„წინასწარმეტყველი არ ვარ და მომავალი, შემიძლია, მხოლოდ ალღოთი განვჭვრიტო. ზოგჯერ მგონია, რომ ჩემი მყოობადი ბევრჯერ მინახავს სიზმრად, მაგრამ ვერ მიცნია. ერთხელ ვთქვი: მომავალი საჯინიბოა, საიდანაც შიში გამოდის-მეთქი”, – ამბობს ერთ-ერთ ინტერვიუში სიზმრების მწერალი მილორად პავიჩი.

გაიხსენეთ ბოშა ქალები, რომლებიც სხეულიდან ხელებს გტაცებენ და გროშების სანაცვლოდ გთავაზობენ მომავალს. შენ კი თითქოს ტორტის ნაჭერს უყურებ და დაგემოვნებას არ ჩქარობ: იქნებ ბისკვიტი საკმარისად არ არის დანამული. ტორტის ეს ნაჭერი შენი ხელისგან ცხვება. ქირომანტი ბოშა კი გულგრილად გიამბობს მის არომატზე. მომავლის თხრობა უსაშველოდ სევდიანია.

სევდიანია პავიჩის ყველა პერსონაჟი და სხვა სხეულის ძიებაში განვლილი ყოველი წელიწადი. „სხვა სხეული”, ისევე როგორც პავიჩის სხვა რომანები, მართლაც რომ შვედური მაგიდაა, რომელიც არჩევანის თავისუფლებით გაბნევთ: „აიღე, რაც გინდა და რამდენიც გინდა, რომელი მხრიდანაც გიხერხდება, მაგიდას იმ მხრიდან მიუდექი. მე არჩევანის თავისუფლებას გთავაზობ, შენ კი დაბნეულხარ სიუხვისა და თავისუფლებისგან, როგორც ბურიდანის ვირი, ორ თივის ზვინს შუა შიმშილით რომ ჩაიღრძო, რადგან ვერ გადაეწყვიტა, რომლიდან დაეწყო ჭამა”.

ლიზა სვიფტი და მისი მწერალი ქმარი რთული საიდუმლოს ამოხსნას შესდგომიან. ქვის ბეჭედი უცნაური უნარით, პატრონის განწყობისამებრ იცვალოს ფერი, ღვთისმშობლის წყაროს წყალი და სასწაულმოქმედი სიტყვები საიდუმლოს ერთგვარი გასაღებია. ყველაფერს ბიბლიურ საწყისამდე მივყავართ და ქრისტეს აღდგომის სცენას აცოცხლებს, სხვა სხეულის არსებობის თეორიას, რომელიც შეიძლება ადამიანებსაც ხვდეთ წილად. 

ბიბლიის ახლებური ახსნა, რაღა თქმა უნდა, საინტერესოა. საინტერესოა ისიც, რას ვიგრძნობთ სიკვდილის შემდეგ ან ვიგრძნობთ თუ არა საერთოდ რამეს. ან როგორ ვიგრძნობთ. ან სად ვიგრძნობთ. სულის მატერიალიზაციის შესაძლებლობების შეფასებაც, ალბათ, მხოლოდ პავიჩს შეუძლია, სიზმრების კაცს. ჩემი ყოფილი შეყვარებული სიგარეტის რგოლებს ისე ისროდა, როგორც ჩოგბურთის კორტებზე ისვრიან ახალ-ახალ ბურთებს, მე კი, მოთამაშეებივით ჯიბეებში ვერ ვიტენიდი. ვფიქრობდი, როგორმე ხელი ჩავჭიდო, ვფიქრობდი, როგორმე არ დავკარგო, ეს მაინც არ დავკარგო, ეს მაინც დავისაჩუქრო. იმას საჩუქრები არ უყვარდა. პავიჩის რომანიც ესაა: სიგარეტის რგოლები, რომლებსაც ვერაფერს მოუხერხებ და დარწმუნებული ხარ, ყველაზე მნიშვნელოვანი გამოგეპარა. სიზმრებიც ასე გვეპარება: ჩვენს უსუსურ სხეულებს ღამის პიჟამებს შემოვაცმევთ, დავაწვენთ, საბნებს გულდაგულ შემოვუკეცავთ, ძილინებისასაც ვუსურვებთ და მშვიდ ფშვინვას ამოვუშვებთ. ისინი კი, სიზმრები, პიჟამებიდან გვეპარებიან. საბნის ნაკეცებიდან გვეპარებიან. ჩვენი თბილი სხეულებიდან გვეპარებიან.

შეგრძნება, რომ საკუთარი სხეული ყოველღამით გვეპარება, სევდიანია. უფრო სევდიანია ამ სხეულის სამუდამოდ გაპარვის მოლოდინი. ეს რომანი ხსნასავითაა: მათთვის, ურწმუნოთათვის. ანდა ჩვენთვის, ურწმუნოთათვის. თუ სიცოცხლეში ჩვენი სხეული ჩვენივე კომპასია და ქვეყნიერების მხარეებს გვიჩვენებს, რატომ არ შეიძლება, სიკვდილის შემდეგაც დაახლოებით იგივე ვიგრძნოთ, ოღონდ სხვა სიმკვრივით, სხვა წონით? რატომ არ შეიძლება, სიცოცხლეშივე თავიდან ვისწავლოთ სუნთქვა, რომელიც იქნებ სიცოცხლის შემდეგ გამოგვადგეს? „ყოველთვის, როცა კი სუნთქვის ვარჯიშს ვასრულებ, თითქოს ვმრავლდები”, – ამბობს ლიზა სვიფტი. ცოლ-ქმარს ეს სხვა სხეულის არსებობის ერთ-ერთ მაგალითად ეჩვენება, ეს უზარმაზარი სიმშვიდე და თავისუფლება, ამდენი ჰაერი, „ვენდისის” მსუყე, ოთხკუთხედი ბურგერივით გატენილი სხეული.

ეს არის პავიჩი: ხელს ვერ ჩასჭიდებ. ჰაერივით მნიშვნელოვანია და, ცოტა არ იყოს, არამატერიალური. „ბრაუნის” ნამცხვარივით. თან რომ არის, თან – არა. თან თითებს ჩაიკვნეტ, თან შეჭმა გენანება, ყველაფერთან ერთად კი უკვე თავი მოგაბეზრა მკვეთრი შეგრძნებებით.

 ნინო მეგრელიძის ფოტოები

გაკვეთილები დამთავრდა.  ბევრი კითხვისა და წერისაგან დაღლილებმა, ლოყებაღაჟღაჟებულებმა, მოშიებულებმა და მხიარულებმა  ჩანთები აიკიდეს და სიცილ-ხარხარით გაცვივდნენ გარეთ – დამშვიდობება რამდენიმეს  გაახსენდა, უფრო მეტს-არა.

 ზოგს დედა მოაკითხავს, ზოგს-მამა, ზოგს უფროსი და-ძმა, ზოგიც-ახლოს ცხოვრობს , ერთი-ორი ყველაზე მამაცია და მარტო გაუდგება გზას შინისკენ.

საკლასო ოთახში ძლივსდამყარებულ სიჩუმეს და მყუდროებას ვერაფრით ვეგუები, ნივთებს ვაწესრიგებ, დაფას ვასუფთავებ, ბოლოს,,  მეც წასასვლელად ვემზადები.

ბოლო მოქმედება-ფანჯარასთან მივდივარ და რაღაცნაირ, მოსაწყენ, მდოგვისფერ ფარდას ვასწორებ. ფანჯრიდან ვიყურები.

სკოლის ეზოში თითო-ოროლა ბავშვიღა დარჩა, ზოგის მშობელს დააგვიანდა, ზოგსაც-სახლში წასვლა არ უნდა. 

 მარჯვენა მხარეს თეთრი ვარდების გაზონია, ეზოს შუაში- იაკობ გოგებაშვილის ძეგლი.

ფანჯარასთან ვდგავარ, მინაზე ლოყამიჭყლეტილი, ეზოს ვუყურებ და ჩემი ბავშვობა მახსენდება.

 

ეპიზოდი 1

ჭადრაკი და კარალიოკი

სკოლიდან დაბრუნებულს დედა ხშირად სახლში არ მხვდებოდა, გვიანობამდე მუშაობდა. როცა ბინდდებოდა, სახლში მარტო დარჩენის მეშინოდა და მეზობელთან ჩავდიოდი-ხოლმე.

