სასკოლო საგნებს შორის შეუძლებელია, გამოიყოს ძირითადი და მეორეხარისხოვანი საგნები.

ინტერდისციპლინური კავშირების განხორციელება გამორიცხავს შესწავლაში საკითხის დუბლირებას, ზოგავს დროს და ხელსაყრელ პირობებს ქმნის მოსწავლეების ზოგადსაგანმანათლებლო უნარებისა და შესაძლებლობების ფორმირებისთვის.

ინტერდისციპლინური კავშირების დახმარებით თვისობრივად ახალ დონეზე წყდება მოსწავლეების არა მხოლოდ სწავლების, განვითარებისა და აღზრდის ამოცანები, არამედ საფუძველი ეყრება რეალური პრობლემების ყოვლისმომცველ კომპლექსურ ხედვას, მიდგომასა და გადაჭრას. შემეცნებითი აქტივობის განზოგადებული ბუნება შესაძლებელს ხდის ცოდნისა და უნარების უფრო ფართოდ გამოყენებას კონკრეტულ სიტუაციაში, კონკრეტული საკითხის განხილვისას.

აკადემიურ საგნებს შორის კავშირის აუცილებლობას გვკარნახობს ასევე განათლების დიდაქტიკური პრინციპები, სკოლის საგანმანათლებლო ამოცანები, რაც განაპირობებს მოსწავლეთა მომზადებას პრაქტიკული საქმიანობისთვის.

ინტერდისციპლინური კავშირების განხორციელება ეხმარება მოსწავლეებს ბუნებრივი პროცესების ურთიერთდაკავშირებაში, რაც ცოდნას უფრო საფუძვლიანს და პრაქტიკაში გამოყენებადს ხდის.

ინტერდისციპლინური კავშირები გეოგრაფიის სწავლებაში უამრავ ფუნქციას ასრულებს:

მეთოდოლოგიური ფუნქცია გამოიხატება იმაში, რომ მოსწავლეებს მხოლოდ ამ საფუძველზე შეუძლიათ, ჩამოაყალიბონ დიალექტიკური და მატერიალისტური შეხედულებები ბუნებაზე, იდეები მის მთლიანობასა და განვითარებაზე.

ინტერდისციპლინური კავშირების საგანმანათლებლო ფუნქცია არის ის, რომ მათი დახმარებით მასწავლებელი მოსწავლეებს უყალიბებს ისეთ თვისებებს, როგორებიცაა – თანმიმდევრულობა, სიღრმე, ცნობიერება, მოქნილობა. ინტერდისციპლინური კავშირები მოქმედებს, როგორც გეოგრაფიული ცნებების განვითარების საშუალება, ხელს უწყობს მათსა და ზოგად საბუნებისმეტყველო ცნებებს შორის კავშირის დამყარებას.

ინტერდისციპლინური კავშირების განმავითარებელი ფუნქციაა მოსწავლეების სისტემური და შემოქმედებითი აზროვნების განვითარება, მათი შემეცნებითი აქტივობის ფორმირება და ინტერესის გაღვივება ბუნების შესაცნობად. ის ხელს უწყობს აზროვნების საგნობრივი ინერციის დაძლევას და სააზროვნო ჰორიზონტის გაფართოებას.

ინტერდისციპლინური კავშირები ეხმარება მასწავლებელს სწავლების ორგანიზების მეთოდებისა და ფორმების გაუმჯობესებაში – ეს მისი კონსტრუქციული ფუნქციაა. ინტერდისციპლინური კავშირების განხორციელება მოითხოვს მასწავლებლების მიერ საბუნებისმეტყველო საგნების საგანმანათლებლო და კლასგარეშე მუშაობის ერთობლივ დაგეგმვას.

ინტერდისციპლინური კავშირების ფუნქციების ერთობლიობა რეალიზდება სასწავლო პროცესში. განასხვავებენ შემდეგ კავშირებს:

– ინტრაციკლი – (გეოგრაფიის კავშირები ფიზიკასთან, ქიმიასთან, ბიოლოგიასთან);

– ინტერციკლი – (გეოგრაფიის კავშირები ისტორიასთან, შრომითი სწავლება).

ინტერდისციპლინური კავშირების დასამყარებლად გვიწევს ორი ეტაპის გავლა:

I – საწყისი (მოსამზადებელი) – საგანმანათლებლო თემის ფართო ინტერდისციპლინურ საფუძველზე შესწავლა;

II – მთავარი – თემის წამყვანი დებულებების პირდაპირ გამჟღავნება ინტერდისციპლინურ საფუძველზე.

ეტაპების არსი შემდეგია:

I მოსამზადებელი ეტაპი უზრუნველყოფს მოსწავლეების კონცენტრირებულობას სასწავლო თემის შინაარსზე, მათ ფსიქოლოგიურ მზაობას სასწავლო თემის ინტერდისციპლინურ საფუძველზე შესასწავლად. ამ მიზნით, მისი შესწავლის დასაწყისში ტარდება სამუშაო, რომელიც მოსწავლეებს უბიძგებს იმის გაცნობიერებისკენ, რომ თემის განხილვა შესაძლებელია სხვადასხვა საგნის ჭრილში. შედეგად, მასწავლებელი მოსწავლეებთან ერთად ადგენს თემის ინტერდისციპლინურ საფუძველზე შესწავლის გრძელვადიან გეგმას.

II ეტაპზე მასწავლებელი მოსწავლეებთან ერთად შემუშავებული გეგმის შესაბამისად გამოკვეთს თემის წამყვან დებულებებს. საგანმანათლებლო პროცესის აგებისას მასწავლებელი იყენებს სხვა საგნების მასალას, რითაც ხელს უწყობს მასწავლებელთა შორის უფრო ფართო და ღრმა კომუნიკაციას. შედეგად, ინტერდისციპლინური კავშირების განხორციელებაზე მუშაობა არ შემოიფარგლება გაკვეთილებით, ის გულისხმობს ინტერდისციპლინური სემინარების, ექსკურსიებისა და სხვადასხვა კონფერენციის მოწყობასაც.

ინტერდისციპლინური კავშირები თანამედროვე სკოლაში სწავლების უმნიშვნელოვანესი პრინციპია. ეს არის განათლების უმაღლესი დონე – ინტერდისციპლინური კავშირების განხორციელების ყველაზე ეფექტური ფორმა სკოლაში. ასეთი გაკვეთილები ტარდება ორი ან მეტი საგნის მასწავლებელთან ერთად. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია გაკვეთილის მეთოდოლოგია: წინასწარ არის განსაზღვრული მასალის მოცულობა და სიღრმე, მისი შესწავლის თანმიმდევრულობა. ურთიერთდაკავშირებულ დისციპლინებში რთული პრობლემის შესწავლის დრო წინ უნდა უსწრებდეს მათ განზოგადებას, მაშინ არ დაირღვევა ცალკეული საგნის შესწავლის ლოგიკა. თითოეული მასწავლებლის მონაწილეობის წილი უნდა იყოს თანაბარი.

ამ გაკვეთილების საშინაო დავალებები ხასიათდება გარკვეული სპეციფიკურობით: ისინი ერთდროულად ორ ან მეტ აკადემიურ საგანზეა გათვლილი.

სპეციფიკურია აქტივობის შეფასებაც: თუ მოსწავლემ პასუხის გაცემისას მხოლოდ ერთ დისციპლინაში მიღებული ცოდნა გამოიყენა, ის შეფასებას იღებს მხოლოდ ამ საგანში; ხოლო თუ მან ერთ საგანში მიღებული ცოდნა განიხილა სხვადასხვა ასპექტით, დააკავშირა ის სხვა საგნებთან, მაშინ ის შეფასებას იმსახურებს ამ საგნებშიც.

ინტეგრირებული გაკვეთილი ყველაზე ხშირად ტარდება კონკრეტულ საკითხზე მასალის შესწავლის, კონსოლიდაციისა და შეჯამების მიზნით. გაკვეთილები ითვალისწინებს მოსწავლეთა საქმიანობის სახეების შეცვლას, ტექნიკური საშუალებების გამოყენებას (სლაიდშოუები, ფილმები), დავალებების შესრულებას ნასწავლის შეკავშირების მიზნით. ეს ხელს უწყობს საგნების დაახლოებას, საერთო ენის პოვნას, დისციპლინების შინაარსის უფრო ღრმად და უფრო ფართოდ გაგებას.

ინტერდისციპლინური კავშირების საშუალებით შესაძლებელი ხდება განათლების შინაარსის ძირითადი ელემენტების გამოყოფა; იდეების, კონცეფციების, საგანმანათლებლო საქმიანობის ზოგადი სამეცნიერო მეთოდების განვითარება; მუშაობის პროცესში სხვადასხვა საგნის ცოდნის კომპლექსური გამოყენება. ინტერდისციპლინური კავშირები გავლენას ახდენს აკადემიური საგნების შემადგენლობასა და სტრუქტურაზე. თითოეული აკადემიური საგანი არის გარკვეული ტიპის ინტერდისციპლინური კავშირის წყარო. ამიტომ შესაძლებელია გამოვყოთ ის კავშირები, რომლითაც სხვა საგნები უკავშირდება გეოგრაფიას და პირიქით – გეოგრაფია უკავშირდება სხვა საგნებს.

