საგან „მე და საზოგადოებას“ განსაკუთრებული ადგილი უკავია სასწავლო საგნებს შორის, რადგან დაწყებით კლასებში საფუძველი ეყრება მოქალაქის აღზრდას, ჭეშმარიტი ღირებულებების ჩანერგვას, საზოგადოებაში ქცევის წესების დაუფლებას.

ახალი ეროვნული სასწავლო გეგმის მოთხოვნების შესაბამისად, საგნის სწავლა-სწავლების პროცესი ეფუძნება გრძელვადიან მიზნებს, რომლებიც ფორმულირებულია სამიზნე ცნებების სახით.

რას ნიშნავს სამიზნე ცნება „ინსტიტუცია“?

უპირველეს ყოვლისა, მოსწავლეებმა უნდა გაიაზრონ, რომ ეს ცნება წარმოაჩენს, როგორ ზრუნავს სახელმწიფო მოქალაქეებზე, რა დანიშნულება აქვს კონკრეტულ ინსტიტუციას.

მინდა, გაგიზიაროთ მეოთხე კლასის მოსწავლეებისთვის შექმნილი კომპლექსური დავალება, რომელიც მოსწავლეებს შეგვიძლია შევთავაზოთ თემა „ჩემი ქვეყნის“ შესწავლის პერიოდში.

სამიზნე ცნება: ინსტიტუცია

შედეგი: 7, 11, 15, 17  

ძირითადი საკითხი: გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის როლი ჩვენს ქვეყანაში

საკვანძო შეკითხვა: რითაა მნიშვნელოვანი გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის არსებობა ჩვენი ქვეყნისთვის? როგორ წარმოვაჩინო პოსტერზე მისი დანიშნულება?

კომპლექსური დავალების იდეა: გარემოსდაცვითი განათლებისა და ინფორმაციის ცენტრის საქმიანობის ამსახველი პოსტერის შექმნა.

კომპლექსური დავალება

შექმენი პოსტერი, რომელზეც ასახავ გარემოსდაცვითი განათლებისა და ინფორმაციის ცენტრის საქმიანობას, რას აკეთებს ეს ინსტიტუცია იმისთვის, რომ ჩვენი ქვეყნის საზოგადოებამ დაიცვას გარემო და გაუფრთხილდეს ბუნებრივ რესურსებს.

შეარჩიე ჩამონათვალიდან შენთვის საინტერესო საკითხი:

ა) ატმოსფერული ჰაერი

ბ) წყალი

გ) მიწა

დ) ტყე

ე) ნარჩენების შემცირება და ხელახლა გამოყენება

ნაშრომში/ნაშრომის პრეზენტაციისას წარმოაჩინე:

• რა დანიშნულება აქვს გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრს, როგორ ზრუნავს ეს ინსტიტუცია ჩვენი ქვეყნის გარემოს დაცვაზე (მ.წ. 1. 2);
• რა პროფესიის ადამიანები მუშაობენ გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრში, რა ფუნქცია-მოვალეობები აკისრიათ მათ (მ.წ. 3).

I ეტაპი – კომპლექსური დავალების ფორმა

როგორ უნდა წარმოვაჩინო საკუთარი ცოდნა შესასწავლი საკითხის შესახებ?

რესურსები:

რესურსი 1. პოსტერების ნიმუშები

რესურსი 2. როგორ შევქმნათ პოსტერი (ელექტრონული ვერსია)

როგორ შევქმნათ პოსტერი?

იდეები აქტივობებისთვის:

აქტივობა 1. პოსტერის ნიმუშების განხილვა, მსგავსება-განსხვავების პოვნა. დისკუსიის გამართვა;

აქტივობა 2. დაკვირვება რესურსზე, როგორ შეიძლება შევქმნათ პოსტერი. კითხვა-პასუხი.

სამიზნე ცოდნის კონსტრუირებაზე ორიენტირებული შეკითხვები:

• აღწერე, რას ხედავ ფოტოებზე; ვიდეობმულში (რესურსი 1, 2).
• თქვენი აზრით, ვინ და რატომ შექმნა ისინი?
• რა არსებითი განსხვავებაა მათ შორის?
• რა მიზანს ისახავდნენ ავტორები პოსტერისა და ილუსტრაციების შექმნისას?
• რით განსხვავდება პოსტერები ილუსტრაციებისგან, ნახატებისგან?
• რა არის პოსტერი?
• რით ჰგავს ეს პოსტერები ერთმანეთს?
• რა საერთო მახასიათებლები აქვთ?
• რით განსხვავდებიან?
• რისი თქმა უნდათ ავტორებს ამ პოსტერებით? რა მიზნით შექმნეს ისინი?
• ვის რომელი პოსტერი მოგწონთ?
• აქვთ თუ არა მათ წარწერები, ილუსტრაციები?
• შეესაბამება თუ არა აზრობრივად ერთმანეთს წარწერები და ილუსტრაციები?
• თვალსაჩინოა თუ არა ავტორის გზავნილი?
• რა ვიზუალურ ეფექტებს იყენებენ? რამდენად გამოკვეთს გამოყენებული ეფექტები მთავარ სათქმელს? (მაგ., სხვადასხვა ზომისა თუ ფერის ასოების, წარწერებისა და ილუსტრაციების მიზნობრივად განლაგება).

• როგორ შექმნი პოსტერს?
• რა დაგჭირდება პოსტერის შესაქმნელად?

II ეტაპი. კომპლექსური დავალების შინაარსი

ნაბიჯი 1. რა დანიშნულება აქვს გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრს (მ.წ. 1), როგორ ზრუნავს ეს ინსტიტუცია ჩვენი ქვეყნის გარემოს დაცვაზე (მ.წ. 2).

რესურსები: „მე და საზოგადოება“, IVკლასის სახელმძღვანელო, II ნაწილი, პარაგრაფები 15-17 – ბუნება უნდა დავიცვათ.

დამატებითი რესურსები:

რესურსი 1. გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრი https://www.eiec.gov.ge/

რესურსი 2. გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის საბავშვო ვებპორტალი https://kids.eiec.gov.ge/

იდეები აქტივობებისთვის:

აქტივობა 1. ვირტუალური მოგზაურობა გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრში.

აქტივობა 2. დისკუსია ვებპორტალზე განთავსებული თემების შესახებ.

აქტივობა 3. კითხვა-პასუხი სახელმძღვანელოდან.

სამიზნე ცოდნის კონსტრუირებაზე ორიენტირებული შეკითხვები:

• რას ნიშნავს გარემოსდაცვითი განათლება? რა დანიშნულება აქვს გარემოსდაცვითი განათლებისა და ინფორმაციის ცენტრს? (რესურსი 1, 2)
• რატომ არის მნიშვნელოვანი ჩვენი ქვეყნის დაცული ტერიტორიების გაფრთხილება?
• როგორ ზრუნავს გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრი გარემოს დაცვაზე?
• გაიხსენე რისკის შემცველი გარემო ფაქტორები: ატმოსფერო, ნიადაგი, წყალი, საცხოვრებელი გარემოს ელემენტები (შენობები, სამუშაო და გასართობი ადგილები).
• რა უნდა გაითვალისწინოს ყველა ადამიანმა ტყეში ან ბუნებაში პიკნიკის დასრულების შემდეგ?
• რას აძლევს ბუნება ადამიანს?
• როგორ უნდა დავიცვათ ჰაერი?
• როგორ გავუფრთხილდეთ მიწას?
• როგორ გავუფრთხილდეთ წყალს?
• რა შეიძლება მოჰყვეს ბუნებრივი რესურსების გაუფრთხილებლობას?
• დაინტერესებულხარ ამ დრომდე მსგავსი თემებით? კიდევ სად წაგიკითხავს ან გინახავს ასეთი სიტუაციები?

• როგორ ასახავ პოსტერზე გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის დანიშნულებას და ზრუნვას ჩვენი ქვეყნის გარემოზე?

ნაბიჯი 2. რა პროფესიის ადამიანები მუშაობენ გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრში, რა ფუნქცია-მოვალეობები აკისრიათ მათ? (მ.წ. 3)

რესურსები: „მე და საზოგადოება“ – IV კლასის სახელმძღვანელო, II ნაწილი, პარაგრაფი 18 – ეს საოცარი ბუნება.

დამატებითი რესურსები:

რესურსი 1. გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის ფუნქციები და ამოცანები.

https://kids.eiec.gov.ge/geo/

რესურსი 2. გარემოსდაცვითი ცენტრის თანამშრომლების მისია ბიომრავალფეროვნების სტრატეგია 2030

მწვანე კვირეული

რესურსი 3. გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის ვებპორტალზე განთავსებული თემები

https://www.eiec.gov.ge/

იდეები აქტივობებისთვის:

აქტივობა 1. როლური თამაში

აქტივობა 3. 3-2-1 (სამი რამ, რაც დამამახსოვრდა, ორი რამ, რაც უნდა გავითვალისწინოთ, ერთი რამ, რაც არასდროს უნდა გავაკეთოთ)

აქტივობა 4. ინფორმაციის დახარისხება თემების მიხედვით, რას აკეთებენ გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის თანამშრომლები ჰაერის, წყლის, მიწის, მწვანე საფარის, კლიმატის ცვლილების, დაცული ტერიტორიების გაფრთხილებისა და დაცვის მიზნით.

აქტივობა 5. მინიდისკუსია

სამიზნე ცოდნის კონსტრუირებაზე ორიენტირებული შეკითხვები:

• რა პროფესიის ადამიანები მუშაობენ გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრში? (რესურსი 1)
• რომელი მნიშვნელოვანი პროექტები განახორციელეს მათ? (რესურსი 1, 2)
• რა ცოდნა-გამოცდილება შეგძინა გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის თანამშრომლების მიერ ვებპორტალზე შემოთავაზებულმა თემებმა?
• რა უარყოფითი შედეგები შეიძლება მოჰყვეს ადამიანთა გაუფრთხილებლობას?
• სად უნდა დავრეკოთ გარემოსდაცვითი კანონდარღვევის შემთხვევაში?
• ხომ არ გაიხსენებ შემთხვევას, როცა შეძელი და ბუნება რაიმე ტიპის საფრთხისგან გადაარჩინე?

• როგორ ასახავ პოსტერზე გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრის თანამშრომელთა ფუნქცია-მოვალეობებს?
• რატომ არის მნიშვნელოვანი ცენტრში შეტყობინების გაგზავნა გარემოსდაცვით სფეროში კანონდარღვევის შემთხვევაში?

შეკითხვები განმავითარებელი შეფასებისთვის:

• რატომ გგონია, რომ შენ მიერ შექმნილი პროდუქტი ნამდვილად პოსტერია?
• რა მიზნით შექმენი პოსტერი?
• აღწერე, რა პროდუქტი შექმენი.
• რატომ გგონია, რომ შენ მიერ შექმნილი პოსტერი თვალსაჩინოა?
• აღწერე, რა ნაბიჯები გადადგი, რა თანმიმდევრობით.
• რა დაბრკოლებებს წაააწყდი დავალებაზე მუშაობის პროცესში? როგორ გადალახე? რატომ ვერ გადალახე? როგორ მოიქცევი მომავალში მსგავსი პრობლემის გადასაჭრელად? რა გაგიძნელდა, რა გაგიადვილდა? რატომ?
• მსგავსი ფორმის ან შინაარსის დავალება სხვა დროს თუ შეგისრულებია?
• რა ძლიერი და სუსტი მხარეები გაქვს დავალების მოთხოვნებთან მიმართებით? რამ შეგიწყო წინსვლაში ხელი? რამ შეგაფერხა?
• შენი თანაკლასელის რომელმა ნაშრომმა მიიპყრო ყველაზე მეტად შენი ყურადღება? რატომ? რით?
• რას გააკეთებდი განსხვავებულად, ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?

გამოყენებული ლიტერატურა:

. მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმა, საგან „მე და საზოგადოების“ გზამკვლევი (შექმნილია საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ეროვნული სასწავლო გეგმის განვითარების ექსპერტის, ნიკო სილაგაძისა და ექსპერტთა ჯგუფის მიერ)

. ვებგვერდები:

https://www.eiec.gov.ge/

https://kids.eiec.gov.ge/

„განსხვავებული არ ნიშნავს ცუდს, უბრალოდ იგივე არ არის“, – ამბობს ფილმის მთავარი გმირი მოზარდებისთვის საყვარელ ერთ-ერთ სერიალში „ენი“. იგი განსხვავებულობას ჯილდოდ მიიჩნევს და არა დისკრიმინაციის საგნად.

ბოლო დროს მეტად აქტუალური და საჭირო ხდება ისეთ თემაზე საუბარი, როგორიცაა, სოციალური და სამოქალაქო კომპეტენცია, რაც თავის მხრივ გულისხმობს კომუნიკაციას, შემოქმედებითობასა და ტოლერანტობას; აგრეთვე – საზოგადოებაში არსებული ფასეულობების, ნორმებისა და წესების ცოდნას, მათ დაცვას. ხელს უწყობს პიროვნული პოტენციალის განახლება-განვითარებას, პასუხისმგებლობის გრძნობის გაღვივებასა და სითამამეს გადაწყვეტილებების მიღებისას.

სამოქალაქო კომპეტენციის ჭრილში შეიძლება განვიხილოთ ისეთი პრობლემური საკითხი, როგორიცაა დისკრიმინაცია.

დისკრიმინაცია ლათინური სიტყვაა და განსხვავებას ნიშნავს, უფრო კონკრეტულად კი ვინმესთვის უპირატესობის მინიჭებას რაიმე ნიშნით ან პირიქით – ადამიანის უფლებების შეზღუდვას სხვადასხვა ნიშნით, მაგალითად, კანის ფერის, ეროვნების, სქესის, რელიგიის, ენის, საცხოვრებელი ადგილის, ასაკისა და სხვა ნიშნით.

ნებისმიერ დასაბუთებას მოკლებული უარყოფითი დამოკიდებულება ადამიანების მიმართ, მათი ფიზიკური და გარეგნული მდგომარეობიდან გამომდინარე დისკრიმინაციად ითვლება.

ქვეყანა ვალდებულია პატივი სცეს თავის ტერიტორიაზე მყოფი ნებისმიერი ადამიანის უფლებებს, მიუხედავად რასისა, კანის ფერისა, სქესისა, ენისა, რელიგიისა, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულებებისა, ეროვნული ან სოციალური წარმომავლობისა, საკუთრებისა, მოქალაქეობისა.

გაცნობიერებულად თუ გაუცნობიერებლად მსგავს ფაქტებს ხშირად ვაწყდებით ბავშვებშიც. ალბათ არაერთხელ მოგვისმენია ისეთი უხეში გამოთქმები, როგორიცაა, „მსუქანა“, „აყლაყუდა“,„რა გოგოსავით ტირი, ბიჭი არა ხარ?“ , „მე რა ზანგი ვარ?“ „შენ გოგო ხარ და საკლასო ოთახის მოგვა შენ გევალება“ და სხვა. ამიტომ მნიშვნელოვანია, რომ ამ საკითხზე მუშაობა მასწავლებელმა სწავლების პირველივე წლებიდან დაიწყოს, რათა მოხდეს მოსწავლეთა ინფორმირებულობა და რეალურ ცხოვრებაში დისკრიმინაციის ნიშნების ამოცნობა. მოსწავლემ უნდა იცოდეს, რომ ის თავისუფალი ინდივიდია და არასდროს შეეგუოს დისკრიმინაციულ ქმედებას; გაიაზროს, რომ მსგავსი ფაქტის შემთხვევაში ის ემპათიურად განეწყოს დისკრიმინირებული პირის მიმართ და თუ თავად ვერ გაუმკლავდება მას, დახმარებისთვის მიმართოს უფროსს.

