაზებულ სახალისო აქტივობებში. არ არის გასაკვირი, რომ ახალგაზრდებსაც ძალიან უყვართ ენერჯაიზერები. დისტანციური სწავლებაზე გადასვლის კვალდაკვალ საჭირო გახდა ონლაინრეჟიმისთვის შესაბამისი სახალისო აქტივობების  მოძიება.

სტატიაში გთავაზობთ რამდენიმე მარტივ აქტივობას, რომლებიც შეგიძლიათ, გამოიყენოთ დისტანციური სწავლებისას სხვადასხვა მიზნით, როგორც გაკვეთილის დასაწყისში, ასევე შუაში და ბოლოში. სავარჯიშო შეიძლება გაგრძელდეს ხუთ წუთს, ან მეტ ხანს.

1. „ვინ იქნება პირველი“

შეხვედრის დასაწყისში მოსწავლეებმა უნდა მოაგროვონ სურათზე მოცემული ნივთები რაც შეიძლება სწრაფად და მოიტანონ ეკრანთან.

ეს აქტივობა მიეკუთვნება მარტივ, განწყობის ასამაღლებელ, ენერჯაიზერთა კატეგორიას. თქვენი სურვილით შეგიძლიათ შეადგინოთ ახალი ჩამონათვალი. თუ მოსწავლეები სოფელში იმყოფებიან, დაუმატეთ ისეთი ნივთი, რომლის მოსაძიებლადაც გარეთ გავლენ…

აქტივობის დასრულების შემდეგ ბევრს იხალისებთ. ჩემი პირადი პრაქტიკიდან გაგიზიარებთ ჩემივე მოსწავლის ბებიის ფრაზას: – „ეს ტაფის თავსახური რატომ მიგაქვს გაკვეთილზე?“.

2. გთავაზობთ წინა ენერჯაიზერის ერთგვარ ვარიაციას

სთხოვეთ მოსწავლეებს, რომ გადახედონ მათ ირგვლივ არსებულ საგნებს (მაგალითად, რაც დევს სამუშაო მაგიდაზე), აირჩიონ ერთი ნივთი და აჩვენონ თანაკლასელებს. მას შემდეგ, რაც ყველა შეარჩევს შესაბამის ნივთს, დაუსვით მათ შემდეგი კითხვები:

• რა კავშირი აქვს შერჩეულ ნივთს შენთან?
• რატომ არის ის მნიშვნელოვანი შენთვის?

მოსაფიქრებლად მიეცით 30 წამი.

3. ანბანი

განუმარტეთ მოსწავლეებს, რომ მათ სასაუბროში/ჩატში უნდა ჩამოწერონ ანბანი თანმიმდევრობით ორი წესის დაცვით:

• წინასწარ არ უთანხმდებიან ერთმანეთს რომელ ასო-ბგერას დაწერენ და არც ჩამოწერის დროს არ აქვთ ერთმანეთთან კომუნიკაცია;
• ერთდროულად ორმა მოსწავლემ არ უნდა დაწეროს ერთი და იგივე ასო-ბგერა.

როგორც წესი, ორივე ცდაზე ადგილი აქვს ასო-ბგერების განმეორებას ან თანმიმდევრობის დარღვევას. ამის შემდეგ უთხარით, რომ მათ შეუძლიათ მოითათბირონ წესებზე. აუცილებლად გამოჩნდება ინიციატორი, რომელიც თანაკლასელებს შესთავაზებს გარკვეულ წესს/წესებს, რომლის მიხედვითაც ჩამოწერენ ანბანს.

აქტივობის დასასრულს, რეფლექსიისთვის შეგიძლიათ დაუსვათ შემდეგი შეკითხვები:

• რატომ ვერ მოახერხეთ ანბანის უშეცდომოდ ჩამოწერა პირველ და მეორე ცდაზე?
• რატომ გამოგივიდათ მესამე ცდაზე?
• რა მნიშვნელობა აქვს წესებზე შეთანხმებას?

რამდენჯერმე გამოვიყენე ეს აქტივობა. ერთ-ერთ გაკვეთილზე, მესამე ცდის წინ, მოსწავლემ  თანაკლასელების სახელების ჩამოთვლა დაიწყო. ვის სახელსაც კითხულობდა, ის წერდა შესაბამის ასო-ბგერას სასაუბროში. ამგვარი მიდგომით, მათ შეძლეს ანბანის უშეცდომოდ ჩამოთვლა.

4. „თქვენ არ იცით ჩემ შესახებ, რომ…“

ენერჯაიზერის ჩატარებისას შეგიძლიათ გამოიყენოთ Padlet ან სხვა, რომელიმე ვირტუალური დაფა. მოსწავლეები სახელის მითითების გარეშე, დაფაზე წერენ წინადადებას: – „თქვენ არ იცით ჩემ შესახებ, რომ…“. როდესაც დაასრულებენ წინადადებების წერას, იწყება მათი ავტორების გამოცნობის სახალისო პროცესი.

5. „ორი სიმართლე და ერთი ტყუილი“:

padlet-ის დაფაზე მოსწავლეები უკვე საკუთარი სახელის მითითებით წერენ სამ წინადადებას, საიდანაც ორი არის სიმართლე და ერთი ტყუილი. შემდეგ ერთად ცდილობენ გამოიცნონ არასწორი წინადადებები. ვირტუალურ დაფაზე განთავსებულ პოსტებს პარამეტრებიდან ჩაურთეთ კომენტარის ფუნქცია. მოსწავლეები ნახულობენ თანაკლასელების პოსტებს და კომენტარში წერენ, რომელი წინადადებაა ტყუილი.

შემოიტანეთ შეჯიბრობითობის პრინციპი. გამარჯვებულად დაასახელეთ ის მოსწავლე, რომელიც ყველაზე მეტ მცდარ წინადადებას გამოიცნობს.

