წინამდებარე სტატიის გაცნობისა და შემდეგ ქართულ ენაზე თარგმნის საჭიროება ჩვენმა პედაგოგიურმა პრაქტიკამ განაპირობა. ჩვენი მიზანი იყო გავცნობოდით  შემაჯამებელი დავალებების პრაქტიკას საერთაშორისო საგანმანათლებლო სივრცეში – შემაჯამებელი დავალებები და შეფასების ფორმები უმნიშნელოვანესია სწავლა-სწავლების პროცესში. მისი სწორად დაგეგმვა, მოსწავლეთა ინდივიდუალური ინტერესებისა და საჭიროებების გათვალისწინება შემაჯამებელი დავალებების ეფექტურად წარმართვის წინაპირობაა. სწორედ ამ მიზნით, ვფიქრობთ, წინამდებარე სტატიის გაზიარება მასწავლებელთა ფართო საზოგადოებისთვის სარგებლიანი იქნება.

შემაჯამებელ დავალებათა დაგეგმვისას აუცილებელია შეფასების სისტემის სპეციფიკურობის გააზრება და სწორად გამოყენება.  სასწავლო პროცესში მოსწავლეთა შეფასებისთვის ძირითადად ორი  ფორმა გამოყენება: განმავითარებელი და  განმსაზღვრელი. სწავლის შეფასების ეს ორი ფორმა განსხვავებულ მიზნებს ემსახურება. განმავითარებელი შეფასება რეგულარულად  გამოიყენება და მისი  მიზანია, თვალყური ვადევნოთ არა მხოლოდ იმას, თუ როგორ უმჯობესდება მოსწავლეთა შედეგები, არამედ  მასწავლებელის  მიერ წარმართული სწავლების  პროცესიც.

განმავითარებელი შეფასება მოსწავლეების ინდივიდუალური სასწავლო საჭიროებების დადგენისა და უწყვეტი განვითარების შესაძლებლობაა.  მისი საშუალებით მყისიერად ხდება  პრობლემების იდენტიფიცირება, განსხვავებით განმსაზღვრელი შეფასებისაგან. განმავითარებელი შეფასების ინსტუმენტებად  შეიძლება გამოვიყენოთ: ზეპირი გამოკითხვა (კითხვების დასმა), ვიქტორინა, თვითშეფასების კითხვარი,  Ed-tech თამაშები (A Combination of “Education” and “Technology”), სწრაფი ე.წ. ერთწუთიანი ჩანაწერი, ვიზუალი მასალა (მაგ. დიაგრამები, სქემები ან რუკები),  გასასვლელი  ბილეთები.

განმსაზღვრელი შეფასება გამოიყენება თემატური ერთეულის ან სემესტრის  განმავლობაში განვლილი  მასალის შესაფასებლად. ხშირად შემაჯამებელი შეფასება ასოცირდება საბოლოო პროექტებთან და  სტანდარტიზებულ ტესტებთან. მისი საშუალებით ფასდება შესწავლილი მასალის ცოდნისა  და გააზრების დონე.  შემაჯამებელი შეფასების მაგალითებია: თემატური ერთეულის შესაბამისი ტესტები, საბოლოო პროექტები ან პორტფოლიოები, მიღწევის ტესტები, სტანდარტიზებული ტესტები.

განმავითარებელი შეფასება ძალზე ეფექტურია, როგორც მოსწავლეების ინდივიდუალური სწავლის სტილის მონიტორინგის ინსტრუმენტი. მისი საშუალებით პრობლემა  ადრეულ ეტაპზე გამოიკვეთება  და მისი გადაჭრის გზების ძიებაც იწყება. ის ასევე  უზრუნველყოფს  პრობლემების ადრეულ ეტაპზე დადგენასა და გაანალიზებას. განმსაზღვრელი შეფასება კი  გამოიყენება იმისთვის, რომ შეფასდეს მოსწავლეების  ცოდნის საერთო დონე.