მრავალმხრივი ინტერდისციპლინური კავშირების დახმარებით ხდება არა მხოლოდ მოსწავლეების სწავლების, განვითარებისა და აღზრდის ამოცანების თვისობრივად ახალ დონეზე გადაწყვეტა, არამედ საფუძველი ეყრება პრობლემების გადაჭრის კომპლექსურ ხედვასა და მიდგომას. შემეცნებითი აქტივობის განზოგადებული ბუნება შესაძლებელს ხდის კონკრეტულ სიტუაციებში ცოდნისა და უნარების უფრო ფართოდ გამოყენებას. გეოგრაფია, რომელიც სწავლობს ბუნებრივ და სოციალურ მოვლენებს, ეფუძნება ბუნებრივი და ჰუმანიტარული დისციპლინების მონაცემებს. გეოგრაფიის სწავლების პროცესში მთავარია ჰოლისტიკური აღქმის გაძლიერება. გეოგრაფიის კავშირები სხვა აკადემიურ საგნებთან ორმხრივია: გეოგრაფია არ ეყრდნობა მხოლოდ სხვა საგნებს. ის იმდენად უნივერსალურია, რომ ნებისმიერ საგანთან შესაძლებელია მისი ინტეგრირება. იდეალური იქნებოდა ინტეგრირებული გაკვეთილების ჩატარება სხვა მასწავლებლებთან ერთად. თუმცა ინტეგრაციის ელემენტების გამოყენება გეოგრაფიის თითოეულ გაკვეთილზეა შესაძლებელი. მე-7 კლასის მათემატიკაში ითვლიან საშუალო არითმეტიკას, კითხულობენ გრაფიკებს. ეს კი ძალიან საჭიროა ჰაერის საშუალო თვიური, საშუალო წლიური ტემპერატურის გამოსათვლელად და ღერძის ორ წერტილს შორის მანძილის გამოსათვლელად – ჰაერის ტემპერატურის ამპლიტუდის საპოვნელად. მოსწავლეები სწავლობენ კითხვებზე პასუხის გაცემას, სეზონისა და სიმაღლის მიხედვით ტემპერატურის გრაფიკების გამოყენებით. გაბატონებული ქარის მიმართულება განისაზღვრება ქარის ვარდების დიაგრამიდან. ამრიგად, სტუდენტები დარწმუნებული არიან, რომ მათემატიკური მეთოდების გამოყენებით, მეცნიერები აკეთებენ დასკვნებსა და პროგნოზებს. მათემატიკის მასწავლებელთან ერთობლივი მუშაობის შედეგი შეიძლება იყოს ინტეგრირებული გაკვეთილი (მათემატიკა + გეოგრაფია), სადაც მოსწავლეები გადაწყვეტენ პრაქტიკულ ამოცანებს.

„მასშტაბი“, რომელსაც მოსწავლეები მათემატიკის გაკვეთილზე გადიან, კიდევ უფრო დეტალურად შეისწავლება გეოგრაფიის გაკვეთილზე – „გეგმა და რუკა“. მოსწავლეები იყენებენ მათემატიკურ უნარებს რუკაზე მანძილების გასაზომად, რიცხვითი მასშტაბის დასახელებულ მასშტაბად გადასაქცევად და პირიქით. ამიტომ შესაძლებელია, ჩატარდეს ინტეგრირებული გაკვეთილი მათემატიკასა და გეოგრაფიაში თემაზე „სკალა და მისი გამოყენება გეოგრაფიაში“.

თემის „ატმოსფეროს“ შესწავლისას თვალსაჩინოა გეოგრაფიის კავშირი მათემატიკასთან და ფიზიკასთან. ეს თემა მოიცავს ცნებებს, როგორიცაა ტემპერატურა, ატმოსფერული წნევა, ტენიანობა, ნალექი, ქარი. მოსწავლეები სწავლობენ კითხვებზე პასუხის გაცემას ტემპერატურის სეზონისა და სიმაღლის მიხედვით გრაფიკების გამოყენებით; პოულობენ ჰაერის ტემპერატურის ამპლიტუდას. გაბატონებული ქარის მიმართულება განისაზღვრება ქარის ვარდების დიაგრამიდან. თვეების მიხედვით წლის განმავლობაში და ნალექების რაოდენობის ვიზუალური გამოსახულების სანახავად აგებულია ზოლები და წრიული დიაგრამები.

საკითხის – „მდინარეების“ (მე-8 კლასი, ნებისმიერი კონტინენტის ფარგლებში) – განხილვისას, მდინარეების წყლის რეჟიმის თემა უკავშირდება მათემატიკაში ნასწავლ თემას „ფუნქციები”. წყლის რეჟიმის ტიპი განისაზღვრება წყლის ნაკადის განაწილებით წლის განმავლობაში. წყლის ნაკადის განაწილების გრაფიკები სხვა არაფერია, თუ არა ფუნქციების გრაფიკები. მოსწავლეები ასეთ გაკვეთილზე ხვდებიან, რომ ფუნქცია, ფუნქციის გრაფიკი არ არის რაღაც აბსტრაქტული, არამედ აუცილებელი რგოლია წყალდიდობის პროგნოზის გასაკეთებლად. ინტეგრირებულ გაკვეთილზე „მდინარეების კვება და რეჟიმი“ მოსწავლეებს ესმით, რომ მათემატიკის ცოდნის გარეშე შეუძლებელია წყლის მართვის რომელიმე აქტივობის განხორციელება, იქნება ეს სარწყავი, წყალმომარაგება, დრენაჟი, ჰიდროელექტროსადგურის მშენებლობა, თუ წყალსაცავის მშენებლობა. გაკვეთილის ტიპი – შერწყმულია პრაქტიკულ ორიენტაციასთან.

თანამედროვე სასკოლო განათლებაში მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს ეკოლოგიის საკითხებსა და პრობლემებს. ამიტომ გეოგრაფიის გაკვეთილებზე აუცილებელია, მოსწავლემ გააცნობიეროს, რომ ცხოვრების გრძელ ისტორიულ გზაზე კაცობრიობამ განვითარების პროცესში უზარმაზარი ზიანი მოუტანა გარემოს, რომ მხოლოდ თავად ადამიანს შეუძლია კაცობრიობის გადარჩენა. აქ შესაძლებელია ისტორიისა და გეოგრაფიის გაკვეთილების ინტეგრირება, რომლის მიზანი იქნება ეკოლოგიურად კულტურული პიროვნების აღზრდა, რადგან ამაზეა დამოკიდებული დედამიწის მომავალი.

ინტერდისციპლინური სწავლების თანამედროვე პრინციპი, რომელიც გავლენას ახდენს საგანმანათლებლო მასალის შერჩევასა და სტრუქტურაზე, აძლიერებს მოსწავლეთა სისტემურ ცოდნას, ააქტიურებს სწავლების მეთოდებს, ყურადღებას ამახვილებს სასწავლო ორგანიზაციის კომპლექსური ფორმების გამოყენებაზე.

გეოგრაფიის შესწავლა უნდა დაეხმაროს მოსწავლეს ცნობიერების შეცვლაში, რათა მან დაინახოს პირადი პასუხისმგებლობა ყველაფერში, რაც ამ სამყაროში ხდება.

რა  ხდება მაშინ, როდესაც რეალობა და ილუზია ისე გადაეწვნება ერთმანეთს, რომ მათ შორის საზღვრები ირღვევა? როდესაც ადამიანი იხლიჩება, ორდება და ვეღარ გაურკვევია, რა არჩევანი გააკეთოს, უპირატესობა რომელს მიანიჭოს_ ირაციონალურსა თუ მატერიალურს? ადამიანის სულის ურთულეს, ბნელსა და ამოუცნობ  ლაბირინთებში  მიგვიძღვება თანამედროვე  ახალგაზრდა ავსტრიელი მწერალი ლაურა ფროიდენთალერი,  რომლისთვისაც არიადნეს გორგალი   წარმოსახვა და სიტყვაა.  იგი თავისი ფსიქოლოგიური რომანით „მოჩვენებათა ამბავი“ ცდილობს გაერკვეს, რა ემართება ადამიანს, როდესაც იდენტობის განმსაზღვრელ ღირებულებებში ეჭვი შეეპარება, როდესაც საყრდენებს  კარგავს და  ამ ქაოსურ, აბსურდულ სამყაროში მობორიალე ატომად იქცევა.  საგულისხმოა, რომ ავტორმა ამ ნაწარმოებისთვის 2019 წელს ევროკავშირის ლიტერატურული პრემია მიიღო.

რომანის მთავარი გმირი ანა აბსურდის ადამიანად შეიძლება მივიჩნიოთ, რადგან დაეჭვებულია აბსოლუტურად ყველაფერში, მათ შორის, საკუთარ თავსა, ახლობელ ადამიანებსა თუ სამყაროში. მის ეგზისტენციას თითქოს ფუნდამენტი ეცლება. მისი მდგომარეობა გვახსენებს დოსტოევსკის შემდეგ ფრაზას:  „თუ სტავროგინს სწამს, მას არ სწამს, რომ სწამს და თუ არა სწამს, არა სწამს, რომ არა სწამს“ (დოსტოევსკი „ეშმაკნი“). სწორედ ეს სტრიქონები წარუმძღვარა ალბერ კამიუმ თავის ცნობილ  ესეს „აბსურდული ადამიანი“. ლაურა ფროიდენთალერი  კარგად ხატავს, რა აქცევს ადამიანს მარტოსულად, რატომ ვერ ახერხებს უმწეობის გადალახვას, როგორ იქცევა გარემო უდაბნოდ, როგორ იპყრობს ყველასა და ყოველივესგან გაუცხოების განცდა.   ცხოვრებაში ამას სხვადასხვა მიზეზი შეიძლება ჰქონდეს. ანას დაკარგულობის მიზეზი კი სიყვარულში დაეჭვებაა. ერთი მხრივ, მის ცხოვრებაში არის მუსიკა, თავისი აბსტრაქტულობით, ირაციონალიზმით, მშვენიერებით, მეორე მხრივ, ცოლქმრულ ურთიერთობაში  გაჩენილი ღალატის ბზარები. მუსიკა მას გზას უხსნის იმ შორეული ჰორიზონტებისაკენ, სადაც ყოველგვარი მატერიალური საზრუნავი ფერმკრთალდება და ქრება, მხოლოდ მეტაფიზიკურის შეგრძნებაა, სიმშვიდისა და ჰარმონიის სისავსით. მუსიკალურ ბგერათა გრადაციებითა და მოდულაციებით ანა იჭრება უცნობ სამყაროში, სადაც არ სჭირდება გაერკვეს არსებობის აზრსა და მიზანში. მუსიკის სივრცეში ყოველივეს თავისი ფუნქცია და დანიშნულება გააჩნია, რაც რეალურ ცხოვრებაში ასე აკლია ადამიანს. ანა  მასწავლებელია და ცდილობს ბავშვებსაც შეაყვაროს მუსიკა, ასწავლოს მუსიკალური განზომილების უცნობ ლაბირინთებში ხეტიალი, მუსიკა უქციოს უჩვეულო, განუმეორებელ თავგადასავლად. თვითონაც ცდილობს, რომ ეს საქმე რუტინად არ ექცეს და გამუდმებით ეძიოს რაღაც ახალი, მაგრამ, რადგან აბსურდის გმირად მივიჩნევთ, მისთვისაც უმთავრესად იქცევა შეგრძნება, რომელიც კამიუმ ამგვარ კითხვად ჩამოაყალიბა: „ღირს თუ არა სიცოცხლე იმად, რომ ადამიანმა ბოლომდე გალიოს“. კამიუმ ამ კითხვის საპასუხოდ სიზიფეს მითს მიმართა. მან სიზიფე აბსურდის პარადიგმულ გმირად მიიჩნია.  სიზიფე აღიარებს ცხოვრების ტანჯვას, რადგან გამუდმებით მიაგორებს ლოდს მწვერვალისკენ, თან ისიც იცის წინასწარ, რომ ისევ ჩამოუგორდება. მაშ. რაღა აძლევს ძალას? კამიუ ფიქრობს, რომ ეს ძალა  უბედურების, ყოფის აბსურდულობის აღიარებასა და მასზე მაღლა დგომაშია. მწვერვალზე განცდილი ბედნიერების რამდენიმე წამი სრულიად საკმარისია იმისთვის, რომ სიზიფემ თავისი მარადიული რუტინა გააგრძელოს. ანასთვის ამგვარ რუტინად ცოლქმრული ცხოვრება ქცეულა. სიყვარულით შექმნილ ოჯახს რაღაც დაემართა. საკუთარი საქმეებით დაკავებულ ანასა და მის ქმარს შორის მანძილი გაჩნდა, რომელიც თანდათან და ისე სწრაფად გაიზარდა, რომ უფსკრულს დაემსგავსა და ახალი რეალობა,  ერთგვარი პარალელური სივრცე გააჩინა.