 ჯერ გაკვეთილებს ვიმეცადინებდი, მერე სოლფეჯიოს და მუსლიტერატურას.

 

 

 მერე მეზობელი ჭადრაკს მასწავლიდა. რა დროს ჭადრაკია- მე დედას ველოდები- ვფიქრობდი გულში. 

სწორედ იმ დროიდან ამოვიძულე ჭადრაკი და დღემდე არ მიყვარს, ვთამაშობ,  მაგრამ არ მიყვარს.

-ვინც მოიგებს, იმისია უფრო დიდი კარალიოკი-მეუბნებოდა მეზობელი.

დიდი კარალიოკი სულ მე მხვდებოდა.

მეც ვიდექი, დედას ველოდებოდი და ვჭამდი-ძალიან ზრდილობიანი ბავშვი ვიყავი, უარის თქმა ჩემთვის არავის უსწავლებია.

დღემდე მახსოვს, როგორ ველოდებოდი ზარს კარზე, დედაჩემის დაღლილ ხმას,  მერე კიბეზე ავდიოდით და დედას ვეუბნებოდი:

-დე, რა კარგია, რომ მოხვედი, რა კარგია.

ეპიზოდი 2

სხვა ქუჩა

იმ დღეს სკოლიდან ჩემით წამოვედი, მარტო.

საშიში დრო იყო, დედა არსად მიშვებდა, პატარა ვიყავი, ალბათ 6-7 წლისა.

ჩვენს პატარა ქუჩაზე ჩემი სახლი და სკოლა თითქმის გვერდ-გვერდით იდგა, ამიტომ ზოგჯერ მარტო მოვდიოდი-ხოლმე. 

 

 

ჩემი ქუჩის პარალელურად სხვა ქუჩა იყო, უფრო დიდი, ცენტრალური,  რამდენიმე მაღაზიითა და ძალიან საინტერესო სკვერით. ჰოდა, იმ დღეს გადავწყვიტე ახალი სამყარო აღმომეჩინა-სხვა ქუჩაზე წავსულიყავი, რა თქმა უნდა, გაუფრთხილებლად.

მივდივარ, მივდივარ… აი, ზღაპრებში რომ არის „იარა, იარა, მთელი ქვეყანა გადაიარა”-ზუსტად ასე. მგონია, რომ სახეზე მაწერია, რომ გაუფრთხილებლად წამოვედი,ფაქტობრივად გამოპარული ვარ. არადა, როგორი საინტერესო რამ მელის ამ უზარმაზარი გზის გავლის შემდეგ-მეზობელ ქუჩაზე.

დღემდე მახსოვს ის გრძნობა- როგორი დიდი იყო მეზობელი ქუჩის მრავლისმომცველი სამყარო, როგორი სხვანაირი- გაზონები, გადასასვლელები, სხვანაირადჩაცმული ადამიანები, სხვანაირადჩამომხმარფერდებიანი ქუჩის ძაღლები. 

მივდივარ, მივდივარ და ყოველ ნაბიჯზე მაოცებს სამყარო…

 

 

იმ გაპარვისთვის კარგად დავისაჯე, რამდენიმე დღით ჩემი საყვარელი წიგნების კითხვა ამეკრძალა-ამაზე უარესი რა შეიძლება მომხდარიყო?

ახლა ვდგავარ სკოლის ფანჯარასთან და მახსენდება ჩემი მაშინდელი წარუშლელი შთაბეჭდილებები, მახსენდება ჩემი საყვარელი მწერლის, რეზო ინანიშვილის ერთი მოთხრობის ფინალი: „ ქვეყნიერება მაშინ იყო დიდი, სკოლა _ პატარა. ახლა, პირიქით,  ქვეყნიერება დაპატარავდა, სკოლები გაიზარდა. ქალაქად თუ სოფლად ახლა სულ დიდი სკოლებია. იმ სკოლებს რომ უახლოვდები, არც ერთზე არ იფიქრებ, იმას თუ ვინმე ადგილიდან დაძრავს.”

 

რა აღარ ხდებოდა ბავშვობაში, სანამ დედა სამსახურიდან მოვიდოდა, სანამ დაღლილი დედა სადარბაზოში შემოაბიჯებდა.  სანამ პატარა გოგოები დედებს ელოდებოდნენ.

 

რა უპირატესობა ენიჭება საზღვარგარეთ მიღებულ განათლებას სამამულოსთან შედარებით?

საზღვარგარეთ მიღებული განათლების ხარისხის შეფასებისას მხედველობაში უნდა ვიქონიოთ შემდეგი ასპექტები: 1. მიღებული განათლების პრაქტიკული ღირებულება; 2. დამატებითი უპირატესობა კარიერული წინსვლის საქმეში და მე-3: განათლების ღირებულება. პირველ ორ პუნქტში საზღვარგარეთ მიღებული განათლება, უდავოდ უსწრებს სამამულო განათლებას. საზღვარგარეთ განათლების პროგრამები უმრავლეს შემთხვევებში ითვალისწინებს სტაჟირებასაც, რომლის მეშვეობითაც სტუდენტი უფრო სრულფასოვნად შეიმეცნებს იმას, რასაც აუდიტორიებსა თუ ლაბორატორიებში თეორიულად ითვისებდა. ამ ფონზე, რასაკვირველია, საზღვარგარეთ განათლებამიღებული სტუდენტისთვის სამსახურის დაწყების პერსპექტივა გაცილებით მაღალია და შესაბამისად, მისი ანაზღაურებაც გაცილებით მაღალი იქნება, ჩვენს ქვეყანაში არსებული სასწავლებლის ამა თუ იმ ფაკულტეტის დამამთავრებელ სტუდენტთან მიმართებაში. რაც შეეხება მესამე პუნქტს, საზღვარგარეთ განათლების მიღების ღირებულება გაცილებით აღემატება ჩვენი ქვეყნის წამყვან უნივერსიტეტებში არსებულ ტარიფებს. თუმცა, თუ წარმოვიდგენთ იმგვარ შემთხვევებს, როდესაც საგარეჯოდან თუ ზუგდიდიდან დედაქალაქში ჩამოსული აბიტურიენტი აპირებს განათლების მიღებას, მის წინაშე უამრავი ხარჯის გათვალისწინებაა აუცილებელი. მათ შორისაა გადაადგილების, საცხოვრებელი ხარჯის, თავად განათლების ღირებულების დაფარვა და ა.შ.

ნათია მსხილაძე, 153-ე საშუალო სკოლის მე-10 კლასის მოსწავლე: რა თქმა უნდა, სკოლის დამთავრების შემდეგ სწავლის გაგრძელებას ვაპირებ. იმის საშუალება ჩემს ოჯახს ამ ეტაპზე არ აქვს, ევროპის რომელიმე ქვეყანაში სასწავლებლად გამიშვას. მთელ ჩემს ენერგიას მოვახმარ, რომ რომელიმე ქართულ უნივერსიტეტში ჰუმანიტარულ ფაკულტეტზე ჩავაბარო და სახელმწიფოს დაფინანსების ხარჯზე მივიღო განათლება. ევროპაში სწავლების გაცილებით მაღალი დონე რომ არის, მაგაზე სადავო არაფერია, მაგრამ იქ განათლების მისაღებად, ფულით სავსე დიდი ტომრები უნდა გქონდეს.

გიორგი ბექიშვილი, „ილიას უნივერსიტეტის” მე-3 კურსის სტუდენტი: დარწმუნებული ვარ, რომ ახლაც და ოთხი-ხუთი წლის შემდეგ უცხოური დიპლომი თუ არ გექნა, სამსახურის დაწყება ძალიან ძნელი იქნება. ტყუილად კი არ ედავებიან წულუკიანსა და ღარიბაშვილს – დიპლომები გვაჩვენონ, „სივი”-ში რომ უწერიათო. თვითონ ყოფილ პრეზიდენტსაც უცხოეთში აქვს განათლება მიღებული და თუ საჭირო არ იყო, რატომ არ იკმარა ქართული განათლება?!

