ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, პირველ კლასში, საანბანო პერიოდში განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა დეკოდირება-კოდირებაზე მუშაობას.

დეკოდირება, ანუ გაშიფვრა არის სიტყვის გრაფიკული ხატის აკუსტიკურ ხატად კონვერტირება, ასოების ამოცნობა და მათი დაკავშირება შესაბამის ბგერებთან; ბგერების სიტყვად გამთლიანება, აკუსტიკური ხატის სიტყვის მნიშვნელობასთან დაკავშირება.

სიტყვის დეკოდირება/ცნობა ორი ძირითადი მოქმედების შესრულებას გულისხმობს: სიტყვის გონებაში გახმოვანებას (ე.წ. შინაგანი „გაბგერება“) და მისთვის მნიშვნელობის „მინიჭებას“. ეს უკანასკნელი ნიშნავს არა სიტყვისთვის ახალი შინაარსის მიკუთვნებას, არამედ მოცემულ კონტექსტში კონკრეტული ინდივიდის მიერ ამ დაწერილი სიტყვის დაკავშირებას მის მნიშვნელობასთან. მას შემდეგ, რაც სიტყვების დეკოდირება ავტომატურ რეჟიმზე გადაერთვება, მკითხველი ადვილად „გამოიხმობს“ მათ მნიშვნელობას „გონებრივი ლექსიკონიდან“, რაც წაკითხულის გააზრებას საგრძნობლად აადვილებს (კარგი სკოლა – კითხვისა და წერის სწავლება დაწყებით საფეხურზე- G-Pried-დაწყებითი განათლების პროექტი).

კომპლექსური დავალების სარეკომენდაციო ნიმუშში (ავტორი – დაწყებითი განათლების ექსპერტი, სსიპ გორის მე-8 საჯარო სკოლის მენტორი მასწავლებელი, ვერიკო სომხიშვილი) წარმოდგენილია ასო „ჟ“-ს შესწავლის ორიგინალური და საინტერესო მეთოდები, რომელიც მასწავლებელსა და მოსწავლეს საშუალებას აძლევს, ნიმუშზე დაყრდნობით, წარმატებით განახორციელოს საანბანო პერიოდის გრძელვადიანი მიზანი – დეკოდირება-კოდირება და ნებისმიერი ასოს შესწავლის პროცესი მსგავსი ეტაპებითა და ნაბიჯებით წარმართოს, სურვილისამებრ შეცვალოს და გაამდიდროს სამიზნე ცნების შესაბამისი რესურსებით და აქტივობებით.

გრძელვადიანი მიზნები – სამიზნე ცნება – დეკოდირება-კოდირება (შედეგები: (I). 2, 4, 6)

ქვეცნებები: დაწერილი სიტყვა, ასო

სამიზნე ცნების მკვიდრი წარმოდგენები – მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს, რომ:

1. წარმოთქმული სიტყვა შედგება ბგერებისგან. სიტყვის დასაწერად ვიყენებთ ასოებს, ასოები აღნიშნავს ბგერებს.
2. ასოები სხვადასხვა ნაწილისგან შედგება და სხვადასხვაგვარად განლაგდება ბადიან სტრიქონზე.
3. წერისას საჭიროა სიტყვებს შორის მანძილის დაცვა, წინადადების ბოლოს – წერტილის დასმა.
4. ასოების სიტყვებად და სიტყვების წინადადებად გამთლიანება ვარჯიშს მოითხოვს.

საკითხი: ილუსტრირებული ანბანის გვერდის შექმნა „ჟ“ ასოზე

საკვანძო შეკითხვა: როგორ შევქმნა ილუსტრირებული ანბანის გვერდი? როგორ წარმოვაჩინო ახალი ასოების ცოდნა? როგორ გამოვწერო სიტყვები? როგორ გამოვწერო წინადადება?

ქვესაკითხი: „ჟ“ ასო, ამ ასოსგან შედგენილი მარცვლები, სიტყვები, მისი ნაწილები, განაწილება ბადიანი სტრიქონის უჯრაში

კომპლექსური დავალება – ჩემი ილუსტრირებული ანბანი (საანბანო პერიოდის პროექტი)

მოამზადე ნასწავლი ასოს („ჟ“) საანბანო გვერდი შენი ილუსტრირებული ანბანისთვის.

ამისათვის:

• გამოწერე ახლად ნასწავლი ასო/ასოები და რამდენიმე ნაცნობი სიტყვა, რომლებშიც ეს ასოები გვხვდება.
• პლასტილინით ან სახატავი საშუალებებით შექმენი ისეთი სიტყვების გამოსახულება/ნახატები, რომლებიც ამ ასოზე/ასოებზე იწყება.
• დაწერე ერთი წინადადება.

დავალების შეფასების კრიტერიუმები

ნამუშევრის წარდგენისას წარმოაჩინე:

• რომელ ბგერას/ბგერებს გამოხატავს ახლად ნასწავლი ასო/ასოები (დ.1);
• რა ნაწილებისგან შედგება გამოწერილი ასოები და ბადიანი სტრიქონის რომელ უჯრებში (ზედა, ქვედა, შუა) იწერება (დ. 2);
• რამდენი ასოსგან შედგება გამოწერილი სიტყვა; რომელია ეს ასოები (დ. 1);
• რამდენი სიტყვაა შენ მიერ გამოწერილ წინადადებაში; ახსენი, საიდან ხვდები (დ. 3);
• გაწაფულად კითხულობ თუ არა ნაცნობ სიტყვებს, წინადადებებს (დ.4);
• რამდენი სიტყვაა შენ მიერ გამოწერილ წინადადებაში, ახსენი, საიდან ხვდები (დ.3).

კომპლექსური დავალების დამუშავების ეტაპები (აქტივობები, რესურსები)

ეტაპი 1. მოსწავლეებისთვის კომპლექსური დავალების/დავალებების პირობის გაცნობა

დავალების მოთხოვნების გაცნობიერება

ილუსტრირებული ანბანის განსხვავებული ნიმუშების ჩვენება

• ახსენით თქვენი სიტყვებით, რას მოითხოვს დავალება?
• რისი შესწავლა დაგჭირდებათ?
• თქვენი აზრით, რა გაგიადვილდებათ, რა გაგიძნელდებათ?
• რაში დაგჭირდებათ დახმარება?

ეტაპი 2. კომპლექსურ დავალებაზე/დავალებებზე მუშაობა, დავალების წარდგენა

ნაბიჯი 1. რომელ ბგერას/ბგერებს გამოხატავს ახლად ნასწავლი ასო/ასოები; (მკვ.1); რა ნაწილებისგან შედგება გამოწერილი ასოები და ბადიანი სტრიქონის რომელ უჯრებში (ზედა, ქვედა, შუა) იწერება (მკვ. 2).

ქვესაკითხი: ,,ჟ’’ ასო, ამ ასოსგან შედგენილი მარცვლები, სიტყვები, მისი ნაწილები, განაწილება ბადიანი სტრიქონის უჯრაში.

რესურსი 1: : g-pried საანბანო წიგნი ,,ჟირაფი ჟუჟუ“

რესურსი2. ონლაინსავარჯიშო „ჟ“ ასოს ამოსაცნობად https://learningapps.org/display?v=pb3bey7ma19

აქტივობა 1. „ჟ“ ბგერის შემცველი სიტყვების დაშლა ბგერებად და სიტყვებში „ჟ“ ბგერის ადგილმდებარეობის დადგენა: ჟირაფი, მჟავე, მანეჟი, ჟონგლიორი, ჟრიამული, ჟივჟივი, ჟღურტული.

აქტივობა 2. „ჟ“ ასოს გაცნობა და მისი ამოცნობა – შემოხაზვა სიტყვებში; მისი მოძებნა ანბანში.

აქტივობა 3. „ჟ“ ასოს ამოცნობა, შემოხაზვა და დათვლა ტექსტში ,,ჟირაფი ჟუჟუ“ –https://learningapps.org/display?v=pb3bey7ma19

აქტივობა 4. „ჟ“ ასოს ნაწილების ცნობა (იხ. დან. ასოს ნაწილების ცნობა)

აქტივობა 5. მასწავლებელი და მოსწავლეები ერთად აღწერენ (თან მიუთითებენ შესაბამის ნაწილზე) ასოს.

აქტივობა 6. ასოს გამოწერა

აქტივობა 7. გამოიცანი და დაწერე სიტყვები

შეკითხვები ცოდნის კონსტრუირების ხელშესაწყობად:

• ამ სიტყვაში მერამდენე ბგერაა „ჟ“? რომელია მისი წინა/მომდევნო ბგერა? (აქტ.1)
• რომელ ბგერას გამოხატავს ეს ასო?(აქტ.2)
• სად ხედავ „ჟ“ ასოს შემცველ სიტყვებს?
• რამდენი ასეთი სიტყვა იპოვე?
• რა ნაწილებისგან შედგება ეს ასო? როგორ ამოვიცნობ მას? (აქტ.3)
• როგორ იწერება ეს ასო ბადიან სტრიქონში? (აქტ.4,5,6, )
• როგორ გამოვიცნო და დავწერო სიტყვები? (აქტ.7)

ნაბიჯი 2. რამდენი ასოსგან შედგება გამოწერილი სიტყვა; რომელია ეს ასოები (მკვ. 1); მეორდება თუ არა გამოწერილი ასოები შენ მიერ მოფიქრებული სიტყვების სხვა ნაწილებში (შუაში, ბოლოში); რამდენი სიტყვაა შენ მიერ გამოწერილ წინადადებაში, ახსენი, საიდან ხვდები (მკვ. 3) რამდენად გაწაფულად კითხულობ ნაცნობ სიტყვებს, წინადადებებს? (მკვ.4)

რესურსი 1: : g-pried საანბანო წიგნი ,,ჟირაფი ჟუჟუ“

რესურსი 2. როდონაია, მირიანაშვილი, ვაშაკიძე, თოფაძე ,,დედაენა“, გამომცემლობა „საქართველოს მაცნე“ საანბანო ტექსტი ,,პირველად თეატრში“ გვ. 56-58

რესურსი 3. ერთობლივად შექმნილი ტექსტი „ტყის ამბავი“

აქტივობა 1. დაუკვირდით ნახატზე გამოსახულ სიტყვებს, დაითვალეთ რამდენი მარცვალია და იმდენი უჯრა გააფერადეთ.