აქვე გთავაზობთ პადლეტის გამოყენების ინსტრუქციას

6. „სამი სიტყვა“

ეს აქტივობა შესანიშნავი სავარჯიშოა სხარტი აზროვნების უნარის  განსავითარებლად. მოსწავლეებთან ერთად შეარჩიეთ ნებისმიერი თემა. მაგალითად, მოგზაურობა. თითოეული მოსწავლე სასაუბროში, რაც შეიძლება სწრაფად, წერს სამ სიტყვას ამ თემის ირგვლივ. მნიშვნელოვანია, რომ არ გაიმეორონ სხვის მიერ დაწერილი სიტყვა. მოგზაურობის ირგვლივ შესაძლოა ერთმა მოსწავლემ დაწეროს: – ზურგჩანთა, კარავი, ბილიკი; მეორემ: – მთა, ფოტოაპარატი, ხელჯოხი და ა.შ.

შემოთავაზებული ენერჯაიზერი შეგიძლიათ დაუკავშიროთ შესწავლილ ან შესასწავლ თემას. ეს იქნება ერთგვარი გონებრივი იერიში და წინარე ცოდნის შემოწმება.

7. გაკვეთილის ზოგადი შეკითხვებით გახსნა/დაწყება.

ნებისმიერი გაკვეთილის დასაწყისში, ეკრანის გაზიარებით გამოიტანეთ სლაიდი, ან ვორდის დოკუმენტი, შემდეგი კითხვებით:

• რას ეტყოდით დედამიწის ყველა მცხოვრებს, მათთვის რომ შსტყობნების გაგზავნა შეგეძლოთ?
• რას ნიშნავს თქვენთვის სიტყვა წარმატება?
• როგორ აღიქვამს საზოგადოება წარმატებას?
• წარმოიდგინეთ, რომ სრულიად უცნობ ადამიანს ესაუბრებით მაღაზიაში 5 წუთის განმავლობაში. რას იტყოდა თქვენზე ეს უცნობი? რას ეტყოდით თქვენ შესახებ ამ სრულიად უცნობ ადამიანს?

შემოთავაზებული კითხვები შეგიძლიათ შეცვალოთ ან შეცვალოთ თქვენ მიერ მოფიქრებული შეკითხვებით. ასევე, შესაძლებელია შესასწავლ საკითხთან დაკავშირებული კითხვების მოფიქრება. მაგალითად, თუ ვსაუბრობთ ადამიანის უფლებებზე, შეგიძლიათ შესთავაზოთ შემდეგი კითხვები:

• რომელია შენთვის მნიშნელოვანი სამი უფლება?
• ადამიანის რომელი უფლება ირღვევა ყველაზე ხშირად თემში?

8. გაკვეთილის დასაწყისში დაყავით მოსწავლეები სამკაციან ჯგუფებად და გაანაწილეთ თიმსის breakout ოთახებში. სთხოვეთ, რომ ხუთი წუთის განმავლობაში ვირტუალურ დაფაზე ან საკუთარ ჩატში ჩამოწერონ საერთო ინტერესის საგანი (მაგალითად, სამივე მოსწავლეს შეიძლება მოსწონდეს ერთი და იგივე წიგნი). 3-5 წუთის შემდეგ დახურეთ ჯგუფები და დააბრუნეთ საერთო სივრცეში, სადაც ერთმანეთს გაუზიარებენ შეთანხმებულ საერთო ინტერესის სფეროებს.

9. მარტივი გამოცანა:

ა) რა ციფრი უნდა ეწეროს ბოლო სამკუთხედში? მსგავსი ტიპის გამოცანები მოსწავლეებს საშუალებას მისცემს, დაფიქრდნენ გამოცნობის სხვადასხვა ხერხზე.

პასუხია: 3

ბ) რა მიმართულებით მიდის სურათზე გამოსახული ავტობუსი?

პასუხია: მარჯვნივ, ან მარცხნივ  

გ) სად არის შეცდომა?

პასუხი: პირველ რიგში, მარჯვნივ, 5-მდე  წერია ციფრი 6.

10. „დროის მანქანა“

ჰკითხეთ მოსწავლეებს – რომ შეეძლოთ დროში მოგზაურობა, რომელ საუკუნეს აირჩევდნენ სამოგზაუროდ? სად წავიდოდნენ და რატომ? და ვისთან შეხვედრას ისურვებდნენ დროში მოგზაურობისას?

არ იდარდოთ, ეს თუ იმაზე მეტ დროს წაიღებს, ვიდრე გქონდათ გათვალისწინებული. დისტანციური სწავლება ისედაც სტრესთანაა დაკავშირებული. თანაკლასელების მონატრება, დაძაბული ფონი, ტექნიკური ხასიათისა და სხვა პრობლემები ახალგაზრდებზე უარყოფით გავლენას ახდენს. ასეთი მიდგომით მოსწავლეებს შეუქმნით დამატებით მოტივაციას, დაესწრნონ და აქტიური მონაწილეობა მიიღონ სასწავლო პროცესში. აუცილებლად შესთავაზეთ მათ, თავადვე მოიფიქრონ სახალისო/შემეცნებითი სავარჯიშოები და მომდევნო შეხვედრებისთვის მოამზადონ. 

…დაბოლოს, თუ თქვენც იყენებთ მსგავსს აქტივობებს, გაგვიზიარეთ ამ სტატიის ქვემოთ კომენტარის ველში.

წყაროები:

ახალგაზრდული ორგანიზაცია „მზიანი სახლი“ 

https://symondsresearch.com/icebreakers-for-online-teaching/

https://sharpbrains.com/brainteasers/

თანაკლასელებისა და მეგობრების გარეშე დარჩენილმა ბავშვებმა რომ მოიწყინეს, ახალი ამბავი აღარ არის და ეს მოწყენილობაც დღითიდღე მძაფრდება. როცა ჩემს შვილებს ქუჩიდან ბავშვების ხმა ესმით, მაშინვე ფანჯარას ეკვეთებიან და მერე ისევ იმედგაცრუებული უბრუნდებიან ოთახს. სხვები არიან, მათი მეგობრები არა, არ იცნობენ, ან უფროსები არიან და აღარ ინტერესდებიან.

ჩემმა 5 წლის შვილმაც მოიწყინა, „უმეგობროდ დავრჩი, მეგობრები აღარ მყავსო” – ამბობდა ბაღის შეწყვეტის შემდეგ. თავისი ბაღელები ენატრებოდა, რომლებთანაც ბედნიერად ატარებდა დროს, სახლში შთაბეჭდილებებითა და ახალი გამოცდილებით სავსე ბრუნდებოდა. მიყვებოდა, ვინ როგორ ხასიათზე იყო მისი მეგობრებიდან, ვისთან ითამაშა და გაერთო ყველაზე უკეთ, ვინ უფრო ადრე წავიდა სახლში და ვინ, უფრო გვიან.