ზეზვა გიგოიძე, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტის ფილოლოგიის ფაკულტეტის მე-4 კურსი: მაგისტრატურაში ვაპირებ სწავლის გაგრძელებას. ვნახოთ, მომავალი რას მიჩვენებს. ისე, მაგისტრატურის დასრულების შემდეგ, სავარაუდოდ, ბანკიდანაც რომ მომიწიოს სესხის აღება, აუცილებლად წავალ ევროპის რომელიმე ქვეყანაში სწავლის გასაგრძელებლად. ჩემი ოცნება საბერძნეთის რომელიმე უმაღლეს სასწავლებელში განათლების მიღებაა. კლასიკური ფილოლოგია მიყვარს ძალიან და ამთავითვე ვეძებ ინტერნეტის საშუალებით რომელიმე შედარებით იაფფასიან სასწავლებელს. უფასოს რომ ვერ ვიპოვი, მშვენივრად ვიცი, უფასო ყველი მხოლოდ სათაგურშია.

ქეთი ტაბუცაძე, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტის ეკონომიკის ფაკულტეტის მე-3 კურსი: მე თუ მკითხავთ, არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს, განათლებას სად მიიღებ – საქართველოში თუ მის ფარგლებს გარეთ. სწავლა თუ სინამდვილეში გინდა, მისი მიღება აქაც მშვენივრად შეიძლება. მეტი უნდა იმუშაო საკუთარ თავზე, მეტი დრო გაატარო წიგნებთან და ჩემს ქვეყანაში მიღებული განათლება ნეტავ ვიცოდე, რითი ჩამოუვარდება, ვთქვათ ოქსფორდისა თუ კემბრიჯის უნივერსიტეტებს?!

ლელა კაპანაძე, „ილიას უნივერსიტეტი”, ფილოსოფიის ფაკულტეტი, მე-2 კურსი: ჯერ არ მაქვს გადაწყვეტილი, სად გავაგრძელებ სწავლას. მშვენივრად მესმის, რომ საზღვარგარეთ სწავლის გაგრძელება ბევრ ფინანსებს უკავშირდება, მაგრამ იმ კაპიტალდაბანდებას, რომელსაც საკუთარ განათლებაში ჩადებ, წლების შემდეგ ორი და სამი იმდენი ფასი დაედება. არ ვიცი, მე უფრო დიდი ბრიტანეთის უმაღლესი სასწავლებლები მგონია ყველაზე პრესტიჟული და ორი წლის მერე ვიფიქრებ, როდესაც აქ დავასრულებ სწავლას.

რომელი ქვეყნების უმაღლეს სასწავლებლებს ირჩევენ ყველაზე ხშირად ქართველი სტუდენტები უმაღლესი განათლების მისაღებად უმრავლეს შემთხვევებში ქართველი სტუდენტები თუ აბიტურიენტები უმაღლესი განათლების მისაღებად შემდეგ ქვეყნებს ირჩევენ: აშშ, დიდი ბრიტანეთი, გერმანია,ავსტრია და ა.შ. სტუდენტების ნაწილი პირდაპირ უნივერსიტეტებში აბარებენ, ხოლო ნაწილი კი მოსამზადებელ კურსებს ირჩევს. ამა თუ იმ პროგრამის შერჩევა თავად სტუდენტის თუ აბიტურიენტის აკადემიურ მომზადებასა თუ ენის ცოდნის დონეზეა დამოკიდებული. 

გია ნაცვლიშვილი, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტის ფსიქოლოგიის ფაკულტეტის მე-3 კურსი: აუცილებლად მინდა სწავლა გავაგრძელო გერმანიის რომელიმე უნივერსიტეტში. თვითონ ენა შესანიშნავად ვიცი და მოძებნილიც მაქვს, ქალაქ ზინდელფინგენში არც ისე ძვირადღირებული უნივერსიტეტი. წელიწადი დაახლოებით, 2 ათასი ევროდან ჯდება, მაგრამ ურიის ვალის აღებამაც რომ მომიწიოს, ვისესხებ ფულს და გერმანიაში გავემგზავრები.

ნათია ბერუაშვილი, 153-ე სკოლის მე-10 კლასის მოსწავლე: ჯერ არ მაქვს გადაწყვეტილი, რომელ ქვეყანაში გავაგრძობ განათლებას, თუმცა, საქართველოდან რომ წავალ, მაგაზე ორი აზრი არ მაქვს. მე მგონია, რომ საზღვარგარეთ გაცილებით ხარისხიანი განათლების მიღებაა შესაძლებელი, ვიდრე ჩვენს ქვეყანაში. ჩვენთან, ისევე როგორც ბევრ სხვა სფეროში, მოუწესრიგებელი ვითარებაა. ამა თუ იმ სასწავლებელში რომ ჩააბარებ, ოღონდ საფასურის თავის დროზე შეტანა არ დაგაგვიანდეს და თუ გინდა, საერთოდ ნუ ივლი ლექციებზე. შენს განათლებაზე არავინ ზრუნავს. საიდან ვიცი? საიდან და ჩემი უფროსი ძმა სწავლობს თბილისის უნივერსიტეტში და მაგის ხელში არ დამინახავს არც წიგნი და არც კონსპექტი. არადა, კურსიდან კურსზე კი გადადის უპრობლემოდ.

დაახლოებით რა რაოდენობის სტუდენტი ბრუნდება სამშობლოში სამუშაოდ? სტატისტიკის თანახმად, ქართველი სტუდენტების 40% უცხოეთში დარჩენას სამშობლოში დაბრუნებას ამჯობინებს. აქ მას მშობლები, ახლობლები, მეგობრები ელოდებიან. გარდა ამისა, საზღვარგარეთ განათლებამიღებული ქართველი სტუდენტისთვის გაცილებით იოლია მაღალანაზღაურებადი სამსახურის თბილისში მოძებნა, ვიდრე ლონდონსა ან ციურიხში.

გიგლა ხაჩიძე, ილიას უნივერსიტეტის მე-4 კურსის სტუდენტი: ერთი ამ ქვეყნიდან გამაღწევინა, ევროპული უნივერსიტეტის (მნიშვნელობა არ აქვს ქვეყანას) რომელიმე ფაკულტეტზე შემაყოფინა ცხვირი, ტყავს გავიძრობ, დღესა და ღამეს გავასწორებ, იმდენს ვიმეცადინებ და მერე აქ ჩემდა ჩამომსვლელს რა ვუთხარი! სამსახურსაც დავიწყებ და ცხოვრებასაც მშვენივრად მოვიწყობ! ამ ქვეყანაში მამაჩემსა და დედაჩემს რომ ვუყურებ, ორ-ორი დიპლომი აქვთ და რად გინდა – მამა ტაქსის მძღოლია და დედა კიდევ ვიღაც მდიდარ ტიპებს სახლებს ულაგებს!

ნათია ვერძეული, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტის ფსიქოლოგიის ფაკულტეტის მე-2 კურსი: სტუდენტებს თავი რომ დავამებოთ, ჩვენი ქვეყნიდან, როგორც ვიცი, მილიონ ადამიანზე მეტია გასული საზღვარგარეთ სამუშაოდ. ბუნებრივია, თუ შევძელი და საზღვარგარეთ სწავლის ფული მოვაგროვე და რომელიმე ევროპული ქვეყნის უმაღლეს სასწავლებელში მივიღე განათლება, ერთ 5-6 წელი აქეთ გამომხედავი არ ვარ. სამსახურს დავიწყებ და მშობლებს აქეთ გამოვუგზავნი ფულს.

ფასდება თუ არა ჩვენს ქვეყანაში საზღვარგარეთ მიღებული განათლება? ჩვენს ქვეყანაში, პრაქტიკულად ყველა კომპანიაში, კორპორაციასა თუ საჯარო სამსახურში საზღვარგარეთ მიღებულ განათლებას უაღრესად დიდი მნიშვნელობა ენიჭება. თუმცა, ანაზღაურების თვალსაზრისით, განსხვავება აქ საკმაოდ თვალშისაცემია. როდესაც საჯარო სამსახურში, იქნება ეს ნებისმიერი სამინისტრო თუ საჯარო დაწესებულება, სადაც მოცემულ პოზიციაზე კანონმდებლობით განსაზღვრული ანაზღაურება არსებობს და ამ პოზიციაზე სამსახურის დაწყების შემთხვევაში დამსაქმებელი განსაზღვრილ თანხაზე უფრო მეტს ვერ შესთავაზებს ვერც უცხოეთში განათლებამიღებულ კანდიდატს და ვერც ქართულ უმაღლესდამთავრებულ მუშაკს, კერძო კომპანიებსა თუ კორპორაციებს საშუალება აქვთ ორჯერ და სამჯერ მეტი ანაზღაურება შესთავაზონ უცხოეთში განათლებამიღებულ კანდიდატებს.