აქტივობა 2. გააფერადე ის ნახატი, რომელშიც არის სამი მარცვალი და იწყება „ჟ“-ზე

აქტივობა 3. მოძრავი ანბანით მუშაობა. ასაწყობი წინადადება:

სიტყვების, მოკლე წინადადებების აწყობა (ჟირაფი, ჟოლო, ჟუჟუ პატარა ჟირაფია. ჟუჟუს ჟოლო უყვარს. ჟუჟუნა წვიმა მოვიდა).

აქტივობა 4. რომელ ღრუბელშია ყველაზე მეტი სიტყვა?

აქტივობა 5. წერითი სავარჯიშოები

(იხ. ტიპობრივი აქტივობები, დეკოდირება და კოდირება).

აქტივობა 6. ტექსტების („ჟირაფი ჟუჟუ“, „პირველად თეატრში“ , „ტყის ამბავი“) კითხვა სხვადასხვა სტრატეგიით (ერთობლივი კითხვა – კითხვა ქოროში, კითხვა ექოდ; ხმამაღალი კითხვა გაგრძელებით)

შეკითხვები ცოდნის კონსტრუირების ხელშესაწყობად:

• რომელია განსხვავებული სიტყვა? (აქტ.1)
• არის თუ არა დაშორება სიტყვებს შორის? (აქტ. 2)
• დასმულია თუ არა წერტილი? (მოძრავ ანბანს აუცილებლად უნდა ჰქონდეს წერტილი. თუ არა აქვს, თავად მასწავლებელმა უნდა დაამზადოს).

• სწორად არის თუ არა ჩასმული ასოები სიტყვაში?
• რომელი ხმოვნები აკლია ჩამოწერილ სიტყვებს? (აქტ.3)
• რომელ სიტყვებს შეარჩევ საანბანო გვერდზე გამოსაწერად? (აქტ. 4)
• რომელ სიტყვებს დახატავ, „პ“ ასოზე რომ იწყებოდეს?
• რა წინადადებას დაწერ?
• როგორ გააფორმებ საანბანო გვერდს?

შეძენილ ცოდნათა ინტეგრირებულად გამოყენება კომპლექსურ დავალებაში

• „ჟ“ საანბანო გვერდზე დამოუკიდებლად მუშაობა
• ილუსტრაციების შექმნა, სიტყვებისა და წინადადების შერჩევა, საბოლოო ვარიანტის მომზადება
• ნამუშევრების წარდგენა

კომპლექსური დავალების შესრულების და პრეზენტაციის პროცესში დასასმელი შეკითხვების ბანკი კონკრეტულ მოსწავლესთან ინდივიდუალური მუშაობის საწარმოებლად, თითოეული მათგანის წინსვლისა და რეფლექსიის უნარისა ხელშესაწყობად

ახსენი, რა ცოდნა შეიძინე და წარმოაჩინე კომპლექსური დავალების საშუალებით.

• რა ნაწილებისაგან შედგება შენი გამოწერილი ასოები?
• ბადიანი სტრიქონის რომელ უჯრებში (ზედა, ქვედა, შუა) იწერება?
• მეორდება თუ არა გამოწერილი ასოები შენ მიერ მოფიქრებული სიტყვების სხვა ნაწილებში (შუაში, ბოლოში)?

აღწერე, როგორ იმუშავე დავალებაზე.

• რა გააკეთე, რა თანმიმდევრობით?
• როგორ გააფორმე საანბანო გვერდი? რომელი სიტყვები და წინადადება შეარჩიე?
• გასაგები იქნება თუ არა შენი ილუსტრირებული ანბანი მკითხველისთვის?

აღწერე, რა დაბრკოლებებს წინადადებაში დავალებაზე მუშაობის პროცესში, რა დაგეხმარათ კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში.

• რა გამოგივიდათ კარგად კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის პროცესში?
• რა გაგიძნელდა, რა გაგიადვილდა? რატომ?
• მსგავსი დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია?
• შენი თანაკლასელის რომელმა ნაშრომმა მიიპყრო ყველაზე მეტად შენი ყურადღება? რატომ? რით?
• რას გააკეთებდი განსხვავებულად, ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?

ფოტო: ანი ნარიმანიძე

წყარო:  https://www.behance.net/gallery/143833917/Georgian-alphabet-?tracking_source=search_projects%7C%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98+%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98

ბოლო დროს ჩვენს მეტყველებაში ხშირად გაისმის სიტყვა „ნეირო“, „ნეირობიოლოგიით“ დაწყებული და „ნეიროგანათლებით“ დასრულებული. თუმცა რა დასრულებული… ამას სასრული არ აქვს და არ რჩება მეცნიერების, ხელოვნების, ცხოვრების არცერთი სფერო, რომელიც მსაზღვრელად მაინც არ გამოიყენებდეს სიტყვას – „ნეირო“.

რა ნეიროზეა (ნეირონზეა) საუბარი? ალბათ ყველამ იცით, მაგრამ მაინც გავიმეორებ: ნეირონი (ბერძ. νευρών — ნერვი) – კლასიკური განმარტებით, ეს არის ნერვული უჯრედი – მთავარი სტრუქტურულ-ფუნქციური ერთეული ნერვული ქსოვილისა, რომლისგანაც არის აგებული ადამიანისა და ცხოველების ნერვული სისტემა და რომელიც ინფორმაციის დამუშავებასა და გადაცემას უზრუნველყოფს ელექტრული და ქიმიური სიგნალების მეშვეობით. [1]

რა არის ნეიროგანათლება (Neuro Education )?

მარტივად რომ ვთქვათ: დღეისთვის ნეორომეცნიერებებმა დიდძალი ცოდნა დააგროვა. საჭირო ხდება, ეს ცოდნა რეალიზდეს განათლებაშიც, რაც გულისხმობს, რომ ახალ მეცნიერულ კვლევებს დაეფუძნოს ცოდნის მიღების მეთოდები სკოლებსა და უნივერსიტეტებში.

ნეიროგანათლება გვთავაზობს ტვინის გასაოცარი შესაძლებლობების უფრო ღრმა გაგებას და გამოყენებას. ეს არის სწავლის მეთოდი, რომელიც ეფუძნება იმას, თუ როგორ ამუშავებს თქვენი ტვინი ინფორმაციას. ეს კი აუმჯობესებს სწავლის პროცესს, გიქმნით პოზიტიურ განწყობას „თვითმართვითი“ სწავლის გზით, ეხმარება თქვენს ტვინს ახალი ცოდნის მიღებასა და ეფექტურ დამახსოვრებაში.

რა არის ნეიროგანათლების საკვანძო საკითხები?

ნეიროგანათლება მიზნად ისახავს ტვინის ყველა ნაწილის გააქტიურებას და ცდილობს გაიგოს ბავშვის მაქსიმალური პოტენციალი. როდესაც ბავშვის სწავლის სტილი გასაგებია, ნეიროგანათლება აღვივებს ცნობისმოყვარეობას და აადვილებს სწავლას. ნეიროგანათლებას შეუძლია,  თვითდისციპლინისა და თვითმართვის საშუალებით ბავშვში საუკეთესო უნარები გამოავლინოს, რაც, თავის მხრივ, ეხმარება მას, გახდეს დამოუკიდებელი, საკუთარი ცხოვრების მმართველი.

როდესაც 2006 წელს ჯონს ჰოპკინსის უნივერსიტეტის[2] განათლების სკოლაში პროფესორმა მერაიელ ჰარდიმენმა წარადგინა ნეიროგანათლების პროგრამა, მაშინ ამ ტერმინის შესახებ ბევრმა არც იცოდა. ჰარდიმენი ამ მიმართულებით, შეიძლება ითქვას, პიონერია და დღემდე წარმატებით აგრძელებს ამ საქმიანობას.

ბოლო დროის გამოკვლევებიდან ჯონს ჰოპკინსის უნივერსიტეტის განათლების სკოლაში აქტუალურია მეცნიერებისა და ხელოვნების ინტეგრირებასთან დაკავშირებული ნაშრომები, რომლებიც განაპირობებს ცოდნის ეფექტურ მიღებას (რის შესახებაც ვწერდი 2022 წლის სტატიებში). მაგალითად, ასეთი:

„ხელოვნების როლი სამეცნიერო შინაარსის დამახსოვრებაში“, „ხელოვნება როგორც სასკოლო განათლების ცენტრალური ნაწილი“, „განათლება და ხელოვნება: ბავშვების განათლება უნდა ეფუძნებოდეს კვლევებსა და სიხარულის სულისკვეთებას“ და სხვა.

ცოდნის მიღების ჰოლისტურობა (და, შესაბამისად, ეფექტურობა) უკავშირდება ჩვენი თავის ტვინის მარჯვენა და მარცხენა ნახევარსფეროების სინქრონულ მუშაობას.

როდესაც ბავშვები რაღაც ახალს სწავლობენ, მათ ახალი ცოდნა უკვე არსებულს უნდა დაუკავშირონ. ეს კავშირი აყალიბებს ძლიერ ნერვულ ქსელებს და აადვილებს ახალი ინფორმაციის დამახსოვრებას. რაც მეტია კავშირი, მით უკეთ „ინახება“ ცოდნა.

გამოკვლევებით დასტურდება ნეიროგანათლების შემდეგი უპირატესობები:

. სასწავლო პროცესში მასწავლებლის მთავარ როლს ანაცვლებს ინდივიდუალური სწავლების სტილი, თანაც ეს პროცესი „თვითმართვადია“; მოსწავლეს შეუძლია, გაცნობიერებულად და ხალისით ისწავლოს;

. ნეიროგანათლება ხელს უწყობს ბავშვის დაფარული ნიჭების/უნარების ამოცნობას და გამოვლენა-რეალიზაციას;

. ამცირებს ახალგაზრდების გონებრივ დატვირთვას და ქმნის სკოლაში ბედნიერ ატმოსფეროს;

. ეხმარება მოსწავლეებს, ისწავლონ შეცდომებზე;

. ეხმარება ბავშვებს, განივითარონ ის უნარები, რომლებიც გადამწყვეტია ცხოვრებაში მათი წარმატებისთვის.