სექტემბერში სკოლაში მიდის და ისეთი პირი უჩანს, ვფიქრობ, მეორე სემესტრიც ისე ჩაივლის, რომ ბავშვები ბაღში ვერ წავლენ. ის განცხადებები, რომლებიც სკოლებზე და სკოლამდელ დაწესებულებებზე გვესმის, არცერთი არ გვიტოვებს იმედს, რომ ამ მხრივ უახლოეს თვეებში რამე შეიცვლება.

ამ ხნის განმავლობაში ათეულობით წიგნი წავიკითხეთ ერთად, ვხატეთ, ფერადი ფურცლებისგან სახლები ავაშენეთ, პლასტელინები ვზილეთ, ქაღალდის თოვლის ბაბუები გავაკეთეთ, ფიფქები გამოვჭერით, ორცხობილებისა და პიცების გამოცხობაში დავხელოვნდით, ყოველდღიურად გვქონდა ფიზიკური აქტივობები და მაინც, ამ ყველაფრის მიუხედავად, ვერაფრით ვიტყვი, რომ ეს დრო ნაყოფიერი იყო მისთვის. მთელ ამ პროცესს მუდმივად სდევდა ცოცხალი ურთიერთობების „შიმშილი” და მეგობრების მონატრების სევდა. ბავშვები ამას ასე ხატოვნად ვერ გამოთქვამენ, თუმცა მოიწყენენ და ეს მიგვახვედრებს, რომ საქმე, არც ისე კარგადაა.

ამას წინათ ბაღის მშობლებმა ონლაინშეხვედრა მოვაწყვეთ ჩვენი შვილებისთვის. ცხრა თვეზე მეტია ერთმანეთი არ უნახავთ. ბედნიერები ჩანდნენ ეკრანის წინ, მაგრამ, თან დაძაბულები, მომუშტული ხელებით, არ იცოდნენ სად წაეღოთ სხვადასხვა ემოცია, არ იცოდნენ რა ეთქვათ. შემდეგ, თოჯინები და ნაძვის ხეები აჩვენეს ერთმანეთს, სხვა მეგობრებიც მოისაკლისეს, რომლებიც ამ უცნაურ შეხვედრას არ ესწრებოდნენ. ეგ იყო და ეგ. შეხვედრას აშკარად სჭირდებოდა მოდერატორი, რომელიც წარმართავდა მათ შორის დიალოგებს და ერთმანეთის დანახვით დადუმებულ ბავშვებს აალაპარაკებდა, ამ დაძაბულობას გაანეიტრალებდა. მშობლებს თავიდან ამაზე არ გვიფიქრია.

ჩემს 5 წლის გოგონას ბევრი ინტერესი და სურვილი აქვს. განსაკუთრებით მოსწონს ტანვარჯიში და გატაცებით ვარჯიშობს ყოველდღიურად, დროც კი განსაზღვრული აქვს ამისთვის. პანდემიამ ამაშიც შეგვიშალა ხელი. ვერ მივიყვანეთ ტანვარჯიშის გაკვეთილებზე და შემდეგ, როცა არც პანდემიის დასრულების იმედი გამოჩნდა და მისი გატაცება სპორტის ამ სახეობით დროებითი არ აღმოჩნდა, გადავწყვიტეთ ონლაინტანვარჯიში გვეცადა. არ მოგესმათ, ტანვარჯიშმაც კი ზუმში გადაინაცვლა. ალბათ, ძალიან ძნელია ზუმში, ეკრანის წინ ბავშვმა საკუთარი შესაძლებლობები ისე აჩვენოს და გამოავლინოს, როგორც ამას რეალურ სივრცეში გააკეთებდა, თუმცა ბავშვები ამას ცდილობენ. სამწუხაროდ, ყველაზე მთავარი არ გამოვიდა, უკუკავშირი არ შედგა. ყველა მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს, არ აქვს მნიშვნელობა, რას ასწავლის, რომ მოსწავლე მისგან უკუკავშირს ყოველთვის ელის; ელის რომ დაიმახსოვრებს მის სახელს, არ აერევა სხვა ბავშვების სახელებში; თუ ჯგუფში ახალია, წარადგენს სხვებთანაც და ეტყვის რამდენად კარგად გამოსდის, ის, რასაც აკეთებს. ვფიქრობ, ეს მნიშვნელოვანია, დისტანციური თუ არადისტანციური სწავლებისას. შეიძლება დისტანციური სწავლებისას კიდევ უფრო რთულია ამის გაკეთება, მაგრამ შეუძლებელი არ არის.

ხათუნა საბავშვო ბაღის მასწავლებელია. ორი წლის წინ მასთან ინტერვიუც ჩავწერე ჩვენი ჟურნალისთვის სკოლამდელი განათლების თემაზე. როდესაც ხათუნას ჩემს შვილებთან ერთად ვსტუმრობ, ყოველთვის გამონახავს ბავშვებისთვის ისეთ გასართობს, რომლითაც ისინი დაინტერესდებიან. მაგ. თუ ნამცხვარს აცხობს, ბავშვებს მისცემს შესაძლებლობას, რომ თავად დაკრემონ; თუ სხვა რამეს აკეთებს, ბავშვებსაც ჩართავს ამ პროცესში და ა.შ თუკი ბავშვები რამეს უყვებიან, მშვიდად და გულისყურით უსმენს მათ, გამოხატავს მათთან ყოფნის ინტერესს, ცდილობს ბავშვების ემოციებსა და სურვილებს ჩასწვდეს. თუ რამეს ეუბნება ბავშვებს, გგონია, რომ ბეწვის ხიდზე გადის, ისე ზომავს და წონის სათქმელს. ამიტომ არის, რომ ჩემი შვილებისთვის ხათუნასთან სტუმრობა დიდი თავგადასავალია, ან ბედნიერი მოდიან მისგან ან “უბედური”, რადგან წამოსვლა უწევთ. პანდემიის დასაწყისში, როცა დაბნეული და სახლში უფრო მეტად გამოკეტილი ვიყავით, ხათუნა გვირეკავდა და ჩემს შვილებს ონლაინ ეთამაშებოდა. ახლახან, ერთ საღამოსაც დაგვირეკა და მთხოვა, მეორე დღისთვის ბავშვებისთვის წებო, მაკრატელი და ფერადი ფურცლები მომემზადებინა და თუ ფერადი ფურცლები არ გვექნებოდა, მაგასაც არა უშავდა, ძველი ჟურნალები ხომ მაინც იქნებოდა სახლში. ზუმის ლინკი გამოგვიგზავნა და შეხვედრა ჩაგვინიშნა. მეორე დილით, ჩემს შვილებს ზუმში ხათუნასთან ერთად, კიდევ ორი ბავშვი დახვდა, ტყუპი გოგონები, რომლებთან ერთადაც ქაღალდის ჯაჭვები გააკეთეს, ბევრი ისაუბრეს და საბოლოოდ, ძალიან კმაყოფილი დარჩნენ.