გიორგი საჯაია, ილიას უნივერსიტეტის მე-3 კურსის სტუდენტი: საქართველოში მაღალანაზღაურებადი სამსახურის შოვნა თუ გინდა, აუცილებლად უცხოეთში უნდ გქონდეს განათლება მიღებული. როდესაც დამქირავებელს უცხოურ სერტიფიკატებს, ან დიპლომს აუფრიალებ ცხვირწინ, მაშინვე შემოგთავაზებენ შენთვის სასურველ ხელფასს. თუმცა, ერთი რამ არ მესმის: როდესაც შენსავე ქვეყანაშია შესაძლებელი კვალიფიციური განათლების მიღება, რატომ უნდა ითხოვდეს დამქირავებელი მაინცდამაინც უცხო ენაზე შედგენილ დიპლომს?!

დაახლოებით რა ფასებში მერყეობს საზღვარგარეთ განათლების მიღება არცთუ ისე პრესტიჟულ ამერიკულ უმაღლეს სასწავლებლებში ერთი წლის განმავლობაში 6-7 ათასი დოლარია, ხოლო მაქსიმალური ღირებულება 30 ათასიდან 40 ათას დოლარამდეა. ნათია აბესაძე, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტის ფსიქოლოგიის ფაკულტეტის მე-4 კურსი: ინტერნეტშიც დავძებნე და ახლობლებსაც შევეხმიანე: ძალიან ბევრი ევროპული უნივერსიტეტი აღმოვაჩინე, სადაც შეღავათიან ფასად შეიძლება განათლების მიღება. რაიმე ისეთ პროგრამაში თუ მოახერხე ჩაჯდომა, რომელიც სწავლას სრულად თუ არა, ნაწილობრივ მაინც დაგიფინანსებს, მაგაზე უკეთესი არაფერია, მაგრამ იმდენს მაინც შევძლებ, სასწავლო და სამუშო ვიზა ერთად ავიღო – დღისით ვისწავლი, საღამოს ვიმუშავებ და სწავლის ფულის მოგროვებაც არ უნდა გამიჭირდეს.

რომელი საგანმანათლებლო პროგრამებია ყველაზე პოპულარული ზაფხულის პერიოდში სკოლის მოსწავლეების, აბიტურიენტების თუ სტუდენტების 95% ზაფხულის პერიოდში ენობრივ პროგრამებზე არიან ორიენტირებულნი. ხსენებული პროგრამები ორი კვირიდან 3 თვემდე გრძელდება. ამ პროგრამების ფარგლებში შესაძლებელია სპეციალიზებული კურსების შერჩევა ამა თუ იმ თემატიკის შესაბამისად.

როგორ ხდება სტუდენტისათვის საცხოვრებელი პირობების შერჩევა? ჩვენი ქვეყნის ფარგლებს გარეთ უმაღლეს სასწავლებლებს, როგორც წესი, საკუთარი საერთო საცხოვრებლები აქვთ (მათ იქ „რეზიდენციებს” ეძახიან). სტუდენტებს შესაძლებლობა ეძლევათ აირჩიონ ან “რეზიდენციაში” ცხოვრება,ან რომელიმე მიმღებ ოჯახში. პრაქტიკა გვიჩვენებს, რომ საუკეთესო ვარიანტი მათთვის, ვინც დიდი ხნით მიემგზავრება სასწავლებლად უცხოეთში, უმჯობესია “მიმღებ ოჯახში” დასახლდეს. ამასთანავე, არის შემთხვევები, როდესაც რამოდენიმე ქართველი სტუდენტი ერთობლივად ახერხებს ბინის დაქირავებას. საინტერესოა, როგორია ფასები; მაგალითისთვის, ავიღოთ ქალაქი სიეტლი. აქ ერთოთახიანი ბინის ქირაობა 600-დან 2000 დოლარამდე დაგიჯდებათ. გააჩნია,რომელ უბანში აპირებთ ბინის დაქირავებას, ელიტურსა თუ გარეუბანში. 

საზღვარგარეთ უმაღლესი განათლების მისაღებად უცხო ენის ცოდნის როგორი დონეა საჭირო? შესაძლებელია თუ არა საზღვარგარეთ სასწავლებლად გამგზავრება უცხო ენის ცოდნის ნულოვანი დონით? იმისათვის, რათა საზღვარგარეთ უმაღლესი განათლების მისაღებად გაემგზავრო, ამა თუ იმ უცხო ენას იმ დონეზე აუცილებლად უნდა ფლობდე, რომ შესძლო წაკითხული ლექციის სრულფასოვნად აღქმა; უნდა შეგეძლოს სამეცნიერო თუ მხატვრული ლიტერატურის წაკითხვა და ათვისება. უცხო ენის ცოდნის დონის შესამოწმებლად სხვადასხვა საერთაშორისო პროგრამები არსებობს, რომელთა შორის ყველაზე ცნობილი ტოეფელი და იელტს-ია. ამასთანავე, თუ აბიტურიენტი ამა თუ იმ ენას შესაბამის დონეზე ვერ ფლობს, მას შეუძლია გაიაროს 5-6-თვიანი სპეციალური კურსები და მიაღწიოს ენის ფლობის შესაბამის დონეს.

რომელ ქვეყნებშია ყველაზე პრესტიჟული უმაღლესი განათლების მიღება? “პრესტიჟული განათლება” დიდი ხანია ბრიტანულ უმაღლეს განათლებასთანაა ასოცირებული. თუმცა, ევროპისა თუ ამერიკის სხვადასხვა ქალაქებში არსებობს საკმაოდ პრესტიჟული უმაღლესი სასწავლებლები, სადაც ათეულ ათასობით სტუდენტი იღებს განათლებას. აქაურ ლექტორებს შორის ხშირად შეხვდებით ნობელის პრემიის ლაურეატებსაც, მაგრამ დიდი ბრიტანეთი ეს ბრენდია, რომელსაც ამერიკის, ავსტრალიის, კანადისა თუ ევროპის წამყვანი უნივერსიტეტები საგრძნობლად ჩამოუვარდებიან. რომელ ქვეყნებშია უფრო იოლი სტუდენტური ვიზის მიღება დღესდღეობით, ქართველი სტუდენტებისათვის სასწავლო ვიზის მიღება, პრაქტიკულად ყველა ქვეყანაში უპრობლემოდ შეიძლება. ამისათვის, აპლიკანტს აუცილებლად უნდა ჰქონდეს: 1) მიწვევა შესაბამისი უმაღლესი სასწავლებლიდან; 2) აპლიკანტს აუცილებლად უნდა ჰქონდეს დამადასტურებელი დოკუმენტი, რომელიც მისი განათლების ხარჯებს აანაზღაურებს; 3) სააპლიკაციო ფორმის უკლებლივ ყველა პუნქტი უნდა იყოს შევსებული სწორად (რადგანაც საელჩოების წარმომადგენლები ამ პუნქტის შევსებას ძალიან დიდ ყურადღებას უთმობენ). იმ შემთხვევაში, თუ თქვენი სავიზო განაცხადი აკმაყოფილებს ამ სამივე პარამეტრს, სასწავლო ვიზის მიღებაში არანაირი პრობლემა არ შეიქმნება.

ლაშა დვალიშვილი, ილიას უნივერსიტეტის მე-4 კურსის სტუდენტი: უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ აუცილებლად მინდა უცხოეთში სწავლის გაგრძელება. ჩემი წინა კურსიდან 5 სტუდენტი წავიდა დიდ ბრიტანეთში სასწავლებლად. მათ კარგად ვიცნობ და არც ერთს სტუდენტური ვიზის აღებაზე არანაირი პრობლემა არ შეჰქმნია. ის კი არადა, ორმა გოგონამ მუშაობის უფლებაც კი მიიღო.