„…შენს შვილებს ძალდატანებით კი არა, თამაშით უნდა ასწავლიდე, რასაც ასწავლი, თუ გინდა, უკეთ ადევნო თვალყური თითოეულის ბუნებრივ მიდრეკილებებს“.[3]

პლატონის ეს სიტყვები ციფრულ ეპოქაში შესაძლოა პარადოქსადაც კი მოგვეჩვენოს, მაგრამ შევთანხმდეთ, რომ ნეიროგანათლება ამ ეტაპზე მასწავლებლებისთვის შეიძლება იყოს დამატებითი რესურსი, რომელიც მას სწავლების შესაბამისი მეთოდების იდენტიფიცირებაში დაეხმარება.

მაგრამ რას გვიქადის ციფრული მომავალი? აი, ეს კი ზუსტად არავინ იცის…

ნეირონეტი და ნეიროკომუნიკაცია

განათლების (და ცხოვრების) სრულიად ახალ პარადიგმასთან გვაქვს საქმე, როდესაც ნეიროგანათლებას ნეირონეტის კონტექსტში განვიხილავთ.

ნეირონეტი – ეს არის ახალი თაობის (და არამხოლოდ) საკომუნიკაციო გარემო, რომელიც მნიშვნელოვნად ცვლის ადამიანის ცხოვრებას. იგი უზრუნველყოფს ადამიანების ურთიერთქმედებას ნეიროკომპიუტერული ინტერფეისების გამოყენებით. როგორც მეცნიერები მიუთითებენ, ეს კონცეფცია ყველაზე მეტად შეესაბამება ნოოსფეროს იდეებს.

აი, აქ კი შეიძლება დაიკარგოთ… და სტატიის კითხვაც კი შეწყვიტოთ. მე მაინც ჩავუღრმავდები:

ნოოსფერო[4] – ბუნებისა და საზოგადოების ურთიერთქმედების სფერო, სადაც ადამიანის გონივრული მოქმედება წარმოადგენს განვითარების მთავარ მამოძრავებელ ფაქტორს. ცნება „ნოოსფერო“ მეცხრამეტე საუკუნის დასაწყისში შემოიღეს პიერ ტეიარ დე შარდენმა და ედუარდ ლე რუამ, რომლებიც განსაზღვრავენ მას როგორც დედამიწის „მოაზროვნე“ გარსს. ვლადიმერ ვერნადსკიმ ტერმინ „ნოოსფეროს“ ახალი მატერიალური შინაარსი მისცა: მსიი განმარტების თანახმად, ნოოსფერო ბიოსფეროს ახალი უმაღლესი სტადიაა. ნოოსფერო სულ უფრო ფართოვდება და გარდაიქმნება კოსმოსის ახალ სტრუქტურულ ელემენტად. ცნება „ნოოსფერო“ გულისხმობს საზოგადოებასა და ბუნებას შორის გონივრული ურთიერთგავლენის აუცილებლობას, ეს კი მოითხოვს წარმოების გონივრულ და ეფექტურ დაგეგმვას, ბუნების გარდაქმნის ამოცანის გლობალურ გადაჭრას.

საქმე უფრო შორსაც მიდის. ეს არის ნეიროსაზოგადოების შექმნა, რაც გულისხმობს არა მხოლოდ ინფორმაციის, არამედ გამოცდილებისა და ემოციური შთაბეჭდილებების გაერთიანებას ინტელექტუალური სისტემების გამოყენებით.

ნეირონეტი (იგივე Web 4.0, კოლექტიური გონი) ინფორმაციის გაცვლის ისეთი სივრცე იქნება, რომელშიც მომხმარებლებს შორის ურთიერთზემოქმედება (ადამიანი-ადამიანი, ადამიანი-მანქანა) ნეიროკომპიუტერული ინტერფეისებით მოხდება. კომუნიკაციისთვის გამოყენებული უნიკალური სპეციალური ენით „ცოდნა გადაიტვირთება. ნეირონეტში ჩართული აქტორების ურთიერთზემოქმედება ნეიროკომუნიკაციის პრინციპებით განხორციელდება. პროგნოზების თანახმად, ნეირონეტი მასობრივად 2030-2040 წლებში გავრცელდება“.[5]

აქ გავჩერდები.

ეს შესავალი იყოს, საკმარისია იმ რთული ეპოქის გასააზრებლად, რომელშიც უკვე შევაბიჯეთ.

[1]https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98

[2] https://education.jhu.edu/research/neuro-education-initiative/

[3]  პლატონი. სახელმწიფო. წიგნი მეშვიდე. გვ. 62; გვ. 64.

[4]https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9D

[5] გურამ ჯოლია. „განათლება და დასაქმება ციფრულ გარემოში“, თბ., 2021, გვ. 262-263

რა ეხმარებათ მოსწავლეებს შედეგების გაუმჯობესებაში?

რა შეიძლება მივიჩნიოთ ქმედით, უტყუარ, მიზანმიმართულ და მხარდამჭერ უკუკავშირად?

ამის „საკვლევად და საჩხრეკად“ კითხვას საკუთარ თავს ვუსვამ:

რა დამხმარებია პროფესიული კუთხით განვითარებაში? კონკრეტული მოცემულობის გაუმჯობესებაში? რა მჭირდება უკეთესი გაკვეთილის ჩასატარებლად?

ერთ-ერთი რამ, რაც ძალიან დამხმარებია უკეთესი შედეგის მიღწევაში არის უკუკავშირი. საქმიანი და ობიექტური.

მამოტივირებელი.

შთამაგონებელი უკუკავშირი, რომელიც სისუსტეებისა და ნაკლის მითითებასთან ერთად მათ აღმოსაფხვრელ გზებსაც მაჩვენებდა.

მზაობა, ინტერესი, გამბედაობა

ამასთან, საგანგებოდაა აღსანიშნი მზაობა უკუკავშირისთვის. ეს განვითარების გზაზე გადამწყვეტი მნიშვნელობის ფაქტორად მიმაჩნია.

რას ვგულისხმობ?

ვგულისხმობ მზაობას, ინტერესსა და გამბედაობას.

უკუკავშირის მოლოდინი მღელვარე მომენტია. ჩვენ გვინდა, ჩვენ მიერ შესრულებული სამუშაო იყოს უნაკლო. გვაქვს იმედი, რომ შესრულებული დავალება კარგი, ძალიან კარგი, განსაკუთრებულია. შინაგანად გვაქვს მოლოდინი – შეგვაქონ, გვითხრან, „ყოჩაღ!“, დასვან ძახილის ნიშანი და დაგვტოვონ ამ ნეტარ თვითკმაყოფილებაში, მაგრამ ეს არ არის განვითარებისკენ მიმავალ გზაზე საჭირო ნიშნული.

„ყოჩაღ“ და „ყველაფერი საუკეთესოდაა“ – სტაგნაციისკენ, თვითკმაყოფილების ჩიხისკენ უფრო წარგვიძღვება, ამიტომ ვახსენე გამბედაობა.

გამბედაობა – ვიყოთ მზად უკუკავშირისთვის, რომელიც კრიტიკულ შენიშვნებსაც მოიცავს. ინტერესი – კონკრეტულად რა მიაჩნიათ სხვებს (გამოცდილებს) ნაკლებად წარმატებულად, მზაობა – მივიღოთ და გავითავისოთ, გავიაზროთ მიღებული უკუკავშირი. გავითვალისწინოთ/მივიღოთ/დავნერგოთ ან – არც/ან სახეცვლილად – ეს უკვე სიტუაციური „ამოცანაა“.

ატმოსფერო

სკოლაში, რომელშიც ვასწავლი, მასწავლებელთა ურთიერთთანამშრომლობის კულტურა მაღალია. ერთმანეთის გაკვეთილებზე დასწრება, დასწრების შემდეგ შეხვედრა და მეგობრულ გარემოში წარმატების/წარუმატებელი მცდელობების მიმოხილვა, მოსწავლეთა შესაძლებლობების ინდივიდუალური განხილვა, მოსწავლეების საუკეთესო ინტერესების გათვალისწინებით დღის, კვირის, სასწავლო სემესტრის, წლის დაგეგმვა სკოლის ყოველდღიური ცხოვრების შემადგენელი ნაწილია. აქვეა კვალიფიკაციის ასამაღლებელი კურსები, სემინარები, კოლეგიის ყოველკვირეული შეხვედრები, რომლებზეც დიდი დრო ეთმობა გამოცდილებების გაზიარებას, პროცესის რეფლექსიას, უკუკავშირს, კომენტარებს.

თანამშრომლობა

არასასკოლო გარემოში, შემოქმედებითი, საინტერესო პროექტის ფარგლებში კოლეგების მცირე ჯგუფში, იგივე ატმოსფეროა. ვმუშაობთ ერთ პროექტზე, სხვადასხვა მიმართულების სპეციალიზაცია გვაქვს, ერთმანეთის ნაშრომის შეფასება-კომენტირება ჩვენი სამუშაოს განუყოფელი შემადგენელია. არ გვავიწყდება კარგის აღნიშვნა და კრიტიკული შენიშვნების ფორმულირება ისე, რომ გამოსწორების, გაუმჯობესების სურვილი აღვუძრათ ერთმანეთს.

ვფიქრობ, ყველა ის მნიშვნელოვანი ასპექტი, რაც ნაყოფიერი, შედეგიანი უკუკავშირისას, განვითარებისა და გაუმჯობესებისკენ მიმართულ შეფასებას უნდა ახლდეს, პირადი გამოცდილების გაზიარებისას უკვე მონიშნულია:

გარემო და ატმოსფერო, რომელიც საუკეთესო ცვლილებების განხორციელებას შეუწყობს ხელს; კეთილგანწყობილი, მეგობრული მხარდამჭერები, რომლებიც მეგზურობას გიწევენ განვითარების გზაზე; საქმიანი, გამოსადეგი უკუკავშირი, რომელიც შეიცავს პრაქტიკულ რჩევებს, ობიექტურ შეფასებას, განმავითარებელ კომენტარებს.