ზემოთ თქმული განმარტებები ზრდასრულისთვის მარტივად გასაგებია, თუმცა ეს ყველაფერი 6-7 წლის ბავშვს შეიძლება უბრალო სიტყვების გროვად მოეჩვენოს. როგორ მივიტანოთ სათქმელი სკოლაში ახალშემოსულ მოსწავლეებამდე, ისე, რომ ეს ყველაფერი მათთვის გასაგები და აღქმადი გახდეს? რა სიტყვებით ვესაუბროთ მოსწავლეებს ისე, რომ თავად შეძლონ ამ ყველაფრის ცხოვრებაში გადატანა? ამისთვის შეიძლება მასწავლებელმა სხვადასხვა ტიპის აქტივობა მოიფიქროს, ან სულაც მათ ერთობლიობას კომპლექსური დავალების სახე მისცეს. ამგვარი დავალების მიზანიც ხომ სწორედ ის არის, რომ მოსწავლემ შეძლოს შესწავლილი საკითხის ყოველდღიურ ცხოვრებაში გადატანა.

გთავაზობთ კომპლექსურ დავალებას, რომლის თემაა „ათვალწუნება, განსხვავებულის მიუღებლობა, უფლებების დარღვევა“. კითხვის სწავლების საწყის ეტაპზე სამიზნე ჯგუფი შეიძლება იყოს, როგორც პირველი, ასევე მეორე კლასის მოსწავლეები.

საკითხი: „მხატვარი ჭიაყელა“ („კარგი სკოლის“ საანბანო წიგნი ასო-ბგერა“ჭ“-ზე);

სამიზნე ცნება:

ტექსტი

ქვეცნება – ტექსტის შინაარსობრივი მხარე

• რა არის ავტორის მთავარი სათქმელი?
• რამდენად და როგორ ახასიათებს პერსონაჟს მისი სიტყვები, აზრები, ემოციები, ქმედებები და დამოკიდებულებები?
• როგორ გავუგო უკეთ პერსონაჟს?
• რა მინიშნებებს უნდა დავეყრდნო პერსონაჟის უკეთ გასაგებად?
• როგორ და რატომ შეიცვალა პერსონაჟი თხრობის განვითარებასთან ერთად?
• რომელი წიგნი, მულტფილმი ან ფილმი გამახსენა ამ ტექსტმა? რა მსგავსებაა-განსხვავებაა მათ შორის?

ქვეცნება – გაგების სტრატეგიები

• როგორ შევძლებ ტექსტის უკეთ გაგებას? რა ხერხები დამეხმარება ტექსტის გაგებაში?

ქვეცნება – გაწაფული კითხვა

• როგორ კითხულობს კარგი მკითხველი?
• როგორ გავიწაფო კითხვაში?
• როგორ გამოვხატო პერსონაჟის/მთხრობლის გრძნობები, ემოციები?
• როგორ მოვახდინო მსმენელზე შთაბეჭდილება?

კომპლექსური დავალება

შექმენი დიორამა, გამოძერწე პერსონაჟები, გამომსახველობითი კითხვით გაახმოვანე შენს დიორამაზე შექმნილი ანიმაცია.

მთავარი კითხვა:

„როგორ გამოვძერწო დიორამისთვის პერსონაჟები ისე, რომ მათში ჩანდეს ტექსტისმიერი გარეგნობა და პერსონაჟთა ემოციების გათვალისწინებით ვკითხულობ თუ არა ტექსტს მსმენელისთვის გასაგებად?“

მუშაობის დაწყებამდე:

• დააკვირდი ტექსტში მოცემულ გარემოს, თუ სად ხდება მოქმედება და ისე მოამზადე დიორამა;
• დააკვირდი პერსონაჟებს, მათ აღწერილობას, ნიშან-თვისებებს და გაითვალისწინე ძერწვის პროცესში;
• დააკვირდი პერსონაჟთა განცდებს და გახმოვანებისას შეეცადე, წაიკითხო შესაბამისი ინტონაციით, ემოციითა და ხმიანობით.

ნამუშევარში კარგად უნდა ჩანდეს:

• პერსონაჟის დამახასიათებელი ნიშან-თვისებები (ტ.1, მკვ. 1, 3).

ნაშრომის პრეზენტაციისას:

• ტექსტი წაიკითხე შეუფერხებლად და უშეცდომოდ (გაწ.კით 1, მკვ. 1);
• დაიცავი სათანაგასაწადო ინტონაცია, პაუზები და მახვილები (ტ. 1, კით 3, მკვ. 1);
• ინტონაციისა და მიმიკა-ჟესტიკულაციის გამოყენებით წარმოაჩინე გრძნობა ან განწყობა, რომლითაც მთხრობელი და პერსონაჟები წარმოთქვამს სიტყვებს, წინადადებებს (ტ. 1, კით 3, მკვ. 1).

პრეზენტაციის შემდეგ:

• აღწერე შენ მიერ გამოძერწილი პერსონაჟები (ტ 1, მკვ. 1);
• ახსენი, რით ჰგავს იგი მოთხრობის პერსონაჟს, რატომ გამოძერწე ასე და არა სხვაგვარად (ტ.1, მკვ. 1, 3);
• აღნიშნე, რის თქმა უნდოდა ავტორს თითოეული პერსონაჟით, რაზე დაგაფიქრა ამ პერსონაჟმა (ტ.1, მკვ. 2, 4);
• რა ხერხი/სტრატეგია გამოიყენე კითხვაში გასაწაფავად (ტ 1, კით.3, მკვ. 2).

მოსწავლეთა ინტერესის გამოწვევისა და მედიაგზავნილის გააზრების მიზნით მასწავლებელმა მოსწავლეებს შეიძლება შესთავაზოს მოკლე ანიმაციური ფილმების ყურება (დანართი 1), სადაც აქცენტი რამდენიმე დისკრიმინაციულ თუ მიზანშეწონილ ქმედებაზე კეთდება. ჩვენების შემდეგ კი აუცილებელია თითოეული ფილმის განხილვა და მინი-დისკუსიის მოწყობა, სადაც მასწავლებელი მოსწავლეების დამხმარე კითხვებით ნათელს მოჰფენს მედიაგზავნილების მთავარ სათქმელს. გარდა ამისა, პედაგოგს ზოგადი წარმოდგენა შეექმნება თითოეულ მოსწავლეზე, რა დამოკიდებულება და შეხედულება აქვთ მათ საკითხის შესახებ.

ტექსტის სხვა ტექსტთან დაკავშირების მიზნით შეიძლება მოსწავლეები გაეცნონ ისეთ ზღაპარს, როგორიცაა ჰანს კრისტიან ანდერსენის „მახინჯი იხვის ჭუკი“, სადაც გზააბნეული იხვის ჭუკი გარკვეული ტიპის დისკრიმინაციას განიცდის მისი განსხვავებული შესახედაობის გამო. ზღაპარში ისეთი საკითხების ძიება, როგორიცაა, პრობლემის აღმოჩენა და მისი გადაჭრის გზები მოსწავლეს დაეხმარება, ტექსტის მთავარი სათქმელის გამოკვეთასა და უკეთ გააზრებაში.

ვიდრე მასწავლებელი მოდელირებული კითხვით „მხატვარი ჭიაყელას“ ძირითადი ტექსტის კითხვას დაიწყებს, მნიშვნელოვანია, მოსწავლემ იცოდეს ბიოლოგიური ფაქტები ჭიამაიას განვითარების შესახებაც. ამისთვის კი შეიძლება აჩვენოთ პატარა დოკუმენტური ვიდეო, სადაც სთხოვთ მოსწავლეებს, დააკვირდნენ, როგორ ვითარდება ჭიამაია და როგორ უჩნდება მას კოპლები ეტაპობრივად.

დამწყებ მკითხველს მნიშვნელოვან დახმარებას გაუწევს  მოდელირებული კითხვა მასწავლებლის მიერ დიდი წიგნის გამოყენებით (შეუძლია მასწავლებელს თავად დაამზადოს მარტივად). ტექსტისმიერი სიტყვების უკეთ წასაკითხად და დასასწავლად კი აქვე შეიძლება შესთავაზოთ ბავშვებს ისეთი თამაშები, როგორიცაა, „ბინგო“ და „ვიბსი“ (იხ. სტატია).

ტექსტი ასევე მოიცავს რამდენიმე სიტყვას, რომლებიც მოსწავლეებისთვის შეიძლება გარკვეული ტიპის დამატებით განმარტებას საჭიროებდეს. სწორედ ასეთი ლექსიკური ერთეულების გასააზრებლად შესთავაზეთ მათ, სიტყვების სკივრიდან შეარჩიონ ერთ-ერთი და შეავსონ „სიტყვის პირამიდა“ (დანართი 2).

ვიდრე მოსწავლე დამოუკიდებლად წაიკითხავს, შეიძლება ტექსტი ინტერმედიაფაილის სახით მისცეთ, რომლის მრავალჯერ მოსმენის შესაძლებლობა ექნება. ეს ხელს შეუწყობს მასალის ვიზუალურად და სმენითად აღქმას, რაც გარკვეულწილად მოსწავლეს გაუადვილებს დამოუკიდებლად კითხვის პროცესსაც.

იმისთვის, რომ მოსწავლემ შეძლოს თითოეულ პერსონაჟზე და მათ ნიშან-თვისებაზე დაკვირვება, აუცილებელია პერსონაჟების გამოკვეთა. ამისთვის კი ვთავაზობთ აქტივობას „გამოიცანი და დაწერე სახელები“. აქვე ვთხოვთ, დაფიქრდნენ, კიდევ ხომ არ ხვდებათ ტექსტში რომელიმე მოლაპარაკე პერსონაჟი, რომელიც დიორამის გასათამაშებლად დასჭირდებათ? თუ – კი, დახატონ და დაწერონ მისი სახელი (მაგ. ჭიამაია, რომელსაც კოპლები არ აქვს) (დანართი 3).

ამის შემდეგ კი შეგიძლიათ მოსწავლეებს სთხოვოთ, გამოძერწონ თითოეული პერსონაჟი ისე, რომ გაითვალისწინონ მათი გარეგნული მახასიათებლები. ასაკობრივი თავისებურებებიდან გამომდინარე, რადგან მათ ხელის ნატიფი მოტორიკა ჯერ კიდევ არ აქვთ საკმარისად განვითარებული, შესაძლებელია, შევთავაზოთ ძერწვის მაგალითები ვიდეოგაკვეთილის სახით (ბმულს აქ ან სხვა ბმულს).

სამოქმედო გარემოსა და პერსონაჟთა განცდების უკეთ გასააზრებლად სასურველია, მოსწავლეები ვამუშაოთ ისეთ აქტივობაზე, როგორიცაა „5 კითხვა“ (დანართი 4 )

მოლაპარაკე პერსონაჟთა დასახელებისა და მათი გამოძერწვის შემდეგ დგება საჭიროება, რომ ტექსტი რამდენიმე მნიშვნელოვან ეპიზოდად დავყოთ და შემდეგ უკვე კადრად ვაქციოთ. კიდევ ერთხელ წავაკითხოთ მოსწავლეებს თითოეული ეპიზოდი და დავეხმაროთ საკვანძო სათაურების მოფიქრებაში. სათაურები ჩავწეროთ გეგმის სახით, რაც შემდეგ დაეხმარება მათ ნაძერწი მასალის საჭიროებისამებრ განლაგებაში.

აქვე მნიშვნელოვანია, რომ მასწავლებელმა კიდევ ერთხელ დამხმარე კითხვების საშუალებით მოსწავლეებს შესთავაზოს „მხატვარი ჭიაყელას“ შედარებითი ანალიზი სხვა ტექსტთან თუ მედიაგზავნილთან შეპირისპირებით.

1. რა მსგავსებაა მოცემულ მასალებს შორის?
2. რომელიმე პერსონაჟი ხომ არ ჰგავს ერთმანეთს?
3. როგორ მოგვარდა პრობლემები აღნიშნულ მასალებში?
4. თქვენ ხომ არ გქონიათ მსგავსი შემთხვევა?

მოსწავლეებს მოსწონთ და საკმაოდ საინტერესოდ მსჯელობენ მინი-ქეისებზეც, სადაც აღნიშნული პრობლემური საკითხია წამოჭრილი და მათი მხრიდან საჭიროებს გადაჭრას. ამისთვის შეგვიძლია შევთავაზოთ სხვადასხვა სიტუაციური ანალიზი:

სიტუაცია 1: დაჩი და ერეკლე ეზოში კალათბურთს თამაშობენ. აქვე ახლოს მყოფ ნიასაც მოუნდა თამაში და ბიჭებში გაერია. „მეც მინდა თამაში“ – ამბობს ნია. დაჩი გაკვირვებული მიუტრიალდა და ეუბნება: „ნია, გოგოები კალათბურთს არ თამაშობენ“.

სადისკუსიო კითხვა: შეაფასებდით თუ არა ამ ფაქტს დისკრიმინაციად?

სიტუაცია 2: ნია მეტროთი მგზავრობს, გვერდით ფერადკანიანი გოგონა მიუჯდა. ნიას წინ ხანშიშესული ქალი ზის, რომელიც ანიშნებს, რომ გადაჯდეს. ნია დგება და გვერდით მჯდომი გოგონასგან მოშორებით ჯდება.

სადისკუსიო კითხვა: სწორად მოიქცა თუ არა ნია?

სიტუაცია 3: მასწავლებელმა კლასი ექსკურსიაზე წაიყვანა. ერთ-ერთი სანახაობა მართლმადიდებლური ტაძარია, სადაც მთელი კლასი წირვას უნდა დაესწროს. ტაძარში შესვლაზე უარს ამბობს აჰმედი, რომელიც სხვა რელიგიის წარმომადგენელია. ამის გამო ნია და დაჩი აჰმედს დასცინიან.

სადისკუსიო კითხვა: სწორად ექცევიან თუ არა აჰმედს კლასელები?

ამგვარი განხილვის საფუძველზე მოსწავლეები მარტივად შეძლებენ საანალიზო სქემის შევსებას (დანართი 5)

ბოლოს კი შეიძლება კიდევ ერთხელ განვუმარტოთ მოსწავლეებს ის ნაბიჯები, რომლებიც მათ კომპლექსური დავალების საბოლოო პროდუქტის შექმნაში დაეხმარება.

I ნაბიჯი: ააწყვე დიორამა.

• აიღე პატარა მუყაოს ყუთი და გამოაკარი შიგ ფერადი ფურცლები იმგვარად, რომ მიიღოთ ის გარემო, სადაც ჭიამაიები იმყოფებიან;
• შენი გამოძერწილი პერსონაჟები მოათავსე შენ მიერ გაფორმებულ ყუთში (დიორამა).

II ნაბიჯი: წაიკითხე ტექსტი გამართულად. კითხვისას გაითვალისწინე კრიტერიუმები (დანართი 6).

დავალების წარდგენის შემდეგ შეგიძლიათ, მოსწავლეებს სთხოვოთ თვითშეფასების სქემის შევსება, რაც მათ კიდევ ერთხელ დააფიქრებს დავალების შესრულების პროცესში წარმოქმნილ პრობლემებზე, გადაჭრის გზებზე, საჭიროებებსა და გამოყენებულ საკუთარ შესაძლებლობებზე (დანართი 7).

არ ვიცი – როგორ, მაგრამ მსგავსი დავალებებითა და აქტივობებით იქნებ შევძლოთ და დავაფიქროთ ჩვენი პატარა ადამიანები, რომ – განსხვავებული არ ნიშნავს ცუდს, უბრალოდ იგივე არ არის.