სლოვაკეთში საბავშვო ბაღები (materska škola) სასკოლო განათლების განუყოფელ ნაწილად მოიაზრება, რომელთა ფუნქციობასაც განათლების სამინისტრო განაგებს. აქ ორიდან ექვს წლამდე ასაკის პატარებს იღებენ. ბაღში ყოველდღე დადიან, გარდა შაბათ-კვირისა და სადღესასწაულო უქმეებისა. ბავშვები მცირერიცხოვან ჯგუფებად არიან დაყოფილნი და ბაღში დილის ექვსიდან საღამოს ექვს საათამდე იმყოფებიან. საბავშვო ბაღის გადასახადი დამოკიდებულია დაწესებულების სტატუსზე (სახელმწიფოა ის თუ კერძო), ასევე – რაიონზე, სადაც საბავშვო ბაღი მდებარეობს. ამ გადასახადებს, როგორც წესი, სახელმწიფო იხდის. 

ქვეყანაში ბავშვების აღზრდა-განათლების სტანდარტი საკმაოდ მაღალ დონეზე დგას. სხვა აქტივობებთან ერთად საბავშვო ბაღის სასწავლო პროგრამები გულისხმობს ექსკურსიებს, ვიზიტებს თეატრებში და განმავითარებელ თამაშებს, არცთუ იშვიათად – უცხო ენების შესწავლასაც კი მოცემული ასაკის ბავშვებისთვის შესაფერის დონეზე.

• ტექსტის კითხვა სხვადასხვა სახით, სწრაფად, თავისთვის თუ ხმამაღლა, აღქმის შესაბამისი ხარისხითა და სიჩქარით;

• მახვილების, რიტმისა და ინტონაციის მართებულ გამოყენებას;

• ტექსტის ძირითადი იდეის განსაზღვრას;

მეცხრე კლასში მოსწავლეები სახელმწიფო გამოცდებს (Monitor 9) აბარებენ მშობლიურ ენასა და მათემატიკაში, მერე კი საშუალო სკოლაში სწავლის გასაგრძელებლად დამატებითი (მისაღები) გამოცდების ჩაბარება უწევთ.

სლოვაკეთის ყოველგვარი ტიპის სკოლებში, ერთი მხრივ, მასწავლებლებს ევალებათ, მიჰყვნენ ეროვნული სასწავლო გეგმის ზოგად რეკომენდაციებს, მაგრამ, მეორე მხრივ, უფლება აქვთ, სრულიად დამოუკიდებლად შეიმუშაონ სტრატეგიები და მოქმედების ფორმები; მთავარია, სასწავლო გეგმით დასახული შედეგები მიიღონ.

თოვს ისევ. უკვე მესამე დღეა, გადაუღებლად თოვს. წყლის ანც მოლეკულებს შესცივებიათ, მობუზულები, ერთმანეთს მიჰკვრიან და, გულდამძიმებულნი, შორეული სიმაღლეებიდან ფარფატით უბრუნდებიან დედამიწას. გარეთ სიცივე ძვალ-რბილში ატანს. სოფლად ყინვასთან ბრძოლის ერთადერთი საშუალება შეშის ღუმელია…

შეშის ნაჭრებს ვუკეთებ ბებერ, ჟანგისგან აქა-იქ გვერდებდასვრეტილ ღუმელს და მაშით ვცდილობ მათ გასწორებას. არ გამომდის, აგიზგიზებული ცეცხლი მინავლებას იწყებს. „გული გამოუღე, პაპაისკაცო, გული”, – მარიგებს ძველი ტახტის კიდეზე ჩამომჯდარი პაპაჩემი. ასაკის გამო ვერ ვერევი ვერც, ალბათ, საუკუნის წინ გამოჭედილი მაშის სიმძიმეს, ვერც პაპაჩემის დარიგებას. ერთიც და მეორეც სახეზე მაწერია. პაპა დგება და ნელი ნაბიჯით მიახლოვდება, მაშის ერთი ოსტატური მოძრაობით ცეცხლს „გულს უღებს” და ისიც უმალ იწყებს გიზგიზს. პაპაჩემი მაშას მიბრუნებს, დინჯად უბრუნდება ტახტს და თითქოს თავისთვის ამბობს: „ცეცხლს უგულობა ახელებს, ვაჟკაცს კი გულიანობაო”…

რატომ გიზგიზებს გულგამოღებული ცეცხლი? ან საიდან მოდის სითბო? ერთი შეხედვით, ძალიან მარტივი კითხვებია, მაგრამ მხოლოდ ერთი შეხედვით. ნივთიერების წვასა და ამ წვით მიღებული სითბოს რაოდენობას ქიმიურ (და არა მარტო ქიმიურ) ინჟინერიაში ათასობით შრომა ეძღვნება და ამდენივე პატენტია გამოქვეყნებული…

წვა ქიმიური პროცესია. ისეთივე ქიმიური რეაქცია, როგორიც მეტალის კოროზია ან მეთანის ჰალოგენირება. შესაბამისად, რეაქციათა ზოგადი კანონზომიერებები მისთვისაც სამართლიანია, მათ შორის – მორეაგირე კომპონენტების სტექიომეტრიული თანაფარდობაც.

წვის პროცესი შეიძლება დიაგრამაზე გამოვსახოთ. დიაგრამა პირამიდის სახეს მიიღებს, რომლის გვერდითი წახნაგები საწვავი, ჟანგბადი, ენერგია (გამოყოფილი სითბო) იქნება, ხოლო ჯაჭვური რეაქციები – ფუძე. როდის გამოიყოფა მაქსიმალური სითბო? მაშინ, როდესაც სამივე გვერდითი წიბო ერთმანეთის პროპორციულია.

რა მოხდება, თუ საწვავის რაოდენობას შევამცირებთ, ანუ პირამიდის საწვავის შესაბამის წიბოს დავაპატარავებთ? პირამიდამ ფორმა რომ შეინარჩუნოს, ცხადია, ყველა გვერდი პროპორციულად უნდა უნდა შემცირდეს. შესაბამისად, შემცირდება გამოყოფილი სითბოს რაოდენობაც. თუ საწვავის მიწოდებას მთლიანად შევწყვეტთ, მაშინ პირამიდა „დაინგრევა”, ხოლო ანთებული გაზქურა ჩაქრება. ამიტომ გამოყოფილი სითბოს (ენერგიის) სამართავად ნებისმიერ აგრეგატს აქვს საწვავის მიწოდების სამართავი მოწყობილობა: გაზქურას – სახელური, ავტომობილს – აქსელერატორის სატერფული და ა. შ.

როგორ აისახება წვის პროცესზე ჟანგბადის რაოდენობის შემცირება? ჟანგბადი საწვავის მორეაგირე კომპონენტია, ამიტომ მას ისეთივე გავლენა ექნება, როგორიც საწვავს. ამიტომ არის, რომ სპირტქურაზე, რომელსაც სპირტის (საწვავის) მიწოდების მარეგულირებელი სახელური არ გააჩნია, ცეცხლს ჟანგბადის მიწოდების შეწყვეტით ვაქრობთ. ხანძრის ჩასაქრობადაც ყველაზე ეფექტური საშუალება მისი „მოგუდვაა” – ჰაერის მიწოდების ბლოკირება. ცეცხლმაქრის მოქმედებასაც ეს პრინციპი უდევს საფუძვლად.

რატომ ქრება სანთელი სულის შებერვისას? ამ დროს საწვავის რაოდენობა ხომ იგივეა, ჰაერს (ჟანგბადს) კი უფრო ინტენსიურად ვაწვდით? სანთლის ჩაქრობას ვერც ჩვენს ამონასუნთქში არსებულ ნახშირორჟანგს დავაბრალებთ, რადგან იგი კიდევ უფრო „დიდი წარმატებით” ქრება ქარში. მაშ, რაშია საქმე? ჰაერის დიდი ნაკადის შებერვისას „ცეცხლის პირამიდას” ენერგიის (გამოყოფილი სითბოს) წახნაგს „ვუნგრევთ”. ქიმიურად რომ ვთქვათ, წვის პროცესიდან ისეთი რაოდენობის სითბოს ვართმევთ, რომელიც ჯაჭვური რეაქციების წარმართვას აფერხებს. წვის შედეგად გამოყოფილი სითბოს გარკვეული ნაწილი ახალი მოლეკულების წვას (აქტივაციის ენერგიის ბარიერის გადალახვას) ემსახურება. თუ სისტემას ამ ენერგიას წავართმევთ, საწვავისა და ჟანგბადის მოლეკულები ვეღარ გადალახავენ აქტივაციის ბარიერს და რეაქცია შეწყდება – ცეცხლი ჩაქრება.