ბლოგის შემდეგ ნაწილში სქემატურად, მოკლე ქვეთავებით გამოვყოფ იმ მნიშვნელოვანს, „სამახსოვროს“, რაც მასწავლებლებს უნდა გვახსოვდეს, როდესაც მოსწავლეებს ვეხმარებით, ვუსწორებთ, ვაფასებთ:

თავდაპირველად განვმარტავ, როგორ მესმის უკუკავშირი სწავლა-სწავლებისას, შეფასება – განვითარებისთვის.

რას ნიშნავს?

უკუკავშირი არის შეფასების გამომხატველი აქტი, რომლის უმთავრესი მიზანია აღძრას სურვილი, მოტივაცია ნაშრომის/შედეგის გასაუმჯობესებლად. ამასთან – მოსწავლეს, რომელსაც ამის სურვილი აღეძრა, მიეწოდოს კონკრეტული რეკომენდაცია, როგორ შეიძლება ამის განხორციელება. განმავითარებელი და პროგრესის ხელშემწყობი ეს აქტი მაშინ იქნება, თუ მოსწავლე მიხვდება, რა ნაკლი აქვს ნამუშევარს და დამოუკიდებლად შეძლებს მიღებულ უკუკავშირზე დაყრდნობით მის აღმოფხვრას ან ივარჯიშებს/დაგეგმავს სამუშაოს, რომელიც დროთა განმავლობაში დაეხმარება, გააუმჯობესოს შედეგი. ასევე მიახვედრებს, რა არის ნაშრომის ძლიერი მხარე. ასევე – მას მიეწოდება სათანადო ნიმუში, სახელმძღვანელო წესები, რომლებიც მეგზურობას გაუწევს განვითარების გზაზე. ამ პროცესში ნამუშევარი არ არის ობიექტი, რომელიც სტატიკურად ფასდება კონკრეტული ქულით. ამ პროცესში ნამუშევარი არის საშუალება, სამარჯვი, რომელიც გაუმჯობესების შესაძლებლობებს აძლევს მსწავლელს.

კარგი უკუკავშირი:

• ობიექტურ, ნათელ წარმოდგენას უქმნის მოსწავლეს ნამუშევართან დაკავშირებით;
• აღნიშნავს დადებითს (რას გაუმკლავდა კარგად) და უარყოფითს (სადაა გასაუმჯობესებელი, სად არაა ჯერ მიღწეული სასურველი ხარისხი);
• სთავაზობს გამოსწორება-გაუმჯობესების გზებს (მითითება წყაროზე, ნიმუში, გასწორებული წინადადება მონიშნული შეცდომიანი წინადადების გვერდით…);
• არის არა სტანდარტიზებული, არამედ ინდივიდუალური. მორგებული მოსწავლის კონკრეტულ საჭიროებებსა და მოცემულობაზე.

უკუკავშირის სახეები

ზეპირი (ვერბალური), არავერბალური და წერილობითი

ზეპირი კომენტარი მყისიერი რეაქციაა, ძირითადად, საკლასო აქტიურობების დროს გამოიყენება. ძალიან საფრთხილო და კარგად გასავარჯიშებელი უნარია. წამოსროლილი ფრაზა, რომელსაც მასწავლებელმა, შესაძლოა, დიდი ყურადღება არც მიაქციოს, მოსწავლისთვის შეიძლება იქცეს შემაფერხებელ, დამთრგუნველ შეფასებად. ზოგადად, საკლასო მსჯელობის, დისკუსიის დროს მასწავლებელმა თავი უნდა შეიკავოს მოსაზრებების მყისიერი შეფასებისგან. აქ სავსებით საკმარისი შეიძლება აღმოჩნდეს მადლობის გადახდა მოსაზრების გაზიარებისთვის, დამაზუსტებელი კითხვის დასმა, რაც ინტერესს გამოხატავს. დაუშვებელია მოსწავლეს მივახალოთ – არა, არაა სწორი! დაჯექი, უკეთ მოემზადე და მსგავსი. ზეპირი შეფასება ერთ-ერთი იმ საკითხთაგანია, რაზეც მასწავლებელმა საგულდაგულოდ უნდა იმუშაოს. აქ ფასდაუდებელი იქნება სწორედ დამკვირვებლების, დამსწრეების დახმარება. პროცესში ჩვენ შეიძლება „ენა გაგვექცეს“ ან იმდენად გვქონდეს გამჯდარი რომელიმე ფრაზა, რომ ვერც კი ვამჩნევდეთ. გარედამკვირვებელს არ გაუჭირდება ამის ამოცნობა და ჩვენთვის მითითება.

არავერბალურ შეფასება-უკუკავშირად მიიჩნევენ ჟესტიკულაციას, სახის გამომეტყველებას, სხვა სხეულებრივ-ფიზიკურ გამოვლინებებს, რომლებიც ჩვენს ემოციას, განწყობას ასახავს. აქაც სიფრთხილეა საჭირო. უდიერად ჩაქნეული ხელი როგორც პირდაპირი, ისე გადატანითი მნიშვნელობით, დამაზიანებელი შეიძლება აღმოჩნდეს მოსწავლისთვის.

წერითი უკუკავშირის მიწოდებას მასწავლებლები საშინაო წერითი დავალებების რვეულებსა და შემაჯამებელი ტესტების ფურცლებზე ახერხებენ. ეს საკმაოდ ხშირად გამოყენებული და შედეგიანი ფორმაა უკუკავშირისთვის. წერილობით უკუკავშირს ერთგვარი დიალოგის ფუნქცია აქვს. მასწავლებელმა ეს შეიძლება აქციოს საინტერესო აქტივობად – დაუსვას კითხვები მოსწავლეს, დაელოდოს პასუხს წერილობით.

როლების გაცვლა

მასწავლებელს შეუძლია შექმნას სათანადო ატმოსფერო ხარისხიანი, შედეგიანი უკუკავშირისთვის. ამისთვის გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ვაჩვენოთ მოსწავლეებს, რომ ჩვენ თავად ვართ მზად სასარგებლო და განმავითარებელი გზავნილებისთვის.

გიკითხავთ მოსწავლეებისთვის, რას ფიქრობენ ისინი სწავლების თქვენს მეთოდსა და სტილზე? რომელი გაკვეთილი ახსოვთ კარგად? რა ეხმარებათ განვითარებაში? რა აფერხებთ? რა არის გაკვეთილსა ან სწავლების მეთოდში ისეთი, რის შეცვლასაც ისურვებდნენ? ბოლოს როდის მიიღეთ უკუკავშირი მოსწავლეებისგან? როგორ ფიქრობთ, რამდენად გულწრფელები იქნებიან თქვენი შეფასებისას მოსწავლეები? რა ფორმით შეიძლება მათგან გულწრფელი, საქმიანი შეფასებების მიღება?

დაუსვით ეს აქტუალური კითხვები საკუთარ თავს. მოსწავლეებს. იწვნიეთ საკუთარ თავზე, როგორია შეფასებები.

ეს სასარგებლო და საჭირო სამუშაოა.

თუ თქვენ არ მიიღებთ არცერთ კრიტიკულ შენიშვნას, ეს არ ნიშნავს, რომ „ყველაფერი გენიალურადაა“ და არაფერი საჭიროებს გაუმჯობესებას.

ასე არ ხდება.

ეს ნიშნავს, რომ მოსწავლეებს არ აქვთ ნდობა, ისინი თავს იკავებენ შეფასებისგან, არ სურთ პოზიციის გაცხადება ან სათანადოდ არ აქვთ განვითარებული კრიტიკული აზროვნების უნარი. ნებისმიერ შემთხვევაში, ყველაზე საგულისხმო „შეფასებად” სწორედ ეს უნდა მიიჩნიოთ.

რა კარგი იქნება, სკოლებში მოზარდები, ამ ქვეყნის მოქალაქეები, ბავშვობიდან რომ მივაჩვიოთ საინტერესო და განმავითარებელი უკუკავშირის მოსმენას, მოსმენილის ჯეროვნად გაგებასა და გააზრებას, რომ შევქმნათ კეთილგანწყობილი გარემო და ატმოსფერო, დავნერგოთ უკუკავშირი, რეფლექსია, როგორც აუცილებელი „ჰიგიენური პროცედურა“. განმავითარებელი. სასარგებლო. საჭირო.

კრიტიკისა და უკუკავშირის ჯეროვნად მიღება პიროვნული განვითარების გზაზე უმნიშვნელოვანესი უნარია, მის გაცემასაც და მიღებასაც კი ყოველდღიური ვარჯიში სჭირდება.

ძვირფასო მშობლებო/აღმზრდელებო, მინდა გითხრათ, რომ ემოციურად წიგნიერი ბავშვები გაცილებით უფრო გონიერები, კეთილები, ბედნიერები და ოპტიმისტები არიან. ბავშვის მომავალი ცხოვრების წარმატებულად წარმართვისთვის ემოციური ინტელექტის მნიშვნელობა მრავალ ქვეყანაში ჩატარებულმა კვლევებმა დაადასტურა. ის პატარები, რომელთაც შეუძლიათ გრძნობების არავერბალური სიგნალებით ამოცნობა მეტად გაწონასწორებულები, პოპულარულები, მგრძნობიარეები არიან. ისინი ადვილად ურთიერთობენ თანატოლებთან. ასევე, გაცილებით ჯანმრთელები არიან და კარგი აკადემიური უნარები აქვთ.

მშობლებსაც სჭირდებათ ემპათიის უნარი, რომელიც შვილებთან ურთიერთობების წარმართვაში დაეხმარებათ. ზუსტად, ამ საკითხზე ესაუბრება უფროსებს ამერიკელი ფსიქოლოგი Michele Borba თავისი „ემპათიური ბავშვებით“.