ლაურა ფროიდენთალერი, როგორც მთხრობელი, საინტერესო ნარატიულ სტრატეგიებს მიმართავს იმისთვის, რომ მკითხველმა გმირის გაორებულებით გამოწვეული ტრაგიზმი მთელი დრამატულობით აღიქვას. ანას წარმოსახვით შექმნილი რეალობა, მოჩვენებათა განზომილება მკითხველს გამუდმებული ეჭვის ქვეშ აყენებს.  ნამდვილია თუ წარმოსახული ის, რასაც ანა განიცდის? კითხვისას დაძაბულობას ქმნის და ცნობისმოყვარეობას ძაბავს მოლოდინი, რომ ანამ ქმარი ღალატში უნდა ამხილოს, თუმცა ეს არ ხდება. ეს ღალატი კი წარმოსახულისა და რეალურის მყიფე ზღვარზეა. ქალის ფიქრის ნაკადები იმგვარ მორევს ქმნიან, რომელიც  გაურკვევლობას ბადებს. მწერალი შესაძლებელ რეალობასაც ისე ხატავს, როგორც ჩვეულებრივს, ყოფითი ყოველდღიურობის ნაწილს. ამიტომაც ეუბნება ანა მეგობარს: „სავსებით შესაძლებელია, რომ მე ერთ მოჩვენებასთან ერთად ვცხოვრობ“.

ანას თომასის ერთგულებაში არასოდეს ეპარებოდა ეჭვი. კაცის პრაგმატული, რაციონალური დამოკიდებულება ყოველივესთან თითქოს არ ტოვებდა საყვარლისკენ რომანტიკული სწრაფვისთვის ადგილს. ანას სულს, გულსა და გონებას უნდა აეხსნა ცოლქმრული სიცივის მიზეზი, შესაბამისად, უნდა ყოფილიყო სითბოს წყარო, რომელიც თომასის გაყინულ გულს გაათბობდა. როგორც ჩანდა, ეს ანას აღარ შეეძლო. ამიტომ, სავარაუდოდ, უნდა ყოფილიყო ახალგაზრდა, მიმზიდველი სხვა ქალი, რომელიც ანას ჩაანაცვლებდა. თომასის ურთიერთობა საყვარელთან, მასთან ერთად სეირნობა, კაფეებში სიარული თუ შინ გამართული ვნებიანი სასიყვარულო სცენები ანას თვალწინ მიმდინარეობს.  მკითხველიც ამ ყოველივეს თანადამსწრეა. ტროას ცხენის ალუზიით მწერალი ზუსტად წარმოაჩენს ანას ცნობიერებაში გაჩენილ საბედისწერო ბზარებს: „თომასში ინახება სხვასთან გატარებული შაბათ-კვირა, სიხარული, საყვედურები, დამამშვიდებელი სიტყვები, მოფერებითი სახელები, ის ტელეფონის ნომერი, ის მისამართი. ის გოგო ამ ტელეფონშია დამალული. თომასი გამალებით ამოძრავებდა თითებს და რაღაცას წერდა. ანამ მისი თითებიდან მზერა ახლა სახეზე გადაიტანა. თვალების უპეები მოშვებული ჰქონდა კაცს, გამოუძინებლობისგან შიგადაშიგ ამოყავისფრებული. ყოველდღე ამ ტელეფონით შემოჰყავდა თომასს ის გოგო ბინაში. ეს ტელეფონი ტროას ცხენივითაა, რომელსაც თომასი გამუდმებით თვალყურს ადევნებდა. თუ კაცს ღრმად ჩაეძინებოდა, გოგონა საიდუმლო ფანჯარას გახსნიდა და ბინის სიბნელეში შემოიჭრებოდა. ანას თვალწინ ედგა გოგოს სახე: დამცინავი, ცნობისმოყვარე. თომასს შეეძლო დიდხანს უძილოს გაეძლო, მაგრამ ოდესმე ხომ უნდა დაეძინა?“ ანასა და თომასის ურთიერთობა ისეთივე დაფარული სიძულვილით სავსე ხდება, როგორც ავგუსტ სტრინდბერგის „სიკვდილის როკვაშია“.  სიძულვილის ნოტებით ივსება მათი დიალოგების ქვეტექსტები, რომლებიც უფრო ღრმავდება და არაფრისმთქმელი, ფერდაკარგული სიტყვებიც ვადაგასული გაცვეთილი მონეტებივით წკარუნობენ.

ანას ბუნება უყვარს, მათი ტბისპირა სახლი მისი ერთგვარი ნავსაყუდელია, სადაც სიმშვიდით ივსება, ენერგიას იკრებს.  ყვავილებსაც ხშირად ყიდულობს. ამ თვალსაზრისით,  ვირჯინია ვულფის მისის დოლოვეი შეიძლება მოგვაგონდეს.  ამ რომანშიც არის  ქაოსური  ფიქრის ნაკადები, რომლებსაც მარტოსული ანას  თვალთახედვის არეში  სეირნობისას შემოჭრილი საგნები, ხეები, სახლები იწვევენ:  „სეირნობისას სხვა აღარაფერი აინტერესებდა, ტკბებოდა ხის კენწეროების, ტყის, ბორცვების, მდელოების და ჰორიზონტის ყურებით და თავს შინ გრძნობდა. ისევე, როგორც გაკვეთილის ბოლოს პოულობდა საკუთარ თავს ბახის მუსიკის დაკვრით“.  ბახის მუსიკას მოაქვს სწორედ იმ წესრიგის, კოსმოსის შეგრძნება, რასაც იწვევს ადამიანური ურთიერთობების მოუწესრიგებლობა, ქაოსი. ანა ხედავს გაუცხოებულ ადამიანებს, რომელთაც „დაღლილობა ემჩნეოდათ.  ჯიბიდან ტელეფონს იღებდნენ და შიგ თავჩარგულნი აგრძელებდნენ გზას“.

ანას ცხოვრებაც იქითკენ მიდის, რომ თუ ერთ მშვენიერ დღეს გრეგორ ზამზასავით  გაიღვიძებს, როგორც ხოჭო, არც თვითონ და არც თომასს არ გაუკვირდება (კაფკას „მეტამორფოზა“), პირიქით, თომასისთვის ეს შეიძლება ცოლისგან თავდახსნის საუკეთესო გზაც აღმოჩნდეს. ამაზე ირიბად შეიძლება მიანიშნებს ეპიზოდი, როდესაც თომასი ანას სახეზე სიბერის ნიშანს, ნიკაპზე ამოსულ ბეწვს შეამჩნევს. ეს ნიუანსი თითქოს მთლიანად აქრობს სიყვარულის ესთეტიკას, რომელიც რაიმე ნაკლის შემჩნევას და, მით უმეტეს, ამგვარად სააშკარაოზე გამოტანას გამორიცხავს.

რომანის დასაწყისში ერთი მრავალმნიშვნელოვანი დეტალი შესანიშნავადაა დახატული: „ანა იდგა, როგორც მადონას ქანდაკება თავის ნიშაში. იდგა მაყურებლისკენ ზურგით, სახით კედლისკენ. მაგრამ ეს არ იყო კედელი. მოპირდაპირე სახლის რომელიმე ჩაბნელებულ ფანჯარაში ვინმე რომ მდგარიყო, ანას სახეს დაინახავდა. სამხრეთის გამოქვაბულებში მადონას ქანდაკებები მინითაა დაცული, მათ ფერხთით კი პლასტმასის ყვავილები აწყვია“. ეს ერთგვარი სტატიკური, უმოძრაო კადრი მისი ცხოვრების მეტაფორად იქცევა. იგი ხელოვნურ ყვავილებად აღიქვამს თომასის სიყვარულისა თუ პატივისცემის გამომხატველ სიტყვებს, რომელთაც მაცოცხლებელი სითბო და ენერგია გამოცლილი აქვთ.   ჩვენ, მკითხველები, ვხედავთ  ანას ამგვარად, თავისივე გამოგონილი თუ რეალური ტანჯვისა და ტკივილის ტყვეს, საიდანაც თავდასაღწევი გზა ვერ უპოვია. მის უმწეობას კარგად გამოხატავს დედისთვის დასმული კითხვა: „ერთ დროს ხომ ვიყავი ისეთი პიროვნება, რომელსაც შეეძლო ცხოვრებაში მიზანი დაესახა და მიეღწია კიდეც მისთვის?“. დედის თანხმობა მას ძალას ვერ მატებს, რადგან წარსული და აწმყო ერთმანეთს ისე დაშორებია, როგორც ცა და დედამიწა.