დანართი 1. ანიმაციური ფილმები

https://www.youtube.com/watch?v=qlKpaiHtUao – მეგობრები

https://www.youtube.com/watch?v=Dk2IkWkjFyo -გართობა

https://www.youtube.com/watch?v=a9CZL58m3yc -რაგბი

https://www.youtube.com/watch?v=O1y1MYXHZ6g კალათბურთი

https://www.youtube.com/watch?v=KVmpx-bt_jY

დანართი 2. სიტყვის პირამიდა

დანართი 3. გამიცანი, დაწერე, დახატე

დანართი 4. 5 კითხვა

დანართი 5. პრობლემის სქემა

დანართი 6. გაწაფული კითხვის შეფასების რუბრიკა

დანართი 7. თვითშეფასების კითხვარი

მეცნიერულ მიღწევებს ყოველდღიური ცხოვრების ყველა ასპექტში ვაწყდებით. ადრეულ ასაკში ბავშვის განვითარებას ხელს სწორედ მეცნიერების მიერ შემუშავებული მეთოდები უწყობს. ისინი სწავლობენ კითხვების დასმას, პროგნოზის გაკეთებას, დაკვირვებას, ტესტირებას და შემდეგ თავიანთი დასკვნების გამოტანას. ამ ყველაფრით ისინი ივითარებენ კრიტიკულად მნიშვნელოვან უნარებს. ყველაზე მარტივ აქტივობებსაც კი ბავშვებში მეცნიერული აზროვნების სტიმულირება შეუძლია. მათი ბუნებრივი ცნობისმოყვარეობის წახალისებითა და ძირითადი მეცნიერული ლექსიკის გაცნობით, ადრეული ასაკის მასწავლებლებს შეუძლიათ, დაეხმარონ ბავშვებს სამყაროს გაცნობიერებაში, რათა ბავშვებმა გარკვეული ცოდნა მიიღონ იმის შესახებ, თუ როგორ მუშაობს მათ გარშემო არსებული საგნები. სახალისო სამეცნიერო ექსპერიმენტების გამოყენება საბავშვო ბაღის ასაკის ბავშვებში ხელს უწყობს კომუნიკაციური უნარების, ენის, მეტყველების, ცნობისმოყვარეობის, შემეცნებითი უნარების, დამოუკიდებლობისა და ადაპტური ქცევის განვითარებას.

სამეცნიერო ექსპერიმენტების განსახორციელებლად საჭიროა მრავალფეროვანი მასალები. თუმცა, ასევე გასათვალისწინებელია, რომ – 1) პროცესი უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე შედეგები. მიუხედავად იმისა, ბავშვებისთვის ნამდვილად მნიშვნელოვანია გარკვეული მეცნიერული აღმოჩენების მიგნება, „სწორი” პასუხის პოვნა არ უნდა იყოს თქვენი მთავარი მიზანი; მთავარი მიზნებია მათი ცნობისმოყვარეობის წახალისება და მათი საგამოძიებო უნარების განვითარება; 2) იყავით ღია ბავშვების აღმოჩენების მიმართ. გარდა აქტივობების ორგანიზებისა, შეეცადეთ თვალ-ყური ადევნოთ მეცნიერული აღმოჩენების სპონტანურ, ყოველდღიურ შესაძლებლობებს თქვენ გარშემო. ვინ იცის, იქნებ შეძლოთ და მეცნიერებისადმი უწყვეტი სიყვარული გაუღვივოთ პატარა აღმომჩენებს?!

დეკემბერი დადგა და სუსხიანი დღეების მოახლოებასთან ერთად, საბავშვო ბაღებში საახალწლო განწყობამაც შემოაბიჯა. ქვემოთ მოცემული ზამთრის აქტივობები შესაძლოა გამოგადგეთ მომდევნო თვის რუტინის გასამრავალფეროვნებლად.

ყინულებიანი ოკეანე

ამ ექსპერიმენტში შეგიძლიათ პატარებს ესაუბროთ აისბერგების შესახებ და თვალსაჩინოებისთვის გამოიყენოთ თბილი წყალი, მარილი და ყინული. ეს აქტივობა შესანიშნავია მოტორული უნარებისა და ცნობისმოყვარეობის განსავითარებლად.

პატარებს აუხსენით, რომ პოლარული ოკეანეები სავსეა მცურავი ყინულის უზარმაზარი ნაჭრებით, მათ აისბერგები ეწოდება. ჰაერისა და წყლის ტემპერატურა პოლარულ რეგიონებში ზედმეტად ცივია აისბერგების გასალღობად, მიუხედავად იმისა, რომ წყალი საკმაოდ მარილიანია. როგორც კი აისბერგები თბილ რეგიონებში გადაინაცვლებენ ან ტემპერატურა მოიმატებს, ისინი დნობას იწყებენ.

იმოგზაურეთ მსოფლიოს გარშემო. გინახავთ ოდესმე აისბერგი? აჩვენეთ ბავშვებს პოლარული ოკეანეებისა და აისბერგების სურათები. აუხსენით, როგორ წარმოიქმნება და დნება ყინული. დაიწყეთ ექსპერიმენტი თბილი წყლითა და მარილით (სურვილის შემთხვევაში, წყალს ფერი შეუცვალეთ საკვები საღებავის გამოყენებით). ყინულის ნაჭრებს დაასხით თბილი წყალი. იწყება დნობის პროცესი? ახლა ყინულს მოაყარეთ მარილი და ბავშვებს სთხოვეთ, ახსნან, რა მოხდა – მარილი დაადნობს ყინულს.

ნაბიჯი 1:
თასი შეავსეთ ცივი წყლით. დაამატეთ სხვადასხვა ზომის ყინული.

ნაბიჯი 2: ბავშვები მოიწვიეთ დასაკვირვებლად, შეუძლიათ ყინულიან წყალში ხელებით ითამაშონ.

ნაბიჯი 3: დაამატეთ ჭიქები და კოვზები. ბავშვებს სთხოვეთ, მათი გამოყენებით ამოიღონ ყინულის ნაჭრები.

ყინულებიან წყალში თამაშის შემდეგ ხელების გასათბობად და შესამშრალებლად დაგჭირდებათ ხელსახოცები.

განაგრძეთ ექსპერიმენტი თბილი წყლისა და მარილის გამოყენებით.

ზამთრის ჯადოქრობები ბოთლში

ეს ინტერაქციული სენსორული აქტივობა ბავშვებს შესაძლებლობას მისცემს, ნახონ, როგორ ერწყმის ერთმანეთს სხვადასხვა მასალა. ისინი ამით მეტყველებისა და დაკვირვების უნარებს გაივარჯიშებენ.

ბრჭყვიალა ქაღალდები, მძივები, წვრილი, მოკლე და ფერადი ლენტები მოათავსეთ ბოთლის შიგნით. ბოთლების ¾ შეავსეთ წყლით. მჭიდროდ მიამაგრეთ თავსახური და დალუქეთ მძიმე ლენტით, რათა წყალმა არ გამოჟონოს. პატარებს სთხოვეთ, ახსნან, როგორ ხდება სითხეების შერევა სხვადასხვა მატერიასთან.

ნაბიჯი 1:

შეაგროვეთ გამჭვირვალე, ერთჯერადი პლასტმასის ბოთლები.

ნაბიჯი 2:

ბოთლებში მოსათავსებლად მოამზადეთ გამოსაყენებელი მასალების ასორტიმენტი. ისეთი, როგორიცაა ბრჭყვიალა მძივები, წვრილი, მოკლე და ფერადი ლენტები.

ნაბიჯი 3:

ბავშვებს დაეხმარეთ მათ მიერ არჩეული ნივთების ბოთლებში მოთავსებაში.

ნაბიჯი 4:

შეავსეთ ბოთლები დაახლოებით 3/4 წყლით და მჭიდროდ დაახურეთ თავსახური.

ნაბიჯი 5:

მოიწვიეთ ბავშვები, შეანჯღრიონ საოცრებათა ქვეყნის ზამთრის ბოთლები და შემდეგ დააყენონ ისინი თავდაყირა. რა მოხდება? წყალში მცურავ რომელ მასალას ხედავენ?

ნაბიჯი 6:

მოათავსეთ ბოთლები თაროზე და წაახალისეთ ბავშვები, რომ მთელი დღის განმავლობაში პერიოდულად ითამაშონ, დააკვირდნენ ბოთლების შენჯღრევით გამოწვეულ შედეგს.

განაგრძეთ გართობა. იფიქრეთ ბოთლების შესავსებად ალტერნატიული სითხეების მიწოდებაზე, როგორიცაა მინერალური წყალი ან სამზარეულოს ზეთი. ისაუბრეთ იმაზე, ნივთები ცურავს თუ იძირება სითხეში. საკვები საღებავის დამატება ცვლის სითხის ფერს? რა ხდება, როდესაც ორი სითხე გაერთიანებულია?

* გაითვალისწინეთ, რომ ამ აქტივობის დროს ბავშვებს განსაკუთრებული ყურადღება სჭირდება.

ღონისძიებები სასკოლო ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია. დღემდე კარგად მახსოვს ბავშვობაში ზეიმებისთვის დაზეპირებული ლექსები, გამოსასვლელი სიტყვები და ა.შ. სამწუხაროა, რომ მაშინ ჩვენ არ გვესმოდა და არც არავინ გვიხსნიდა, რატომ ანბ რისთვის ვმართავდით ამა თუ იმ ღონისძიებას, რა იყო მათი მიზანი ან დანიშნულება.

სკოლაში, ახლა უკვე პედაგოგის სტატუსით, ხშირად მიწევს საერთაშორისო თუ ადგილობრივი მნიშვნელობის თარიღისადმი მიძღვნილი ღონისძიებების ორგანიზება, რისთვისაც აქტიურად ვიყენებ სასკოლო ფესტივალის პრაქტიკას.

რატომ სასკოლო ფესტივალი?

ფესტივალი მოითხოვს კარგ დაგეგმვას, მომზადებასა და ჩატარებას. მისი მასშტაბურობიდან გამომდინარე, საჭიროა საორგანიზაციო გუნდის ჩამოყალიბება, რადგან მხოლოდ ერთი ან ორი პედაგოგი არ გვევლინება საორგანიზაციო სამუშაოების შემსრულებლად ან ინიციატორად. აქედან გამომდინარე, ეს მიდგომა ზრდის მოსწავლეთა ჩართულობას. დაგეგმვის პროცესში  მოსწავლეები ეძებენ ინფორმაციას, ეცნობიან ამა თუ იმ დღის დაწესების ისტორიულ თუ სამართლებრივ კონტექსტს, უწევთ მუშაობა წყაროებზე, რაც ზრდის მათ ინფორმირებულობას.  იმავდროულად, უვითარდებათ მნიშვნელოვანი უნარები (ინფორმაციის მოძიების, დახარისხების, წარდგენა/ვიზუალიზაციის, კომუნიკაციის), ეჩვევიან პასუხისმგებლობის გაზიარებას. შედეგად კი სანდო ინფორმაციით შეიარაღებულები და უნარებით აღჭურვილები თამამად ესაუბრებიან თანატოლებს.

ფესტივალის ფარგლებში შესაძლებელია სხვადასხვა ტიპის აქტივობათა თავმოყრა. ფილმების ჩვენება, სპექტაკლები, გამოფენები, როლური თამაშები, პრეზენტაციები და დისკუსიები – ეს იმ აქტივობათა მცირე ჩამონათვალია, რომლებიც შეიძლება შევთავაზოთ დაინტერესებულ საზოგადოებას.

პროცესები ერთდროულად სხვადასხვა ლოკაციაზე მიმდინარეობს. სასკოლო საზოგადოებას საშუალება აქვს, თვითონ აირჩიოს სასურველი ფორმატი და დაესწროს მისთვის საინტერესო აქტივობას.

მოგიყვებით მარნეულის მეორე საჯარო სკოლაში 16 ნოემბერს, ტოლერანტობის საერთაშორისო დღეს, გამართული ფესტივალის ამბავს.

ჩვენი სკოლა მულტიკულტურული გარემოთი გამოირჩევა. სასკოლო თემი სხვადასხვა ეთნოსის წარმომადგენელებს აერთიანებს. სწორედ ასეთ გარემოშია მნიშვნელოვანი ტოლერანტობის, თანასწორობის, მრავალფეროვნებისა და დისკრიმინაციის თემებზე საუბარი.

როგორ დავგეგმეთ

ნოემბრის დასაწყისში სკოლის სამოქალაქო კლუბის რამდენიმე შეხვედრა გავმართეთ. შეხვედრებზე განვიხილეთ, რისი გაკეთება იყო შესაძლებელი ჩვენი რესურსებით. გამოიკვეთა რამდენიმე საინტერესო იდეა: ფილმების ჩვენება, ნახატების გამოფენა, პრეზენტაციების გამართვა, სპექტაკლის წარმოდგენა და ა.შ. შემდეგ ინტერესების მიხედვით მოსწავლეები ჩაუდგნენ სათავეში კონკრეტული აქტივობების ორგანიზებას.

მომდევნო ეტაპი იყო ლოკაციების შერჩევა. ფესტივალის დასკვნითი ღონისძიებისთვის „განათლების ბაღი“ შევარჩიეთ, სადაც ნახატების გამოფენა და სპექტაკლის ჩვენება გაიმართა.

საორგანიზაციო გუნდმა წარმატებით ითანამშრომლა სკოლის მოსწავლეთა თვითმმართველობასთან. მათი დახმარებით გაავრცელეს ინფორმაცია ნახატების კონკურსის თაობაზე და აქტიურად ჩართეს თვითმმართველობის წევრები ფესტივალის ფარგლებში დაგეგმილ ღონისძიებებში.

საგანგებოდ ფესტივალისთვის დაიწერა სცენარი გენდერულ თანასწორობაზე.

მინისპექტაკლის გათამაშების შემდეგ გაიმართა დისკუსია. დისკუსიის შემდეგ, ფორუმ თეატრის ფორმატით, წარმოდგენილი არასასურველი რეალობა მსახიობების ჩანაცვლებით მისაღები რეალობით შეცვალეს. განათლების ბაღშივე გაიმართა ტოლერანტობის, თანასწორობის, მრავალფეროვნებისა და დისკრიმინაციის თემატიკაზე შექმნილი ნახატების გამოფენა. გამოვლინდა სამი გამარჯვებული ნახატის ავტორი, რომლებსაც გადაეცათ სამახსოვრო საჩუქრები.

დაწყებითი და საბაზო საფეხურის მოსწავლეებისთვის გაიმართა შემდეგი ფილმების ჩვენება:  „საოცრება“, „პლანეტა 51“ და “მრავალფეროვნების ძიებაში”. ჩვენებას მოჰყვა წამოჭრილ საკითხებზე დისკუსიები და განხილვები, რომლებსაც სამოქალაქო კლუბის წევრები უძღვებოდნენ. დამსწრეებმა გამოხატეს თავიანთი დამოკიდებულებები, ხაზი გაუსვეს ტოლერანტობისა და მრავალფეროვნების დაფასებას სკოლაში და სკოლის გარეთ.

სამოქალაქო კლუბის წევრმა დანიელ ხუციშვილმა მოამზადა პრეზენტაცია, სადაც დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებს მარტივი და გასაგები ენით ესაუბრა დისკრიმინაციასა და მის შედეგებზე. პრეზენტაციის ბოლოს ნაჩვენები იქნა ანიმაცია „Birds on a Wire“, რომლის შესახებაც მე-5 და მე-6 კლასის მოსწავლეებმა მოსაზრებები გამოთქვეს (იხ. თანდართული ფაილი – პრეზენტაცია).

სკოლის სტადიონზე სამოქალაქო კლუბის წევრებმა დაგეგმეს როლური თამაში საბაზო საფეხურის მოსწავლეებისთვის. თამაში ეხებოდა ადამიანის უფლებებსა და დისკრიმინაციის აკრძალვას.