Michele Borba – არის მრავალი წიგნის ავტორი, რომლებიც ბესტსელერებად არის აღიარებული და მათი უმრავლესობა 19 ენაზეა ნათარგმნი. ის არის ექსპერტი ბავშვთა აღზრდის საკითხებში, ყოფილი პედაგოგი, რომელსაც სპეციალური განათლება აქვს მიღებული შშმ ბავშვებთან მუშაობის სფეროში. მან სან-ფრანცისკოს უნივერსიტეტში მიიღო დოქტორის ხარისხი პედაგოგიურ ფსიქოლოგიაში. Michele Borba მთელი მსოფლიოს მასშტაბით კონსულტირებას უწევდა მშობლებსა და პედაგოგებს. მას მიღებული აქვს სხვადასხვა ჯილდო. ფსიქოლოგი ასევე, ცნობილია, როგორც ახალგაზრდებში ბულინგისა და ძალადობის პრევენციის სპეციალისტი. ის ცხოვრობს კალიფორნიის შტატში მეუღლესთან ერთად, ჰყავს სამი ზრდასრული ვაჟიშვილი.

ამ სტატიაში ემპათიასა და კითხვის უნარებს შორის კავშირზე ვისაუბრებთ, ანუ დაინტერესებული მკითხველი გაიგებს მისთვის უკვე ნაცნობი ავტორის მოსაზრებას აღნიშნულ თემასთან დაკავშირებით. მშობლების უმრავლესობას ეჭვი არ ეპარება, რომ კითხვა აუმჯობესებს შვილების აკადემიურ შედეგებს. ნაკითხი მოზარდები უკეთეს კოლეჯებში აბარებენ, კარგად სწავლობენ და მომავალში სხვებთან შედარებით უფრო მაღალ ანაზღაურებად სამსახურს შოულობენ. მაგრამ, სავარაუდოდ ბევრმა არ იცის, რომ მკითხველი ბავშვები და მოზარდები უფრო ჭკვიანები და ასევე უფრო მეტად კეთილები ხდებიან! კითხვის სიყვარული, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ის მკითხველს სიამოვნებას ანიჭებს – დადებითად აისახება მისი მომავალი ცხოვრების ყველა ასპექტზე.

თანამედროვე ციფრული ეპოქა და ცხოვრების აჩქარებული ტემპი, ხელს არ უწყობს ბავშვებში კითხვის უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბებას. საყოველთაოდ ცნობილია, რომ ბავშვებს წიგნის კითხვას ელექტრონული მოწყობილობების ყურება, თამაში და მოსმენა ურჩევნიათ. ამას ემატება მშობლების მოუცლელობა, რომლებიც ასევე სულ უფრო მეტად არიან გაჯეტებით მოცული, ვიდრე ბეჭდური პროდუქციით და შვილებს ვეღარ აძლევენ წიგნის კითხვის მაგალითს. ყველაზე მნიშვნელოვანი კი ბავშვების სკოლაში, სპორტულ მოედნებსა და სხვა დაწესებულებაში სიარულის გამო გადატვირთულობაა. კვლევებმა აღმოაჩინა, რომ ელექტრონული მოწყობილობებიდან კითხვის პროცესით სიამოვნების მიღება სამჯერ ნაკლებია ნაბეჭდი წიგნების კითხვასთან შედარებით. ასევე, აუცილებელია მასწავლებლებმა, მშობლებმა და აღმზრდელებმა იცოდნენ, რომ სამეცნიერო-პოპულარული ლიტერატურის კითხვა ავითარებს წერით უნარებს, მხატვრული ლიტერატურა კი – ემპათიას, თანაგრძნობას, ტოლერანტობას „განსხვავებული“ ადამიანების მიმართ.

ვიმედოვნებ, – განაგრძობს Michele Borba, – ყველა განათლებულ ადამიანს მოეხსენება, რომ ნაწარმოებში კარგად დაწერილი პასაჟი, მკითხველს აიძულებს, დაფიქრდეს, ის აღვიძებს გრძნობებს წიგნის გმირების მიმართ. გადაჰყავს ადამიანი სხვა სამყაროში და პირდაპირი მნიშვნელობით ეხმარება მკითხველს „გონების განათებაში“. ახლა უფროსებს მინდა შევთავაზო ჩემეული ხედვა, როგორ განუვითარონ ბავშვებს კითხვისადმი ინტერესი.

• სახლში ბევრი წიგნი უნდა იყოს, რათა ბავშვისთვის/მოზარდისთვის შესაძლებელი გახდეს არჩევანის გაკეთება! იკითხეთ წიგნები (ან თუნდაც უსმინეთ აუდიო ვერსიას მანქანაში) მთელმა ოჯახმა ერთად;
• შეარჩიეთ წიგნები შვილების ინტერესების გათვალისწინებით! თქვენს შვილს ცხოველები უყვარს? შესაბამისი მხატვრული ლიტერატურა შესთავაზეთ. სპორტი იტაცებს? მოგზაურობა? – შეარჩიეთ ამ შინაარსის მხატვრული ლიტერატურა;
• ბავშვებისთვის შერჩეული წიგნები სასურველია, შეესაბამებოდეს მისი კითხვის უნარის რეალურ დონეს! მხატვრული ნაწარმოების შინაარსი უნდა ასახავდეს ბავშვის ასაკს, იმას, თუ რომელ კლასში სწავლობს და ასევე მისი შემეცნებითი უნარის არსებულ დონეს;
• ითხოვეთ სპეციალისტების დახმარება! მაგალითისთვის ბიბლიოთეკარებს შეუძლიათ ძალიან ბევრი და სასარგებლო რჩევა მოგცენ;
• განაგრძეთ ხმამაღალი კითხვა! არ შეწყვიტოთ ბავშვისთვის კითხვა მაშინაც კი, როცა მან უკვე თავად ისწავლა კითხვა. შეარჩიეთ ისეთი წიგნი, რომელიც მეტ-ნაკლებად საინტერესო იქნება მთელი ოჯახისთვის. ბავშვისთვის აუცილებელია, მშობელს წიგნით ხელში ხედავდეს. ეს ხელს შეუწყობს მისი კითხვისადმი სიყვარულის ჩამოყალიბება-განმტკიცებას.

მშობლებსა და აღმზრდელებს შესანიშნავად მოეხსენებათ, რომ – ვკითხულობთ ამერიკელი ავტორის ნაშრომში – ბავშვების რეაქციების წინასწარ გათვლა პრაქტიკულად შეუძლებელია. უფრო ხშირად, ემპათია სპონტანურად იღვიძებს. ამიტომ, თუ თქვენ შეამჩნიეთ, რომ ბავშვი წიგნის (ან თუნდაც ფილმის) შთაბეჭდილების ქვეშ მოექცა, დააფიქსირეთ ეს მომენტი. პატარებისთვის აუცილებელია, ჰქონდეთ ინტერესი, რომელიც უნდა გამოვიყენოთ წიგნების კითხვის ინტერესის განსამტკიცებლად. ამისთვის:

• გამოყავით დრო კითხვისთვის. ბავშვები ხშირად „წუწუნებენ“, რომ სიამოვნებისთვის კითხვას დროის სიმცირის გამო ვერ ახერხებენ. ამიტომ შვილთან ერთად გადახედეთ მისი დღის გრაფიკს, რათა „აღმოაჩინოთ“ ისეთი საქმიანობა, რომელსაც ადვილად ჩაანაცვლებთ კითხვით. მაგალითად: ვიდეოთამაში, ტელევიზორის ყურება;
• შეარჩიეთ თქვენი ოჯახისთვის შესაფერისი კითხვის რიტუალი – აივანზე, ბუხართან, ძილის წინ, კვირა დღეს სახლის ეზოში… ამით უფროსები ეუბნებიან ბავშვებს, რომ კითხვა ძალიან „სასიამოვნოა“;
• ბავშვებში ემპათიის უნარის გამოსამუშავებლად კარგია პერიოდულად ფილმების საოჯახო ჩვენების მოწყობა. ფილმი საგულდაგულოდ უნდა შეირჩეს და აუცილებელია, მშობელმა ის წინასწარ ნახოს;
• წიგნის კითხვის ან ფილმის ყურებისას შეჩერდით და შვილებს შესთავაზეთ თავად განაგრძონ სიუჟეტი. მოიფიქრონ, როგორ მოიქცეოდა ის, მთავარი გმირის ადგილას რომ ყოფილიყო. ამით ასწავლით ბავშვებს სხვისი თვალსაზრისის გააზრებას, მის მიმართ ემპათიის უნარის გამომუშავებას. როდესაც წიგნის კითხვას (ან ფილმის ყურებას) დაასრულებთ, კენჭი უყარეთ საუკეთესო ვარიანტს;
• საკუთარ მაგალითზე ასწავლეთ შვილებს გრძნობებზე საუბარი, მათი გაზიარება. როდესაც წიგნს კითხულობთ ან ფილმს უყურებთ, არ მოერიდოთ, საკუთარი ემოციები დაანახოთ ბავშვებს. ამით მათ მეტად დაუახლოვდებით და გულწრფელობასაც ასწავლით. გრძნობებზე საუბარი, მათი განხილვა ხელს უწყობს ბავშვების ემოციური ინტელექტისა და ემპათიის განვითარებას;
• თუ პატარებს ნახატებიან წიგნს უკითხავთ, კარგი იქნება ჰკითხოთ შვილებს, მათი აზრით, რა ემოციას გამოხატავს ესა თუ ის ილუსტრირებული პერსონაჟი. ბრაზობს? – მართალია. შენ როგორ ფიქრობ? რატომ? ამ პერსონაჟის მიმიკა რას გამოხატავს? პატარას შესთავაზეთ თავადაც გაიმეოროს პერსონაჟის მიმიკა;
• ბავშვებმა უნდა ისწავლონ ემოციების გარჩევა არა მხოლოდ სახის მიმიკებითა და სხეულის ენით, არამედ ინტონაციითაც. ამიტომ მშობლებმა წიგნები შესაბამისი, მკაფიო გამოთქმით უნდა იკითხონ. ამგვარად პატარები ისწავლიან, რომ ადამიანების ხასიათი შესაძლებელია ხმის ტემბრითაც გამოიხატებოდეს. სცადეთ, ერთი და იგივე ნაწყვეტი წაიკითხოთ განსხვავებული ინტონაციით (მოწყენილობა, სიხარული, დაღლილობა, სევდა ან ბრაზი). შესთავაზეთ ბავშვებს, გამოიცნონ ემოციები ხმის ტემბრითა და ინტონაციით;
• უსმინეთ აუდიოწიგნებს. ისინი ავითარებენ სმენითი აღქმის უნარს და დიდი ხნის განმავლობაში რჩებიან ბავშვების მეხსიერებაში. ძალიან მოსახერხებელია მსგავსი აქტივობები მაშინ, როდესაც ოჯახის წევრები ავტომობილით მგზავრობენ;
• ბავშვების გარკვეული ნაწილი ფიქრობს, რომ მას თანატოლები დასცინებენ, თუ წიგნით ხელში დაინახავენ. ამიტომ კარგი იქნება თუ უფროსები მკითხველთა კლუბებს ჩამოაყალიბებენ. კლუბებში შესაძლებელია, გაერთიანდნენ ბავშვები და მშობლები ერთად, რაც უკვე აპრობირებული ხერხია კითხვის სიყვარულის გასაღვივებლად. კლუბის წევრი ბავშვები სიამოვნებით კითხულობენ, რადგან მიაჩნიათ, რომ ამას სხვების „დასახმარებლად“ აკეთებენ;
• შეგიძლიათ, გამოიყენოთ კიდევ ერთი აქტივობა, – მოუწოდებს მშობლებს Michele Borba და განაგრძობს, – სინქრონული კითხვა, ანუ მშობლებმა და შვილებმა ერთად უნდა წაიკითხონ ერთი და იგივე წიგნი და დროდადრო ერთმანეთს საკუთარი მოსაზრებები გაუზიარონ.