ანას რუტინული, ერთფეროვანი ცხოვრების კონტექსტში სიმბოლურ მნიშვნელობას იძენს ჩიტი: „აი, უკვე ოთხი წელია ანა გაკვეთილის ჩატარებისას პატარა ბაღს გასცქერის. ფანჯარა ოდნავ შეღებულია. ერთი ჩიტი ყოველთვის ერთსა და იმავე მუსიკას იმეორებს“. რის გამომხატველი შეიძლება  იყოს ეს მუსიკა, თუ არა თავისუფლებისა. ანას სწორედ ეს აკლია_ ნამდვილი თავისუფლება. პოლ ვალერის სიტყვები გვახსენდება: „ჩიტივით მსუბუქი უნდა იყო და არა ბუმბულივით“. ერთი შეხედვით, ძლიერი და დამოუკიდებელი ანა სინამდვილეში ბუმბულივით მსუბუქია, გარემოებათა ქარი საითაც დაუბერავს, იქით რომ მიექანება. ეს ყოველდღიური წესრიგი მასში დათრგუნვილობის განცდას ამძაფრებს. ოცწლიანი ქორწინება მისთვის არა მხოლოდ ხორციელად, არამედ, უპირველესად, სულიერად უნაყოფო აღმოჩნდა.  ყველაზე სახიფათო კი ისაა, რომ თომასსა და მას შორის გაჩენილი გულგრილობა რაღაც ამოუხსნელ იდუმალ ფუნქციას იძენს.   ორივესთვის მოსაწყენია ამგვარი ყოფა, მაგრამ არც გაყრაზე ფიქრობენ. მხილებისა და საკუთარი უსუსურობის აღიარებას გულისხმობს თომასის ასეთი შემფასებლური აღიარება: „სინამდვილეში,  _ ჩაილაპარაკა მან, _ ჩვენ ერთი მოსაწყენი მეშჩანები ვართ“. მეშჩანობა, უპირველესად შეზღუდულ ინტერესებსა და ვიწრო თვალთახედვას გულისხმობს“. ანა მშობლიური ფრანგული კულტურის დახვეწილობითა და სინატიფით ცდილობს თომასის გერმანული პრაგმატულობის დაძლევას, მაგრამ ვერ ახერხებს.

ფინალურ ეპიზოდში მკითხველი გაურკვევლობის განცდით ტოვებს გაუცხოებულ ცოლ-ქმარს. სააღდგომოდ ნაყიდმა იებმა დროებითი სიცინცხლე, სურნელი და ფერადოვნება შემოიტანა ოჯახში. ტბისპირა სახლი კი ისევე მოჩანს, როგორც ზღაპრისეული ილუზია, რომელიც ანასთვის მხოლოდ იმის გამომხატველია, რომ ახლა უკვალოდ გამქრალი სიყვარული ნამდვილად იყო და მისი აკორდების კვალს მეხსიერება ჯერ კიდევ ინახავს.  ქართველ მკითხველს  მაია მირიანაშვილის ამ მშვენიერი თარგმანით შესაძლებლობა აქვს, თვალი მიადევნოს თანამედროვე ლიტერატურულ პროცესებს ევროპაში.

 როგორ მოახერხა ჩინეთმა განვითარების ყველასგან განსხვავებული გზის პოვნა[1]

ნაწილი პირველი

ალბათ ყველას გვისაუბრია კოლეგებთან ან მეგობრებთან თანამედროვე ჩინეთის ძლიერებასა და იქიდან მომავალ საფრთხეებზე. „ამხელა მოსახლეობას რა უნდა უყონ? ალბათ, სხვა ქვეყნებში გადაასახლებენ ან რუსეთის ტერიტორიებს აითვისებენ“, – ამბობენ ერთნი. „ეს საუკუნე „ჩინური საუკუნე“ იქნება. ყველგან ეგენი დასახლდებიან – ამ მილიარდნახევრიან მოსახლეობას ხომ სჭირდება სივრცე“, – დასძენენ მეორენი. „ჩინეთის ეკონომიკა მალე ყველას გადაყლაპავს. ხომ ხედავთ, უკვე მარსზე აგზავნიან კოსმოსურ აპარატებს“, – ამატებენ მესამენი. „მაინც როგორ მოხერხეს, რომ სოციალისტური მოდელის პირობებში ასე განვითარდნენ?“ – კითხულობენ მეოთხენი და ასე დაუსრულებლად. ჩინეთი, რომელსაც მსოფლიოში ყველაზე დიდი მოსახლოება ჰყავს და რომელიც ეკონომიკურად უკვე აშშ-ს ეპაექრება, კვლავ გამოცანად რჩება დანარჩენი სამყაროსთვის. გამოცანად, რომელიც „ჩინური ზარდახშის საიდუმლოას“ წააგავს – ზარდახშას ხედავ, ეხები, მოგწონს, გინდა, დაისაკუთრო, მაგრამ ვერ ხსნი. ოსტატს ყუთის გასახსნელად რამდენიმე თავსატეხი მოუმზადებია. თუ ვერ ამოხსნი, ზარდახშა დახურული დარჩება…

სტატიაში შემოგთავაზებთ სინოლოგის, რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის შორეული აღმოსავლეთის კვლევითი ინსტიტუტის დირექტორის, პროფესორ მასლოვის ანალიზს და მოსაზრებებს დღევანდელი ჩინეთის შესახებ.

ჩინეთის სოციალური პოლიტიკა, სახელმწიფო სისტემა და სოციალური რეიტინგები

– ჩინური საფრთხის შესახებ საუბარი უსაფუძვლოა: ძველთაგანვე ქვეყანა მუდამ ეკონომიკური და არა სამხედრო აქტივობების შედეგად ფართოვდებოდა, – ამბობს ერთ-ერთ ინტერვიუში პროფესორი მასლოვი. – ძირეულ საკითხებთან დაკავშირებით სახელმწიფო არასდროს ატყუებს თავის ხალხს და სარგებლობს მისი ნდობით. სწორედ ამან განაპირობა, რომ ჩინეთმა პირველმა შეძლო COVID-19-ის პანდემიის კონტროლქვეშ მოქცევა მკაცრი საკარანტინო წესების შემოღებით. ამავე დროს, უნდა ვიცოდეთ, რომ ჩინეთის მთავრობა ზრუნავს თავის ხალხზე. სხვაგვარად ხალხი გაყრის ხელისუფლებას. მაგალითად, პანდემიის დროს მთელ ჩინეთში შეამცირეს გადასახადები, თითქმის გაანულეს დღგ, გასცეს კრედიტები 70 წლის ვადით (!), უმცირესი პროცენტებით.

და მაინც, რას წარმოადგენს ჩინეთის დღევანდელი წყობა, კაპიტალიზმია ეს თუ სოციალიზმი? ცისქვეშეთის ხელმძღვანელობა („ცისქვეშეთი“ – ეპითეტი, რომლითაც ჩინეთს მოიხსენიებენ) ჩინეთში არსებულ სისტემას უწოდებს „სოციალიზმს ჩინური სპეციფიკით“, თუმცა ისიც სათქმელია, რომ ჩინეთში სულ ახლახან აიკრძალა 12-საათიანი სამუშაო ცვლა და 6-დღიანი სამუშაო კვირა.

როგორც პროფესორი მასლოვი აღნიშნავს, ჩინეთის სახელმწიფო სისტემაზე საუბრისას ხშირად სოციალიზმისა და კომუნიზმის მოძველებული თეორიებით ვხელმძღვანელობთ, რომლებიც სათავეს კარლ მარქსისა და მისი მიმდევრებისგან იღებს. მაგალითად, ერთ-ერთი ასეთი სტერეოტიპია ის, რომ სოციალიზმის პირობებში წარმოების ყველა საშუალება სახელმწიფოს საკუთრებაში უნდა იყოს და ეს ყველაფერი მოქალაქეთა კეთილდღეობას უნდა ემსახურებოდეს. ჩინეთი უკვე დიდი ხანია დაშორდა მკაცრ დოგმებსა და მატრიცებს სახელმწიფო საკუთრების შესახებ. შესაძლოა, სწორედ ეს მოქნილობა იყოს ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის ძლიერების საფუძველი.

შესაძლოა გაგიკვირდეთ, მაგრამ როდესაც საუბრობენ „სოციალიზმზე ჩინური სპეციფიკით“, ეს ლიტონი სიტყვები არ გახლავთ. პეკინი ცდებისა და შეცდომების მეთოდით განვითარების სრულიად ახალ მოდელს აშენებს. მოდელს, რომელსაც თანამედროვე ისტორიაში ანალოგი არ აქვს. ჩინეთი დიდი ხანია დაშორდა სოციალიზმის მშენებლობის იმ ფორმულას, რომელსაც ყოფილი საბჭოთა კავშირი სთავაზობდა მსოფლიოს და რომელიც სახელმწიფოს მიერ ცხოვრების ყველა სფეროს მკაცრ კონტროლს გულისხმობდა. პირიქით, 1990-იანმა და 200-იანმა წლებმა ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში ბაზრისა და სოციალური სფეროების დიდი ლიბერალიზაციის ნიშნით ჩაიარა.

მაგალითად, მცირე და საშუალო საწარმოების დონეზე, რომლებშიც ჩინეთის მოსახლეობის თითქმის 80 პროცენტია დასაქმებული, კონკურენციის დონე ძალიან მაღალია. ესენი კერძო კომპანიები არიან, რომლებიც ბაზარზე ერთმანეთთან მკაცრი კონკურენციის პირობებში მუშაობენ. ახალი საწარმოების (ე.წ. სტარტაპების) უმეტესობა, მაღალტექნოლოგიური ფირმების ჩათვლით, სწორედ კერძო სექტორში ჩნდება, რაც, ერთი მხრივ, სრულიად ეწინააღმდეგება სოციალიზმის კლასიკურ გაგებას.