 

ეს მოდელი შეიძლება ბუნებაში მიმდინარე მრავალ პროცესსა და მოვლენას მოვარგოთ…

და, ვან გოგის თქმისა არ იყოს – „ჯობს ერთხელ აენთო და დაიწვა, ვიდრე მთელი ცხოვრება ხრჩოლავდეო”, თითოეულ ჩვენგანს, მასწავლებელსაც და მოსწავლესაც, ხელმწიფესაც და გლახაკსაც, სჭირდება მაგიური ტრიადა (სამება): ნიჭი, გარჯა და ნებისყოფა!

ყოველთვის ასე მემართება – ვიწყებ ფიქრს, რაზე დავწერო პოსტი, მოვიფიქრებ, რედაქტორსაც შევატყობინებ და უცებ ისეთი რამ მოხდება, ფიქრები სულ სხვა მხარეს გამირბის და სულ სხვა ამბავს ვწერ, ამბავს, რომელმაც დაუგეგმავად შემაწუხა.

ერთხელ რადიოგადაცემიდან დამირეკეს, მთხოვეს, რომელიმე ქალაქზე მელაპარაკა. ჯერ საყვარელი ვილნიუსი შევთავაზე, მერე – ბავშვობის ახდენილი ოცნება, ბერლინი, ბოლოს – შორეული გუანაჰუატო. წამყვანმა მოთმინებით მომისმინა ბოლომდე და ვერსიების ჩამოთვლას რომ მოვრჩი, მითხრა, იქნებ ქუთაისზე მოგვიყვეთ რამესო. რა თქმა უნდა, უარი არ მითქვამს. გამოგიტყდებით, ყველაზე რთული რადიოეთერი აღმოჩნდა ჩემთვის. ზოგჯერ შეუძლებელია მიხვდე, რატომ გიჭირს ლაპარაკი – ძალიან ბევრი გაქვს სათქმელი თუ ძალიან ცოტა.

ქუთაისში თექვსმეტი წელი გავატარე, უფრო სწორად, თექვსმეტი გრძელი წელი და ახლა, ოცდაშვიდი წლის ასაკში, მაწუხებს ფიქრი, რომ მშობლიურ ქალაქს საერთოდ არ ვიცნობ. ახლა, როცა სტუმრის თვალით ვუყურებ ქუთაისის ქუჩებს, ძველ სახლებს, ინტუიცია მეუბნება, რომ მათი კედლები უამრავ საინტერესო ამბავს და სახელს ინახავს, რომლებიც ჩემთვის არავის მოუყოლია.

არ ვიცი, სკოლაში სწავლის პერიოდში რატომ დავდიოდით ყოველთვის ერთი და იმავე, ბაგრატის ტაძრის მიმართულებით, რატომ არ დავყავდით მშობლებს და მასწავლებლებს ულამაზეს პატარა ქუჩებში, რატომ არავინ გვიამბობდა ძველ კედლებში ჩამალულ ისტორიებს. ალბათ იმიტომ, რომ ოთხმოცდაათიანებში გავიზარდეთ და ქუჩაში სეირნობის განწყობა არავის ჰქონდა, არც წინა საუკუნეების რომანტიკის გახსენების. ახლა კი, როცა ჩემი ბავშვობის გასეირნების ძირითად ადგილს, ბაგრატის ტაძარს, ახლებური იერსახის წყალობით გაჭირვებით ვცნობ, უფრო სხვა მხარეს მიმიწევს გული, თითქოს ვცდილობ, მშობლიურ ქალაქთან დაახლოების ახალი გზა მოვძებნო, გზა, რომელიც ასე ახლობელ და ამავე დროს უცნობ ქუჩებზე გადის.

თბილისი ჩემთვის სხვა ქალაქია, ქალაქი, რომელიც შევიყვარე და ვისწავლე. კარგა ხანს ვსწავლობდი ჩემი მეგობრების და, მოგვიანებით, ჩემი ერთ-ერთი საუკეთესო ლექტორის, ცირა ელისაშვილის დახმარებითა და დამსახურებით. ჰოდა, ზოგჯერ, როცა აღმოვაჩენ, რომ თბილისში დაბადებულმა და გაზრდილმა ადამიანებმა არ იციან, სად არის, მაგალითად, ათეშგა, ჯერ მიკვირს, მერე კი ის ქუთაისი მახსენდება, რომლის შესწავლაც ვერ მოვასწარი.

საღამოობით, თუ ამინდი ხელს მიწყობს, სამსახურიდან სახლში ფეხით ვბრუნდები. მივუყვები წინამძღვრიშვილის ქუჩას და შენობებს ვათვალიერებ. ერთ დღეს მარჯვენა ტროტუარზე მივსეირნობ, მეორე დღეს – მარცხენაზე, რომ მოპირდაპირე მხარეს მდებარე შენობებს კარგად დავაკვირდე, ვჩერდები, ვუყურებ სახლებს და, მგონი, ხანდახან ვუღიმი კიდეც. მათი სიძველე, მათი აივნები და ორნამენტები ადამიანებივით მიყვარს და მიხარია, რომ ბევრ მათგანს ახლოს ვიცნობ.

ზოგჯერ ასეც მემართება – ვცდილობ, ემოციები თავიდან მოვიშორო, აზრები დავალაგო და ისე ვწერო, მაგრამ არ გამომდის. საკუთარი თავი და უკვე მომხდარი მაწუხებს და ვწერ ამბებს, რომლებსაც ჩემი არცთუ ისე მშვიდი ყოველდღიურობა მკარნახობს.

შორეულმა, სრულიად უცხო ქალაქებმა მიმახვედრა, რომ ქვეყნის სიყვარული, ქალაქის სიყვარული ზოგჯერ არ იწყება შემაღლებულ ადგილებში წამომართული საკულტო ნაგებობებით, რომ ეს დიდი და უცნაური გრძნობა ზოგჯერ ყველაზე ვიწრო ქუჩებისკენ, მოუვლელი და შელახული შენობებისკენ გექაჩება, იქ მიჰყავხარ, სადაც ერთი ჩვეულებრივი ოჯახის ეზოში ცეცხლის ტაძარი დგას, რომ შორს წასულს ეს სიყვარული მთავარ პროსპექტს კი არ გასიზმრებს, არამედ ძველ ჭიშკრებსა და სადარბაზოებს ფერადი მოზაიკითა და ნახატებით, რომლებიც, სინამდვილეში, რემონტის დროს გადაღებეს შენმა მეზობლებმა. ამ სიყვარულს შაბათ-კვირას გარეთ გაჰყავხარ, ფეხით გატარებს, ხისა და აგურის გულისცემას გასმენინებს და გაგრძნობინებს, რომ მარტო არა ხარ ამხელა სამყაროში.

აქ, სადაც ჩვენ ვცხოვრობთ და ისე დავაბიჯებთ, რომ ზოგჯერ გვერდზე გახედვაც გვეზარება, ყოველდღე ჩნდება ახალ-ახალი ბზარები, სიძველის, მოუვლელობის, უსიყვარულობის ანაბეჭდები. ჰოდა, გავიდეთ გარეთ, ხელით შევეხოთ მზით გამთბარ აგურს და ვისწავლოთ საკუთარ გარემოსთან თანაცხოვრება, სანამ ჩვენ და ჩვენი ქალაქები ერთად ვართ ჩვენსავე დედამიწაზე.

არსებობს „სამი” სახის „სუფთა” დეფექტური გონებრივი აქტივობა („სარტყლების” რაოდენობის მიხედვით, რომელთა შესახებაც სტატიის I ნაწილში უკვე ვისაუბრეთ) და რამდენიმე სახის არასრულფასოვანი გონებრივი აქტივობა.