პანდემიის ამ საყოველთაო აურზაურში, ამდენი გაუჩინარებული სიცოცხლის, რისკების დათვლისა და შეფასების ფონზე, ყურადღების ფოკუსიდან გაქრა ბავშვები. მშობლები და ცალკეული ადამიანები ვფიქრობთ, რა შეიძლება გავაკეთოთ ბავშვებისთვის სასარგებლო, ვგეგმავთ მათთვის სხვადასხვა აქტივობას, რომ მარტო არ დავტოვოთ ისინი მოწყენილობასთან პირისპირ, მაგრამ ჩანს, რომ მარტო ჩვენი მონდომება არ კმარა. და, როდესაც პანდემიით გამოწვეულ ზიანს დავითვლით, ალბათ ისიც უნდა დავთვალოთ, რა ზიანი მიადგა ბავშვებს ხანგრძლივი გამოკეტვის შედეგად.

თემის მიზანი: საბუნებისმეტყველო ჯგუფის საგნებში მოსწავლეებს უჭირთ სააზროვნო უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება, რის გამოც უძნელდებათ ბუნების კანონზომიერებათა და მოვლენების შეცნობა, მათი პრაქტიკული გამოყენება. როგორ გამოუმუშაოთ ახალგაზრდებს სააზროვნო უნარ-ჩვევები ფიზიკის გაკვეთილზე ერთი ამოცანის ამოხსნის საფუძველზე, რომ მათ შემდგომ ცოდნის ტრანსფერი შეძლონ? ეს სტატია ამ პრობლემის ნაწილობრივ აღმოფხვრის მცდელობაა.

სწავლების თანამედროვე თეორიის კლასიკოსები (პერკინსი, უზნაძე, ბლუმი, მასლოუ…) და ნოვატორი პედაგოგები დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ მოსწავლეებში სააზროვნო უნარ-ჩვევების; კრიტიკული, შემოქმედებითი და რეფლექსური აზროვნების ჩამოყალიბებასა და განვითარებას.

ახალგაზრდებში აზროვნებითი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბებისა და განვითარების გზების რეალიზაციის გადაწყვეტა ესგ-ის უმთავრესი მიზანია.

რა არის აზროვნება? რისი შედეგია ის?

აზროვნება ფიქრთა ერთობლიობაა დასახული პრობლემის გადასაწყვეტად, მისი რეალიზაციის ქმედებით.

აზროვნება გარკვეულწილად სწავლება-სწავლის შედეგია. ესაა მაჩვენებელი იმისა, რომ ახალგაზრდა ფლობს სააზროვნო უნარ-ჩვევებს.

თანამედროვე პედაგოგიკის ძირითადი ამოცანაა, დავადგინოთ ის ქმედებები, რომელთა საშუალებითაც ახალგაზრდებს გამოუმუშავდებათ აზროვნებითი უნარ-ჩვევები.

ცნობილი ამერიკელი ფსიქოლოგი და პედაგოგი პერკინსი თავის ნაშრომში „თეორია ერთი“ [4] განსაზღვრავს ინფორმაციის მიწოდების იმ ფორმებს, რომლებიც ხელს უწყობენ სააზროვნო უნარ-ჩვევების გამომუშავებასა და განმტკიცებას. პერკინსის აზრით, ახალგაზრდას ჩამოუყალიბდება და განუვითარდება სააზროვნო უნარ-ჩვევები, თუ მას საკითხის შესახებ ექნება:

1. ნათელი ინფორმაცია – მიზნებისა და მოსალოდნელი შედეგების განსაზღვრა. ქმედებები იმაზე, თუ „რა“, „სად“ და „როგორ“ უნდა გაკეთდეს? ამ ეტაპზე მასწავლებელი ზუსტ და გასაგებ ენაზე აწვდის მოსწავლეებს საჭირო ინფორმაციას;
2. აზრიანი პრაქტიკა – სასწავლო საკითხებზე აქტიური პრაქტიკა და მასზე წვდომა. მასწავლებელი ამ დროს იძლევა ქმედებათა რეკომენდაციებს, ამოწმებს პრაქტიკის მიმდინარეობას;
3. გამოხმაურება – რჩევები და შეფასება. მოსწავლეს შედეგის მისაღწევად მასწავლებელი აძლევს რჩევებს. იძლევა შესრულებული დავალების შეფასებას კომენტარებით ან დადგენილი კრიტერიუმების შესაბამისად;

4.ძლიერი შინაგანი და გარეგანი მოტივაცია – დამაჯილდოებელი აქტივობები ან დავალებები, რომლებიც საინტერესო და მასტიმულირებელია მოსწავლეთათვის, ან ეხმარება მათ აზროვნების განვითარებაში. აქ მასწავლებელი შესრულებული დავალების ხარისხის შესაბამისად განსაზღვრავს შემდგომ დავალებას, კარგად შესრულებული სამუშაოსათვის აჯილდოებს მოსწავლეებს.

 რა არის აზროვნების საფუძველი? როგორ შეიძლება დავადგინოთ, აზროვნებს თუ არა მოსწავლე?