შესამჩნევი იყო ურთიერთობების ლიბერალიზაცია ჩინეთის საზოგადოებრივ ცხოვრებაშიც – დღეს ჩინეთს არ გააჩნია „კომუნიზმის მშენებლობის“ არავითარი კოდექსი და მისი გაჩენა არც არის მოსალოდნელი.

ამავე დროს, სახელმწიფო ინარჩუნებს და ზრდის კონტროლს ზოგიერთ სფეროზე. მაგალითად, 2021 წლის შემოდგომაზე მთავრობამ გააძლიერა ზედამხედველობა რამდენიმე დიდ ციფრულ კორპორაციაზე, მათ შორის – Alibaba-სა და Tencent-ზე. ეს უკანასკნელი ფლობს ბევრ სათამაშო პლატფორმას და WeChat-ის მესენჯერს.

გარდა ამისა, სახელმწიფომ გაამკაცრა კონტროლი უმსხვილეს კორპორაცია DiDi-ზე, რომელიც ტაქსების მონაცემების აგრეგატორია და უახლესი ტექნოლოგიებით ახორციელებს მონაცემების შეგროვებასა და კონტროლს. ცოტა ხნის წინ ჩინეთში ამოქმედდა ახალი წესები „ცივილიზებული ინტერნეტის მშენებლობისთვის“ – ფაქტობრივად, დაიწყო გასართობი შინაარსის პლატფორმების კონტროლი. კონტროლს ექვემდებარება ასევე ნავთობისა და გაზის, თავდაცვისა და კოსმოსური დარგები.

არსებობს კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტი, რომელიც ჩინეთს კაპიტალისტური ქვეყნებისგან განასხვავებს. საქმე ის არის, რომ სახელმწიფოს მფლობელობაში მყოფი მრავალი საწარმო გეგმურად წამგებიანია და მხარდაჭერას სახელმწიფოსგან იღებს. მაგალითად, ამ პრინციპით მუშაობს ჩინეთის ზოგიერთი ფოლადჩამომსხმელი ქარხანა. ამასთან ერთად, სახელმწიფო ფლობს საწარმოებს ეკონომიკის მნიშვნელოვან და წამყვან დარგებში. საუბარია მსხვილ საწარმოებზე, სადაც უპირატესობა ფლობის სოციალისტურ და არა კაპიტალისტურ პრინციპს ენიჭება.

თუ ჩინური სოციალურ-ეკონომიკური სისტემის „ჩინურ სპეციფიკაზე“ ვისაუბრებთ, იგი მდგომარეობს შემდეგში: სახელმწიფო არ ამბობს უარს ორ მთავარ ფუნქციაზე. ერთია სოციალური უზრუნველყოფა. ჩინეთის ხელისუფლება მართლაც ზრუნავს თავის ხალხზე, რადგან ასეთი მრავალრიცხოვანი მოსახლეობის მქონე ქვეყანაში გადაუჭრელმა პრობლემებმა შესაძლოა შეუქცევადი ხასიათი მიიღოს და დაღუპონ სახელმწიფო. მოსახლეობის სოციალური უზრუნველყოფა, თავის მხრივ, სტაბილურობის გარანტიაა. ამიტომაც ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკაში ბოლო ხანს სოციალურ სფეროში სერიოზული ნაბიჯები გადაიდგა: შემოღებულ იქნა საყოველთაო სამედიცინო დაზღვევა და საპენსიო სისტემა. განსაკუთრებით რთული იყო საპენსიო უზრუნველყოფის სისტემის ამუშავება, რადგან მოსახლეობის დაახლოებით 40 პროცენტი სოფლად ცხოვრობს და ფაქტობრივად არასოდეს გადაუხდია გადასახადები. ეს ხალხი არა აგროჰოლდინგებში ან სასოფლო-სამეურნეო კორპორაციებში, საკუთარ მიწის ნაკვეთებზე შრომობდა. ჩინელი გლეხი ფერმერის კლასიკური ტიპია. სწორედ ამან გაართულა საპენსიო სისტემის ამუშავება – ძნელი მოსაფიქრებელი აღმოჩნდა, როგორ გამოეთვალათ მათთვის პენსიები. საბოლოოდ გადაწყდა, გადასახადი ფერმერებისთვის ფიქსირებული ყოფილიყო.

დღეს ჩინეთში პენსიას 200 მილიონზე მეტი ადამიანი იღებს. 2030 წლისთვის პენსიონერთა რაოდენობამ შესაძლოა 250 მილიონს გადააჭარბოს.

გარდა პენსიებისა, ჩინეთს აქვს უზარმაზარი სოციალური პროგრამა ხანდაზმულებისთვის, უფასო მგზავრობით დაწყებული, სანატორიუმებში დასვენებით დამთავრებული – დაახლოებით ისეთი, როგორიც ოდესღაც საბჭოთა კავშირს ჰქონდა.

ჩინეთში უფასოა ყველა სკოლა. არსებობს კომერციული დაწესებულებებიც – კოლეჯები, მაგრამ განათლებას ძირითადად სახელმწიფო აფინანსებს.

სახელმწიფოს სოციალური ფუნქციები მკაფიოდ გამოიკვეთა პანდემიის დროს, როდესაც მთავრობამ მკვეთრად შეამცირა გადასახადები, პრაქტიკულად ნულამდე დაიყვანა დღგ, რაც არ მომხდარა არც ევროპის ქვეყნებში, არც აშშ-სა თუ რუსეთში. იმავე პანდემიის დროს თითქმის სრულიად გაუქმდა საშემოსავლო გადასახადი მცირე და საშუალო საწარმოებისთვის. შეღავათიანი რეჟიმი დღემდე გრძელდება. ამავე პროგრამის ნაწილია შეღავათიანი, დაბალპროცენტიანი კრედიტები 70 წლის ვადით.

სხვა მხრივ, მიზეზთა გამო, ჩინეთი საკმაოდ რთულ მდგომარეობაში აღმოჩნდა. ერთ-ერთი მიზეზი გახლდათ პანდემიით გამოწვეული მსოფლიო ბაზრების შემცირება და რეგრესი. ამან სერიოზულად დააზიანა ჩინეთის ექსპორტზე მიმართული წარმოება. მეორე მიზეზი საკუთრივ პანდემიას უკავშირდება: როგორც ვიცით, ის ჩინეთში დაიწყო და 2020 წლის იანვარ-აპრილის პერიოდში რამდენიმე ჩინური პროვინცია მთლიანად „გაჩერდა“. საკარანტინო ღონისძიებების გამო დაბლოკილი იყო მათი ყოველგვარი კონტაქტი გარე სამყაროსთან.

შედეგად ზოგიერთი პროვინციის ეკონომიკა და მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობა 80 პროცენტით შემცირდა. მესამე გამოწვევა, რომელიც ჩინეთს დაატყდა თავს, იყო იდეოლოგიურ-პოლიტიკური შეტევა აშშ-ს მხრიდან. ვაშინგტონიდან ზეწოლის გამო ჩინეთმა დაკარგა თავისი ძველი პარტნიორები დასავლეთის ქვეყნებში. მაგალითად, მასთან თანამშრომლობა შეამცირეს ან შეწყვიტეს ისეთმა ქვეყნებმა, როგორებიც არიან პოლონეთი, ჩეხეთი, რუმინეთი; ტაივანის სტატუსთან დაკავშირებული სირთულეების გამო სრულიად შეწყდა ჩინეთის კავშირი ლიტვასთან. პეკინი აშშ-დან ასეთ მწვავე შეტევას არ ელოდა. ჩინეთში ფიქრობდნენ, რომ დასავლეთი აღფრთოვანებით შეხვდებოდა ჩინეთის წინსვლასა და მიღწევებს პანდემიასთან ბრძოლის კუთხით.

[1] სტატია მომზადებულია შორეული აღმოსავლეთის ინსტიტუტის დირექტორის, პროფესორ ალექსეი მასლოვის სტატიებისა და ინტერვიუების მიხედვით.

ამ სტატიის დაწერისკენ ჩემმა ქიმიკოსმა მეგობარმა, ქეთევან კუპატაძემ მიბიძგა. მოსწავლეებისთვის ძალიან ხშირად მითქვამს, რომ სამზარეულოში ტრიალი ჩემი ჰობი არაა, მაგრამ თუ რამე გამომდის – ეს ფიზიკის დამსახურებაა.

მე-8 კლასის მთელი მეორე სემესტრი სითბურ მოვლენებს ეძღვნება. ამიტომ ჩემს მოსწავლეებს ხშირად უწევთ მარტივი ექსპერიმენტების სამზარეულოში ჩატარება და პროცესებზე დაკვირვება. სწორედ მარტივი ექსპერიმენტების საფუძველზე შეგვიძლია მნიშვნელოვანი დასკვნების გამოტანა და ფიზიკის კანონზომიერებების განმტკიცება. ამისთვის ყოველდიურობით ვისარგებლოთ და გამოვიყენოთ სასიამოვნო გარემო – სამზარეულო. სამზარეულო ხომ ის ადგილია, სადაც ჩვენ ვამზადებთ, ვაცხელებთ, ვაცივებთ, ვყინავთ და ვწვავთ, აქ ხდება უამრავი ფიზიკური მოვლენა სითბური, ელექტრომაგნიტური, სინათლის და ა.შ.

მოდით, დღეს განვიხილოთ სითბური მოვლენები სამზარეულოში:

• შევისწავლოთ
• ავხსნათ
• აღმოვაჩინოთ საინტერესო ფაქტები
• გავაანალიზოთ ჩვენი აღმოჩენები.

დასაწყისისთვის გავიხსენოთ, რა არის სითბური მოვლენა? სითბური მოვლენებია წყლის გაცხელება და გაცივება, ყინულის დნობა, ლითონების დადნობა და სხვ. რომელ სითბურ მოვლენებს ვხვდებით სამზარეულოში: დუღილს, აორთქლებას, კონვექციას, თბოგამტარობას, აგრეგატული მდგომარეობის ცვლილებას და ა.შ.