განმავითარებელი შეფასებით შეიძლება გამოვავლინოთ მოსწავლეთა  ძლიერი და სუსტი მხარეები. შეფასების ეს ფორმა  სასწავლო საჭიროებების იდენტიფიცირებისა და დროული ცვლილებების შესაძლებლობაა. რაც შეხება განმსაზღვრელ შეფასებას, მას აქვს მთელი რიგი ნაკლოვანებები: სასწავლო პროცესის სრული ანარეკლი არ არის, ნაკლებად იძლევა შემოქმედობითობის შესაძლებლობას, ნამუშევრებში დაფიქსირებული ხარვეზების გამოსწორება ფაქტობრივად შეუძლებელი ხდება.

ამდენად,  განმავითარებელი მეთოდი სასწავლო პროცესის, ხოლო განმსაზღვრელი – ნასწავლი მასალის  შეფასებაა.

     ლონდონის უნივერსიტეტის პერსონალის მიერ ჩატარდა 19 სისტემური კვლევა. კვლევის მიზანი იყო მიმართების დადგენა განმსაზღვრელ შეფასებასა  და მოსწავლეთა  მოტივაციას შორის. მკველვრებმა აღმოაჩინეს, რომ ხშირ ტესტირებას გარკვეული უარყოფითი გავლენა აქვს დაბალი აკადემიური მოსწრების მქონე მოსწავლეებზე. სკოლისა და   მშობლეთა  მხრიდან   ტესტირების  შედეგებთან დაკავშირებით მოლოდინები მაღალია, ეს კი მოსწავლეთა მღელვარებისა და შფოთვის მიზეზი ხდება, რაც საბოლოოდ  მოსწავლეებში  დაბალ  თვთშეფასებას განამტკიცებს.  თუმცა განმსაზღვრელ შეფასებასაც შეიძლება  ჰქონდეს დადებითი გავლენა  იმ მოსწავლეებზე, რომელთათვისაც  ქულით  შეფასება მოტივაციის წყაროა.

განმავითარებელი შეფასების შედეგების გაანალიზებით  შესაძლებელია: 1. ხარვეზების იდენტიფიცირება და კლასის საერთო დონის შემოწმება; 2. დასახული მიზნისა და  გადადგმული ნაბიჯების შეფასება; 3. დაშვებული შეცდომების იდენტიფიციება და მომავალი სასწავლო წლის სწორად დაგეგმვა.      

შემაჯამებლის დაგეგმვის პროცესში ორივე მნიშვნელოვანია, როგორც განმავითარებელი, ასევე განმსაზღვრელი შეფასება. პირველი მოსწავლესა და მასწავლებელს ეხმარება გააანალიზონ სწავლა-სწავლების პროცესი, გამოავლინონ  საჭიროებები და შესაბამისად დაგეგმონ პრობლემის დაძლევის სტრატეგიები. განმსაზღვრელი შეფასება პროცესის საბოლოო შეფასების საშუალებას გვაძლევს. შემაჯამებლის წინარე ეტაპის დაგეგმვისას კი უპირატესობა განმავითარებელ შეფასებას ენიჭება. საბოლოოდ ცოდნა კი უნდა შეფასდეს განმსაზღვრელი შეფასებით.

      შემაჯამებელი დავალებების ცხრა საინტერესო ფორმა

მიუხედავად იმისა, რომ მასწავლებლებს არ შეუძლიათ სტანდარტიზებული ტესტების სრულად ამოღება სწავლა-სწავლების პროცესიდან,   მათ  შეუძლიათ ისეთი აქტივობების დაგეგმვა და განხორციელება, რომლებიც, ერთი მხრივ, მოსწავლეთა ცოდნასა და უნარებზე იქნება მორგებული, მეორე მხრივ, კი   საინტერესო გამოწვევა იქცევა მათთვის.

აქტივობები

1. შემოქმედებითი პროდუქტი

მასწავლებელმა მოსწავლეს შეიძლება დაავალოს კონტექსტზე მორგებული მოკლე პიესა, ფილმი ან სიმღერა

2. TXT/MSG,

TXT/MSG (Text messaging) საშუალებით შეიძლება მოსწავლეს დაევალოს იმიტირებული ტექსტური შეტყობინებით სრული თემის ან მისი ცალკეული ნაწილების კონცეფციის გადმოცემა;

3. პოდკასტი

მოსწავლეებმა შეიძ₾ება ჩაწერონ 5-10 წუთიანი პოდკასტი ძირითადი კონცეფციის შესახებ, რომელიც შეიძლება იყოს, როგორც ინდივიდუალური, ასევე ჯგუფურიც.  გაკვეთილის დასაწყებად ასევე შესაძლებელია ონლაინინსტრუმენტების გამოყენება, როგორებიცაა  MP3 Online ან Vocaroo!