აზროვნების ძირითადი საფუძველია მოტივაცია – მოსწავლის სურვილი, საკითხის გარშემო ჰქონდეს ამომწურავი ინფორმაცია, ფლობდეს შესაბამის ცოდნას.

ამას მოსწავლე შეძლებს, თუ ის ფლობს:

• სააზროვნო უნარ-ჩვევებს.
• წვდომას პრობლემისადმი, შეუძლია მის მიზეზებში გარკვევა.
• უნარს, დასახოს პრობლემის აღმოფხვრის გზები და მისი განხორციელების ქმედებები.

ფსიქოლოგების აზრით მოსწავლე აზროვნებს თუ ის ფლობს:

ა) ცოდნის დაგროვების უნარს, შეუძლია გააზრებული სწავლა;

ბ) გამომუშავებული აქვს სააზროვნო უნარ-ჩვევები;

გ) არკვევს პრობლემის წარმოშობის მიზეზებს;

დ) სახავს პრობლემის გადაჭრის ხერხებსა და მეთოდებს.

მაშასადამე კონკრეტული საკითხის მიმართ, თუ მოსწავლე ამომწურავ ინფორმაციას ფლობს, შეუძლია თეორიის (ინსტრუქციის) შესაბამისი ზუსტი ქმედება, ცოდნის საჭიროებისამებრ მოხერხებულად გამოყენება, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ მაშინ ის აზროვნებს.

დ. პერკინსი ნაშრომში „თეორია ერთი“ აყალიბებს მასწავლებლის მიერ ინფორმაციის მიწოდების იმ ფორმებს, რომლებიც ხელს უწყობენ მოსწავლეებში აზროვნების ჩამოყალიბებას, ამოქმედებას და მისი საშუალებით ეფექტური სწავლა-სწავლების განხორციელებას.

„თეორია ერთის“ მიხედვით სწავლების ძირითადი მეთოდებია: ა) სოკრატული, ბ) სოციალური (კოოპერციული) და თანამშრომლობითი სწავლება, გ) კეთებითი ანუ პრაქტიკული სწავლება.

აზროვნების გადატანა (ტრანსფერი)

მოსწავლე მაშინაა წარმატებული და მოქნილი აზროვნების მქონე, თუ მას შეუძლია ერთ სიტუაციაში ნასწავლის განსხვავებულ სიტუაციაში (მდგომარეობაში) გამოყენება. სწორედ ესაა ცოდნის ტრანსფერი.

უზნაძის აზრით [6], აზროვნებას ახასიათებს ტრანსფეზიციის, ანუ გადატანის უნარი. მას შემდეგ, რაც მოსწავლე გადაჭრის ამოცანას, მას აღარ გაუჭირდება ანალოგიური პრობლემის დაძლევა. „აზროვნების გზით ერთხელ გადაჭრილი ამოცანის ამოხსნის ხერხი ახალი ანალოგიური ამოცანის გადასაჭრელად გადააქვს“.

რეალობიდან გამომდინარე პრობლემა იმის გარკვევაა, თუ რა პირობებში შეიძლება მოხდეს ან არ მოხდეს ტრანსფერი? ტრანსფერი არ ხდება თავისთავად, ამისათვის საჭიროა სწავლების სპეციალური დაგეგმვა. პერკინსის აზრით, ტრანსფერის წარმატებით განხორციელებისათვის საჭიროა:

1. ცოდნას, რომლის ტრანსფერიც ხდება, ახასიათებდეს მიზეზშედეგობრივი მიმართულება;
2. ყურადღება უნდა გამახვილდეს იმაზე, რომ სწავლებისას მიღებული ცოდნა და გამოცდილება შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას სხვა ანალოგიურ მდგომარეობაში;
3. სწავლებისას მოსწავლემ უნდა აღმოაჩინოს პრობლემის გადაჭრის ძირითადი პრინციპები.

მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლების, აზროვნების აქტივიზაციისა და ტრანსფერის უნარების ჩამოყალიბებისათვის მასწავლებელი გაკვეთილზე მთელ რიგ მიზანმიმართულ აქტივობებს მიმართავს. ამის ერთ-ერთი მაგალითია, ფიზიკის შემდეგი ამოცანის განხილვა ამოხსნის პროცედურების დაცვით:

P₁ =125ნ წონის ურიკას შეუძლია ხახუნის გარეშე გადაადგილება ჰორიზონტალურ ზედაპირზე. ურიკაზე მოთავსებულია P₂ =100ნ წონის ტვირთი. ტვირთზე მოდებულია თოკი, ისე, როგორც ნახაზზეა (ნახ. 1 ). თოკის თავისუფალ ბოლოზე შეიძლება მოვდოთ ვერტიკალურად ზევით მიმართული F ძალა, რომლის მნიშვნელობა შეიძლება იყოს 40ნ < F < 80ნ. რა აჩქარებით იმოძრავებს ტვირთთა სისტემა, ხახუნის კოეფიციენტი ტვირთსა და ურიკას შორის 0,6-ია?

ამოცანის ამოხსნა:

P₂–ტვირთზე მოქმედებენ ძალები: წევის– , ხახუნის- –_, სიმძიმის –  _, რეაქციის– .

P_1— ურიკაზე მოქმედებენ ძალები: ხახუნის– _, სიმძიმის –  _, რეაქციის–  

ტვირთი – ურიკისათვის ვადგენთ განტოლებათა სისტემას სისტემას:

ამოცანის პირობის ანალიზი: ხახუნის მაქსიმალური ძალა, რომელიც მოქმედებს ტვირთი-ურიკას შემხებ ზედაპირებზე არის – F_ხ =µ P₂ =0,6 * 100 = 60ნ. (3)

განვიხილოთ შემთხვევები:

ა) F≤ µ P = 60ნ-ზე მაშინ სისტემა; ტვირთი – ურიკა F- ძალის ქმედებით იმოძრავებს

როგორც ერთი სხეული. = _,       და ასეთი სისტემის აჩქარება

=  g და  

*ასეთ შედეგს მივიღებთ, თუ (2) სისტემის განტოლებებს შევკრებთ და მხედველობაში მივიღებთ, რომ: F_ხ1= F_ხ2 და = .