კონვექცია

კონვექცია ეს თბოგადაცემის სახეა, როდესაც შინაგანი ენერგიის გადაცემა ხდება ნაკადის ან ჭავლის საშუალებით. პირველად ტერმინი კონვექცია გამოიყენა ინგლისელმა მეცნიერმა, უილიამ პრუტმა 1834 წელს, როდესაც მან აღწერა სითხეში თბილი მასების გადაადგილების პროცესი. გათბობისას სხეულის სიმკვრივე მცირდება. ამიტომაცაა, თბილი აირის (სითხის) ნაკადი რომ უფრო ზემოთ აღმოჩნდება. თბოგადაცემაც სწორედ იგივე პროცესია, ოღონდ ეს პროცესი მიმდინარეობს მყარ სხეულებში, პირველად კონვექციის პროცესის თეორიული ახსნა 1916 წელს სცადეს.

ვნახოთ კონვექცია სამზარეულოში. როდესაც ჩვენ საჭმელს ვამზადებთ ან ჩაისთვის წყალს ვადუღებთ, ცივი სითხის მასები მეტი სიმკვრივის გამო ეშვება ქვევით, ცხელი სითხის მასები ადის ზემოთ და ამ პროცესის წყალობით სითხე ჭურჭელში თანაბრად თბება. განასხვავებენ 2 სახის კონვექციას თავისთავად (თავისუფალ) კონვექციას და იძულებით კონვექციას.

კონვექციის პროცესთან არის დაკავშირებული პროდუქტების გაცივება. მაცივარში არის აირი ფრეონი, რომელიც ცირკულირდება მაცივრის მილებში, აცივებს მაცივრის საყინულის კამერას. მაცივრის უკან კი აუცილებლად სივრცე უნდა იყოს დარჩენილი, რომ მოხდეს მაცივრიდან გამოყოფილი თბილი ჰაერის ცირკულაცია. რადგან მაცივარზე ვსაუბრობთ, სამზარეულოს დამონტაჟებისას უნდა გავითვალისწინოთ თუ არა დაშორება მაცივარსა და გაზქურას ან ბატარეებს შორის, მოსწავლეები თავად გამოიტანენ დასკვნას.

კონვექცია დიდ როლს თამაშობს სამზარეულოში. სწორედ მისი წყალობით ჰაერღუმელში შეგვიძლია სწრაფად მოვამზადოთ ჩვენთვის სასურველი კერძი, შევინარჩუნოთ გემოები და ზედმეტად არ გამოვაშროთ შემწვარი ხორცი ან კარგად გამოვაცხოთ ნაცხვრის ფირფიტები. ამისთვის ჰაერღუმელს აქვს ვენტილაციის სისტემა. ასევე შეგვიძლია მოსწავლეებს ვესაუბროთ მიკროტალღურ ღუმელზე.

დუღილი

როგორ მიმდინარეობს ეს პროცესი და რაზეა დამოკიდებული? როგორ ხდება აორთქლება, რა პროცესები მიმდინარეობს ამ დროს სითხეში, სითხის ზედაპირზე?

მოდი, გავეცნოთ დუღილის პროცესთან დაკავშირებულ საინტერესო ფაქტებს.

• ალბათ შეგიმჩნევიათ, რომ ჩაიდანსა და მის სახურავს შორის დარჩენილია მცირე სივრცე, მაგრამ დაფიქრებულხართ – რატომ? რა დანიშნულება აქვს ამ სივრცეს? იმიტომ, რომ პერიოდულად მოხდეს ორთქლის გარეთ გამოშვება…
• გინახავთ თუ არა ხარშვის პროცესში სახურავი რომ ხტუნაობს? რატომ?
• იცით, რომ კარტოფილის ან სხვა პროდუქტების მოხარშვის ხანგრძლივობა არ არის დამოკიდებული გამათბობლის სიმძლავრეზე, არამედ იმაზე, რამდენად დიდხანს იმყოფებოდა ეს პროდუქტი მდუღარე წყალში.
• დუღილის პროცესში აუცილებელია ჰაერის ჭურჭლიდან „გამოშვება“.
• ასევე ცნობილია ფრაზა „რძე გამექცა“, იგივე მოსვლია ჩაფიქრებულ დიასახლის ყავის ადუღების პროცესში, ანუ ფაქტობრივად მან ვერ დააფიქსირა ადუღების მომენტი. ამინდის ცვლილებისას ეს რისკი მეტია. ნეტავ რატომ? იქნებ იმიტომ, რომ ამ დროს ატმოსფერული წნევა მცირდება?!
• საინტერესოა, როგორია წყლის დუღილის ტემპერატურა მიწისქვეშა მაღაროებში
• ექსპერიმენტული კვლევების საშუალებით მეცნიერებმა შეძლეს დადგენა, რომ მარსზე წყალი 45⁰C ზე დუღს.

თბოგამტარობა

ხშირად პროდუქტების თერმული დამუშავებისას საჭიროა მაღალი ტემპერატურის შენარჩუნება. ამიტომ სამზარეულოში მაღალი თბოგამტარობისა და სიმტკიცის გამო გამოიყენება ლითონის ჭურჭელი, ზოგჯერ კი საჭიროა თბოგამტარობის შემცირება. ამ დროს გამოიყენება დაბალი თბოგამტარობის ჭურჭელი, ან ვხარშავთ ისე, რომ ნაკლები სითბო გადაეცეს საკვებს.

ხანდახან წყლის აბაზანასაც იყენებენ მომზადებისას, ერთ ქვაბს დგამენ ცეცხლზე და მეორეს ათავსებენ შიგნით, წყლის დაბალი თბოგამტარობის გამო რეგულირდება ტემპერატურა და არ აღემატება წყლის დუღილის ტემპერატურას, ეს მეთოდი გამოიყენება საკვებთან, რომელიც ადვილად იწვის ან არ შეიძლება მისი მოხარშვა, მაგალითად, კარაქის დასადნობად ან შოკოლადისთვის.

ლითონები, ალუმინი და სპილენძი კარგად ატარებენ სითბოს. სპილენძი უფრო თბოგამტარია, მაგრამ უფრო ძვირია. მჟავე საკვების მომზადება კი ამ ქვაბებში არ შეიძლება. სამზარეულოში ხშირად ვიყენებთ უჟანგავი ლითონის ქვაბებს, ამ ბოლო დროს კი გრანიტის ქვაბებსაც.

მზარეული თავად ირჩევს მოხარშვის გზას, რათა უკეთ შეინარჩუნოს გემო და სტრუქტურა. თბოგამტარობა რეგულირდება ჭურჭლის არჩევით, ასევე დიდი და ნაკლები სითხის შემცველობის პროდუქტის გამოყენებით. იცით, რომ ქვაბის ძირში ზეთის რაოდენობა გავლენას ახდენს თბოგამტარობაზე? ასევე – სითხის მთლიანი რაოდენობა?

სამზარეულოში ხშირად გამოიყენება დაბალი თბოგამტარობის მქონე ჭურჭელი, მაგალითად, კერამიკული. მათი ყველაზე დიდი უპირატესობა არის ტემპერატურის შენარჩუნების უნარი. ახლა ვიმსჯელოთ იმაზეც, რატომ არის ქვაბის ან ტაფის სახელური სხვა მასალისგან დამზადებული? სახელურები დამზადებულია პლასტმასისგან და სხვა დაბალი თბოგამტარობის მქონე მასალისგან. მოსარევად ან კერძის ამოსაღებად ხის ან სხვა დაბალი თბოგამტარობის მქონე მასალისგან დამზადებულ ნივთებს ვიყენებთ.

ასევე საინტერესო ნივთი, რომელი სამზარეულოში მოიპოვება, არის თერმოსი, რომელიც უნარჩუნებს ჩვენს ყავას ან წვნიანს ტემპერატურას. საკვების კონტეინერებსაც ამზადებენ ისეთი მასალისგან, რომელიც დიდხანს ინარჩუნებს ტემპერატურას. მოსწავლეებს ხშირად ვამზადებინებ თერმოსებს საკუთარი ხელით. https://www.youtube.com/watch?v=elNtyrlNsYA ვაძლევ მზა რესურსს ან ვთხოვ, შესაბამისი ვიდეო მოიძიონ ინტერნეტში.

შეგვიძლია თამამად ვთქვათ, რომ თბოგამტარობაც მნიშვნელოვან როლს ასრულებს სამზარეულოში.

ასევე თბოგამტარობის ცოდნის საშუალებით ვარჩევთ ჭურჭელს, რომელიც ყველაზე შესაფერისი იქნება საკვების მოსამზადებლად.

ამ სტატიის საშუალებით შევეცადე, მოსწავლეებისთვის უფრო „ახლოდან“ გამეცნო ის სითბური მოვლენები, რომლებიც ყველაზე ხშირად გვხვდება სამზარეულოში და მესაუბრა, რა კონკრეტულ როლს ასრულებს თითოეული: კონვექციის დახმარებით მთელი სითხე თანაბრად თბება. დუღილი გვაუწყებს, რომ საკვები იხარშება ან უკვე მოხარშულია და მიაღწია გარკვეულ ტემპერატურას. თბოგამტარობის საშუალებით შეგვიძლია უფრო დიდხანს გავათბოთ საკვები, მოვამზადოთ კერძები, ასევე – უსაფრთხოდ ვიყოთ სამზარეულოში.

სამზარეულოში ციბრუტივით ტრიალი ფიზიკისა ცოდნის გარეშეც შეუძლებელია.

სანამ სამზარეულოში შეიხედავდეთ, გადაათვალიერეთ ეს ლინკები, რომელიც სპეციალურად მოსწავლეთა დასახმარებლად შევქმენი.

მედიასა და ინფორმაციის მნიშვნელობაზე წინა სტატიაში უკვე ვისაუბრე. ჩემს მოსწავლეებს ამ საკითხთან დაკავშირებით გარკვეული გამოცდილება და მზაობა უკვე აქვთ. ის აქტივობა, რომელსაც ახლა შემოგთავაზებთ, გარკვეულწილად ეხმაურება ჩემს წინა სტატიას და მისი ერთგვარი გაგრძელებაა.