4. ინფოგრაფიკა

შემაჯამებელი პროექტისთვის დეტალური ინფოგრაფიკის შექმნა ეფექტური გზაა მოსწავლეებისთვის, რათა გაააქტიურონ/განამტკიცონ ის, რაც ისწავლეს, მაგ. დეფინიციები, ძირითადი ფაქტები, სტატისტიკა, კვლევა, ინფორმაცია, გრაფიკა და ა.შ. მასწავლებელს შეუძლია  განათავსოს  ყველაზე შთამბეჭდავი ინფოგრაფიკა  კლასში. დროთა განმავლობაში შეიქმნება  სიღრმისეული, ვიზუალურად მიმზიდველი ინფოგრაფიკის ბანკი.

5. დიაგრამები ,

დიაგრამები ძველი, მაგრამ ეფექტური ინსტრუმენტია ვიზუალიზაციისთვის. მიუხედავად იმისა, ასწავლით ისტორიას თუ სოციალურ კვლევებს, ინგლისურსა თუ მათემატიკას,  დიაგრამები დაეხმარება  მოსწავლეებს ვიზუალურად წარმოაჩინონ კავშირი სხვადასხვა საკითხს, თემასა თუ საგანს შორის. მაგალითად, მათ შეუძლიათ შეადარონ წიგნის პერსონაჟები, გეოგრაფიული ადგილები  მსოფლიო მასშტაბით, სამეცნიერო ცნებები და სხვა.

6. ცოცხალი მუზეუმი,

 ამ აქტივობის დროს მოსწავლეები დაგეგმავენ და მოამზადებენ ექსპონატს, რომელიც გამოხატვავს ცალკეული საკითხის კონცეფციას. აქტივობა შეიძლება განხორციელდეს იმიტირებულ მუზეუმში (საკლასო ოთახში, სკოლის დარბაზში, დერეფანში…). ვთქვათ, თქვენი კლასის მიერ ახლახან შესწავლილი თემატური ერთეული მოიცავს ხუთ ძირითად საკითხს/კონცეფციას. ხუთი მოსწავლე მოეწყობა საკლასო ოთახში,  მასწავლებელი დაათვალიერებს ექსპონატებს, დააკვირდება შეფასების მიზნით. პირველ მოსწავლესთან მისვლისთანავე მასწავლებელი დააჭერს წარმოსახვით ღილაკს და გამოფენას „აცოცხლებს“. მოსწავლე გააკეთებს ორ-სამ წუთიან პრეზენტაციას; შემდეგ მასწავლებელი გადავა მომდევნო ექსპონატის დაკვირვებასა და შეფასებაზე.

7) Ed-Tech (Education Technology) თამაშები.

დღეს  მოსწავლეები აქტიურად იყენებენ სმარტფონებს, ტაბლეტებსა და ვიდეო თამაშებს. ამიტომ მასწავლებლებმა უნდა აჩვენონ მოსწავლეებს, როგორ ისარგებლონ მათ ტექნოლოგიებით ეფექტურად და პროდუქტიულად, მასწავლებლებმა შეიძლება შექმნან და გამოიყენონ ონლაინ თამაშები (მაგალითისთვის, ,,Sheppard Software“,  ,,PBS Kids Games“, ,,National Geographic Kids“, ,,BBC Schools: Games“, ,,Arcademic Skill Builders“ და სხვები). უნდა აღინიშნოს, რომ უფრო და უფრო მეტი პედაგოგი აქტიურად იყენებს ციფრულ ინსტრუმენტებს სასწავლო პროცესში. Pew Research Center-მა გამოკითხა 2462 მასწავლებელი და აღნიშნა, რომ ციფრული ტექნოლოგიები დაეხმარა მათ საბაზო და საშუალო სკოლის მოსწავლეების სწავლებაში: რესურსების მოძებაში, თანამშრომლობაში, გამოცდილების გაზიარებასა და სწავლების პროცესის ეფექტურობის გაუმჯობესებაში;