ბ) F> µ P₂ =60ნ-ზე ამ პირობის გათვალისწინებით, როცა მას მოსწავლე დამოუკიდებლად ხსნის, დიდი ალბათობით შესაძლოა ვერ გაითვალისწინოს ხახუნის ძალის თვისებები, ვერ განსაზღვროს ურიკაზე მოქმედი ძალის სიდიდე და მიმართულება. ასეთი შესაძლო უზუსტობების აღმოფხვრას მასწავლებელი ახდენს: კომენტარებით, შენიშვნებით, მითითებებით, რომელთა შემდეგაც მოსწავლე მიდის სასურველ შედეგამდე. ტვირთზე მოქმედებს მამოძრავებელი ძალა F- µ P_2, (2) სისტემის I -განტოლებიდან ვღებულობთ, რომ ტვირთზე მოქმედებს ეს ძალა.

დიდი ალბათობით შეიძლება ვიფიქროთ, რომ ასეთი ამოცანის დამოუკიდებლად ან მასწავლებლის მითითებით ამოხსნის შემდეგ მოსწავლეს არ გაუჭირდება პრაქტიკაში ხახუნის ძალის გათვალისწინება, ცოდნის ტრანსფერი.

ტრანსფერის უნარი იმის უტყუარი მამტკიცებელია, რომ მოსწავლე ფლობს მყარ ცოდნას, რომლის გამოყენება მას ნებისმიერ სიტუაციაში შეუძლია.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. მელიქიშვილი მ. „დიმიტრი უზანიძის პედაგოგიური კონცეფცია“ . მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი.
2. ჭანტურია თ. „მრავალმხრივი ინტელექტის თეორია“ – მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი.
3. Bandura A. “Social Foundation of thought and action“ .“ A social cognitive view“, Enllipool ciff – 1986.
4. Perkins D. “ The Educational Theory” – 1992
5. Llewellyn D. (2005) Teaching high school science through inguiru: A case study approach curving press USA
6. უზნაძე დ. „ პედაგოგიური თხზულებანი“ თბილისი. 2005 წ. გამომცემლობა „კოლოსი“

ყველამ იცის ალბათ, ვინ იყო პაბლო პიკასო –  ესპანელი მხატვარი და სკულპტორი. მე-20 საუკუნის ხელოვნების ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ფიგურა, ჟორჟ ბრაკთან ერთად კუბიზმის დამფუძნებელი. იგი იყო მრავალმხრივი შემოქმედი მხატვრობის ჟანრებში. აი, მაგალითად, მას ჰქონდა შემოქმედებაში, ე.წ. „ვარდისფერი პერიოდი” (1905–1906 წწ.) და ამდროინდელ და მომდევნო დროის ნამუშევრებში გადმოცემულია ღატაკთა და მიუსაფართა (ბრმები, მათხოვრები, მაწანწალები) ტრაგიკული მარტოობის განწყობილება, სამყაროსა და ადამიანს შორის ურთიერთობის დაკარგული ჰარმონიის ტრაგიზმი, გვაძლევს რა პორტრეტულ პერსონაჟთა

სოციალურ-ფსიქოლოგიური დახასიათებას („მოხუცი მათხოვარი ბიჭთან ერთად“ 1903; „გოგონა ბურთზე“ 1905). 1907 წლიდან მის შემოქმედებაში უკვე ავანგარდისტული, უკიდურესი ცდებია, თუმცა რეალისტურ ტრადიციებთან შეხამებული, რომლებსაც ის რამდნჯერმე დაუბრუნდა. პაბლო პიკასომ შემდგომ შექმნა ახალი მიმდინარეობა – კუბიზმი, უარყოფდა რა რეალურ სინამდვილეს დანაწევრებული სიბრტყის კომბინაციებით. მომდევნო პერიოდის ნამუშევრებში ჭარბობდა ზღაპრულ-იდილიური განწყობები. მე-2 მსოფლიო ომისდროინდელ ნამუშევრებში, როცა პაბლო დარჩა ფაშისტების მიერ ოკუპირებულ საფრანგეთში და მონაწილეობდა წინააღმდეგობის მოძრაობაში, კარგად ჩანს მისი ჰუმანისტური მსოფლმხედველობა.

პიკასოს საოცარი წინააღმდეგობებით აღსავსე შემოქმედებამ დიდი გავლენა იქონია მე-20 საუკუნის ხელოვნებაზე.

„ბიჭი და ძაღლი” –
როცა „სული ივსება თოვლით და შენ ბერდები”, ხშირად გაგექცევა წარსულისკენ თვალი. „იქ” პატარა ხარ, კრიალაა ცა და სულის გამათბობელია მზე, ყველა ახლობელი შენთანაა, ბევრი სიყვარულია, ზრუნვაც და უზრუნველობაც, უამრავი ოცნება და სულ ცოტა იმედგაცრუება. იქიდან ცხოვრების უდაბნო ისეთი სასტიკი არ ჩანს და ბევრი სიტკბოა… და ასე საზრდოობ წარსულით სიბერეში. თუმცა ხვდები, რომ ეს ოაზისი წინაც შემოგხვდება, სიცოცხლეში ჯერ გაურკვეველი მომავლიდანაც შემოგღიმილებს შენი ბავშვობა…

გუსტავ კაიბოტი (1848 – 1894) იყო გენიალური ფრანგი მხატვარი, იმპრესიონისტი და კოლექციონერი, რომელმაც საკუთარი უნიკალური სახვითი ხელოვნების კოლექცია საფრანგეთის მთავრობას სრულიად უსასყიდლოდ უანდერძა. საფრანგეთის ხელისუფლებამ რიგი ამ ნამუშევრებისა დაიწუნა და ისინი აუქციონებზე უზარმაზარ თანხებად გაიყიდა. ასე დაკარგა საფრანგეთმა საკუთარი მთავრობის უგუნური გადაწყვეტილებით თავისი დიდებული ხელოვანი შვილის მიერ შექმნილი სახვითი ხელოვნების ათეულობით უნიკალური ნიმუში.