მოსწავლეებმა უკვე იციან, რომ რეკლამა ლათინური სიტყვაა და ყვირილს ნიშნავს. ის სხვა ადამიანებს, მომხმარებლებს მომსახურებისადმი ინტერესს უღვივებს, მოუწოდებს პროდუქციის ყიდვისკენ. რეკლამის ერთ-ერთი სახეობაა სოციალური რეკლამა. რა არის ეს? რეკლამა, რომლის მიზანია საზოგადოების ყურადღების კონცენტრირება რომელიმე პრობლემაზე, სოციალური რეკლამა გახლავთ.
გაკვეთილზე განვიხილეთ რამდენიმე სიტუაცია. მოსწავლეების გააქტიურების მიზნით დავსვი შეკითხვები:

• შესულხართ თუ არა სწრაფი კვების ობიექტში, მას შემდეგ, რაც მისი რეკლამით მოიხიბლეთ?
• რამდენჯერ გითხოვიათ მშობლისთვის იმ ნივთის შეძენა, რომელიც ტელევიზორში ნახეთ?
• გაგჩენიათ თუ არა სურვილი შესულიყავით სხვადასხვა წრეზე მას შემდეგ, რაც ის თქვენმა თანატოლმა შეგიქოთ?

კლასის გააქტიურების შემდეგ მოსწავლეებთან ერთად „მე და საზოგადოების“ სახელმძღვანელოში მოცემული სიტუაციები განვიხილე.

შეაფასეთ მოცემული რეკლამები:

• მოგინდებოდათ თუ არა ამ პროდუქტების ყიდვა?
• რას მიაქციეთ ყურადღება?
• რამდენად სანდოა ის?

ამის შემდეგ მოსწავლეებს შევთავაზე წყვილებში სამუშაო. მათ უნდა მოეფიქრებინათ სარეკლამო ტექსტი, ანუ დევიზი რეკლამისთვის:
ა) სკოლის ბიბლიოთეკისთვის;

ბ) სკოლის ეზოსთვის;

გ) სკოლის სპორტული მოედნისთვის.

ამის შემდეგ მოსწავლეებს გავაცანი ინფორმაცია სკოლის შესახებ, მისი გერბი, ჰიმნი, მიზანი. ჩამოვთვალეთ სკოლის ძლიერი მხარეები – რა მოგვწონდა, რას შევცვლიდით, რას ვისურვებდით მისი განვითარებისთვის.

ამ აქტივობის შემდეგ მოსწავლეებს შევთავაზე დავალება, რომლის ფარგლებშიც მათ უნდა მოეფიქრებინათ სკოლის რეკლამა. მივეცი საშუალება, ემუშავათ სურვილის მიხედვით: ინდივიდუალურად, წყვილებში ან ჯგუფურად.

დავალების შინაარსი: მოიფიქრეთ სკოლის მოკლე რეკლამა, რომელშიც ნათლად იქნება წარმოდგენილი –

• სკოლის დასახელება, მახასიათებელი ნიშნები (ემბლემა, ფორმა, გამოსახულება);
• სკოლის მიზნები, მისი პირობები, ძლიერი მხარე.

სამიზნე აუდიტორია: პირველკლასელები

რეკლამის ფორმა: აირჩიეთ ერთ-ერთი: ფოტო, ვიდეო, პლაკატი.

დავალების შესრულების შემდეგ მოსწავლეებმა გააკეთეს მისი პრეზენტაცია, რის შემდეგაც მოხდა მისი ანალიზი, რომელი რეკლამა გამოიყენეს (ტექსტური, მხატვრული, გრაფიკა თუ სხვა). ასევე ისაუბრეს ერთმანეთის ნამუშევრებზე, შეაფასეს და კითხვა-პასუხის რეჟიმში გაცვალეს მოსაზრებები.

გთავაზობთ მოსწავლეების ნამუშევრებს ვიდეოს სახით:

ასევე შექმნილ ნამუშევრებს:

ეს დავალება დაეხმარა მოსწავლეებს, გაეგოთ რეკლამის არსი, ესწავლათ მისი შექმნა და სხვისთვის გაზიარება. უშუალოდ სკოლის თემატიკის რეკლამაზე მუშაობა დაეხმარა მათ, მიეღოთ და მოეძიებინათ დამატებითი ინფორმაცია სკოლის შესახებ, გაიღრმავეს ცოდნა და მოახდინეს ცოდნის ერთგვარი რეფლექსია. ვფიქრობ, პირველკლასელებისთვის და მათი მშობლებისთვის შექმნეს არაჩვეულებრივი გზამკვლევი, რომელიც დაეხმარება მათ სკოლის არჩევაში. ბავშვებისგან მიღებული ინფორმაცია და შეფასება, ხომ ყველაზე გულწრფელი და საინტერესოა.

მოსწავლეთა ესთეტიკურ აღზრდაში მნიშვნელოვან ადგილს იკავებს მუსიკალური განათლება. მუსიკის გაკვეთილები იძლევა შესაძლებლობას, რომ მოსწავლემ განივითაროს ესთეტიკური გემოვნება, პოეტური და მხატვრული შესაძლებლობები, წარმოსახვითი აზროვნება, მოსმენის უნარი. ეს პიროვნული თვისებები ეხმარება მას სასწავლო მასალის ათვისებაში, თვითრეალიზებასა და თვითშეფასების ამაღლებაში. გარდა ამისა, მუსიკა დადებით გავლენას ახდენს ბავშვის ხასიათზე, მის ქმედებებზე.

მუსიკალური ხელოვნების სფეროდან მოსწავლეებს ინფორმაცია უნდა მიეწოდებოდეთ ფსიქოლოგიური და ფიზიოლოგიური განვითარების თავისებურებების გათვალისწინებით. შესაძლებელია ყველა ბავშვის ინდივიდუალურად გათვალისწინებაც. ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური გზაა დიფერენცირებული სწავლება, რომელიც ასევე ხელს უწყობს ახალ სასწავლო პირობებთან ადაპტაციის პროცესს.

ბევრი მეცნიერი მიდის დასკვნამდე, რომ დიფერენცირებული სწავლება მნიშვნელოვანია როგორც სასწავლო მასალის ასათვისებლად, ასევე მოსწავლეების განსავითარებლად.

დიფერენცირებული სწავლის არსი ის გახლავთ, რომ მოსწავლეებმა მიიღონ ფსიქოლოგიური და მეთოდოლოგიური დახმარება, რათა მიაღწიონ წარმატებას საგანმანათლებლო და შემეცნებით საქმიანობაში.

არსებობს ორი სახის დიფერენციაცია:

1. გარეგანი დიფერენციაცია;
2. შინაგანი დიფერენციაცია.

გარეგანი დიფერენციაციის საფუძველია მოსწავლეების შემეცნებითი ინტერესების, მათი შესაძლებლობების გათვალისწინება კონკრეტული ტიპის საქმიანობისთვის.

შიდა დიფერენციაცია ეფუძნება მოსწავლეების მახასიათებლების გათვალისწინებას, რაც გავლენას ახდენს სასწავლო მასალის დაუფლების ეფექტურობაზე, ესენია:

• სოციალურ-დემოგრაფიული მახასიათებლები (სქესი, ასაკი, ეროვნება, ოჯახი);
• სოციალურ-ფსიქოლოგიური მახასიათებლები (მოთხოვნილებები, მოტივები, დამოკიდებულებები, გაგების დონეები);
• ინდივიდუალური პიროვნული თვისებები (აღქმა, მეხსიერება, ყურადღება, მსოფლმხედველობა, ზოგადი განვითარების დონეები);
• ეგზისტენციალურ-პიროვნული თვისებები (ჯანმრთელობის შემანარჩუნებელი ან დამაზიანებელი მდგომარეობები);
• ბიოენერგეტიკული თვისებები (დაბალი, მაღალი ენერგია).

ცხოვრების მზარდი მოთხოვნების ფონზე სკოლაში ათვისებული ცოდნის მოცულობა და შინაარსი იზრდება და რთულდება. რაც უფრო ხელშესახებია ეს პროცესი, მით უფრო მკაფიოდ ვლინდება ინდივიდუალური განსხვავებები სწავლის უნარში. დიფერენცირებული სწავლების საფუძველია თითოეული მოსწავლის მომზადებისა და განვითარების დონის განსაზღვრა, მისი ინდივიდუალური მახასიათებლების შესწავლა.

პროგრამული საგანმანათლებლო მასალის დასაუფლებლად სხვადასხვა მოსწავლეს სჭირდება განსხვავებული დრო, განსხვავებული ფორმა. დიფერენცირებული მიდგომა გულისხმობს ამ განსხვავებების გათვალისწინებას.

ინდივიდუალური დიფერენცირებული სწავლების მიზანია, საგანმანათლებლო პროცესის ორგანიზება ინდივიდის ინდივიდუალური მახასიათებლების გათვალისწინებით.

დიფერენცირებული სწავლებისას მასწავლებლის ამოცანაა, შეისწავლოს მოსწავლეთა სწავლის ინდივიდუალური შესაძლებლობები (ყურადღების, აზროვნების, მეხსიერების განვითარების დონე და ა.შ.), დაადგინოს მათი ცოდნისა და უნარების დონე კონკრეტულ საგანში. შედეგად შესაძლებელი ხდება შემდგომი ინდივიდუალიზაციის განხორციელება.

დიფერენცირებული მიდგომის განხორციელებისას მასწავლებელი უნდა ხელმძღვანელობდეს შემდეგი მოთხოვნებით:

• მოსწავლეებისთვის ხელსაყრელი ატმოსფეროს შექმნა;
• აქტიური კომუნიკაცია მოსწავლეებთან, რათა სასწავლო პროცესი იყოს მოტივირებული; მოსწავლეს ჰქონდეს წარმოდგენა იმის შესახებ, რას მოელიან მისგან.