ვრცლად

მეტაფორა ახალი არომატია

მას, ვინც ყურადღებას მიაქცევს ენაში ისეთ მოვლენას, როგორიცაა მეტაფორა, მალე ადამიანთა ენა მთლიანად მეტაფორული მოეჩვენება.

ბ ი უ ლ ე რ ი 

ეგებ გგონიათ, რომ ეს მხოლოდ ის არის, რაც ამშვენებს პოეზიას ან მხატვრულ შემოქმედებას… მეტაფორა უფრო მეტია – ის ჩვენი ყოველდღიურობაა. შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენ ვცხოვრობთ მეტაფორებით და, საერთოდ, ჩვენ ვცხოვრობთ მეტაფორებში. ხოლო თუ უფრო შორს წავალთ, ჩვენ ვართ მეტაფორები…

გამოხატვისთვის არასდროს კმარა ჩიქობავას შვიდტომეულში შესული სიტყვები; სულხან-საბას ლექსიკონებიც რომ დაუმატოთ და სხვა დანარჩენიც, სიტყვათა მარაგი მაინც მწირი იქნება იმ აზრების, გრძნობების, განცდების გადმოსაცემად, რომლებიც ჩვენშია. ამიტომ თითოეული ჩვენგანი მიმართავს ქმნადობას და იწყებს ერთი საგნის, მოვლენის, ფაქტის რომელიმე ასპექტის გადატანას მეორეზე. ეს იგივეა, ერთ საგანს შეხედოთ სხვა საგნის „თვალით”. ამ შემთხვევაში გამოთქმული აზრი იღებს და აერთებს ორივე თვისებას (ასპექტს) და ვიღებთ მესამეს, სრულიად განსხვავებულს, რომელმაც ახალი ნაზავით ახალი არომატი შექმნა. ისევე როგორც სადილის მომზადებისას, ცალ-ცალკე ინგრედიენტებს რომ განსხვავებული გემო აქვთ, ურთიერთშერევისას კი ახალ გემოს ქმნიან. დიახ, ზუსტად ასეა. არის რაღაც ქიმია მეტაფორების შექმნაში. ალქიმიაც კი.

მაგალითად, როგორ შეიძლება წარმოვიდგინოთ მეტაფორა „ადამიანი-ლომი”? ახალი არსება უკვე არც ადამიანია და არც ლომი. ის დაახლოებით ისე შეიძლება გამოიყურებიდეს, როგორც ქვემოთ, ილუსტრაციაზეა წარმოდგენილი. შედარებით იოლადაა საქმე, როცა კონკრეტული საგნებით ხდება მეტაფორიზება – ადვილად შეგვიძლია წარმოვისახოთ მათი ნაერთი… აი, რაც შეეხება აბსტრაქტულ საგნებს, აქ საქმე გაცილებით რთულადაა, პოეზიაში კი საერთოდ პიკს აღწევს მეტაფორიზაცია. მაგრამ არც კონკრეტული საგნების შემთხვევაშია ყველაფერი ასე მარტივად; ბევრი მეტაფორა დღემდე ამოუხსნელი რჩება. მაგალითად, არავინ იცის, როგორია „ივლისისფერი ყინვის თასები”…

შესაძლოა ვერ გაუგოთ ადამიანს, რომელიც მეტაფორებს ხშირად მიმართავს, რადგან მეტაფორებით მეტყველება მეტყველების მაღალი ხარისხია… უბრალოდ, შესაძლოა შეცდეთ და მეტაფორებით გადმოცემული აზრი პირდაპირ მიიღოთ… ცოდნა მეტაფორების შესახებ ჩვენს ცნობიერებას აფართოებს და ცხოვრებასაც უფრო საინტერესოს ხდის.

 

◊ კონცეპტუალური მეტაფორის ძალა განისაზღვრება მისი გაუცნობიერებელი გამოყენებით. ლაკოფის მიხედვით, მეტაფორათა თვისებაა, რომ ისინი კი არ ქრებიან, არამედ რჩებიან ადამიანთა ცნობიერებაში, მათი მოქმედების ლოგიკური შედეგები კი ჩვენ მიერ სამყაროს აღქმის თავისებურებებში ვლინდება.

ნაშრომში „მეტაფორები, რომლებითაც ვცხოვრობთ” ჯონსონი და ლაკოფი დაწვრილებით განიხილავენ ორ უნივერსალურ მეტაფორას და მეტაფორის მამოდელირებელ ფუნქციაზე საუბრობენ.

მე-20 საუკუნეში დაიწყო მეტაფორის მოდელირების ფუნქციის გამოყოფა. მეტაფორა განიხილებოდა არა მხოლოდ როგორც პოეტური და რიტორიკული გამომსახველობითი საშუალება, არამედ როგორც სინამდვილის აღქმისა და გააზრების სერიოზული მექანიზმი.

მაგალითად, ყველასათვის ცნობილი უნივერსალური მეტაფორები: „კამათი ომია” და „დრო ფულია” – ადამიანთა ცნობიერების გარკვეულ მხარეს წარმართავენ. შევცვლით მეტაფორას და ცნობიერებაში სინამდვილის გააზრების ახალი კონსტრუქტები წამოიქმნება.

თუ „კამათი ომია”, მაშინ კამათის აღწერა ხდება ომის ტერმინებით და შესაძლებელია:

• კამათში (და ომში) გამარჯვება;

• კამათში (ომში) დამარცხება;

• კამათში (და ომში) შეტევაზე გადასვლა;

• კამათში (და ომში) საკუთარი პოზიციების დაცვა;

• კამათში (და ომში) წინ წასვლა;

• კამათში (და ომში) დანებება;

• კამათში (და ომში) განსაზღვრული სტრატეგიის გამოყენება;

• კამათში (და ომში) სტრატეგიის შეცვლა და სხვა.

 

იგივე ხდება მეორე მეტაფორის – „დრო ფულია” – შემთხვევაში:

• დროის (ფულის) წართმევა;

• დროის (ფულის) ეკონომია;

• დროის (ფულის) დათმობა;

• დროის (ფულის) გაფლანგვა;

• დროის (ფულის) დაკარგვა;

• დროის (ფულის) გამოყოფა;

• დროის (ფულის) დახარჯვა;

• დროის (ფულის) დარჩენა;

• დროის (ფულის) საქმეში ჩადება.

 

მართალია, განხილულ მეტაფორებს დაკარგული აქვთ ადამიანზე ემოციური ზეგავლენის ფუნქცია, რადგან ისინი, შეიძლება ითქვას, „გაცვეთილია”, მაგრამ აქ კარგად ჩანს, როგორ ახდენს მეტაფორა ჩვენი ცნობიერების მოდელირებას და როგორ უკავშირდება ჩვენი მსოფლაღქმა ამ მეტაფორებით მოდელირებულ რეალობას.

ამის შემდეგ აქტუალური იქნება გამოთქმა: შეცვალე მეტაფორა – შეიცვლება ცხოვრება!

მხოლოდ სოციალურ ცხოვრებას როდი აქვს თავისი მეტაფორები; თითოეულს ჩვენ-ჩვენი მეტაფორები გვაქვს, რომლებიც იმის მიუხედავად არსებობენ და მოქმედებენ ჩვენზე, ვაცნობიერებთ თუ არა მათ არსებობას…

ახლა, როცა ამ სტრიქონებს კითხულობთ, რა არის თქვენი ცხოვრების მეტაფორა? მე შემიძლია, უამრავი გაცვეთილი მეტაფორა ჩამოვთვალო:

•  ცხოვრება  თამაშია;

• ცხოვრება გამოცდაა;

• ცხოვრება ბრძოლაა;

• ცხოვრება ცირკია;

• ცხოვრება სადგურია

და ასე შემდეგ…

იყავით ორიგინალური და შექმენით თქვენი ცხოვრების საუკეთესო მეტაფორა. ნახავთ, როგორ შეცვლის ის თქვენს ცხოვრებას…

მაშ ასე, დაასრულეთ:

• ცხოვრება – ?