8. შეცვალე სამყარო

შეგიძლიათ მოსწავლეებს აჩვენოთ სასწავლო მასალასთან დაკავშრებით ვიდეო ან მისი გარკვეული ეპიზოდი. შესაძლოა, მოსწავლეება ჩანაწერს  უყურონ სახლში. შემდეგ სთხოვეთ მათ წარმოადგინონ პროდუქტი ან შემოქმედებითი ნამუშევარი, რომელიც მათ დაეხმარება სკოლის გარეთ სამყარო უკეთესობისკენ შეცვალონ. ეს ინოვაციური შემაჯამებელი დავალება არის ის, რაც აუცილებლად მოითხოვს ბევრ ფიქრსა და კრეატიულობას. მაგრამ მნიშვნელოვანია, მოსწავლეებმა  გააცნობიერონ, რომ მათ შეუძლიათ უზარმაზარი დადებითი გავლენა იქონიონ სამყაროზე, რომელშიც ისინი ცხოვრობენ.

9. თავისუფალი არჩევანი.

თუ გვსურს განვახორციელოთ შემაჯამებელი სამუშაო, შევამოწმოთ მოსწავლეები ან დავეხმაროთ მათ ცოდნის კონსტრუირებაში, მათ დასჭირდებათ მასწავლებელთა თანადგომა და  თანამშრომლობა მიზნის მისაღწევად. თუ მოსწავლეებს გარკვეული აქტივობების შესრულებისას მეტ თავისუფლებას მივანიჭებთ და გავითვალისწინებთ მათ იდნივიდუალუდ შესაძლებლობებსა და ინტერესებს, ისინი მეტი ინტერესითა და ენთუზიაზმით ჩაერთვებიან პროცესში და მოტივირებულები მეტად წარმატებით შეასრულებენ დავალებას.

გარდა შემაჯამებელი შეფასების ზემოთ მოყვანილი მაგალითების გამოყენებისა, წარმოდგენილი რჩევები და სტრატეგიებიც დაგვეხმარება პროცესის ეფექტურად წარმართვაში:

   გამოიყენეთ რუბრიკა — რუბრიკები დაგეხმარებათ გამოკვეთოთ სტანდარტი, როგორ უნდა შეასრულოს მოსწავლემ ტესტი თუ დავალება. ისინი ასახავს მთავარ პირობებს, რომლებიც მოსწავლის მიერ  მიღწეული, შესრულებული უნდა იყოს დავალებაში, შეფასების რუბრიკა მოსწავლეებს დაეხმარებათ იმის გაანალიზებაში, თუ რამდენად სიღრმისეული უნდა იყოს ნამუშევარი და რას მოითხოვთ მათგან მაქსიმალური ქულების დამსახურების შემთხვევაში.

    შექმენით მკაფიო, ეფექტური კითხვები — ტესტების შედგენისას მაქსიმალურად გამოიყენეთ ნაცნობი ტერმინები, ფრაზები და გაკვეთილების დროს გამოყენებული მაგალითები. აღნიშნული თქვენს ტესტებს  შესაბამისობაში მოიყვანს განვლილ მასალასთან, რაც მოსწავლეებს დაეხმარება დავალების პირობის უკეთ გააზრებასა და შესრულებაში.

   სცადეთ ბრმა შეფასება – მასწავლებლების უმეტესობას ურჩევნია იცოდეს, ვის ტესტებს აფასებენ, მაგრამ თუ თქვენ გსურთ, მიაწოდოთ მოსწავლეებს სრულიად მიუკერძოებელი შეფასებები და უკუკავშირი, სცადეთ ბრმა შეფასება. შეგიძლიათ, სთხოვოთ თქვენს მოსწავლეებს, დაწერონ თავიანთი სახელები  ტესტის ბოლოში ან უკანა მხარეს, ან გამოიყენეთ კოდირების სისტემა.

   შეაფასეთ მასალის ცოდნა – შეეცადეთ, რომ კავშირი სამიზნე მასალასა და ტესტს შორის შესაბამისი, რელევანტური იყოს. მაგალითად, თუ ტესტით გსურთ, გაიგოთ, რა იციან მოსწავლეებმა გეომეტრიასა და სივრცის აღქმის შესახებ, თქვენ უნდა მოერიდოთ კითხვების  შაბლონსა და ალგებრასთან დაკავშირებით.

