ლიტერატურას მაინც სჭირდება ლეგენდები. ანუ მათ, ვინც ლიტერატურას ქმნის.

ელიოტმა კი თქვა, ავტორი მოკვდა და აწი ტექსტებს მიეძალეთო, მაგრამ მხოლოდ თეორეტიკოსებმა თუ შეისმინეს ეს ამბავი. მწერალი ხომ ადამიანია (პოეტიც), ჩვეულებრივი ადამიანი არაჩვეულებრივი ექოთი – ხან წამებული, ხან მწამებელი, ათას ფათერაკთა და ჭირთა გადამხდელი და დამთმენი ან ვერდამთმენი. ჰოდა, ხალხს აინტერესებს მისი ისტორიები. მერე გზადაგზა რაღაც-რაღაცას თვითონ გამოიგონებს და მითებიც იბადება. მითი ხუმრობასავითაა, აბა, იმ მითს რა ვუთხარი, სიმართლის მარცვალი რომ არ ურევია.

ტიციან ტაბიძეც მითების საუფლოდან მოდის, მეტი რაღა გინდათ – „ცისფერი ყანწების” მანერული სერობები, „ქიმერიონის” ჩვენებური ბოჰემა, ფრანგული ნიავი და ქართული ლექსი, სმა და გარჩევები, გნებავთ ლიტერატურული, გნებავთ მუშტი-კრივი, უბრობა გალაკტიონ ტაბიძესთან – მურმან ლებანიძეს აქვს ლექსად, როგორ შეებნენ ერთმანეთზე გაბუტული გალაკტიონი და ტიციანი ერთად ახირებულ „რეგვენთა ჯგუფს”. მერე – ბოლშევიკები, „თანამგზავრობა” – როცა ტიციანის ცნობილ ფრაზაში: „სამშობლო მიწავ, გიკოცნი ფესვებს”, – „სამშობლოს” ნაცვლად „საბჭოთა” ჩაჯდა, როცა არც დიადი კომუნიზმის მშენებლობაზე პოემის წერამ და არც სხვა ნაძალადევმა „აღიარებითმა წერილებმა” არ უშველა (ამგვარი აღიარება-შენანების კლასიკური ნიმუშია მწერალთა კავშირის ერთი იმდროინდელი სხდომის სტენოგრაფიული ჩანაწერი, სადაც კონსტანტინე გამსახურდიას გამოსვლაა მოყვანილი – „ვინანიებ, ამხანაგებო, ვინანიებ (და ქვედა ყბა აუკანკალდა)”.

ცისფერყანწელთაგან ბევრი უფრო არტისტული იყო, მაგრამ ბუნებით მორცხვ ტიციანს, მგონი, ყველაზე მეტი „თეატრი გადახდა”, როგორც მაშინ იტყოდნენ საოცარ ამბებზე. მეგობრობა მას უწინაც რუს კოლეგებთან ჰქონდა (ბარემ ფრანგებთან ექნებოდა, მაგრამ მხოლოდ იაშვილმა მოახერხა ერთწლიანი პარიზობა და მერე კარიც მიიხურა). ამ მეგობრობას უფრო ძმობა ეთქმოდა, მაგალითად, ბორის პასტერნაკის შემთხვევაში, რომელსაც ბალიშის ქვეშ, სასიკვდილო სარეცელზე, ორი წერილი ედო – რილკესი და ტიციანის. ასევე ძალიან საინტერესო ფაქტია: ტიტეს (გალაკტიონი ეძახდა) ის ცარიელი ფურცლები, საწერ მაგიდაზე რომ დარჩა 1937 წელს, პოეტის მეუღლემ, ნინო ტაბიძემ, პასტერნაკს აჩუქა და ბორისმა „ექიმი ჟივაგოს” წერა სწორედ მათზე დაიწყო. ნინო ტაბიძის მოგონებებში შეხვდებით არაერთ არნახულ ამბავს. ალბათ იცით, როგორ მიიყვანა და აჩვენა საკუთარ მეუღლეს მუზა – თამუნია და რა თავგამოდებით უქებდა მის სილამაზეს. ნინო ტაბიძე წერს მაიაკოვსკისთან შეხვედრაზეც, რომელიც თბილისს 1926 წელს ესტუმრა. იგონებს დუქან „სიმპათიას”, რომლის „კედლები ვიღაც თვითნასწავლი მხატვრისთვის მიებარებინათ. აქ შეხვდებოდით მსოფლიოს გამოჩენილ ადამიანთა პორტრეტებს. შექსპირს მხარს მეფე სოლომონი უმშვენებდა. ორივენი პუშკინს, რუსთაველსა და ლერმონტოვს შესცქეროდნენ. შემდეგ გოგოლი, ჰომეროსი, ილია ჭავჭავაძე, აკაკი, სპინოზა, გოეთე, შილერი გამოეხატათ. ცნობით ვერც ერთს ვერ იცნობდით, წარწერით თუ მიხვდებოდით”.