გუსტავ კაიბოტი ძალიან ენერგიული ნატურა იყო, იალქნიანი ნავების სპორტით გატაცებული. იგი ძალიან მდიდარი იყო და მუდმივად ეხმარებოდა კოლეგა-იმპრესიონისტებს (მრავალი მათგანი იხსნა შიმშილით სიკვდილისგან). „ყველაზე გაბედული ყველა იმპრესიონისტთა შორის” – ასე უწოდა მას ემილ ზოლამ, იმიტომ, რომ იგი კოლეგებისგან ყიდულობდა არა იმ ნახატებს, რომლებიც მოსწონდა, არამედ ისეთებს, რომლებსაც არავინ ყიდულობდა. ყველაფრით უზრუნველყოფილმა მხატვარმა თავისი სიცოცხლის უკანასკნელი 10 წელიწადი, სახვითი ხელოვნების გარდა, მებაღეობას დაუთმო.

,,ეპიზოდი” , ავტოპორტრეტი _
სიბრძნე ხშირად განსწავლულობასთან, ცოდნასთან არ ასოცირდება. მასში მოიაზრება თავისუფლება და ზნეობა ერთად (ანუ არა „ვაკეთებ იმას, რაც მინდა”, არამედ – რაც ღირებულია), პიროვნების ავტონომიურობა და მოვლენათა არსში წვდომით ღვთაებრიობა ანუ სიახლოვე ჭეშმარიტებასთან, „შერთვა ზესთ მწყობრთა წყობისა…”.

ვარსკვლავთა ზევით, ვარსკვლავთა ზევით
არისო მხარე სამოთხისგვარი,
თავბრუდამსხმელი, როგორც ოცნება
მომჯადოები – როგორც სიზმარი.
ყველა ჩვენგანი ყოფილა როსმე
იმ საიდუმლო უცხო მხარეში
და ქვეყნად რომ ვართ, იმიტომ ვდნებით
კვალგადაუშლელ სიმწუხარეში.
მაგრამ როგორც კი გადავცილდებით
ხილული ქვეყნის იდუმალობას,
წავა, გაჰქრება ეგ სიმწუხარე
და მოგონების უსახო გრძნობა.
სული კვლავ ჰპოვებს სულთან სიყვარულს
და მეგობრობას ტკბილ ცრემლთა ფრქვევით.
ვარსკვლავთა ზევით არის ეს მხარე,
მოვალთ და მივალთ ვარსკვლავთა ზევით. („მეოთხე მხარე”) –
გალაკტიონიც ეძებდა გზებს ამ უცხო მხარისკენ და მჯერა, იპოვა კიდეც. მანამდე კი მისკენ მიმავალი ბილიკები ნისლითა და ბურუსითაა მოცული, ჩვენი სვლა კი – უცნაური, მტკივნეული სიმარტოვითა და მომქანცველი დაბნეულობით. ვარსკვლავებით მოჭედილი ცა კი ისევ შორია და დიდ საიდუმლოს ინახავს, კანტის არ იყოს…
წუთისოფლის ლამაზი სიმწუხარეა შუასაუკუნეების ჩინელი მხატვრის ამ ნახატზე (Wang Shen)

ერთხელ უნებლიეთ შევესწარი ორი ქალბატონის საინტერესო დიალოგს.

„წარმოგიდგენია?! რაც ჩემს თავს ხდება, ნამდვილი სასწაულია. ალბათ იცი, რომ რამდენიმე თვის წინ ბინა შევიცვალეთ, გადავედით უბანში, რომელიც ძალიან შორსაა იმ სკოლიდან, სადაც ჩემი ნინიკო სწავლობდა. გადაწყვეტილი მქონდა, ბინის შეცვლასთან ერთად ბავშვისთვის სკოლაც შემეცვალა, მაგრამ მან სასტიკი წინააღმდეგობა გამიწია – არსად არ გადავალ, მე ჩემს სკოლაში, ჩემს თანაკლასელებთან ერთად ყოფნა მინდაო. ვერ ვხვდებოდი, რატომ მეწინააღმდეგებოდა – სწავლით თავს არ იწუხებდა, ყველა პედაგოგი ემდურებოდა, თანაკლასელებთან მეგობრული ურთიერთობითაც არ გამოირჩეოდა… მიუხედავად ამისა, დავყევი. ვიფიქრე, მერვე კლასშია, რთული ასაკი აქვს, თავს რამე არ აუტეხოს-მეთქი. მაგრამ, ჰოი, საოცრებავ, გარკვეული ხნის შემდეგ თავად შემომთავაზა, თუ ასე ძალიან გინდა, სკოლა შემიცვალო, თანახმა ვარ, გადამიყვანე, სადაც გინდაო. რა თქმა უნდა, ძალიან გამახარა ნინიკოს გადაწყვეტილებამ, მივაკითხე ჩვენს სახლთან ახლოს მდებარე სკოლის დირექციას და სასწრაფოდ მოვაგვარე ბავშვის გადაყვანის საკითხი, რომ უცებ ისევ არ გადაეფიქრებინა. და აი, მას შემდეგ, რაც ახალ სკოლაში დაიწყო სიარული, ვეღარ ვცნობ – ადრე თუ საყვედურებით ვავსებდი და ვეხვეწებოდი, წიგნი აეღო ხელში, ახლა სულ სახელმძღვანელოებშია თავჩარგული. ხანდახან, მის გადაღლილ სახეს რომ ვუყურებ, ვეხვეწები, წიგნი გვერდზე გადადოს და სხვა საქმეს მოჰკიდოს ხელი. მასწავლებლებიც ემადლიერებიან. როგორც ჩანს, ეს სკოლა უკეთესია“, – ამბობდა ერთი.

მეორე ქალბატონი ყურადღებით უსმენდა მეგობარს. „ვერაფერს ვიტყვი, არ ვიცი, რამ იმოქმედა შენს შვილზე, მაგრამ ჩემი ბიჭი პარალელურ კლასში გადაყვანამ შეცვალა სასიკეთოდ. ნინისგან განსხვავებით, ნიკუშა თავად მეხვეწებოდა, სხვა კლასში გადამიყვანეო. სკოლის გამოცვლაზე არ მე მიფიქრია და და არც მას. შენ წარმოიდგინე, პედაგოგებიც კი არ შეცვლია, რადგან ორივე პარალელურ კლასში ერთი და იგივე მასწავლებლები შედიან. როგორც ჩანს, რაღაც სხვაშია საქმე“.