ერთმანეთთან მჭიდროდ დაკავშირებული აქტივობების შედეგად მოსწავლეებს აუმაღლდათ ცნობიერება ტოლერანტობის, თანასწორობის, მრავალფეროვნების, დისკრიმინაციის და საზოგადოდ ადამიანის უფლებების შესახებ, უშუალო მონაწილეებმა კი გამოიმუშავეს დისკუსიის დაგეგმვისა და გაძღოლის, კრიტიკული აზროვნების, თანამშრომლობისა და სხვა მნიშვნელოვანი უნარები. ფესტივალი ადგილობრივმა მედიამ გააშუქა.

https://www.youtube.com/watch?v=KSoyWTonBCk

საერთო ჯამში ტოლერანტობის ფესტივალში  160-ზე მეტმა მოსწავლემ მიიღო მონაწილეობა.

კოლეგებს ვურჩევ, გამოიყენონ ფესტივალის ფორმატი – ეს გაზრდის მოსწავლეთა მოტივაციას, შეისწავლონ ესა თუ ის მოვლენა და აუდიტორიამდე მიიტანონ მიღებული და გადამუშავებული ინფორმაცია საკუთარი ხედვით. ამგვარად, კონკრეტული საკითხის შესასწავლად აღნიშნული მიდგომა ძალიან ეფექტურია.

სამიზნე ცნება „გეომეტრიული ფიგურების“ დამუშავებისას მე-6 კლასში ერთ -ერთი შესასწავლი საკითხი, რომელიც ზემოხსენებული გრძელვადიანი მიზნის მიღწევას ემსახურება, არის წრეწირების ურთიერთგანლაგება. მინდა, შემოგთავაზოთ ჩემ მიერ დაგეგმილი და ჩატარებული გაკვეთილი.

სამიზნე ცნება: გეომეტრიული ობიექტები.

მკვიდრი წარმოდგენები:

მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს, რომ:

• ჩვენ გარშემო და გარემომცველ ბუნებაში არსებულ უამრავ საგანს გეომეტრიული ფიგურების ფორმა აქვს;

• გეომეტრიული ფიგურები ერთმანეთისგან განირჩევიან თვისებრივი და რაოდენობრივი ნიშნებით – ფორმით, ზომით.
• გეომეტრიული ფიგურების თვისებების ცოდნა გეომეტრიული ობიექტებისა და მოდელების აგებაში გვეხმარება.

მისაღწევი შედეგები:

მოსწავლეს უნდა შეეძლოს

• ჩვენ გარშემო და გარემომცველ ბუნებაში არსებულ საგნებში გეომეტრიული ობიექტების ამოცნობა;
• გეომეტრიული ფიგურების ერთმანეთისგან გარჩევა ნიშან-თვისებების მიხედვით;
• გეომეტრიული ფიგურების თვისებების გამოყენებით გეომეტრიული ობიექტებისა და მოდელების აგება.

კლასი: მე-6

საკითხი: წრეწირთა ურთიერთგანლაგება

მიზანი: შეძლებენ სიბრტყეზე წრეწირთა ურთიერთგანლაგებას, კავშირების აღმოჩენასა და დასკვნის გამოტანას წრეწირთა ცენტრებს შორის მანძილსა და რადიუსების ჯამს ან სხვაობას შორის. დაინახავენ კავშირებს წრეწირთა განლაგების შემთხვევებსა და ჩვენ გარშემო თუ გარემომცველ ბუნებაში არსებულ საგნებში, გაიაზრებენ, რომ ფიგურის თვისებების ცოდნა გეომეტრიული ობიექტებისა და მოდელების აგებაში გვეხმარება.

ესგ-ის სტანდარტის მიხედვით

მათ.VI.9. მოსწავლეს შეუძლია ფიგურებსა და ფიგურის ელემენტებს შორის მიმართებების დადგენა.

• აკეთებს დასკვნას სიბრტყეზე წრეწირების ურთიერთგანლაგების შესახებ, მათ ცენტრებს შორის მანძილისა და რადიუსების გამოყენებით.

საკვანძო შეკითხვა:

როგორ შეიძლება განლაგდეს ორი წრეწირი სიბრტყეზე ერთმანეთის მიმართ?

რესურსები: ძირითადი დამხმარე რესურსია ჩემ მიერ აწყობილი პრეზენტაცია „წრეწირთა ურთიერთგანლაგება“, კომპიუტერი, პროექტორი, საკანცელარიო მასალები, მუყაოს ფურცლები, ხის პატარა ჩხირები, წებო და პატარა ზომის (1-2 სმ დიამეტრის) მძივები, სახატავი საშუალებები.

აქტივობა1. გაკვეთილის თემისა და მიზნის გაცნობა

მიზანი: მოსწავლეები ამოიცნობენ წრიულ ფორმებს ჩვენ გარშემო და გარემომცველ ბუნებაში არსებულ საგნებში

დრო: 3-4 წთ

მოსწავლეებს ვაცნობ გაკვეთილის თემასა და მიზანს. სლაიდი 1.

აღწერა: მოსწავლეებს ვეკითხები, ხედავენ თუ არა ჩვენ ირგვლივ, ბუნებაში ან ყოფითი დანიშნულების საგნებში წრის ან წრეწირის ფორმებს.

მოსწავლეები ასახელებენ წრიული ფორმის ობიექტებს. პასუხების მოსმენის შემდეგ მათ ვაჩვენებ წინასწარ მომზადებულ სლაიდებს (2; 3; 4; 5; 6; 7; 8; 9), რომლებზეც თვალსაჩინოდაა წარმოჩენილი წრეწირების გამოყენება არქიტექტურაში, ხელოვნებაში, ინჟინერიაში, დიზაინში, ყოფითი ყოველდღიური დანიშნულების საგნებში.

ვაცნობ გაკვეთილის მიზანს, დღეს შევისწავლით წრეწირთა ურთიერთგანლაგებას, რომლის მაგალითებიც ასევე უხვადაა ჩვენ გარშემო, მანამდე კი გავიხსენოთ წრეწირის ელემენტები

აქტივობა 2. წინარე ცოდნის გააქტიურება

საკითხი: წრე, წრეწირი, ცენტრი, რადიუსი, დიამეტრი, ქორდა.

მიზანი: წრის ელემენტთა ამოცნობა, დახასიათება და მათ შორის კავშირების დანახვა რეალური მაგალითების საშუალებით.

დრო: 3-4 წთ

აღწერა: მოსწავლეებს ვაჩვენებ დაჭრილი ხაჭაპურის ფოტოს, რათა დავინახოთ დიამეტრისა და რადიუსის რეალური მაგალითები (სლაიდი 10).

ვსვამ კითხვებს: რომელი გეომეტრიული ფიგურის ფორმა აქვს გამომცხვარ ხაჭაპურს? რას წარმოადგენს ხაჭაპურის გასაჭრელად გავლებული ხაზები? რამდენი დიამეტრის/ რადიუსის გავლება შეიძლება? სად იკვეთება დიამეტრები? სხვანაირად თუ დავჭრით ხაჭაპურს? რომელია უდიდესი ქორდა? – და ა.შ. ყოფით მაგალითში დანახული წრის ელემენტებით უკეთ ხდება ცნებების გასხენება.

მომდევნო ფოტო (სლაიდი 11) გეომეტრიული ნახაზია. ახლა უკვე ვთხოვ, ნახაზზე აჩვენონ წრეწირის ცენტრი, რადიუსი, ქორდა, დიამეტრი, კავშირი რადიუსსა და დიამეტრს შორის, მხებისა და მკვეთის მონაკვეთები.

აქტივობა 3. წრეწირთა ურთიერთგანლაგება.

მიზანი: მოსწავლეები შეძლებენ წრეწირების ურთიერთგანლაგების ყველა შესაძლო შემთხვევის წარმოჩენას სიბრტყეზე. თითოეული შემთხვევისათვის დაწერენ, რა კავშირია წრეწირის ცენტრებს შორის მანძილსა და რადიუსების ჯამს ან სხვაობას შორის. დაინახავენ კავშირებს წრეწირთა განლაგების შემთხვევებსა და ჩვენ ირგვლივ არსებულ საგნებში, გაიაზრებენ, რომ ფიგურის თვისებების ცოდნა გეომეტრიული ობიექტების და მოდელების აგებაში გვეხმარება.

დრო: 15 -18 წთ

აღწერა: რეალურ სამყაროში წრეწირების ურთიერთგანლაგების აღქმისთვის მოსწავლეებს ვაჩვენებ ფოტოს (სლაიდი 12). ეს არის წრიული ფორმის ულამაზესი პარკი, რომელიც შედგება პატარ-პატარა წრეების ფორმის მწვანე კუნძულებისგან, რომელთა უმეტესი ნაწილი ერთმანეთს გარედან ეხება. მოსწავლეებს ვთხოვ, დააკვირდნენ წრეწირთა ურთიერთგანლაგებას და აღწერონ, რას ხედავენ ფოტოზე. მოსწავლეები თავად ამოიცნობენ წრეწირთა განლაგებას.

ამის შემდეგ კლასს ვყოფ 5 ჯგუფად და თითოეულს ვაძლევ დავალებას (სლაიდი 13).

I ჯგუფი: რადიუსი წრეწირისა, რომლის ცენტრი M წერტილია, არის 6 სმ, ხოლო მეორე წრეწირისა, რომლის ცენტრია N – 2 სმ. იპოვეთ ცენტრებს შორის MN მანძილი.

შეადარე ცენტრებს შორის მანძილი რადიუსების ჯამს

(II, III, IV და V ჯგუფებისთვის რადიუსების სხვა მნიშვნელობებს განვიხილავთ).

მოსწავლეებს გამოაქვთ ნამუშევრები დაფაზე, აკეთებენ პრეზენტაციას (მხოლოდ I ჯგუფი) და შედეგებიდან გამომდინარე ასკვნიან, რომ MN=R+r

ანალოგიურად განვიხილავ წრეწირთა ურთიერთგანლაგების სხვა შემთხვევას (სლაიდი 14). ამ ფოტოზე საცხოვრებელი სახლები დაგეგმარებულია წრის ფორმის ტერიტორიებზე, რომელთა გეომეტრიული მოდელი ასეთია:

მოსწავლეთა ჯგუფებს ვთავაზობ, იპოვონ მანძილი წრეწირის ცენტრებს შორის (სლაიდი 15).

ნამუშევრები ჯგუფებს თვალსაჩინოდ გამოაქვთ დაფასთან. II ჯგუფის წარმომადგენელი აკეთებს პრეზენტაციას. შედეგებიდან გამომდინარე ერთობლივი მსჯელობით გამოაქვთ დასკვნა, რომ MN>R+r

ანალოგიურად ხდება წრეწირთა ურთიერთგანლაგების სხვა შემთხვევების განხილვა. ჯერ ვაჩვენებ ფოტოს, რომლის გეომეტრიულ მოდელს აგებენ მოსწავლეები, აკვირდებიან და ითვლიან მანძილებს, გამოაქვთ დასკვნა. პრეზენტაციებს თანმიმდევრულად აკეთებენ ჯგუფების მიხედვით (სლაიდი 16; 17; 18; 19; 20; 21)

ბოლოს ხდება ყველა ნამუშევრის რეზიუმირება და საბოლოო დასკვნის გამოტანა ბლოკ-სქემის საშუალებით (სლაიდი 22, 23).

წრეწირთა ურთიერთგანლაგების ფორმები ქმნის ულამაზეს კომბინაციებს, რომლებსაც ბევრი კომპანია ლოგოებად იყენებს, მხატვრები ქმნიან შედევრებს, არქიტექტორები და ინჟინრები იგონებენ რთულ და საინტერესო კონსტრუქციებს ქალაქებისა და კამპუსების დაგეგმარებასა და მშენებლობაში და ა.შ. (სლაიდი 24, 25)

აქტივობა 4. სპინერის შექმნა

მიზანი: მოსწავლეები შექმნიან სათამაშოს, შეძლებენ ცოდნათა დაკავშირებას. გამოიყენებენ ცოდნას წრეწირის ელემენტების შესახებ და წრეწირთა ურთიერთგანლაგების ფორმებს გამოსახავენ სპინერის ზედაპირის გასაფორმებლად.

დრო: 15 წთ

აღწერა: მოსწავლეებს ვაჩვენე ერთწუთიანი ვიდეო ინსტრუქცია

https://www.pinterest.com/pin/5488830786740991/

https://www.pinterest.com/pin/563018691402475/

დავურიგე რესურსები და ვთხოვე, შეექმნათ სათამაშო სპინერი შემდეგი მოთხოვნების გათვალისწინებით:

• სპინერის ორივე ზედაპირზე გამოსახეთ ნახატი წრეწირების გამოყენებით ისე, რომ წარმოაჩინოთ სიბრტყეზე წრეწირების ურთიერთგანლაგების ორი შესაძლო შემთხვევა მაინც. წარდგენისას იმსჯელეთ, რა კავშირია წრეწირების ცენტრებს შორის მანძილსა და რადიუსებს შორის და წრეწირთა მსგავს ურთიერთდამოკიდებულებას სად გამოიყენებთ ყოფა-ცხოვრებაში, ან რომელი პროფესიის ადამიანები გამოიყენებენ.

მოსწავლეებმა შექმნეს ხელნაკეთი, გასაოცარი, ფერადი სპინერები. ეს იყო სახალისო STEAM აქტივობა, ერთდროულად მეცნიერება, ხელოვნება და თამაში.

საშინაო დავალება: შექმენი ნახატი A4 ზომის ფურცელზე აკვარელით ან ფერადი ფანქრებით. ნახატზე გამოსახე წრეები, წრეწირები ისე, რომ წარმოაჩინო სიბრტყეზე მათი ურთიერთგანლაგების ყველა შესაძლო შემთხვევა, რომ ნახატი ქმნიდეს ლამაზ კომპოზიციას. წარდგენისას ახსენი თითოეული შემთხვევისთვის, რა კავშირებია წრეწირების ცენტრებს შორის მანძილსა და რადიუსებს შორის.

აქტივობა 5. გაკვეთილს ვაჯამებ 3-2-1 მეთოდით

დრო: 2-3 წთ

მოსწავლეები ავსებენ ბარათს:

გაკვეთილის მსვლელობის ამსახველი ზოგიერთი ფოტო იხილეთ აქ

გამოყენებული ლიტერატურა:

. ეროვნული სასწავლო გეგმა

. https://ncp.ge/ge/curriculum/satesto-seqtsia/akhali-sastsavlo-gegmebi-2018-2024/datskebiti-safekhuri-i-vi-klasebi-damtkitsda-2016-tsels

. მათემატიკის გზამკვლევი, მე-6 კლასი. შედგენილი ქეთი ცერცვაძის მიერ ზოგადი განათლების რეფორმის ფარგლებში

. https://math.ge/meegvse-klasi/

ვაჟას მდიდარ ლიტერატურულ მემკვიდრეობას სრულად როდი იც­ნობს მკითხველი. მისი წერილებისა და ნაშრომების ნაწილი დღემდე უცნობი ფსევდონიმებითაა. განვიხილოთ ზოგიერთი მათგანი, რადგან ამას დიდი მნიშვნელობა აქვს ვაჟა-ფშაველას შემოქმედების შესწავლისათვის…

ცნობილი ქართული გაზეთის, „ივერიის” თანამშრომლები, როგორც საერთოდ იმ დროს იყო გავრცელებული, თავიანთ ნაწერებს ხშირად ფსევ­დო­ნიმითა და ინიციალებით აქვეყნებდნენ. ვაჟასაც, როგორც „ივერიის” აქტიურ თანამშრომელს, თავისი ფსევდონიმები ჰქონდა: „პარასკევა”, „ვ-ა ფ-ლა”, „იქაური”, „ჟულიკა გოგოჭური” და ა.შ. მე-19 საუკუნის მერე ნახევრის ქართული პერიოდული პრესის მცოდნეს უსათუოდ შემჩნეული ექნება ერთი გავრცელებული, საინტერესო პუბლიცისტური მანერა – ფსევდონი­მი­ანი ავტორის პოლემიკა გამოგონილ პირთან. ფიქრობენ, რომ „წერილი მაგობართან” რუბრიკით დაბეჭდილი სტატიები, რომლებიც მიძღვნილია ერთი ადრესატის, „ძმა ექვთიმესადმი” და წარმოადგენს ერთმანეთის ლოგი­კურ გაგრძელებას, ვაჟა-ფშაველას ეკუთვნის. გამონაკლისია მხო­­ლოდ „მამუკათი” ხელმოწერილი ერთ-ერთი სტატია – „რამე-რუმე” („ივე­რია”, 1890, N173), რომელიც თუმცა ფორმალურად არ შედის ამ წერი­ლე­ბის ციკლში, მაგრამ უშუალოდაა დაკავშირებული მათ სერიასთან. სხვა­ობა მხოლოდ ისაა, რომ „რამე-რუმეში” აქცენტი უფრო პროვინციის ჭირ-ვარამზეა.