ბუნებრივია, სრული სიმართლეც რომ ყოფილიყო, ნინო ამას საკუთარ წიგნში ვერ მოჰყვებოდა, მე კი ერთმა პატიოსანმა ლექტორმა მიამბო, ძველი დროის საქმეების კარგად მცოდნე კაცმა. მერე რამდენიმემ დამიდასტურა. მოკლედ, თბილისში ჩამოსული მაიაკოვსკი დაბინავდა ერთ-ერთ სასტუმროში. ტიციანი, პაოლო და რამდენიმე ქართველი პოეტი საგანგებოდ მომზადებულან მასთან შესახვედრად, ფრაკებში გამოწყობილები მისდგომიან ნომერს. მაიაკოვსკიმ გამოსძახა თურმე, სააბაზანოში ვარ, კარი ღიაა და დაბრძანდითო. შევიდნენ და დასხდნენ. ვლადიმერი საოცრად გაფანტული ადამიანი გახლდათ, ჩაცმა დავიწყებია და ღიღინ-ღიღინით სრულიად შიშველი გამოვიდა და მიესალმა ფრაკიანებს. ესენიც არაფერს იმჩნევდნენ, მაგრამ კიდევ უარეს დღეში ჩაცვივდნენ, როცა რუსმა ფუტურისტმა მათი გაცილება მოინდომა და ლამის ქუჩაში გამოჰყვა. ბოლოს ტიციანს ამოუღერღავს: „შეგცივდებათო”. მეორე დღეს მთელ თბილისს ეს ამბავი აბოდებდა.

ერთხელ თურმე სერგეი ესენინი ესტუმრა და გახარებული ტიციანი ქართულ მასპინძლობას შეუდგა, აქეთ ბიჭებს დაუძახა, იქით გეგმა შეადგინა პურობების, მაგრამ მეორე დღეს სერგეიმ მოულოდნელად დაიწყო ჩემოდნის ჩალაგება. მერეღა გაამხილა, თურმე აქ აისედორა დუნკანს ემალებოდა (რომელთანაც რომანი ჰქონდა) და სხვა მეგობრებს უთქვამთ, თბილისში შენი ყოფნის ამბავი გაიგო და ქუჩა-ქუჩა დაგეძებსო. ასე გაიპარა ესენინი და მერე ზრდილი ტიციანი აისედორას მასპინძლობდა, ოღონდ, ბუნებრივია, არაფერს იმჩნევდა.

ამბობენ, სულ ტიციანის ოინებია, ერთ-ერთი პურობისას ქართველმა მწერლებმა პაოლო იაშვილის კეპი რომ მიირთვესო. არავინ იცის, ეს ამბავი მართალია თუ არა, მაგრამ პოეტმა ერთ-ერთ ლექსში სულ სხვა რამის სათქმელად კი დაწერა: „გამთენიისას ხაშის დიდ ქვაბში ხარშავდა კეპკას მთვრალი პაოლო”.

მოკლედ, დანარჩენს სხვა დროს მოგიყვებით, სხვა დროს და სხვებზეც. ამით დავასრულოთ:

როცა დააპატიმრეს, აწამებდნენ და მოსთხოვეს, შეთქმულთა რაზმის უფროსის სახელი გვითხარიო, მან გიორგი სააკაძე ჩააწერინა და მერე კარგა ხანს ეძებდნენ ქართველ სარდალს გადარჩენილ მწერალთა რიგებში.

ანუ მათ, ვინც ლიტერატურას ქმნის.