ამ სტატიის შესაჯამებლად უნდა ითქვას, რომ წიგნების კითხვა აღვიძებს ბავშვებში ემოციურობასა და ცნობისწადილს, ქმნის სასიამოვნო მოგონებებს და გზას უხსნის უცხო სამყაროების შემეცნებას. კარგი წიგნი გაცილებით მეტად აღვივებს ემპათიას, ჰუმანურ მსოფლხედვას, ვიდრე ნებისმიერი ბრძნული ლექცია. თანამედროვე თაობა უფრო ხშირად მესენჯერში ვირტუალური წერა-კითხვით არის დაკავებული და ძალიან ცოტას კითხულობს. უფროსების ამოცანა უნდა იყოს, შეცვალონ ეს რეალობა, რათა ბავშვებმა შეძლონ ემპათიის უნარის განვითარება, რის შედეგადაც მათ გაუადვილდებათ საკუთარი თავის შემეცნება და უკეთ გაიგებენ სხვა ადამიანების ქცევის მოტივს.

ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით საგანთა სწავლა-სწავლების მიზანია მყარი, დინამიკური და ფუნქციური ცოდნის კონსტრუირება, მოსწავლის ინტერესებისა და მიდრეკილებების გამოვლენა, დამოუკიდებელი სწავლის უნარისა და შრომისუნარიანობის განვითარება, აქტიური პიროვნების ფორმირების ხელშეწყობა. მოაზროვნე, მაძიებელი, ახლის შემოქმედი, წიგნიერი, ინფორმირებული და პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონე მოქალაქის ჩამოყალიბება, რომელსაც შეუძლია გადაწყვეტილებების დამოუკიდებლად მიღება, საკუთარი მიღწევების გამოყენება ახალი მატერიალური, ინტელექტუალური თუ სულიერი ღირებულებების შესაქმნელად.

სწავლა-სწავლების პროცესში მოსწავლეს უნდა განუვითარდეს შემდეგი გამჭოლი უნარები და ღირებულებები: პასუხისმგებლობა, პრობლემის გადაჭრა, კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნება, თანამშრომლობისა და კომუნიკაციის უნარები, ეთიკური ნორმების დაცვა, მეწარმეობის, ინიციატივების გამოვლენა და საქმედ ქცევა, დროსა და სივრცეში ორიენტირება, სწავლის სწავლა – დამოუკიდებლად საქმიანობა, ინფორმაციული და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენება. მეტად მნიშვნელოვანია კვლევითი უნარების განვითარება.

ამ მიზნების მიღწევა წარმოუდგენელია მოსწავლეთა ინტერესების გათვალისწინების გარეშე. მასწავლებელი უნდა იკვლევდეს საკუთარი მოსწავლეების შესაძლებლობებს, ინტერესებსა და მისწრაფებებს.

გასული სასწავლო წლის გაზაფხულზე ჩავატარე სკოლის საჭიროების კვლევა. კვლევის მიზანი გახლდათ მოსწავლეთა ინტერესების გათვალისწინება სასწავლო პროცესში დასაგეგმი აქტივობების გასათვალისწინებლად. მრავალფეროვანი სასწავლო მიდგომების განხორციელება მნიშვნელოვანია როგორც ფორმალური, ასევე არაფორმალური განათლების მიმართულებით. ჩემი კვლევის მიზანი გახლდათ, გამერკვია, რა მოსწონთ მოზარდებს, სწავლების რომელ ფორმაზე გავამახვილო ყურადღება მომავალში თითოეული მოსწავლის შესაძლებლობის და სურვილის გათვალისწინებით.

კვლევის ერთი მნიშვნელოვანი კითხვა გახლდათ:

რომელ აქტივობას ანიჭებთ უპირატესობას საკუთარი შეხედულების გათვალისწინებით?

ა) კომპლექსური დავალებები

ბ) STEM პროექტი „ჩხირკედელა“

გ) ინტეგრირებული გაკვეთილები

დ) პროექტებით სწავლება

ე) მოსწავლეთა კონფერენციები

ვ) საწრეო -საკლუბო მუშაობა

ზ) სახალისო კონკურსი „მოაზროვნე“

წარმოგიდგენთ გამოკითხვის შედეგებს წრიული დიაგრამის საშუალებით:

სურათზე ხედავთ პროცენტულად როგორ გადანაწილდა მოსწავლეთა მიერ შერჩეული პრიორიტეტული სწავლების ფორმები. ამ შედეგებით ბევრი მიმართულებით შეიძლება ანალიზის გაკეთება. პირველი და უმნიშვნელოვანესი გახლავთ მოსწავლეთა ინკლუზიური შესაძლებლობები. მოზარდი სწავლების იმ ფორმას ანიჭებს უპირატესობას, რაც მის ინტერესებს ყველაზე მეტად ესადაგება.

კვლევაში მონაწილეობდა 63 მოზარდი.

მოსწავლეთა 22%-ს ყველაზე მეტად მოსწონს კომპლექსური დავალებებით მუშაობა. ეს შედეგი არ გახლავთ შემთხვევითი. ეროვნული სასწავლო გეგმაში განისაზღვრა პიროვნების განვითარებაზე ორიენტირებული კონსტრუქტივისტული საგანმანათლებლო კონცეფცია, სწავლა-სწავლების 5 პრინციპი. კომპლექსური დავალება გახლავთ მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული მიზნების მიღწევის საუკეთესო საშუალება. მოსწავლეებს ეძლევათ შემოქმედებითი უნარების გამოხატვის თავისუფლება. სწორედ ამით არის ორიგინალური და განსაკუთრებული მოსწავლეზე ორიენტირებული – ახალი სკოლის მოდელი. ეს სწორედ ის პრინციპებია, რომელთა სასწავლო პროცესში განხორციელების გარეშეც წარმოუდგენელია გრძელვადიანი სასწავლო მიზნების მიღწევა. სწავლა-სწავლების პროცესში მეტად მნიშვნელოვანია მოზარდის ინდივიდუალური საჭიროებების გათვალისწინება. შემეცნების პროცესში უმნიშვნელოვანესია მოდალობების გათვალისწინება. არსებობს მოდალობის ოთხი ძირითადი ტიპი: ვიზუალური, სმენითი, კინესთეტური და ციფრული. განათლების სისტემის ყველაზე დიდ გამოწვევად რჩება ინკლუზიური საჭიროებების სრულყოფილად გათვალისწინება, რაც დაკავშირებულია უამრავ, მათ შორის ფინანსურ პრობლემებთან.

ჩვენს რეალობაში კომპლექსური დავალებები გახლავთ ყველაზე მოსახერხებელი ფორმა დიფერენცირებული მიდგომების გასათვალისწინებლად. მრავალფეროვანი დავალებებიდან მოსწავლე აუცილებლად პოულობს აქტივობის ფორმას, რაც მას მოსწონს და შეუძლია. შესაბამისად, არცერთი მოზარდი არ რჩება სასწავლო პროცესის მიღმა. სწორედ ამიტომ მოსწონთ მოსწავლეებს კომპლექსური დავალებებით მუშაობა.

მომავალში პედაგოგებს გვმართებს მეტი ძალისხმევა სწავლების პროცესში კომპლექსური დავალებების უფრო აქტიურად დასანერგად.

მოსწავლეთა 18% უპირატესობას ანიჭებს საწრეო და საკლუბო მუშაობას. სასკოლო კლუბებისა და წრეების ძირითად მიზნებს წარმოადგენს მოსწავლეთათვის წარმოშობილი პრობლემური თუ საინტერესო საკითხების განხილვა. არაფორმალური განათლების მიწოდების დროს ძალიან დიდი მნიშვნელობა ენიჭება უშუალო გარემოს შექმნას, მონაწილეთა დაახლოებასა და უკეთ გაცნობას, მათი ძლიერი მხარეების, მისწრაფებების გამოკვეთას. ამ კუთხით დიდ როლს თამაშობს მრავალფეროვანი აქტივობებით დატვირთული სასკოლო წრეები და კლუბები.

არაფორმალური გარემო მეტად უწყობს ხელს მოსწავლეთა დამეგობრებას, საერთო ინტერესების გამოკვეთას, რაც ეხმარებათ მათ ერთად დაგეგმონ და განახორციელონ მიზანმიმართული და პროდუქტიული საქმიანობა. ასევე, სხვადასხვა საგანმანათლებლო აქტივობების ორგანიზება მოსწავლეთა პრაქტიკული და თეორიული უნარების განვითარებისათვის.

მოსწავლეებს ეძლევათ საშუალება, თავად მოიძიონ და დაახარისხონ საჭირო ინფორმაცია. მოზარდს შეუძლია თავად აირჩიოს საგანი, რომელშიც არაფორმალურ გარემოში მეტად გაიღრმავებს ცოდნას. არასაგაკვეთილო პროცესში მას შეუძლია მეტი დრო დაუთმოს მისთვის პრიორიტეტულ და საინტერესო საკითხების დასწავლას.