რას შეეხება ეს სტატიები, 14 საინტერესო პუბლიცისტური წერილი? ეს არის მოგონილი პოლემიკა ორ მეგობარს შორის – რუსეთში ხანგრძლივად მყოფ ექვთიმეს ყრმობის მეგობარი მამუკა დროდადრო  აცნობს სამშობლოს ცხოვრების ავ-კარგს. მათ ერთისა და იმავე მოვლენისადმი რედიკალურად განსხვავებული შეხედულებები აქვთ. ამ სტატიების ავტორს აშკარად მიზ­ნად ჰქონდა ყოველმხრივ განეხილა 90-იანი წლების საქართველოს ზოგი­ერთი მნიშვნელოვანი მოვლენა, ბევრი აქტუალური საკითხი. ეს წერილები გამოირჩევა თავისი აქტუალობით, გარდა ამისა, უარღესად საინტერესო წერის მანერა და საილუსტრაციო მაგალითები მეტყველებს ავტორის კარგ მომზადებაზე, პატრიოტიზმზე, პოეტურ და ჟურნალისტურ ნიჭიერებაზე. ვის ეკუთვნის ეს წერილები და რა არის მათი ავტორის მიზანი – ამ საკითხის ასახსნელად გარკვეული არგუმენტებია საჭირო და, აი, ისინიც:

1. გაზეთ „ივერიის” თანამშრომელსა და ვაჟას ახლო მეგობარს, გრიგოლ აფშინაშვილს მიეკუთვნება უცნობი ჩანაწერი, რომელიც გ.ლეო­ნიძის სახელობის საქარ­თვე­ლოს სახელმწიფო ლიტერატურულ მუზეუმშია დაცული: „მე ვიცი ვაჟას კიდევ ერთი ფსევდონიმი. 1886 თუ შემდეგ წლებში, კარგად აღარ მახსოვს, გაზ. „ივერიაში” იბეჭდებოდა ცხოვრების სურა­თები ფელეტონებად სათა­ურით – „წერილები მეგობართან” ფსევდონი­მით „მამუკა”. ერთხელ კიდეც შემე­კითხა, „როგორ მოგწონს ჩემი წერი­ლებიო. ეს წერილები ჭარბად შეი­ცავენ იუმორს. 1936 წ. 15 დეკემბერი”;
2. ვაჟას პირად არქივში (აკად. კ. კეკე­ლიძის სახ. ხელნაწერთა ინსტიტუტი) არსებობს მისი ხელით დაწერილი ერთი მოზრდილი, უსათაურო, დაუთა­რიღებელი ლექსის ავტოგრაფი („გასწი, იარე”), რომელიც „ერთგული მამუკას” მიერ „ძმა ექვთიმესადმი” გაგ­ზავნილი რიგით უკანასკნელი წერილის ორგანული ნაწილია („ივერია”, 1893 წ, N178). ეს ლექსი ვაჟას თხზულებათა გამოცემებში პირველად 1961 წელს გამოქვეყნდა;
3. ვაჟას ლექსს „სიმღერა” (“ვუძღვნი სოფლელ ჭორ­ტი­კებს”), რომელიც ლიტერა­ტურის მუზეუმში დაცულ ალ. ფრონელის უბის წიგნაკშია ჩაწერილი, თან ერთვის ხელმოწერა: „მამუკა – ვაჟა-ფშაველა – ლუკა რაზიკაშვილი”, 1890 წლის 12 აგვისტო;
4. „მამუკას” „რამე-რუმეს” შესავალი ნაწილი აბსოლუ­ტური სიზუსტით იმეორებს ვაჟა-ფშაველას ამავე სახელწოდების, მის სიცოცხ­ლეშივე გამოქვეყნებული უთარიღო სტატიის შესავალს;
5. „ერთგული მამუკას” სტატიებში გაბნეული ფშაური ზეპირ­სიტყ­ვიერების ზოგი­ერთი ნიმუში ვაჟას უცვლელად აქვს გადატანილი თავის სხვადასხვა პუბლიცისტურ თუ მხატვრულ თხზულებაში;
6. სტატი­ების ამ ციკლში წამოყენებულ საკითხებს, მცირესა თუ საჭირბოროტოს, ვაჟა ეხება თავის ნაწერებში, უფრო გაღრმავებითა თუ დაკონკრეტებით, საქმის ვითარების შეცვლის ფონზე.

ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, შეიძლება დავასკვნათ, რომ ფსევდონიმი “მამუკა” ვაჟას ეკუთვნის და მწერლის მიერ მისი არჩევაც უსაფუძვლო როდია – „მამუკა” ფშავ-ხევ­სუ­რეთში სახელგანთქმული ვაჟკაცის სახელია და მწერალს იგი მოხსენებუ­ლიც ჰყავს თავისი ლიტერატურული მოღვაწეობის დასაწყისში, 1879 წელს „დროებაში” გამოქვეყნებულ ხალხურ ლექსში „როშკას ატირდნენ დედანი” – „…ამღით მამუკა მოვიდა. შუქნი თან მაჰყვნენ მზისანი…”. მოგვი­ანე­ბით კი, 1889 წელს, ვაჟამ ეს სახელი დადებით ლიტერატურულ პერსო­ნაჟადაც გამოიყენა ორ დრამატულ სცენაში.

ამ სტატიებში მიმოხილულია საქართველოს სატკივარი და არსებული რთული მდგომარეობიდან გამოსავლის გზების ძიებაა. ავტორის აზრით, ქვეყანა განსაცდელის წინაშეა, ყოველდღე მატულობს მშობლიური ენის შინაურ მდევნელთა თუ მის გარეშე დარჩენილთა რიცხვი. ინტელიგენციის დიდი ნაწილის იდეალს კანცელარია წარმოადგენს. ქართველი საოზგადო­ება გულგრილად შესცქერის ყოველივე ქართულს – გაზეთს, წიგნს, თეატრს, თაკილობს მშობლიურ ენაზე საუბარს. ბედოვლათ თანანმემამულეთა წყალობით მამა-პაპეული მიწა-წყალი უცხოთა ხელში გადადის. იზრდება ადმინისტრაციის თავგასულობა. პოლიცია, მამასახლისი, მღვდელი – ყველა გლეხის მტერია. ავტორს ისიც აწუხებს, რომ ქართველი ახალგაზრდობა არაფერს აკეთებს, არ ირჯება ერის საკეთილდღეოდ. პატრიოტიზმზე აღმ­ა­ტე­ბუ­ლი კუჭის, პირადი და პრივილეგირებულთა ინტერესია. ნაკლოვანე­ბების მხილებასთან ერთად, ვაჟა ხსნის გზებსაც ეძებს. აღნიშნული მძიმე მოცემულობის შესაცვლელად, მისი აზრით, საჭიროა ხალხის ეროვნული სულისკვეთებით აღზრდა, რომ ოჯახმა პატარაობიდან უნდა შთაუნერგოს მოზარდს მშობლიური ერის სიყვარული. ეს საქმე უნდა გააგრძელოს სკოლამ და აღზარდოს ჯანსაღი თაობა. ამიტომ უნდა გახშირდეს სკოლე­ბის ქსელი და შეიცვალოს სწავლების წესი. მწერლობამ, მეცნიერებამ უნდა გაუღვივოს ადამიანებს ქართული ლიტერატურისა თუ პრესის სიყვარული, უცხო კულტურა და ენა საკუთარის შეზღუდვის ხარჯზე არ უნდა შეისწავ­ლებოდეს, რომ ეს მომაკვდინებელია და ქართველმა ხალხმა არ უნდა გაი­ზიაროს იმ ერების ბედი, რომლებიც კულტურული წარსულის მიუხედავად, ცივილიზაციას ჩამორჩნენ. ავტორი იშველიებს რუსთველს, შექსპირს, სერვანტესს, პუშკინს, ტურგენევს, ბელინსკის, გურამიშვილს, ბარათაშვილს, ხალხური პოეზიის ნიმუშებს, ურთავს ორიგინალურ ლექსებს.

აღსანიშნავია, რომ ამ წერილებში დასმული პრობლემების გადაწვეტი­სას, სოციალური თუ ეროვნული საკითხების განხილვისას, ვაჟა ტიპურ სამოციანელად წარმოგვიდგება. საინტერესოა ისიც, რომ 1880-93 წლებში გამოქვეყნებული, დღემდე ცნობილი ვაჟას წერილების საერთო რაოდენობა არ აღემატება აქ მიმოხილული სტატიების რიცხვს. ცხადია, ამ მასალის მნიშვნელობა განსაკუთრებულია დიდი ქართველი მწერლის პუბლიცის­ტური მემკვიდრეობის შემდგომი შესწავლისათვის.

არის კიდევ ვაჟა-ფშაველას თიანური უცნობი პუბლიკაციები. ისინი სხვადასხვა ფსევდონიმით არის გამოქვეყნებული. მათ შორის ოქტომბრის რევოლუციამდე ჟურნალ-გაზეთებში მრავალი წერილი ქვეყნდებოდა „მო­კე­თის” ფსევდონიმით. ავტორთა ნაწილის ვინაობა დღეისთვის დადგე­ნი­ლია: ესენი იყვნენ მწერლები იოსებ იმედაშვილი თუ კონსტანტინე გვა­რამიძე. მაგრამ ამავე ფსევდონიმით გამოქვეყნებულ წერილთა ნაწილის ავტორის ვინაობა უცნობია. ჩვენ შევჩერდეთ იმ წერილებზე, რომელთა სა­ვარაუდო ავტორი ვაჟა-ფშაველაა. ამ მხრივ საყურადღებოა გაზეთ „ისარ­ში” 1907 წლის 17 იანვარს „მოკეთის” ფსევდონიმით გამოქვეყნებული წერი­ლი „თიანეთი“. ავტორი 1907 წლის ამბებს, თიანელი სოციალ-დემოკ­რა­ტების საქმიანობას ეხება. აქ საუბარია იმაზე, რომ თიანეთი ერთადერთი კუთხეა, სადაც ქართველმა სოციალ-დემოკრატებმა ფეხი ვერ მოიკიდეს და სხვა პარ­ტიების დამცირებით ცდილობენ ფონს გასვლას, თავის წარმოჩენას, გან­საკუთრებით, ჯავრი სჭირთ ფედერალისტებისა. „მოკეთის” ეს წერილი შინაარსითა და ენით საკმაოდ განსხვავდება ზემონახსენები მწერლებისგან, ამი­ტომ მათ ვერ ვივარაუდებთ ავტორად, რომელიც თიანეთის დიდი გულ­შემატკივარი და ახლობელია. ამ წერილის დამწერის ვინაობის დადგე­ნისას ვარაუდი  ვაჟა-ფშაველაზე შეჩერდა. 1907 წლის 13 იანვარს თიანეთში წვრილ-მემამულეთა წინასაარჩევნო კრებაზე ფედერალისტებმა დეპუტა­ტობის კანდიდატად ვაჟა-ფშაველა წამოაყენეს, თუმცა საკმაო ხმების მიუღებლობის გამო კანდიდატურა არ დამტკიცდა, ნაცვლად ხმის მიცემისა, სოციალ-დემოკრატებმა ვაჟას შეურაცხყოფა მიაყენეს.

ზემოხსენებულ წერილს განაწყენებულმა სოციალ-დემოკრატებმაც უპასუხეს გაზეთ „საყვირში” იმავე სახელწოდებით და გააკრიტიკეს ფედე­რა­ლისტები, ცუდად დაახასიათეს ვაჟა-ფშაველა. ზოგადად, ასეთი კონ­ფლიქ­ტური დამოკიდებულება იყო ფედერალისტებსა და სოციალ-დემოკ­რატებს შორის და ეს წერილებიც ამის ანარეკლია. „მოკეთე” რომ ვაჟას ფსევ­დონიმია, ამას სხვა ნიშნებიც ადასტურებს, მაგ.: წერილის შინაარსი, თემატიკა, დამახასიათებელი გამოთქმები; „ჩვენი სოფლის პირას ერთი დიდი ლოდი ძევს, ვინ იცის რამდენი ხანია, მაგრამ იმას არავისთვის არა ურგია რა”. – ამ ლოდს ავტორი სოციალ-დემოკრატთა საქმიანობას ადარებს. ვარაუდობენ, რომ ეს სწორედ ის ლოდია, რომელიც ვაჟას სხვა წერილში, „ფიქრებშია” ნახსენები, რომელიც დროს ჩვენამდე შემოუნახავს, დღესაც ფერშეუცვლელად გდია ჩარგლის მახლობლად ჭალაში და მას ვაჟა სხვა წერილებშიც ხშირად ახსენებს.

1907 წლის 14 თებერვალს „ეკალ-ძმარას” ფსევდონიმით გაზეთ „ისარ­ში” დაიბეჭდა წერილი ვრცელი სათაურით „გაზეთი საყვირი და თიანური არჩევნები”. აქ ავტორი  ისევ უბრუნდება თიანელ წვრილ მემამულეთა კრებისა და სამაზრო არჩევნების შედეგებს და მკითხველს სოციალ-დემოკ­რატთა ხრიკებზე მოუთხრობს, არჩევნებში ზედმეტი ხმების მიღების მიზე­ზებზე. ეს წერილიც, მოკეთის წერილის მსგავსად, გამოირჩევა დიდი მხატ­ვრული გემოვნებით, ცოცხალი, სხარტი, სადა ენით და ერთგვარად „მოკე­თის” წერილ „თიანეთის” გაგრძელებაა. ამ წერილების შინაარსობრივ-სტი­ლისტური შესწავლის შედეგად მათ ვაჟასეულობას ამტკიცებენ.

1890 წელს გაზეთ „ივერიაში” „დროებით თიანელის” ფსევდონიმით ვრცელი კორესპონდენცია გამოქვეყნდა, სათაურით „ხმა პროვინციიდან”. ეს წერილი იუმორისტულია და დაბა თიანეთში არსებულ სოციალურ ნაკლო­ვანე­ბებსა თუ უკუღმართობებს ეხება: ჯარის საზაფხულო ბანაკის გამარ­თვას, ჯარის მიერ მახლობელი მამულების ხელში ჩაგდებას, გლეხები­სათვის სახნავ-სათესის მოსპობას, ადგილობრივების სხვაგან აბარგებას ლუკმა-პურის საშოვნელად, საქონლის დაავადებას, მასწავლებელთა მიერ სკოლის მიტოვებას და პურის მცხობლად დადგომას, ახალგაზრდების უსაქმურობას, ლოთობას და ა.შ. ამ წერილს მაზრის ინტელიგენციაში დიდი აყალ-მაყალი მოჰყვა, თუმცა ავტორის ვინაობა ვერ დაადგინეს. ვინ შეიძლე­ბოდა ყოფილიყო ის? მე-19 საუკუნის 90-იან წლებში, ვისაც შესტკიოდა გული, ვისაც შეეძლო ასეთი მაღალმხატვრული იუმორით წერა.