სწორედ იმერეთში წავედი რამდენიმე ძალიან კარგ მწერალთან ერთად განსაკუთრებული მისიით – ლიტერატურული პრემია „საბას” ნომინანტებს იმერეთის რამდენიმე სკოლისთვის ელექტრონული წიგნების სახლ „საბას” ბიბლიოთეკა უნდა გადაგვეცა, 600-ზე მეტი ელექტრონული წიგნითა და შესაბამისი ტექნიკით.

ამ მოგზაურობაზე, მკითხველთან შეხვედრაზე, ჩვენი სკოლების მდგომარეობაზე, საოცარ გაზაფხულზე და უსაყვარლეს მასპინძელ-მოსწავლეებზე ბევრი მაქვს მოსაყოლი, თუმცა ახლა ერთ ამბავზე შევჩერდები, მინდა მოგითხროთ, როგორ გრძელდება ლიტერატურული ტრადიცია გალაკტიონის სოფელთან ახლოს, შუამთის სკოლაში და როგორ ვიპოვე სრულიად განსაკუთრებული ქართულის მასწავლებელი.

ერთი შეხედვით რამის გამოცნობა შეგიძლიათ? მაგალითად, ფერით მიხვდეთ, ახალია თუ არა ბოსტნეული, რომელიც ბაზარში იყიდეთ. ან გატყუებთ თუ არა ადამიანი, რომელიც გესაუბრებათ, ან როგორ ნიადაგზეა აშენებული სახლი და ემუქრება თუ არა კედლებს ეროზია? შეგიძლიათ? მე – არა. ერთადერთი, რასაც ერთი თვალის შევლებით ვცნობ, გნებავთ გუმანი დაარქვით, გნებავთ ინტუიცია, ან უბრალოდ, სიყვარული – ვცნობ სკოლებს, რომელთაც კარგი ქართულის მასწავლებელი ჰყავთ, ყველაფრით ვცნობ, ასეთი სკოლები განსაკუთრებით ცოცხლები არიან.

ვანის რაიონის სოფელ შუამთის სკოლაში ახლომდებარე სოფლების მოსწავლეებიც სწავლობენ, მათ შორისაა, გალაკტიონ ტაბიძის სოფელი, ჭყვიში, რომლის ერთმა გენიალურმა შვილმა სრულიად შეცვალა ქართული პოეზიის მდინარება.

სკოლაში მოსწავლეებთან ერთად მთელმა პედკოლექტივმა გვიმასპინძლა. შეხვედრის დროს კი ჩემთვის ყველაზე საინტერესო ამბავი გავიგე – სკოლის მკითხველთა კლუბის შესახებ.

არა, უფრო სწორად, მკითხველთა კლუბზე ცოტა ადრე შევიტყვე, როცა ელექტრონული წიგნების კატალოგით დაინტერესებული ხან ერთმა მოსწავლემ მოირბინა – ამ წიგნებში ჰოლდენ კოფილდის ამბავი არის? ხან კიდევ მეორემ – თანამედროვე მწერლების წიგნები ჩამოგვიტანეთ?

მოსწავლეთა ლიტერატურული ცნობისწადილის მთავარი მიზეზიც ცოტა ხანში გავიცანით – ქალბატონი აზა სართანია, სოფელ შუამთის სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი.

-მკითხველთა კლუბი 2014 წელს დავაარსეთ მე და ბავშვებმა, უფრო სწორად, იმ ბავშვებმა, რომლებსაც კითხვა უყვართ. მიზანი ახალგაზრდების სულის გაფაქიზებაა, ეს ცოდნის გარეშე შეუძლებელია, ცოდნის მიღება კი -კითხვის გარეშე. ამ უხეშმა ეპოქამ, მხოლოდ კაპიტალის დაგროვებით რომაა დაკავებული, ლიტერატურა, მთლიანად ხელოვნება, უგულებელყო. ლიტერატურის უმთავრეს მოვალეობად კი ის მიმაჩნია, არ დაგვავიწყდეს, რომ ადამიანები ვართ. ახალგაზრდებმა ბევრი მხატვრული ლიტერატურა უნდა იკითხონ, შეიყვარონ წიგნი და გადაარჩინონ სამყარო. ვინც მხატვრულ ლიტერატურას კითხულობს, არასოდეს გახდება ბოროტი, შურისმაძიებელი, უსიყვარულო, უნდო. აი, ეს არის ჩვენი კლუბის არსებობის არსიც”, – მპასუხობს ქალბატონი აზა, როდესაც კლუბის დაარსების შესახებ ვეკითხები.