(გაგრძელება იქნება)

ჩვენთვის ძნელი დასაჯერებელია, რომ მსოფლიოში ცნობილმა გენიოსებმა და სხვა გავლენიანმა ადამიანებმა თავიანთ წარმატებას საფუძველი მასწავლებლობით ჩაუყარეს. „ფარდობითობის თეორიის” აღმოჩენამდე ალბერტ აინშტაინი რიგითი პედაგოგი გახლდათ, ვოლფგანგ ამადეუს მოცარტიც ხშირად ამეცადინებდა მუსიკაში რეალური სასწავლებლის მოწაფეებს. ნობელიანტმა სელმა ლაგერლიოფმა მოღვაწეობა ვეტერნის გაყინული ტბის მახლობლად გაშენებულ ფიცრულ სკოლაში დაიწყო. თავის დროზე სასულიერო სემინარიის ლექტორი იყო დედა ტერეზა… ალბათ არც ის უნდა გაგიკვირდეთ, რომ მოსწავლეთა აღზრდის საპატიო პროფესიას არაერთი პოლიტიკური ლიდერისთვის გაუკაფავს გზა. მასწავლებლობას მომავალი მმართველები ბევრჯერ გადაურჩენია შიმშილით სიკვდილისა თუ ნაკლებად შემოქმედებითი, თავდაუღწეველი სამუშაო რუტინისაგან.

მსოფლიოს ლიდერობამდე დაწინაურებული პედაგოგის საინტერესო მაგალითია შეერთებული შტატების 36-ე პრეზიდენტი ლინდონ ჯონსონი.

ლინდონ ჯონსონი ტეხასელი ფერმერების ოჯახში დაიბადა. ბავშვობა და ცხოვრების უდიდესი ნაწილი მან სამხრეთის ამ ცხელ შტატში გაატარა. მომავალი ლიდერი სამოქალაქო აქტივიზმში ადრეული ასაკიდანვე ჩაერთო. სკოლაშიც კი იგი კლასის პრეზიდენტი იყო. ზოგადი განათლების მიღების შემდეგ ნიჭიერ მოსწავლეს უმაღლესი სასწავლებლის არჩევაზე ბევრი არ უფიქრია, 1926 წელს ტეხასის პედაგოგიურ კოლეჯში ჩააბარა. საინტერესო და თავგადასავლებით აღსავსე იყო მისი სტუდენტობის წლებიც. დემოკრატი სტუდენტი კოლეჯის პერიოდულ გამოცემას, გაზეთ „The College Star-ს” რედაქტორობდა და აქტიურად მონაწილეობდა სხვადასხვა პოლიტიკურ კამპანიაში. კოლეჯში სწავლის პარალელურად მან პედაგოგიური მოღვაწეობაც დაიწყო. 1928 წელს ჯონსონმა ლექციები დროებით მიატოვა და პატარა ქალაქ კოტულაში გაემგზავრა, სადაც სეგრეგირებულ მექსიკელ ბავშვებს ინგლისურსა და სხვა ძირითად დისციპლინებს ასწავლიდა. პედაგოგის დიპლომის მოპოვების შემდეგ მან ჰიუსტონის უმაღლეს სკოლაში მასწავლებლის მრავალწლიანი, წარმატებული კარიერის აწყობაც მოახერხა.

სხვადასხვა საგანმანათლებლო დაწესებულებაში მუშაობამ მომავალ სახელმწიფოს მეთაურს მთელი სიმძაფრით დაანახვა ქვეყანაში არსებული უმძიმესი სოციალური მდგომარეობა და მოქალაქეთა სხვადასხვა ნიშნით შევიწროების ტენდენცია. სტუდენტური გაზეთის ყოფილმა რედაქტორმა სასკოლო პოლიტიკიდან დიდ ბრძოლაში გადაინაცვლა. ლინდონ ჯონსონი დემოკრატიული პარტიის აქტიური წევრი გახდა და 1937 წელიდან ექვსჯერ მოიპოვა წარმომადგენლობითი პალატის წევრის მანდატი. მაღალი პოლიტიკური სტატუსის მიუხედავად, კონგრესმენს არც მეორე მსოფლიო ომისთვის აურიდებია თავი. ჯონ კენედისთან ერთად, აშშ-ის ვიცე-პრეზიდენტად არჩევამდე, ჯონსონი სენატში მოღვაწეობდა და დემოკრატთა ფრაქციას ედგა სათავეში, 1963 წელს კი თავად ჩაიბარა მსოფლიოს ლიდერის პორტფელი და სახელმწიფოს მეთაურის პოსტი.

მასწავლებლის პრეზიდენტობის ხანა მეოცე საუკუნის ისტორიის ურთულეს პერიოდს დაემთხვა. ყოფილ სენატორს წილად ხვდა გაურკვეველი მიზეზებით მოკლული კენედის მემკვიდრეობა. მასვე მოუწია 1945 წლის შემდეგ დაბადებულთა (Baby boom) ჰიპერაქტიურ თაობასთან, პანკებთან, „ახალ მემარცხენეებსა” და სხვა რადიკალურ ჯგუფებთან ურთიერთობა. ტეხასელ პოლიტიკოსს დაეკისრა კარგად გაჩაღებული „ცივი ომის” სირთულეების გადალახვის პასუხისმგებლობაც. აქედან გამომდინარე, ბუნებრივია, მან არაერთი შეცდომა დაუშვა და საგარეო პოლიტიკაში ბევრი უსარგებლო ნაბიჯიც გადადგა. მიუხედავად ყველაფრისა, სამხრეთელ დემოკრატს მაინც წარმატებულ ლიდერად განიხილავენ. რატომ?

60-იან წლებამდე ამერიკული საზოგადოების უდიდესი ნაწილისთვის თავისუფლება მხოლოდ და მხოლოდ ფინანსური ოპერაციების უსაფრთხო განხორციელებას ნიშნავდა. მოსახლეობის უმრავლესობა სიმდიდრის იოლად მოპოვების ილუზიით გახლდათ შეპყრობილი. ისინი არ ფიქრობდნენ დაჩაგრულ და ბედის ანაბარა მიტოვებულ ხელმოცარულებსა თუ ღატაკებზე. სახელმწიფო აუცილებელ ბოროტებად და ინდივიდის შევიწროებისთვის შექმნილ დემონიზებულ სტრუქტურად განიხილებოდა. 

ლინდონ ჯონსონმა ამგვარ ვითარებას „დიადი საზოგადოების” იდეა დაუპირისპირა, რომელიც სოციალური სამართლიანობისა და კეთილდღეობის დამკვიდრებას ისახავდა მიზნად. 36-ე პრეზიდენტის პროგრამა მომგებიანად განხორციელდა. პედაგოგის მმართველობის დროს აშშ-ში შეიქმნა უფასო სამედიცინო დახმარების პროგრამა მცირეშემოსავლიანი ოჯახებისთვის, აფროამერიკელთა და სხვა მოქალაქეთა სეგრეგაციის წინააღმდეგ მიღებულ იქნა ისტორიული „სამოქალაქო უფლებათა აქტი”, საფუძველი ჩაეყარა მეცნიერების განვითარების ეროვნულ ფონდს. რაც მთავარია, ჯონსონის ინიციატივით ამოქმედებულმა სტრატეგიამ ჩამოაყალიბა სათემო კოლეჯების ქსელი და გაზარდა უნივერსიტეტთა სახელმწიფო დაფინანსება.

ჯონსონი ყოველთვის ამბობდა, რომ მის პოლიტიკურ საქმიანობას სათავე დაუდო დისკრიმინირებულ მექსიკელ მოსწავლეებთან ურთიერთობამ და პატარა დასახლებაში განცდილმა უსამართლობის გრძნობამ.

ამერიკას ერთი მასწავლებელი პრეზიდენტი დღესაც არ აწყენდა. თქვენ კი, თუ პერიფერიის რომელიმე სკოლაში მუშაობთ და ღარიბ ბავშვებს ასწავლით, თუ უკმაყოფილო ხართ სასწავლო გარემოთი და პირადი შემოსავლით, თუ არ გაქვთ არსებული პოლიტიკური ელიტისა და მის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებების იმედი, იცოდეთ, რომ რაღაცით ლინდონ ჯონსონს ჰგავხართ. პოლიტიკის უკეთესობისკენ შეცვლას თქვენი მეტი მოქმედება სჭირდება.