პეტერბურ­გიდან დაბრუნების შემდეგ ვაჟა  დამკვიდრდა სოფელ ჩარგალში, დედმამი­სეულ ნაფუძარზე. მაზრის ცენტრში – თიანეთშიც ხშირად დაიარებოდა. თავისი ფელეტონებისა და კორესპონდენციების არაჩვეულებრივი ციკლით აწვდიდა საზოგადოებას იქაურ ამბებს. ფიქრობენ, რომ ზემოხსენებული წერილიც ამ ციკლის ნაწილად უნდა მივიჩნიოთ. ამას ამტკიცებს წერის მხოლოდ ვაჟასთვის დამახასიათებელი მანერა და სხვა წერილებთან აზრების დამთხვევა, სტილი, მწერლისთვის დამახასიათებელი ფრაზეოლოგია, საკი­თხის დაყენების სპეციფიკა, ნაკლოვანებების მიზეზების მიგნებისა და მათგან გათავისუფლების გზები და ა.შ. ხანგრძლივი კვლევა-ძიების შედე­გად დადგინდა, რომ ზოგიერთი ზემოხსენებული და ზოგიერთი სხვა წერილიც, უცნობი პუბლიკაციების ბრწყინვალე ნიმუშები, რომლებზეც აქ არ შევჩერებულვართ („ილდაკნის გმირები”, „თიანეთის მაზრა”, „თიანეთის ვითარება” და სხვ.), ვაჟა-ფშაველას ლიტერატურული მემკვიდრეობის ნაწი­ლია. რამდენად სანდოა ეს ვერსიები, ამას მომავალი აჩვენებს, რადგან ვაჟა-ფშაველას პრობლემატიკა, სტილი, ენა და პათოსი თანადროულად აღიქმება დროის სხვა ეპოქალურ ლოკაციებშიც, როგორც ქართული კლასიკური მემკვიდრეობა.

– გინდათ ერთ გაკვეთილზე რამდენიმე საგანი ერთად ჩავატარო? – ვეკითხები მოსწავლეებს და პასუხის მოლოდინში ვიღიმი.

– დიახ… როგორ? – მთანხმდებიან და თან დაბნეულობას ვატყობ.

– აი ასე, ძალიან მარტივად, მე ქართულის გაკვეთილზე სხვა საგნებსაც მოვიხმობ: ბუნებას, მათემატიკას, ხელოვნებას და ერთობლივად ჩავატარებ ყველას. ეს იქნება ინტეგრირებული გაკვეთილი, – ვცდილობ ავუხსნა მოსწავლეებს. ვაჩვენებ დამხმარე რესურსს, რომელსაც აწერია „სტარტი 4“. ვიწყებ ინტეგრირებული გაკვეთილის ჩატარებას წინასწარ გამზადებული რესურსებით.

მოსწავლეებს გავაცნობ გაკვეთილის მიზანს, რომელიც გახლავთ სხვადასხვა საგანს შორის კავშირის დამყარება ერთი საკითხის ირგვლივ.

მოსწავლეებს ვუკითხავ ტექსტს „ერთგული მეგობრები“. პერიოდულად ვჩერდები, ვსვამ დასაზუსტებელ შეკითხვებს. ვცდილობ, დაამყარონ კავშირი გრამატიკულ მასალასთან. ვკითხულობ წინადადებას ტექსტიდან: „ახალგაღვიძებულმა მზემ თვალები მოიფშვნიტა“. მინდა, მოსწავლეებმა გაიხსენონ ცოტა ხსნის წინ შესწავლილი გაპიროვნების თემა, მიზანი მართლდება. ვაგრძელებ კითხვას და ვხსნი უცხო სიტყვებს, იმას, რაც ტექსტში გამუქებულად არის გამოყოფილი და დამატებით, რასაც ვთვლი, რომ მოსწავლეებისთვის ახალი იქნება. ტექსტი ძალიან საინტერესო ამბავს ეხება. მოკლედ რომ მოგიყვეთ, მასში საუბარია კალიასა და მუხლუხის მეგობრობაზე. კალია ძალიან აქტიური, ენერგიული და მხიარულია.  მუხლუხი კი პირიქით,  ზანტი. მათი მეგობრობა ტყეში ყველას უკვირს, თუმცა ეს ხელს არ უშლის, რომ საუკეთესო მეგობრები იყვნენ. კალია დახტის ბუნებაში და მუხლუხს უყვება იმ საოცრებაზე რასაც ის გარშემო ხედავს. მუხლუხი ვერაფერს ამჩნევს, რადგან  გამუდმებით ფოთოლს კვნეტს. კალიას ძალიან ებრალება მეგობარი, რომელიც  სამყაროს სილამაზეს ვერ ამჩნევს, ამიტომაც საღამოობით თავის მეგობარს უყვება მზის ოქროსფერს სხივებზე, ტყისა და მინდვრის ამბებზე. ერთ დღესაც მუხლუხი გაუჩინარდება. ამას ძალიან დარდობს კალია და აღარაა ისეთი მხიარული, როგორც უწინ. ცდილობს, მოძებნოს მეგობარი, თუმცა ამაოდ. რამდენიმე დღის შემდეგ მასთან პეპელა მიფრინდება და მიესალმება. ცდილობს, კალიას გამოელაპარაკოს, თუმცა  კალია მას ვერ ცნობს. მოფარფატე პეპელა კი ეუბნება, რომ სწორედ ის მუხლუხია, რომლის მეგობარიც იყო. გახარებული მეგობრები ერთმანეთს გადაეხვევიან და აგრძელებენ მეგობრობას.

სიკეთითა და მეგობრობით გაჯერებული ტექსტის წაკითხვის შემდეგ ჯერი მის გააზრებაზე დგება. ვიწყებ ქართულის საგნით და სტარტში მოცემული კითხვების საშუალებით ვცდილობ, მოსწავლეებს გავააზრებინო ტექსტი. გავახსენო მოსმენილი  და იმსჯელონ მის გარშემო. (შეგიძლიათ მოსწავლეებს დაურიგოთ წინასწარ გამზადებული ასლები სტარტიდან, თქვენი სურვილით იმუშაონ წერილობით ან ზეპირი პასუხებით შემოიფარგლონ).

• რომელი მწერებია ჩამოთვლილი ტექსტში?
• დაასახელეთ გაპიროვნების მაგალითები.
• რაზე ოცნებობდა მუხლუხი?
• ჩამოთვალეთ კალიას თვისებები; (შეგიძლიათ გონებრივი იერიშის აქტივობა გამოიყენოთ)
• თქვენი აზრით, რა მოხდა, როგორ აუსრულდა მუხლუხს ოცნება?

ტექსტის გააზრებისა და სიღრმისეული გაგების შემდეგ, მოსწავლეებს ვაყურებინებ ჩემ მიერ მომზადებულ საგანმანათლებლო ვიდეოს, რომელიც მწერების ოთხსაფეხურიანი და სამსაფეხურიანი სასიცოცხლო ციკლზეა და ეხმიანება ტექსტის შინაარსს. ამით ვცდილობ ბუნებისმეტყველების თემის ფარგლებში, მოსწავლეებს მივაწოდო დამატებითი ახალი ინფორმაცია, რათა უკეთ გაიაზრონ, რატომ და როგორ შეძლო მუხლუხმა პეპლად გადაქცევა. დამატებით მოსწავლეებთან ერთად ვასრულებ სტარტში მოცემულ დავალებას მწერებზე, რომელთა ილუსტრაციაც მოცემულია და გვავალებენ, რომ ამოვიცნოთ, რომელი არ არის მწერი. ასევე  უკეთ გააზრებისთვის მოცემულია ინფორმაცია მეტამორფოზის შესახებ და მისი შესაბამისი დავალება, სადაც მოსწავლის მხრიდან მოსაზრების დასაბუთებას ითხოვს. ვფიქრობ ჩემ მიერ მიწოდებული საგანმანათლებლო ვიდეოსა და ტექსტის გააზრების შემდეგ, მოსწავლე დავალებებს დამოუკიდებლად გაართმევს თავს.

ასევე მოსწავლეებს ეძლევათ საშუალება მიღებული ცოდნა გამოავლინონ სასიცოცხლო ციკლის ეტაპების დავალებაში, სადაც მათ ევალებათ თანმიმდევრობით დაალაგონ პეპლის განვითარების ეტაპები. ვფიქრობ, მსგავსი დავალება მოსწავლეს ცოდნის ტრანსფერის საშუალებას აძლევს.

ბუნების საგნის თემიდან ძალიან ბუნებრივად გადავდივართ მათემატიკის საგანზე, სადაც მოცემული დავალება გვთავაზობს ამოცანას სწორედ სასიცოცხლო ციკლის ეტაპებზე:

ვფიქრობ, მოსწავლისთვის ძალიან საინტერესოა, როდესაც ერთ საკითხსა და თემაზე მუშაობს და მას სხვადასხვა საგნის ჭრილში განიხილავს ისე ბუნებრივად და მისდა გაუცნობიერებლად, რომ მუშაობის პროცესი საინტერესოდ მიმდინარეობს და განვითარების მრავალმხრივ საშუალებასაც იძლევა.

მოსწავლეებთან ერთად ვასრულებ სტარტში მოცემულ სხვა დავალებებსაც, თუმცა ასევე სურვილისებრ შეგიძლიათ თქვენც შესთავაზოთ დამატებითი აქტივობა.

იქიდან გამომდინარე, რომ გაკვეთილის მიმდინარეობისას მოსწავლეებმა ტექსტიდან შეიძინეს ახალი ინფორმაცია, გაკვეთილის მსვლელობისას მოახდინეს მიღებული ცოდნის ტრანსფერი, მინდოდა დავალების სახითაც მათთვის მეთხოვა, შეექმნათ სასიცოცხლო ციკლის მაკეტები. დავალების აუცილებელი პირობა იყო მიღებული ცოდნის გამოყენება. გთავაზობთ შექმნილ ნამუშევარს:

ვფიქრობ, მსგავსი სასწავლო რესურსის გამოყენება, როგორიც არის ინტეგრირებული გაკვეთილებისთვის შექმნილი სტარტი, იძლევა საშუალებას, მოსწავლეებმა ერთი და იგივე საკითხი სხვადასხვა კუთხით შეისწავლონ. პროცესი იყოს საინტერესო და აქტიური. ერთი თემის ირგვლივ საგანთა შორის კავშირის დამყარება მოსწავლეს განუმტკიცებს მიღებულ ცოდნას, დაეხმარება მის ტრანსფერში და სინთეზურ აზროვნებას განუვითარებს. რესურსის გამოყენება, რომელიც მზა სახით არის წარმოდგენილი მასწავლებელს დროის დაზოგვის საშუალებას აძლევს, რა თქმა უნდა, მას შეუძლია საკუთარი შეხედულებით შეცვალოს ან დაამატოს აქტივობები, მოსწავლეს უადვილებს გამზადებულ ფორმატში მუშობას, ხოლო მშობლებს კი კომპლექსურად სთავაზობს შვილებისთვის დამატებით სასწავლო რესურსზე მუშაობას.

ჩემთვის, როგორც მასწავლებლისთვის ძალიან კომფორტული აღმოჩნდა ერთი ინტეგრირებული დღის დაგეგმვა ჩემს მოსწავლეებთან, რომლის შედეგადაც საინტერესო ნამუშევრები შევქმენით და ახალი ცოდნაც შევიძინეთ.

ბოლოს კი გთავაზობთ ერთ-ერთი მოსწავლის შეფასებას გაკვეთილის დასასრულს:

ქართულის მასწავლებლის გამოწვევებს შორის ლირიკის სწავლება ალბათ ყველაზე რთული ამოცანაა, თანაც დაწყებით საფეხურზე, თანაც თუკი საქმე გვაქვს ორიგინალურ ლირიკოსთან, მრავალფეროვანი, ინდივიდუალური, განუმეორებელი პოეტური ხმითა და ხედვით. მეექვსე კლასში გაკვეთილის თემაა ნაწყვეტი მუხრან მაჭავარიანის პოემა „ვახტანგიდან“, რომელიც დასათაურებულია ასე – „ვახტანგმა წყალი ისურვა“.

საიდან და როგორ დავიწყო ამ ტექსტის მიტანა ბავშვების გულებამდე? – ვკითხე საკუთარ თავს, როგორც პოეტი გვეკითხება პოემის დასაწყისში და… უპირველესი ლირიკული ტექსტის არტისტულად წაკითხვაა, ხოლო ამ ლექსის დასასრულს რომ ავტორს ჯადოქრული რიტმიკა აქვს, თანამედროვე რეპის სტილის სასიმღერო ტექსტის საუკეთესო ვერსია, თუ იმასაც წამღერებით და შესაბამისი მოძრაობებით წაუკითხავთ ბავშვებს, მათი აღტაცება და საამური ჟივილ-ხივილი გარანტირებულია.

მეოცე საუკუნის პირველ ნახევარში პოეზიის გრანდებისა და ქურუმების, გალაკტიონის, ცისფერყანწელების, გოგლას, ლადოს, მირზას და სხვების მიერ დამკვიდრებულ პოეტურ ტრადიციებს ხომ ღირსეული გაგრძელება უნდა მოჰყოლოდა? საუკუნის მეორე ნახევრის ქართულ ლირიკას დიდად გაუმართლა… დაიძრა პოეზიის ლავა და ნელ-ნელა გამოჩნდნენ: მუხრან მაჭავარიანი, მურმან ლებანიძე, მორის ფოცხიშვილი, ანა კალანდაძე, მიხეილ ქვლივიძე, გივი გეგეჭკორი, დავით წერედიანი, ოთარ ჭილაძე, ტარიელ ჭანტურია, ვახტანგ ჯავახაძე, ბესიკ ხარანაული, ტარიელ ხარხელაური, ლია სტურუა. საოცარი ამ პოეტებში ის არის, რომ ყველას ერთმანეთისგან ძალზე განსხვავებული, ორიგინალური ხმა, სტილი და ხედვა ჰქონდა. მათ წარმოუდგენლად გაამდიდრეს ქართული პოეზია.

მუხრან მაჭავარიანი უკვე 50-იანი წლებიდან იწყებს აქტიურ პოეტურ მოღვაწეობას და 60-იან წლებში ჟურნალ „ცისკრის“ გარშემო შემოკრებილ მწერალთა შორის გამორჩეულია. „ცისკრელები“ – ასე ვიხსენიებთ ამ ავტორებს. უახლესი ქართული მწერლობის ამ  პერიოდის ავტორთა შემოქმედების შესწავლა და ანალიზი თანამედროვე კრიტიკისა და ლიტმცოდნეობისთვის მიმდინარე პროცესია.

პოემა „ვახტანგი“ არ არის დიდი მოცულობის, თუმცა საინტერესოა მისი სტრუქტურა. ის დაყოფილია 6 თავად, ორიგინალური დასათაურებებით:  „ვახტანგმა წყალი ისურვა“, „სპილოები“, „თავმომწონე მხედარი და სხვა“, „ორბის ფრთა ეტყვის ცერასა“, „უჯარმით კაცი აფრინეს“, „ვითარცა მტკვარი“… პოემის ეს ნაწყვეტები ცალკე ლექსებადაც ქვეყნდებოდა და ძალზე პოპულარული იყო, განსაკუთრებით ფინალური ნაწყვეტი „ვითარცა მტკვარი“… ვფიქრობ, კარგი იქნება, თუ მასწავლებელი ამ პოემას სრულად გააცნობს კლასს და არაპროგრამულ ნაწილზეც ერთობლივად იმუშავებენ. ეჭვი არ მეპარება, რომ მოსწავლეთა ინტერესი არ განელდება.