„არ ვიცი, ნამდვილად არ ვიცი, რა ხდება, რას გაუგებ ამ მოზარდებს“, – ჩაილაპარაკა ნინის დედამ. ამასობაში გაჩერებასაც მივადექით და საგონებელში ჩაცვენილი მშობლები ავტობუსიდან ჩავიდნენ.

მართლაცდა, რაშია საქმე, რატომ შეცვალა ასე ბავშვის ქცევა ერთ შემთხვევაში – სკოლის, მეორე შემთხვევაში კი კლასის გამოცვლამ? რატომ აქვს ასეთი ძლიერი გავლენა თანატოლთა ჯგუფს მოზარდის ქცევასა თუ პიროვნულ განვითარებაზე?

ვფიქრობ, ბევრი პედაგოგი დამეთანხმება, რომ ერთ სკოლაშიც კი ერთი და იმავე ასაკის მოზარდებით დაკომპლექტებული პარალელური კლასები შესაძლოა ისე განსხვავდებოდეს ერთმანეთისაგან, რომ პედაგოგებს მათთან სრულიად განსხვავებული მიდგომების, სასწავლო სტრატეგიების, კლასის მართვის, ორგანიზებისა და სწავლების განსხვავებული ფორმების გამოყენება უწევდეთ. ასე რომ, მოზარდთან ურთიერთობისას პედაგოგმა არა მხოლოდ მისი, არამედ იმ ჯგუფის თავისებურებებიც უნდა გაითვალისწინოს, რომელშიც მოზარდს უწევს ყოფნა.

იმაზე საუბრისას, რა გავლენას ახდენს მოზარდის სასწავლო მოტივაციასა და ქცევაზე ჯგუფი, პირველ რიგში, იმაზე უნდა დავფიქრდეთ, როგორი ღირებულებებია დამკვიდრებული ამ ჯგუფში, როგორია მისი ინტერესები, შეხედულებები, განწყობა-დამოკიდებულებები. ძნელი წარმოსადგენია, მოზარდი მაღალი სასწავლო მოტივაციით გამოირჩეოდეს, თუ მის კლასში ცოდნა და განათლება პრესტიჟულად არ მიიჩნევა. ამ შემთხვევაში კარგად სწავლამ შესაძლოა თანაკლასელების ირონიული დამოკიდებულებაც კი გამოიწვიოს. ამიტომ ბავშვს ურჩევნია, ჩუმად იყოს, ითამაშოს სწავლის მიმართ გულგრილი მოსწავლის როლი, თავი შეიკავოს მასწავლებლის კითხვებზე პასუხის გაცემისგან, უარი თქვას შესრულებული დავალების წრდგენაზე. ასეთი მოსწავლისთვის მაღალ აკადემიურ მოსწრებაზე ფასეული თანაკლასელების კეთილგანწყობის შენარჩუნებაა. მაშინაც კი, როცა ასეთ კლასში სწავლით დაინტერესებული რამდენიმე მოზარდია, მათ ძალიან უჭირთ უფროსების დაუხმარებლად თანაკლასელების განწყობა-დამოკიდებულებებზე ზემოქმედება, თუ კლასში ფორმალური ლიდერის პოზიცია უკავია ისეთ მოსწავლეს, რომელსაც არც გონებრივი უნარები აქვს უკეთ სწავლისთვის და არც სურვილი, რადგან მან უკვე იპოვა უმარტივესი გზა თანატოლთა შორის თავის დასამკვიდრებლად – უფროსებისადმი დაუმორჩილებლობა და „მაგარი ბიჭის“ ნიღბის მორგება.

გარდატეხის ასაკში, როდესაც დამოუკიდებლობისკენ სწრაფვა და უფროსებისათვის წინააღმდეგობის გაწევის სურვილი მეტ-ნაკლები ხარისხით თითქმის ყველა მოზარდში იჩენს თავს და „მეამბოხე“ თანატოლები ლამის გმირებად ჰყავთ წარმოსახული, ადვილი არ იქნება მათ განწყობა-დამოკიდებულებებზე გავლენის მოხდენა. არადა, ამის გაკეთება, ცოდნის გადაცემასთან ერთად, პედაგოგიური საქმიანობის ერთ-ერთ პრიორიტეტულ მიმართულებად უნდა ითვლებოდეს, თუნდაც იმიტომ, რომ, თანამედროვე მიდგომების მიხედვით, სწავლა-სწავლების მიზანი, განურჩევლად იმისა, რა ასაკის ადამიანს ვასწავლით, სამი რამაა: ცოდნა, უნარები და განწყობა-დამოკიდებულებები. ყველაზე რთული კი ამ სამიდან სწორედ განწყობა-დამოკიდებულებების ჩამოყალიბებაა. ამდენად, სასურველია, ბავშვში მათ ფორმირებაზე ზრუნვა ადრეული ასაკიდანვე დავიწყოთ, იმ პერიოდიდან, როცა მასზე ზემოქმედების უფრო მეტი ბერკეტი გვაქვს და არც ასაკობრივი სირთულეები გვიშლის ხელს.

კარგი იქნება, თუ ამ მიმართულებით მუშაობას არ ექნება მენტორული, ჭკუისდამრიგებლური საუბრების სახე და ის ბუნებრივად ჩაიქსოვება სასწავლო პროცესში. მით უმეტეს, პედაგოგებისათვის შეთავაზებული სასწავლო სტრატეგიებისა და სწავლების ფორმების მრავალფეროვნება ამის შესანიშნავ შესაძლებლობას იძლევა.

დაბოლოს, არ შეიძლება არ ითქვას, რომ მოზარდის პიროვნების, მისი ფასეულობებისა და განწყობა-დამოკიდებულებების ჩამოყალიბების პროცესი მხოლოდ ოჯახსა და სკოლაზე არ არის დამოკიდებული. თუ ცოდნა, განათლება, კულტურა, ხელოვნება ქვეყნის განვითარების პრიორიტეტულ მიმართულებად არ იქცა, აღმზრდელებს გაუჭირდებათ ღირსეული თაობის – ისეთი თაობის აღზრდა, რომელიც მომავალში ქვეყნის გაძლიერებაზე იზრუნებს.