შემდეგ, რასაკვირველია, მისი პედაგოგიური ცხოვრება მაინტერესებს, გაკვეთილები, აქტივობები, სიახლეები:

-ჩემს სადამრიგებლო კლასში ყველაფერს ვაკეთებ: კლასისა თუ სასკოლო ღონისძიებებს, აქციებს და ა. შ. 2013-2014 სასწავლო წელს რაღაც ხალისს შევიტან სასკოლო ცხოვრებაში-მეთქი, შევკრიბე თვითმმართველობის წევრები და გადავწყვიტეთ იუმორისტული გაზეთის გამოშვება. მოსწავლეთა პრობლემებზე უნდა დაგვეწერა. მოპოვებული მასალები ჩემთვის უნდა მოეწოდებინათ. მე კი სამი ისეთი მოსწავლე მყავდა შერჩეული, მასწავლებლებმა და არც მოსწავლეებმა დღესაც არ იციან, ვინ იყვნენ. ხელმძღვანელი მე რომ ვიყავი, ეს კი იცოდნენ. ,,წკიპურტი” ერქვა ჩვენს გაზეთს. პირველი წკიპურტი გათბობას ეხებოდა. ატყდა აჟიოტაჟი. ბავშვებიც გამოცოცხლდნენ”.

ლიტერატურამ სკოლის ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ადგილი დაიკავა, წიგნები მოსწავლეების ყოველდღიური მეგობრები გახდნენ, დისკუსია, წიგნების განხილვა, წიგნების გაცვლა-გამოცვლა სასწავლო პროცესის განუყრელი ნაწილი გახდა.

-ბევრი ვიფიქრე, როგორ დამეინტერესებინა ბავშვები. მოდით ახლა და წავიკითხოთ და გავაანალიზოთო, ამის თქმით არაფერი გამოვიდოდა. ჰოდა, პირველად პოეზიის საღამო მოვაწყვეთ, ბევრი გასართობი პროგრამით. მთავარი მხატვრული კითხვის კონკურსი იყო, ექსპრომტი – მეგობრული. ერთ-ერთი კონკურსი იყო ,,გამოიცანი, ვინ რა თქვა”. მე მქონდა მომზადებული ჩემი სავარაუდო პასუხები. ბავშვებისამ ჩემ მიერ მოფიქრებულს ბევრად აჯობა. მონაწილეებმა იმ დღეს მანამდე მიჩქმალული უნარები გამოავლინეს (მე ყოველთვის მათ უპირატესობას ვუსვამ ხაზს და ესეც კარგ შედეგს იძლევა).

არამხოლოდ ლიტერატურა, სიახლეები კინოში, საზოგადოებრივი მოვლენები, ახალგაზრდობის პრობლემები – საინტერესო განხილვები, კამათი და ყველაფერი ის, რასაც ცოცხალი სკოლა ჰქვია.

-ურუშაძის ,,მანდარინებს” ვუყურეთ ერთად და ჩვენი აზრიც გამოვხატეთ. თქვენი საჩუქრის შემდეგ უფრო სწრაფად შევძელით ,,თეთრი ბაირაღების” წაკითხვა. ამ ორ დღეში შევიკრიბებით და ერთმანეთს ჩვენს აზრს გავუზიარებთ. ამის შემდეგ დაბალ კლასებში გამოვაცხადებთ აკაკის საიუბილეო კონკურსს დაწყებითებში მხატვრულ კითხვაში, მაღალ კლასებში – ვიქტორინაში. თუ იშრომებ და იბრძოლებ, შედეგი აუცილებლად იქნება. მანამდე კლუბში გაწევრიანება რომ არ სურდა, ისეთი მოსწავლე რომ მთხოვს, თქვენთან მინდა და რამე კარგი პროექტი მოვიფიქროთო, ეს უკვე შედეგია. კლუბში მხოლოდ მე-9, მე-10, მე-11 და მე-12 კლასის მოსწავლეებია გაერთიანებული. ნეტავ განახათ, მერვეკლასელები როგორ ერთვებიან ქართულის პროექტებში, რომ სექტემბრიდან კლუბის წევრობის ღირსი გახდნენ, თავი მომაწონონ.