იმისთვის, რომ მეექვსეკლასელებთან მასწავლებელმა ეფექტურად ახსნას ეს უაღრესად მიმზიდველი პოემა, საჭიროა გავიაზროთ მთავარი, რაზე გავაკეთოთ აქცენტები, რა მიმართულებით წარმოვაჩინოთ ამ ნაწარმოების პოეტური ღირსებები.

ორიგინალობა და პოეტის არქაული ენა

მუხრან მაჭავარიანისთვის, როგორც შესავალშიც აღვნიშნეთ, დამახასიათებელია ორიგინალური, უცხო პოეტური ხმა, ყველასგან განსხვავებული სინტაქსური წყობა, რომელიც ძველი ქართული ენის საუკეთესო ტრადიციებითაც არის ნასაზრდოები. არქაიზმები მისი საყვარელი ენობრივი მასალაა, განსაკუთრებით კი ისეთ ტექსტებში, სადაც ძველი ეპოქის რეალიები, ამბები, მეფეები, გმირები და წმინდანები ცოცხლდებიან. ეს პოეტის მიერ საგანგებოდ შერჩეული ხერხია, რათა ენობრივი ქსოვილით მკითხველი წარსული ეპოქის კოლორიტს აზიაროს. ეს ხერხი ნამდვილად ეფექტურია, თანაც ძველი ქართული ენა პოეტის ელვარე ნიჭის წყალობით მკვდარი, უცხო და მოძველებული ფორმით კი არ გვხვდება, არამედ ახლებურად გაცოცხლებული, ახალსულშთაბერილი, თანამედროვე და სულში ჩამწვდომია. შევეცადეთ პოეტის მიერ იშვიათი გემოვნებითა და რუდუნებით შერჩეული არქაული ლექსიკა და ენობრივი ფორმები გარკვეული გრამატიკული სტრუქტურით დაგველაგებინა. მივიღეთ ამგვარი სქემა:

მინი-პოემის სიუჟეტი და ამბის ორიგინალობა

პოემა უპირველესად დამაინტრიგებელი და საინტერესოა თავისი სიუჟეტით, ამბით, რომელიც თბილისის დაარსებაზე პოპულარული და გავრცელებული ლეგენდის ორიგინალურ ინტერპრეტაციას გვთავაზობს. პოემის შესავალში აკი მოგვმართა კიდეც ავტორმა და მიგვანიშნა თავის სურვილზე, რომ ამბავი არ ყოფილიყო უკვე ასგზის გადაღეჭილი ნარატივის გამეორება:

„დავიწყო ისე, როგორც სხვები იწყებენ ხოლმე, _

რატომღაც გული არ მაძლევს ნებას.

არადა, უშნოდ რომ მოვედვა ღობეს და ყორეს _

ეს შეიძლება?! _ რა თქმა უნდა _ არ შეიძლება!“

ნადირობის ნარატივი ლეგენდაშიც მთავარია და პოეტიც მას დაეყრდნო, თუმცა ხოხბისა და მიმინოს მდუღარე წყალში ჩაფუფქვის ცნობილ ეპიზოდს მუხრან მაჭავარიანის მოცემულ ტექსტში ვერ შეხვდებით. პოეტმა შემოიტანა ინტრიგა: ნადირობით დაღლილ მეფეს წყალი მოსწყურდა და მის მოსატანად ვაზირი გაიქცა. მან წყაროს ვერ მიაგნო და გადაწყვიტა მეფის მოტყუება, იფიქრა, ღელის წყალს მივუტან, რას მიმიხვდებიანო და როცა ღელეზე დაიხარა ტაგანით წყლის ამოსაღებად, აღმოაჩინა, რომ წყალი ცხელი, მდუღარე იყო. თავზარდაცემულ ვაზირს ეგონა, რომ სიცრუისთვის, საყვარელი მეფის მოტყუების მცდელობისთვის უფალმა დასაჯა და აღელვებული თავადვე ითხოვდა სასჯელის დამძიმებას. ვაზირის განწყობა, მისი თვითირონია და თვითკრიტიკა, მეფისა და მხლებელთა რეაქციები უაღრესად ცოცხლად, შთამბეჭდავად და რეალისტურად არის დახატული, ხალისსა და ინტრიგას მატებს სიუჟეტს.

სიმბოლოები, ალეგორიები და ალუზიები

ზოგადად, მხატვრული ტექსტი წარმოუდგენელია სიმბოლურ-ალეგორიული პლასტების გარეშე. მუხრან მაჭავარიანი ამ მხრივაც დიდოსტატია. პოემაში იკვეთება  დამაფიქრებელი სიმბოლურ-ალეგორიული  ქმედებები ლირიკული გმირებისა, მათ შორის გამორჩეულია მეფის ნადირობა და წყლის წყურვილი, აგრეთვე თბილისის მზე და მცხეთის ჩრდილი, ასევე სიმბოლურია თითქოსდა მოულოდნელად ნახსენები 2 უცხო ლირიკული გმირი – შოშიტა და შიოში.

მოგეხსენებათ, ნადირობა თითქმის ყველა მითოსურ თუ მხატვრულ ტექსტში სიმბოლურ-ალეგორიული აქტია, რომელიც ახლის ძიებასთან, დაგროვილი ნეგატიური ენერგიისგან გათავისუფლებასთან, ახალი ძალებით ავსებასთან, განწმენდა-კათარსისთან, ახლის აღმოჩენა-მიგნებასთან არის ასოცირებული. „ვეფხისტყაოსანში“ ყოველ ნადირობას დიდი სიახლე და გარდატეხა მოჰყვება ხოლმე. სანადიროდ მიდიოდნენ მეფეები დიდი საქმეების დაწყებისა და დასრულების ჟამს. ასე მოიაზრებოდა, რომ ისრის გატყორცნით ადამიანი თავიდან იშორებდა დაგროვილ უარყოფით ენერგიას, კლავდა მხეცს ანუ ამით ეშმაკს ამარცხებდა და ღვრიდა სისხლს, რომელიც განწმენდის, კათარსისის, ახალი ენერგიით ავსების სიმბოლო იყო. მეფე ვახტანგის ხელმოცარული ნადირობა სიმბოლური და სიმპტომატურია და აი, უძლეველმა მეფემ, ზეკაცმა, „იალბუზზე ფეხს რომ შედგამდა და დიდი მთები იდრიკებოდნენ“, გადაწყვიტა გული არ გაიტეხოს, შეისვენოს, დაფიქრდეს, ჩაუღრმავდეს თავის წარუმატებელ ნადირობას და დალიოს წმინდა წყალი – ახლის ძიების, ღვთის შემეცნების, პოზიტიური ენერგიის სიმბოლო. გულთმისანმა გმირმა გამოიცნო, რით უნდა დაეძლია ნადირობაში ხელის მოცარვა. და აი, მიეცა კიდეც სიახლე. აღმოაჩინა ცხელი წყალი, ღვთაებრივი ნიშატისა, რომელზეც თბილი ქალაქი, თბილის-ქალაქი გააშენა. სიმბოლურია ისიც, რომ ვაზირმა ვერ იპოვა წყაროს წმინდა წყალი, რომელიც ჩაანაცვლა ახალმა კონცეპტმა – ცხელმა წყალმა, რომელიც ახალი იდეის, ახალი სიცოცხლის, ახალი ქალაქის  სახე-ხატია.

ლამაზი და ემოციურია თბილისის – ახლად აგებული ქალაქის, ერის ძალთა გაერთიანების სიმბოლოს მზისა და ძველი წმინდა დედაქალაქის – მცხეთის ჩრდილის ალეგორიაც. ამბობდნენ, რომ ვახტანგმა თბილისი ააგო, როგორც მცველი, მფარველი დედა-მცხეთისა, სიწმინდეთა შემნახველი პატარა ქალაქისა და ბუნებრივია, რომ თბილისს უნდა მიეშუქებინა მზე მცხეთისთვის და მცხეთა ჩრდილივით განუყოფელი უნდა ყოფილიყო ახალი დედაქალაქისგან, როგორც ეს არის დღემდე, ურყევი ერთობისა და სულიერი მთლიანობის სიმბოლო.

მოულოდნელად გაკრთება ტექსტში 2 ევფონიური, კეთილხმოვანი ანთროპონიმი – შოშიტა და შიოშ…  „სიტყვა მეფის, საქმე შენი – შოშიტა და შიოშ… – რაღა გვინდა აწი წყნეთში, ანდა მცხეთაშიო!“… პოეტი ულამაზეს ალიტერაციას გვთავაზობს აქ და თან დაგვაფიქრებს: ვინ არიან შოშიტა და შიოშ, რომელთაც ეროვნული ენერგიის სიმბოლოდ წარმოგვიდგენს?.. გავრცელებული გლეხური სახელები სიმბოლურ-ალეგორიულად განასახიერებენ ქართველ ხალხს, გლეხობას, რომელიც ყველა ეროვნული იდეის, ყოველი პროგრესული საქმის აღმასრულებელი, ქვეყნის იმედი, ძალა და საყრდენია.

ლექსში ვხვდებით ორ ალუზიას – მითოსურსა და  გრიგოლ ორბელიანისეულს და ისინი საოცრად მოიხდინა ამ ახალმა ტექსტმა. ალუზიის ფუნქცია ხომ ყოველ ტექსტში სწორედ ის არის, რომ ახალი მშვენებით, ახალი კონოტაციითა და ქვეტექსტებით გაცოცხლდეს და გაამდიდროს მკითხველის ფანტაზია. ვახტანგის ნადირობის თხრობას პოეტი ასე იწყებს: „ვახტანგმა გადინადირა ქედი მაღალი, ტყიანი, ვერ მოკლა ფური, ვერც ხარი“… ფრაზა პირდაპირ გადმოტანილია ხალხური ბალადიდან „ავთანდილ გადინადირა“. ეს ბალადა თავისთავად უნდა იყოს „ვეფხისტყაოსნის“ ალუზია და ტარიელის ძიებაში დატანჯული ავთანდილის ნადირობის გამოძახილად გვესახება… ასევე ქალაქის აშენების იდეა პოეტმა გრიგოლ ორბელიანის პოემა „სადღეგრძელოში“ დავით აღმაშენებლისადმი მიძღვნილი ფრაზებით გაამდიდრა. გრიგოლ ორბელიანი ასე გადმოსცემს დავით მეფის აღმაშენებლურ ძალას:

„დავით ჰსთქვი: „იყავნ ქალაქნი!“ და აღმოცენდნენ ქალაქნი!
განჰვლე უდაბნო ოხერი, – სავსედ დაბებით შეჰქმენი!
დაჰკარ წერაქვი და აღჩნდნენ ტაძარნი, ტურფად ნაშენნი,
მუნ შენთან ღმერთსა ჰმადლობენ გალობით შენნი ივერნი!“

„წარმოსთქვა: – იყავნ ქალაქი! და… აღმოცენდა ქალაქი”, – ასე ოსტატურად გამოიყენა პოეტმა თავისი წინამორბედი რომანტიკოსი პოეტის ფრაზები.

მხატვრული სახეები/ლირიკული გმირები

უაღრესად საინტერესო მასალას იძლევა მუხრან მაჭავარიანის „ვახტანგმა წყალი ისურვა“ ლირიკულ გმირთა პორტრეტების დეკოდირებისთვის. ავტორი უდიდესი ოსტატობით ხატავს საკუთარ თავსაც, უძველესი ეპოქის მეფესაც, ემოციურ ვაზირსაც და შოშიტასა და შიოშის სახით გაერთიანებულ ქართველი ხალხსაც, რომელიც დაირაზმა მეფის იდეის გარშემო. მართალია, პოემა მოკლეა, არ არის ვრცელ სიუჟეტში გაწელილი, მაგრამ ვირტუოზული და ფილიგრანული პოეტური   ტექნიკით არის გაცოცხლებული ყველა სახე, მიგნებული ლირიკული შტრიხებით, მინიმალისტურად გადმოცემულია უღრმესი იდეები. სახეობრიობა ყველაზე მნიშვნელოვანი სეგმენტია ავტორის ოსტატობის შესაფასებლად. აქ იხატება ლაღი, თავდაჯერებული, ბრძენი მეფე, ღირსეული სიმბოლო თავისი ხალხისა და ქვეყნისა. უაღრესად მომხიბვლელია ვაზირი, გულწრფელი, ემოციური, სხარტი, თავდაუზოგავი, მაცნე საოცარი ამბისა. შოშიტა და შიოშ თითქოს მოუძღვიან იმ ეროვნულ ენერგიას, რომელიც ახლომახლო სოფლებიდან ახალ დედაქალაქში შემოიტანა ჩვენმა ხალხმა. თითქოს ყოველ ქვასა და ძელს ამ ადამიანებმა თავიანთ ჯადოქრული ოსტატობითა და მონდომებით შთაბერეს სული და იშვა ჩვენი ყველაზე თბილი ქალაქი, თბილის-ქალაქი.

ლექსის ტროპული სამყარო და რიტმიკა

მრავალი ღირსება აქვს მუხრანის ამ ლექსს, მაგრამ მის ტროპულ სამყაროზე, რითმასა და რიტმზე ცალკე რომ არ ითქვას, შეუძლებელია.

„სიტყვა მეფის, საქმე შენი – შოშიტა და შიოშ…

– რაღა გვინდა აწი წყნეთში, ანდა მცხეთაშიო!…

მცხეთით, წყნეთით, თუხარისით;

ჩორთით, ოთხით, თოხარიკით –

უხალისოდ, თუ ხალისით მოაშურა ხალხმა თბილისს…

ქვამ ქვა იგრძნო. ძელმა – ძელი. ჩაიყარა საძირკველი.

დაიბადა თბილისელი. სტუმარს დახვდა მასპინძელი”…

ჩვენი პოეტები ხშირად გვაოცებენ ლექსის ვირტუოზული მუსიკალურობით, მაგრამ მოცემულ ნაწყვეტში მიღწეული რიტმიკა ნამდვილად ჯადოქრული და უიშვიათესია. თითქოს თანამედროვე ენერგიული რეპ-კომპოზიციის ტაქტებით არის აგებული ტაეპები, სიტყვა მღერის და მკითხველს უბიძგებს, რომ სიმღერითა და საცეკვაო მოძრაობებით გადმოსცეს ტექსტი. თუკი კლასში გვყავს მხატვრული კითხვის უნარით გამორჩეული ნიჭიერი მოსწავლეები, შეგვიძლია შთავაგონოთ, რომ საკუთარი აუდიოინტერპრეტაციებითა და იმპროვიზაციებით წაიკითხონ ეს ნაწყვეტი, შეუხამონ მას ცეკვა და ნაირფეროვანი პერფორმანსი. აქ არის ალიტერაციაც, რაღაცნაირი ენერგიული რიტმულობაც, საკვირველი რითმებიც („შიოშ – შიო“, „თუხარისით – თოხარიკით – თუ ხალისით“, „ძელმა ძელი – საძირკველი – მასპინძელი“).