მე პრაქტიკაში შინაგანი დიფერენციაციის გზით ვცდილობ, განვავითარო მოსწავლეთა შემოქმედებით შესაძლებლობები, ცოდნა და უნარები. მუსიკის გაკვეთილთან მეოთხეკლასელთა ადაპტაცია უმტკივნეულოდ მიმდინარეობს, რადგან მათთვის ყველაფერი ნაცნობი და გასაგებია. თუმცა, მასალა რთულდება და ჩნდება ახალი ამოცანები. როცა კარგად ვიცი ბავშვების ინდივიდუალური მახასიათებლები, ვცდილობ, გამოვიყენო დიფერენცირებული მიდგომა.

მუსიკის გაკვეთილზე მასწავლებელმა ხელი უნდა შეუწყოს მუსიკალური წიგნიერების უკეთ გააზრებასა და ათვისებას, უნდა შეინარჩუნოს მოსწავლეთა ინტერესი გაკვეთილის ბოლომდე, განუვითაროს მოსწავლეებს სერიოზული დამოკიდებულება მუსიკალური ენის საფუძვლების შესწავლისადმი.

ჩემი საქმიანობა მიზნად ისახავს, რომ მოსწავლეებმა ემოციურად აღიქვან პროგრამით გათვალისწინებული მუსიკალური ნაწარმოებები. ბავშვები სწავლობენ მუსიკაში „ჩაღრმავებას“, აღიქვამენ ბგერის სილამაზეს, რაც კარგი საფუძველია მათი მხატვრული გემოვნების ჩამოსაყალიბებლად.

დაწყებითი საფეხურზე მუსიკის გაკვეთილებზე ვცდილობ, მოსწავლეს გავუძღვიძო ემოცია მუსიკის მშვენიერების მიმართ. მუსიკის აღქმა შესაძლებელია გარკვეული მუსიკალური შესაძლებლობების (მუსიკალური სმენა, ორიენტირებული ყურადღება, ჩამოყალიბებული მუსიკალური იდეები და მუსიკალური მეხსიერება) განვითარების შედეგად. გაკვეთილზე მუდმივად უნდა ჟღერდეს მუსიკა, რათა მან ბავშვებში აღძრას ემოციები, ჰუმანური გრძნობები.

მუსიკის გაკვეთილი არის ერთიანი საგანმანათლებლო და შემოქმედებითი პროცესი. გაკვეთილის მომზადებისას ვფიქრობ იმაზე, თუ როგორ განვავითარო ბავშვებში მუსიკალური შესაძლებლობები და უნარები, მოსწავლეთა განვითარების ინდივიდუალური ფსიქოლოგიური და ფიზიოლოგიური დონის გათვალისწინებით. მუსიკალური განათლება სკოლაში გულისხმობს სკოლის მოსწავლეების არა მხოლოდ ინტელექტუალური, არამედ მუსიკალური შესაძლებლობების (ვოკალური და საგუნდო, რიტმის გრძნობა, ტემპი, ტემბრი, მელოდიური და ჰარმონიული სმენა, შესრულების უნარები) განვითარებას. ეს ამოცანები შეესაბამება მუშაობის გარკვეულ ფორმებს. მუსიკალური აღქმის განვითარება ჩემს გაკვეთილებზე ხორციელდება მუსიკის მოსმენით. ეს ფორმა ხელს უწყობს მუსიკალურ-სმენითი დიაპაზონის გაფართოებას, გარკვეული მუსიკალურ-სმენითი აღქმის, გემოვნებისა და შეფასებითი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას.

აქ დიდი მნიშვნელობა აქვს ჩემს სიტყვიერ ახსნა-განმარტებებს და ინდივიდუალურ საუბრებს მოსწავლეებთან. ბავშვებს ვეხმარები ნაწარმოების ამოცნობაში, ვესაუბრები მის პოზიტიურ გავლენაზე; ვასწავლი, გამოხატონ დამოკიდებულება იმ მუსიკის მიმართ, რომელსაც უსმენენ. მოსმენილი მელოდიიდან მიღებული შთაბეჭდილებების ნახატებად ქცევას ან განწყობის მუსიკალურად გადმოცემას შეუძლია მუსიკალური აღქმის გაღრმავება. იმისთვის, რომ ბავშვებს გავუადვილო იმპროვიზაცია, მე თვითონ ვაჩვენებ პირველ მარტივ მოძრაობებს, რომლებიც შესაბამისობაშია ამ მუსიკასთან. ბავშვებს უყვართ მუსიკაზე მოძრაობა და კარგად ამახსოვრდებათ ის მუსიკა, რომელიც მოძრაობასთან ასოცირდება.

მუსიკა, როგორც მოგეხსენებათ, ყველაზე მძლავრი იარაღია, რომელიც პირდაპირ და უშუალო გავლენას ადამიანის ფსიქიკაზე. შემთხვევითი არ არის, რომ მრავალ ქვეყანაში მუსიკალური თერაპია წარმატებით გამოიყენება ნერვული და ფსიქიკური დაავადებების სამკურნალოდ. ამასთან დაკავშირებით, კლასს ვაცნობ მუსიკალურ მოძრაობას და მუსიკალურ თამაშებს, რომლებიც სასარგებლო გავლენას ახდენს მოსწავლეების ფსიქიკაზე. დაწყებითი სკოლისთვის შემოთავაზებულია თითების თამაშები, რომლებიც ხელს უწყობენ მეტყველების, აზროვნების განვითარებას, (მაგალითად, „ბავშვთა ორკესტრი“).

მასწავლებელმა კარგად უნდა იცოდეს თითოეული მოსწავლის მუსიკალური განვითარების შესაძლებლობები. სიმღერაზე მუშაობისას დავდივარ მერხებს შორის, ყურადღებით ვუსმენ მოსწავლეების სიმღერას, არაზუსტი და ასევე ზუსტი ინტონაციის ბგერებს. მოთმინებაა საჭირო, სანამ არასაკმარისად განვითარებული მუსიკალური სმენის მქონე მოსწავლეები თანდათან სწორად მღერას ისწავლიან.

მოსწავლეთა მუსიკალური სმენის განვითარების დონის მიხედვით კლასი შეიძლება დაიყოს ინტონაციურ ჯგუფებად:

I-ელ ჯგუფში არიან მოსწავლეები, რომლებსაც შეუძლიათ სიმღერის შესრულება მუსიკალური ინსტრუმენტის გარეშე.

II ჯგუფის წევრები სწორად მღერიან, მაგრამ მუსიკალური ინსტრუმენტის ან მასწავლებლის დახმარებით.

III ჯგუფი შედგება ისეთი ბავშვებისგან, რომლებსაც სიმღერაში მხოლოდ გარკვეული ფრაზის შესრულება შეუძლიათ.

IV ჯგუფის წევრები სწორად იღებენ ცალკეულ ბგერებს.

V ჯგუფის წევრებს არ შეუძლიათ სიმღერის დროს სუფთა ნოტების აღება.

I და II ჯგუფები მღერიან სიმღერას თავიდან ბოლომდე, III და IV ჯგუფები სიმღერაში შედიან გარკვეული მუსიკალური ფრაზის ან ბგერის აღებისას. V ჯგუფი მიჰყვება მუშაობის პროცესს, აღნიშნავს სიმღერის რიტმულ ნიმუშს.

მუშაობის შედეგების შესაბამისად მოსწავლეები ერთი ჯგუფიდან მეორეში გადაგვყავს (5-დან 4-ში, 3-დან 2-ში). ჯგუფიდან ჯგუფში გადასვლა მოსწავლეებისთვის არის სტიმული.

გაკვეთილებზე მასწავლებელს შეუძლია უკეთესი ადაპტაციისთვის შექმნას წარმატების სიტუაციები სპეციალურად იმ მოსწავლეებისთვის, რომლებიც სხვა გაკვეთილებზე წარუმატებლები არიან, ზეგავლენა მოახდინოს რთულ მოზარდთა როგორც გრძნობებზე, ასევე მათ ქცევაზე.

დასასრულ, შემიძლია აღვნიშნო, რომ მუსიკის გაკვეთილებზე სწავლების ინდივიდუალიზაცია და დიფერენცირება საშუალებას აძლევს თითოეულ მოსწავლეს, გააცნობიეროს საკუთარი თავი, ხოლო მასწავლებელმა მოიძიოს მასალის უმრავლესობისთვის გადაცემის გზები, წაახალისოს მოზარდები.

ინდივიდუალური და დიფერენცირებული მიდგომის განხორციელება საშუალებას გვაძლევს თვალ-ყური ვადევნოთ მოსწავლეების განვითარების დინამიკას. მოსწავლეთა მიღწევების შესაბამისად მასწავლებელი, პერსონალურად, ყველა მოსწავლისთვის ადგენს სწავლების ინდივიდუალურ გეგმას.

მაშასადამე, სწავლებისადმი დიფერენცირებული მიდგომა სტიმულს აძლევს დაბალი შედეგის მქონე მოსწავლეებს, ეხმარება მათ ცოდნის ხარვეზებისა და შემეცნებითი შესაძლებლობების უფრო ფართოდ დანახვაში. შედეგად ისინი მუდმივად ინარჩუნებენ საგნის მიმართ ინტერეს.

მუსიკის გაკვეთილებზე სწავლების დიფერენცირებული მიდგომა ხელს უწყობს მოსწავლეებს სასწავლო აქტივობების წარმატებით განხორციელებაში. ამ აქტივობის შემდეგ, მოსწავლეები თავად იწყებენ შედეგების გაუმჯობესებას, რაც აისახება მათი მათი ინტელექტუალური შესაძლებლობების განვითარებაზეც.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. მარიანა ხუნძაყიშვილი სარა ბივერი. განმავითარებელი შეფასება და დიფერენცირებული სწავლება;
2. თეა შილაძე. დიფერენცირებული მიდგომები სწავლებაში;
3. ნანა ლომაძე. სასწავლო მენიუ – დიფერენცირებული სწავლების ინსტრუმენტი;
4. გზამკვლევი – პროფესიული განათლების მასწავლებლებისათვის;
5. ელექტრონული ჟურნალი „მასწავლებელი“;
6. ი.ე. უნტი. განათლების ინდივიდუალიზაცია და დიფერენციაცია – მ. პედაგოგიკა, 1990 წ.;
7. ჯონ ბინი და ამალია ოლდფილდი „ჯადოსნური სალამური”, 2000 წ.;