გამოკითხულ მოსწავლეთა ასევე 18%-ისთვის პრიორიტეტულია სკოლაში STEM კლუბების მუშაობა. განათლების სისტემას უწევს ადაპტირება საზოგადოების ახალ ტენდენციებსა და საჭიროებებთან. ინოვაციური ტექნოლოგიების გაჩენასთან ერთად აუცილებელი ხდება მომავალმა თაობამ ისწავლოს ციფრული ტექნოლოგიებით გარშემორტყმულ საგანმანათლებლო გარემოში. STEM განათლება ეს არის ახალი თაობების მომზადება, რათა მათ შეძლონ ივარჯიშონ ისეთ სამუშაოებზე, რაც სამომავლოდ დაეხმარებათ იმ ტექნოლოგიურ ცვლილებებთან ადაპტირებაში, რასაც ძალიან სწრაფად გვთავაზობს ჩვენი საუკუნე. STEM განათლება არის ბავშვების მომავლის გასაღები – მოზარდები სწავლობენ გუნდურ მუშაობას, ერთობლივად გადაწყვეტილებების მიღებას, უვითარდებათ პრობლემების შემოქმედებითად გადაჭრის და გამომგონებლობის უნარები.

STEM სწავლება ასტიმულირებს მოსწავლის თვითშეფასებას და თავდაჯერებულობას, ასევე ემოციების უკეთ მართვას. ის აძლიერებს ლოგიკურ აზროვნებას, კრეატიულობას და წარმოსახვას. ავითარებს მოტორულ უნარებს. სულ უფრო პოპულარული ხდება განათლებაში რობოტიკის დანერგვა, რაც მნიშვნელოვანსა და აუცილებელს ხდის მოსწავლემ შეისწავლოს ელექტრონიკა, პროგრამირება, მექანიკა. კვლევებით დადგენილია, რომ მომავალი თაობის 65% სამომავლოდ განიხილავს პროფესიებს, რომლებიც ჯერ არ არსებობს და რომლებიც წარმოიქმნება მზარდი ტექნოლოგიური საჭიროებების გამო.

STEM სწავლებას აქვს განვითარების კოგნიტიური უპირატესობები, უბიძგებს მოსწავლეებს, იფიქრონ ჩარჩოს მიღმა და მოისაზრონ პრობლემების კრეატიული გადაწყვეტილებები. მარტივად პასუხობენ კითხვებს „რატომ“ და „როგორ“. მოსწავლეებში ცნობისმოყვარეობის გაჩენა გულისხმობს, რომ სამომავლოდ ისინი უფრო მოწადინებულნი იქნებიან ექსპერიმენტებისა და ახალი აღმოჩენებისათვის. მეტ დროს და ენერგიას დახარჯავენ საკუთარი განათლებისათვის.

STEM-ის საშუალებით მოსწავლეები აცნობიერებენ, რომ უფრო ეფექტურია ლიდერობისა და კომუნიკაციის უნარების გამოვლენა საერთო მიზნების უფრო სწრაფად მისაღწევად. როდესაც ბავშვები მუშაობენ გუნდზე ორიენტირებულ გარემოში, სწავლობენ, როგორ იმუშაონ თანატოლებთან, მზად არიან კავშირების დასამყარებლად მომავალ კარიერასთან დაკავშირებულ და ქსელურ საინტერესო ღონისძიებებში.

სახალისო კონკურსი „მოაზროვნე“ მნიშვნელოვანი მოსწავლეთა 17%-ისთვის. კონკურსი „მოაზროვნე“ გახლავთ ჩემი ავტორობით შექმნილი პროექტი. მოსწავლეები სახალისო, ლოგიკაზე დაფუძნებული კითხვებით იღრმავებენ ცოდნას ფიზიკასა და მათემატიკაში. „მოაზროვნე“ დაფუძნებულია კონკურენტული სწავლების ფორმაზე. კონკურენცია ხომ საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, სწრაფად მიაღწიონ შედეგს. ხელს უწყობს მოსწავლეებში სწრაფი აზროვნების განვითარებას. სტიმულს აძლევს მათ წინსვლას, პროგრესს. მოსწავლეებს უჩნდებათ ლიდერობის სურვილი.

კონკურსის მიზანია, ხელი შეუწყოს მოსწავლეთა დამოუკიდებლად და სწრაფად აზროვნების უნარების განვითარებას; ისინი ერკვევიან საკუთარ შესაძლებლობებში. ასევე, ხელს უწყობს მოზარდის მიზანდასახულობას და მოტივაციის ამაღლებას, სხვისი ცოდნისა და ერუდიციის პატივისცემას.

მსგავსი კონკურსები შესაძლებელია ჩატარდეს ნებისმიერი საგანში ან საგნობრივი მიმართულების გათვალისწინებით.

კონფერენციებს უპირატესობას ანიჭებს მოსწავლეთა 8%. სასწავლო კონფერენცია ხელს უწყობს, მოსწავლეს განუვითარდეს დამოუკიდებლად მუშაობისა და ნაშრომის საჯაროდ პრეზენტაციის უნარი. არჩეული თემის ირგვლივ იძენენ ღრმა თეორიულ თუ პრაქტიკულ ცოდნას. ასეთი ღონისძიების ჩატარების დროს უნდა გავითვალისწინოთ მოზარდთა ინტერესები, ამიტომ სასურველია კონფერენციის იდეა მოიცავდეს ყველა საგნობრივ მიმართულებას. თავად აარჩიონ, საგანი, თემა, ხელმძღვანელი. ასეთ პირობებში ისინი უფრო თავისუფალი და ლაღი ხდებიან – სიხარულით ამზადებენ პრეზენტაციებს და ასევე სიხარულით ელოდებიან კონფერენციის ჩატარებასა და იმ პრიზებს, რომლებსაც დამსახურებულად მოიპოვებენ.

 მოსწავლეთა 8%-ისთვის ყველაზე მისაღებია პროექტებით სწავლება. პროექტით სწავლება პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლების ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული მეთოდია. პროექტით სწავლება იძლევა აქტიური და მიზანმიმართული სწავლის საშუალებას. პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლებისას მოსწავლე აწყდება პრობლემას, რომლის გადაჭრაც უჭირს მხოლოდ იმ ცოდნით, რომელიც აქვს მას. ამ მიზნით იგი არკვევს, რისი ცოდნაა საჭირო დასმული პრობლემის უკეთ გასაგებად. ამ პროცესში მოსწავლე აქტიურია, მიმართავს თვითგანათლებას, ეძებს საჭირო ინფორმაციას (წიგნებს, გამოკვლევებს, ანგარიშებს, ელექტრონულ ინფორმაციას) და ა.შ. ამის შემდეგ მოსწავლე, აღჭურვილი ახალი ცოდნით, კვლავ უბრუნდება პრობლემას და ახერხებს მის გადაჭრას.

21-ე საუკუნის მოსწავლისათვის ცოდნის დაგროვებასთან ერთად მნიშვნელოვანია იმ უნარ-ჩვევების დაუფლება და განვითარება, რომლებიც მას მთელი ცხოვრების განმავლობაში კონკურენტუნარიანსა და წარმატებულს გახდის. სასწავლო პროექტი არის კონკრეტული პრობლემის გადაჭრის ან ინიციატივის განხორციელებისკენ მიმართული მრავალფეროვანი სამუშაო, რომლის დროსაც ვითარდება შემოქმედებითი, თანამშრომლობის, საკომუნიკაციო და კვლევითი უნარები.

პროექტებით სწავლება ასევე ხელს უწყობს საგანთაშორის კავშირებს და სწავლების ინტეგრაციას. საინტერესოა მოსწავლეებმა იმუშაონ როგორც სასწავლო კვლევით, ასევე სოციალური ხასიათის პროექტებზე. სწორედ ამ კონტექსტების გათვალისწინებითაა საინტერესო და მნიშვნელოვანი პროექტებით სწავლება.

მოსწავლეთა 5%-ისთვის ყველაზე საინტერესო ინტეგრირებული გაკვეთილებია. სამეცნიერო დარგების მრავალფეროვნების მიუხედავად, სამყარო ერთიანია და საერთო კანონზომიერებებს ემორჩილება. სხვადასხვა საგნად დანაწევრებული სამყაროს აღქმა და სწავლა მოზარდისთვის არ არის მარტივი. ჩვენი მიზანი არ არის ახალგაზრდებს მხოლოდ ცალკეული საგნები ვასწავლოთ, არამედ ჩვენ ისინი უნდა მოვამზადოთ და აღვზარდოთ საღად მოაზროვნე ადამიანებად. მოზარდს უნდა განვუვითაროთ სააზროვნო უნარები, რათა მათ შეძლონ ცალკეულ დისციპლინებში ნასწავლი კონცეფციების სინთეზი.

სკოლაში ბავშვები ბევრ ისეთ საგანს სწავლობენ, რომლებიც ერთმანეთთან ნაკლებად არის დაკავშირებული. განათლების მიზანია, მოსწავლეებს სკოლის დასრულების შემდეგ დამოუკიდებელი ფრაგმენტებისგან სამყაროს მთლიანობის წარმოდგენა შეექმნათ. სწორედ ამიტომ, მეტად მნიშვნელოვანია, პედაგოგები პერიოდულად ახორციელებდნენ ინტეგრირებულ აქტივობებს. ინტეგრირებული გაკვეთილის მიზანი და დანიშნულებაა, მოსწავლეებს ვაჩვენოთ, ავუხსნათ და დავაფიქროთ იმაზე, რომ მეცნიერების ყველა დარგი ემსახურება კაცობრიობის განვითარებას და ადამიანს, რათა მან სამყარო აღიქვას როგორც მთლიანობა.

ვფიქრობ, კვლევაში დაბალი პროცენტული მაჩვენებლის (5%) გაზრდა შესაძლებელია მეტი ინტეგრირებული გაკვეთილის ჩატარებით.