ვფიქრობ, ზედმეტია დაწვრილებით მარკირება ლექსში გამოყენებული ტროპული ხერხებისა, მაგრამ არ შემიძლია, არ გამოვყო ერთი მეტაფორა და ერთიც ლიტოტესი. „აღმოხდა მწუხრის ვარსკვლავი – მკვდარი მზის მაჩანჩალა”… წარმოვიდგინოთ სცენა: ნადირობით დაღლილი მეფე და მისი მხლებლები, უცხო და უცნობი ველები, ხელმოცარული ნადირობის სევდა და უცებ… ღამდება… სევდა ღრმავდება და ამ დროს მწუხრის ვარსკვლავი ამოანათებს, იმედის სიმბოლო, ოღონდ ის პოეტმა წარმოიდგინა, როგორც მკვდარი მზის მაჩანჩალა. უდავოდ მორიგი პოეტური ჯადოქრობაა ეს მეტაფორა. მკვდარი მზე, დაისის მზე, ჩამავალი მზე, წითელი მზე მრავლისმთქმელი მხატვრული სახეა მითოსშიც, ხოლო მწუხრის ვარსკვლავი, რომელიც ამოანათებს მისი ჩასვლის შემდეგ, როგორც მკვდართა მზის მიმდევარი და მაჩანჩალა, საოცარი სახე-სიმბოლოა, გაპიროვნებულიც არის, მეტაფორულიც არის, დაისის პეიზაჟის ხედვაც აქვე არის…

ასევე ემოციური ლიტოტესია გამოყენებული ვაზირის სახის დასახატავად: „დამსაჯეთ! ჩემზედ ახია გზანი უღაღნი ჯანაბის, ახია ჩემზე გაშავდეს ჩემი სახლი და ჯალაბი!” – ითხოვს აღელვებული ვაზირი. არქაული ეპითეტი „უღაღი“ აქ ძალიან საინტერესოდ ჯდება, ხოლო მთელი ფრაზა არის ლიტოტესური სემანტიკისა, ლამაზად და რითმულად არის ასევე ფრაზაში ჩასმული სიტყვა „ჯალაბი“.

დიდი ძალა აქვს პოეტურ ტექსტს. მას შეუძლია სასიკეთო გავლენა მოახდინოს მოზარდების ემოციურ ინტელექტზე, მათ ფაქიზ მსოფლაღქმაზე, ხელი შეუწყოს გემოვნების დახვეწას მრავალი მიმართულებით. მუხრან მაჭავარიანის ეს ლექსი საუკეთესო მასალაა მოსწავლეებში ამ უნარების განსავითარებლად.

ქალაქის ძველი უბნის მომცრო გალერეაში ხშირად წარმოვიდგენ გამოფენას, სადაც დამთვალიერებლები ვინტაჟურ ჩარჩოებში ჩასმულ ვერსოებზე წარწერებს კითხულობენ და ცდილობენ, წარმოიდგინონ, რა ხდება ფოტოზე, როგორ გამოიყურებიან მასზე გამოსახული ადამიანები, იღიმიან თუ არა, რა აცვიათ, რა ახურავთ, ობიექტივს უყურებენ თუ სივრცეში იმზირებიან… გამოფენის სტუმრები გულდასმით აკვირდებიან იმასაც, მინაწერი მელნით არის შესრულებული თუ ბურთულიანი კალმით, რომელიმე სტრიქონი მოგვიანებით ხომ არ არის დამატებული ან იქნებ მზერის გამახვილებით შესაძლებელია საგულდაგულოდ გადახაზული სიტყვის ამოკითხვა. მათ შორის აუცილებლად აღმოჩნდება ისეთიც, ვინც ორნამენტულად დაკბილულ კიდეებს, სინესტის ლაქებს და გასწორებულ ნაკეცებს არანაკლებ მნიშვნელოვანად მიიჩნევს ძველი ამბის აღსადგენად. ამ ყველაფერმა ისე გამიტაცა, საოჯახო ალბომებში, ინტერნეტში, მშრალ ხიდზე თუ მარჯანიშვილის ქუჩის ბუკინისტებთან ძველი ფოტოების მინაწერების ძებნა დავიწყე და ფეისბუქზე გვერდიც კი შევქმენი: „ვერსო – წარმოსახვითი ფოტოგრაფია“, სადაც ნებისმიერ მსურველს შეუძლია გამოაგზავნოს ძველი ფოტოს უკანა მხარე, ამბად სათქმელი მინაწერით: „როცა იყო ახალგაზრდა, ჩემთვის უცნობი“, „გადაღებულია ქუჩაში მთელი დღე ხეტიალის შემდეგ“, „თუ რომ გიყვარდე, მალ-მალე მნახე“, „ჩვენი უშნო სურათი“, „როს დახედო ჩემო კატო, მომიგონე, გაიცინე“ (წყარო: „ივერიელი“)… მერე დავფიქრდი, რომ სოციალურ მედიაში ციფრული ფოტოების გამოფენამ ვერსოს იდეა გადაასხვაფერა: ფორმატი აღარ გზღუდავს და შეგიძლია სურათს მცირე წარწერა კი არა, მთელი ამბავი დაურთო. თუ ეს თამაში მოგწონთ, მხოლოდ მინაწერების ამოკრება სცადეთ და თქვენი ცხოვრების  წარმოსახვითი ფოტოალბომიც აიკინძება.

***

აქ არ ვართ ხასიათზე და ფოტოგრაფმა, გაიღიმეთო. გავიღიმეთ. მასწავლებელმა, ეგრე არა, კბილები გამოაჩინეთო. გამოვაჩინეთ.

***

აღარ მახსოვს, გეინსბოროს ეს ნახატი საიდან ამოჭრა დედაჩემმა, ალბომიდან თუ კალენდრიდან. ამბობდა, რომ პეპელას ადევნებული გოგოები – მხატვრის ქალიშვილები – ძალიან გვგავდნენ მე და ჩემს დას. როგორც ჩანს, ახლაც იმავე აზრზეა. დღეს გადავიღე აბაშიძეზე.

***

ამ ფოტოზე 4 წლის ვარ, მაგრამ გადაღების ამბავი ცხადად მახსოვს. საბავშვო ბაღის ეზოში დაგვამწკრივეს, ხან ჯაჭვი დაგვეშალა, ხან ხაზი აგვერია, ბოლოს ეს კადრი აღმოჩნდა გაზეთში. მე ვღელავდი, რომ არ წავქცეულიყავი, რასაც არცთუ იშვიათად ვახერხებდი.

***

რადგან რეპეტიციების დროს სულაც არ იყო ნახაზში, რომ ჩოხიან ბიჭს უნდა გამოეცეკვა გოგო მატრიოშკებიანი კაბით, ამ მოულოდნელობამ მთლად დამწვა და დამანელა. ფოტოს დედაჩემის ხელით აწერია, რუსუდანი 5 წლის და 5 თვის. დანარჩენს სახეზე ამოიკითხავთ.

***

იყო დრო, ექიმის და ფოტოგრაფის ერთნაირად მეშინოდა. რაღა კბილის ამოღება და რაღა ფატოს გადაღება, ორივეზე ვჯღაოდი. აქ კიდევ მთლად ობიექტივში ვარ შემძვრალი, 84-85 წელი უნდა იყოს. გავა დრო და აღარც ნემსის ჩხვლეტაზე წამივა გული. ეგ კი არა, სხვებსაც ვეტყვი, აიცერით-მეთქი.

***

სკოლა როგორც კი დავამთავრე, თმა მოკლედ შევიჭერი. უნივერსიტეტში ახალი ვარცხნილობით მივედი. ძალიან მომწონდა, რომ საკუთარ სილუეტს მივაგენი, ნაკლებად ქალურს და მეტად ისეთს, როგორიც შინაგანად ვიყავი. ეს ფოტო 2008-შია გადაღებული და ყველაზე მეტად მგავს.

***

სად იყო მაშინ სმაილები, უნდა გაგეღიმა.

***

ამ სახლში ცხოვრობდა ჩემი ბებია. კიბის თავზე შემოდგებოდა ხოლმე და კარის გასაღებად ზემოთვე გამოქაჩავდა თოკს. როცა კარგად ვეღარ ხედავდა, შესვლისთანავე ავძახებდით – “ბე, ჩვენ ვართ!” ეს “ჩვენ” ალბათ იმასაც ნიშნავდა, რომ ბებიაჩემის სამფრთიან სარკეში პირველად ვნახე საკუთარი პროფილი და სხვა რუსიკოები.

***

ფურისულა თუ მობრუნდა და მეორედ იყვავილა, ძველი სიყვარულის მიძინება როგორღა გეიმედებათ.

***

ვაკის პარკთან ჩემს საყვარელ ხეს ყვითელი ფოთოლი შეეპარა. ასეთი ვიყავი 25 წლის, ორი ღერი ჭაღარით.

***

ფოტოს გადაღებისას მე მხოლოდ ამ ხელთან შეხება დამამახსოვრდა.

***

ქუჩაში გავჩერდით და ერთმანეთს ეს ფოტოები გადავუღეთ. იქვე ფოტოსტუდია იყო, ბარემ ფირი დავცალოთ და გავამჟღავნოთო.

***

რამდენიმე კადრი გადაუღია ლევანს. საღამოს, ფოტოაპარატში თვალიერებისას დავტოვე მხოლოდ ის, რომელშიც ლაბადიან კაცს ჯერ კიდევ არ ჩაუვლია.

***

ეს ფოტო ერთვოდა ჩემს სტატიებს, რომლებსაც ვაშინგტონიდან ვაგზავნიდი. მერე რიგის ქუჩის წაბლები მომენატრა და გამოვიქეცი.

***

თითქოს არაფერი განსაკუთრებული – მე და ელენე ტელევიზორს ვუყურებთ. მერე, როცა ფირს გავამჟღავნებთ და ქალაქში სეირნობის ფოტოებს დავბეჭდავთ, ლევანს ვკითხავ, ეს როდისღა გადაგვიღე-მეთქი. ვაშინგტონი, ზამთარი, 2002.

***

დიდი სიყვარულის მიუხედავად, იშვიათად ვიკეთებ, ისიც ამობრუნებული ნასკვით. ჩემი პირველი ჰალსტუხი ეს იყო საუკუნის დასაწყისში.

***

ვერასოდეს ვიფიქრებდი, რომ ეს პოეტური ფოტო პრაჟსკი შემოდგომისა, ერთ მშვენიერ დღეს ყვითელი ფოთლის ამოცნობით დასრულდებოდა და ვიტყოდი – ეს ბოსტონის სურო უნდა იყოს.

***

ძველი ქალაქისკენ სწორად მივდივარ-მეთქი, რუსულად ვკითხე გამვლელს და ამ კაცმა, მომისმინე, მე გეტყვიო, ქართულად გამომელაპარაკა. თვალებზე მივხვდიო. ბაქო, 2013.

***

საბაგიროსი არ იყოს, სადმე შემოსკუპება და ფოტოს გადაღება ჩემთვის ექსტრემალური სპორტია. რაღაც ამდაგვარი ჩემპიონატი იყო გამართული პრაღის ბორდიურზე (ძირითადად ტურისტ ქალთა შორის) და მეც მივიღე მონაწილეობა.

***
I amsterdam-თან ასეთი უცნაური ფოტო შემომრჩა. ამ გოგოს კადრიდან გასვლას ველოდებოდი და ამან კიდევ ჩემს კამერაზე დაიწყო მუშაობა.

***

რა ფოტო ეს არის, მაგრამ მახსოვს უკანა გზაზე ქუჩაში ფეხშიშველი მოვაბიჯებდი თბილ ასფალტზე და ძველ სანდლებზე ვფიქრობდი.

***

ხანდახან გადღაბნილი კადრი უფრო მკაფიოდ მამახსოვრდება.

***

უკეთესი ქალაქებიც არსებობს და უფრო ლამაზი ღიობებიც, მაგრამ ძალიან მიყვარს თბილისის ქუჩების თაღებიდან ყურება.

***

ცისფერი ფასადის ფონზე ხმელი ფოთლები, ჩემს თვალს დღეს მეტი არაფერი უნდოდა.

***

მარცხნივ, მეორე სართულზე რაც ხდება, ჩემთვის ეგ არის წერა. რაღაც ისეთზე იფიქრო, იწვალო, სიტყვად აქციო, რაც შეიძლება ცოტამ შეამჩნიოს ან სულაც შეუმჩნეველი დარჩეს.

***

40 წელს რომ გადააბიჯებ, დაწუნებული ფოტოების ფოლდერს ფასი ედება.

***

ჩვენს სახლში დღის ბოლოს თუ შემოიხედავს ჩამავალი მზე, უფრო სწორედ ერთი სვეტი დაეცემა ხოლმე ტახტის კუთხეს. დავსვამ ჩემს გოგოებს და ვუყურებ.

***

ბაბუაწვერა, ოროვანდი და კუნელი – ძალიან სასიამოვნო დასალევი აღმოჩნდა. ერთი ესაა, რომ წითლად შეფერილ ჩაის ჩემი თვალი არა სვამს. შემდეგზე ვაშლისა და დარიჩინისას ვიყიდი.

***

ჩვენი ზამბახი რომ იყვავილებს, ეს ყველაფერი ჩავლილი იქნება.

***

ნარცისებმა წელს ცოტა კი დაიგვიანეს, მაგრამ ვისაც ძალიან ველით, უსაყვედუროდ და სიხარულით ვეგებებით ხოლმე.

***

Summer Song – სულ სახელების გამო მაქვს ეს ვარდები ნაყიდი.  გუშინ შექსპირი შემოგვემატა. იმედია, გაიხარებს.

***

რახან ხვიარა ვარდებს მოკლე ყუნწები აქვთ, წყლიან თასში მოათავსეთ, დილის სადღეგრძელო თქვით და დაყნოსოთ.

***

მაყვლებით მოხატულ ჭიქაში ფორთოხლის წვენი – როგორღაც მე მგავს ეს ამბავი.

***

აი, ის სამკუთხედი მინდორია ჩემი საღამოს საჭვრეტი. ხან ნახირი ძოვს, ხან ბიჭები თამაშობენ ფეხბურთს.

***

ზემოიმერელი და ქვემოიმერელი დამდგარან ზემო ნიჩბისში და ქვემო ნიჩბისს გადაჰყურებენ.

***

იყიდის ლევანი ოთხ თევზს, გრილის საღამო მოვაწყოთო. ერთი საერთოდ ვერ მოიცლის, მეორე მეზობლებში გაიქცევა სათამაშოდ. გადავუნახავთ მერე იმათ უფრო კოხტებს, უფრო კარგად დაბრაწულებს. ლევანი გაიბუსხება. მე ვეტყვი, შეეშვი, კაცო, დავსხდეთ, ჩვენ ვჭამოთ-მეთქი. გამოიტანს ესეც ღვინოს და პირველს ჩვენი შვილებისას იტყვის.

***

მზის ქუდებს ვემშვიდობებით. მარჯვენა ფლანგი კი გავიდღაბნეთ, მაგრამ მომავალი ნათელია.

***

მე მყავს სელფის ჭინკა, რომლის ხელიც ყოველთვის ჩნდება კადრში.

***

ელენეს ფოტოების სერიიდან – My mom with the dog she didn’t want.

***

წლებია, რობერ დუანოს ეს ფოტო მიყვარს და ვერ მოვაბი თავი, ჩარჩოში ჩამესვა. დღეს მოვაბრძანე სიმონ დე ბოვუარი @Deux Magots და გაირკვა, რომ მისი დაბადების დღეა.

***

ჩემთვის ხშირად ნახატშიც სიტყვა ფასობს. მახსოვს, რამდენიმე წლის წინ საქველმოქმედო აუქციონზე ბერდიშევი იმიტომ არ დავთმე, რომ უკან Friday Night ეწერა.

***

სულ კერამიკის ნამტვრევებითაა მოფენილი ძველი საყდრის ეზო. სულ იმათ გამთელებაზე მეფიქრება და ამბავზე, რომელსაც ჭურჭელი ინახავს, ფრაგმენტებადაც კი.

***

Remontancy ნიშნავს განმეორებით ყვავილობას. ჩვენც შეგვიძლია.