შესაძლებელია, ჩემს კვლევაში განხორციელებული და განხილული აქტივობების გარდა, ზოგიერთი მოსწავლისთვის სხვა რამ იყოს პრიორიტეტული. ამიტომ მასწავლებელი განუწყვეტლივ უნდა აკვირდებოდეს საკუთარ მოსწავლეებს და მათ მისწრაფებებს, რაც აუცილებლად უნდა გაითვალისწინოს საკუთარ პედაგოგიურ საქმიანობაში.

გასათვალისწინებელია ის გარემოებაც, რომ შეიძლება, ერთ კონკრეტულ მასწავლებელს გაუჭირდეს ყველა ამ მიმართულების დაფარვა ერთი სასწავლო წლის განმავლობაში. ამიტომ, სასურველია, წლის დასაწყისში პედსაბჭოსა და კათედრის სხდომებზე მოხდეს პედაგოგთა ერთიანი სამუშაო გეგმის შედგენა, აქტივობების გადანაწილება. მთავარია, ასეთი ან სხვა უკეთესი და საინტერესო აქტივობები აუცილებლად შევთავაზოთ მოსწავლეებს.

გამოყენებული ლიტერატურა:

ეროვნული სასწავლო გეგმა;

https://rb.gy/lqf70t

https://rb.gy/pd9jrc

https://rb.gy/dyitjr

https://rb.gy/pmjgr3

მოუთმენლობა, მოთმენის უუნარობა, ბავშვის იმ თვისებათაგანია, რომლებიც მშობლებს სერიოზულ პრობლემებს უქმნის. პატარა ბავშვები ბუნებით მოუთმენლები არიან. მათ უნდათ ყველაფერი, ამასთან, დაუყოვნებლივ, სწორედ ახლა და აქ, და თუ სასურველი მყისვე ვერ მიიღეს, ისტერიკას მართავენ.

პატარების მოუთმენლობა არ არის მანკიერება და ცუდი აღზრდის შედეგი. ის განპირობებულია ადრეული ასაკის ბავშვის ნერვული სისტემის თავისებურებებით. როგორ მოვიქცეთ: დაველოდოთ, სანამ პატარა გაიზრდება თუ ამთავითვე ვიზრუნოთ მისი მოთმინების გავარჯიშებაზე?

უნდა ითქვას, რომ ეს არც ისე ადვილია, თუმცა შესაძლებელი.

მოთმინება მოიაზრებს თვითკონტროლს, შეუპოვრობას, საკუთარი ემოციების მართვას, ასევე – რაიმე მნიშვნელოვანზე ყურადღების ხანგრძლივ კონცენტრირებას, საკუთარ თავზე, საკუთარ მოქმედებაზე პასუხისმგებლობას. ალბათ დამეთანხმებით,, რომ ჩამონათვალი იმდენად სერიოზულია, არათუ ბავშვი, არამედ ბევრი ზრდასრული ადამიანიც ვერ მოიწონებს თავს მისი შესრულებით, ამიტომ ბავშვს თანდათან, თანმიმდევრულად უნდა გამოვუმუშაოთ ყველა ზემოაღნიშნული უნარი, რასაც წლები დასჭირდება. მხოლოდ ამის შემდეგ შეძლებს ის მოთმინების გამომჟღავნებას. ეს, რა თქმა უნდა, არ ნიშნავს იმას, რომ ადრეული ასაკიდანვე არ ვიზრუნოთ ბავშვისთვის მოთმინების უნარის გამომუშავებაზე. პირიქით, ამ მიმართულებით მუშაობა რაც შეიძლება ადრე უნდა დავიწყოთ.

რეკომენდაციები ბავშვისთვის მოთმინების უნარის გამოსამუშავებლად:

• მივცეთ მაგალითი – მოვიკრიბოთ მოთმინება. პატარასთან ურთიერთობისას მთავარი პირადი მაგალითია. მართალია, ეს რეკომენდაცია სამართლიანია ბავშვის აღზრდის მთელი პროცესისთვის, მაგრამ მოცემულ შემთხვევაში ის კრიტიკულად მნიშვნელოვანია. ვიყოთ მომთმენი ყოველთვის, როცა ბავშვი გვხედავს ან შეიძლება დაგვინახოს. გავითვალისწინოთ, რომ ბავშვი, პირველ რიგში, ითვისებს მასთან ურთიერთობაში მყოფი უფროსების ჩვევებს, მათი ქცევის პრინციპებს. ის იღებს იმ ქცევას, რომელსაც ოჯახში ხედავს. თუ მშობლები მოუთმენლობას იჩენენ ამა თუ იმ საკითხის გადაწყვეტისას, ნერვიულობენ წვრილმანებზე, ბავშვიც გადაიღებს, აითვისებს ქცევის ამ მოდელს და ასევე მოიქცევა. ბავშვისთვის არაფერია ისე ადვილი, როგორც მშობლის ქცევის კოპირება. თუ დედა და მამა ასე აკეთებენ, ე.ი. ასეა საჭირო, ასე მოქცევა შეიძლება. ბავშვისთვის მოთმინების უნარის გამომუშავების პროცესში უფროსები გამძლეობის, შეუდრეკელობის გარანტები და მოთმინების მაგალითები უნდა გავხდეთ. თუ თავად საკმარისად მომთმენები ვართ, ამ უნარის გამომუშავება ბავშვისთვისაც არ იქნება რთული. ასეთი მუშაობის პროცესში პატარა თავს დამოუკიდებლად, ზრდასრულად იგრძნობს და ეს შეგრძნებები შესანიშნავად დაგვეხმარება მისთვის მოთმინების უნარის გამომუშავებაში.
• ვერიდოთ ბავშვის მოთხოვნების მეყსეულად შესრულებას. თუ მის მიმართ უზომო ყურადღებას გამოვიჩენთ, ყველა სურვილს დაუყოვნებლივ შევუსრულებთ, საეჭვოა, ოდესმე ის მომთმენი გახდეს. ჰიპერმზრუნველობა მოთმინების უნარის გამომუშავების პროცესში დამაბრკოლებელია. ვისწავლოთ ბავშვისთვის „არას“ თქმა.
• შევაქოთ ბავშვი წარმატებისთვის. პატარებს ძალიან უყვართ ქება, თანაც ეს უკანასკნელი მათზე დადებითად მოქმედებს. თუ ბავშვი მოთმინებით ელოდება რამეს და კითხვებით არ გვაწუხებს, ამისთვის აუცილებლად შევაქოთ. გავაგებინოთ, რომ მის უმცირეს წარმატებასაც კი ვამჩნევთ, ვაფასებთ, როგორ აკონტროლებს ის თავის ემოციებს.
• ყოველთვის შევასრულოთ ბავშვისთვის მიცემული პირობა. თუ დავპირდით, რომ მასთან ერთად წავიდოდით სასეირნოდ, სხვა საქმეზე ნუ გადავერთვებით. თუ უეცრად სასწრაფო საქმე გამოგვიჩნდა, რომელიც „არ ითმენს“, მშვიდად ავუხსნათ პატარას, რომ ცოტა ხანს უნდა დაგველოდოს და დავპირდეთ, რომ სასეირნოდ მალე წავალთ. შეგვიძლია, მივცეთ საათი და ვაჩვენოთ, როდის დამთავრდება ლოდინის დრო.
• ვუთხრათ ბავშვს სათქმელი ნათლად და გასაგებად. მასთან ურთიერთობისას მოვერიდოთ ისეთი სიტყვების გამოყენებას, როგორიცაა: „საათი“, „წუთი“, „წამი“. პატარებს არ ესმით ამ სიტყვების მნიშვნელობა, რადგან ჯერ კიდევ არ შეუძლიათ დროში ორიენტირება. ფრაზა „10-20 წუთი“ გასაგებია ზრდასრულისთვის, მაგრამ არა ბავშვისთვის. შეგვიძლია, ლოდინის დრო თამაშად ვაქციოთ, მაგალითად, ვუთხრათ: „პარკში სასეირნოდ წავალთ, როცა ოთახი დალაგებული გვექნება. თუ დამეხმარები, სათამაშოებიც მალე მოგროვდება“. ურთიერთობისას ვიყოთ მშვიდი და გაწონასწორებული. მოვერიდოთ ხმის აწევას და ჩხუბს. ამით მხოლოდ აგრესიას გამოვიწვევთ და სასურველ შედეგსაც ვერ მივიღებთ.
• მოთმინების უნარის გამოსამუშავებლად ბავშვთან მუშაობის პროცესში გამოვიყენოთ დამხმარე საშუალებები – თუ მოუთმენლობას შევატყობთ, ხელთ გვქონდეს ფანქრები, წიგნი, რვეული ჩანახატების გასაკეთებლად. ეს დაგვეხმარება, უფრო მრავალფეროვანი და საინტერესო გავხადოთ დროის გარკვეული მონაკვეთი, რომ ლოდინი ასეთი ძნელი აღარ იყოს. თუ ხელთ არაფერი გვაქვს, მოვიფიქროთ სიტყვებით თამაში ან ნებისმიერი სხვა გასართობი. ყურადღებას ლოდინიდან გასართობზე გადაიტანს. ასაკის მატებასთან ერთად ბავშვის ნერვული სისტემა, თავის ტვინი უფრო რთულად და კოორდინირებულად იმუშავებს. ამგვარად, ბავშვს თანდათან ჩამოუყალიბდება საკუთარი ემოციების კონტროლისა და მოთმინების უნარი. მანამდე კი, სანამ პატარები თავისი ფიზიოლოგიური და ფსიქოლოგიური თავისებურებებიდან გამომდინარე, მოუსვენრები არიან, უჭირთ ლოდინი და მოთმენა, უფროსები უნდა დავეხმაროთ მათ ამ პერიოდის გადატანაში, შეძლებისდაგვარად განვუვითაროთ და აღვზარდოთ მათში მონდომება, მიზანსწრაფულობა, საკუთარი ქცევის, ემოციების კონტროლისა და მართვის უნარი.

დაბოლოს, გავითვალისწინოთ, რომ მოთმინების უნარის გამომუშავებას დრო სჭირდება, ეს უცებ არ მოხდება. ვიყოთ მომთმენი, თანმიმდევრული, შემწყნარებელი შეცდომების მიმართ და მიზანს აუცილებლად მივაღწევთ.