  შექმენით საბოლოო ტესტი გაკვეთილების სწავლების შემდეგ და არა მანამდე – ,,ნუ დააყენებთ ცხენს ეტლამდე“. სწავლების პროცესზე დაკვირვების შედეგად სამომავლო სტრატეგიები და მიზნები, შესაძლოა, შეიცვალოს და საჭირო გახდეს აქცენტის გაკეთება სხვადასხვა რამეზე საჭიროების შესაბამისად. თუ თქვენ გაქვთ ტესტის მონახაზი, იდეალურია! მაგრამ სასურველია,  რომ დროდადრო მოახდინოთ რევიზია და შეიტანოთ გარკვეულ ცვლილებები.

   სწავლა დააკავშრეთ რეალურ ცხოვრებასთან – რამდენჯერ გსმენიათ მოსწავლეებისგან  კითხვა: „როდის გამოვიყენებ ამას რეალურ ცხოვრებაში?“ ძალიან ხშირად მოსწავლეები  თვლიან, რომ ზოგიერთი საკითხი, ცოდნა გამოუყენებელია რეალურ ცხოვრებაში. ტესტის შედგენისას გამოიყენეთ სიტყვები, კითხვები, ამოცანები საგნის  აქტუალობის საილუსტრაციოდ.

   შექმენით დაბალანსებული შეფასების მოდელი – მთელი პედაგოგიური პრაქტიკის განმავლობაში მასწავლებლები დიდ დროს უთმობენ შეფასებებს. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი მასწავლებელი შეფასებათა გარკვეულ ტიპს ანიჭებს უპირატესობას.   სწავლების პროცესის სრულყოფის მიზნით სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია იმის გააზრება, ისინი ერთმანეთთან მჭიდროდაა დაკავშრებული. განმსაზღვრელი და განმავითარებელი შეფასება მასწავლებელმა უნდა გამოიყენოს შესაბამის დროს დასახულ მიზანთან მიმართებით.

წიგნში ,,საკლასო შეფასება მოსწავლეთა სწავლისთვის“ რიჩარდ სტიგინსი, ერთ-ერთი პირველი განმანათლებელი, რომელიც მხარს უჭერს სწავლის შეფასების კონცეფციას, გვთავაზობს სტატიას „დაბალანსებული სისტემა, რომელიც გულისხმობს სწავლის შეფასებასა და შეფასებას სწავლისთვის“. ავტორი აღნიშნავს, თუ ორივეს ეფექტურად გამოიყენებთ, ისინი შეავსებენ ერთმანეთს და შეფასება უფრო მეტი გახდება, ვიდრე უბრალოდ მოსწავლის/ წარმატების მაჩვენებელი. შეფასება ხომ მიზნად ისახავს მოსწავლის მრავალმხრივ განვითარებას.

განმავითარებელი და განმსაზღვრელი შეფასებებს შორის განსხვავებას მიზანი და დრო განსაზღვრავს. განმავითარებელი უკუკავშირი აფასებს სწავლების ეტაპებს, იგი საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, ივარჯიშონ და უკეთ შეძლონ, მაგალითად, ველოსიპედით სეირნობა სკოლის დახურულ  ავტოსადგომზე. ეს შეიძლება შევადაროთ სიარულს დამხმარე ბორბლებით. განმავითარებელი შეფასების დროს სწორედ დამხმარე ბორბლებით მოძრაობს მოსწავლე, განმსაზღვრელი შეფასებისას კი მას ყოველგვარი დახმარების გარეშე უწევს გამოწვევებთან გამკლავება.

ზემოაღნიშნული რეკომენდაციები დაეხმარება მასწავლებლებს შემაჯამებელი დავალებები გახადონ უფრო საინტერესო, მოსწავლეთა ინტერესებსა და საჭროებებზე მორგებული. ააგონ სწავლის პროცესი ლოგიკურად და დინამიკურად. აქტივობები, შეფასებები იყოს მიმართული მოსწავლეთა საუკეთესო შედეგების მისაღწევად. უფრო მეტიც, სწორად დაგეგმილი შემაჯამებელი დავალებებით მოსწავლეებს საშუალებას მისცემთ, იპოვონ კავშირი ცოდნასა და ცხოვრებას შორის,რაც უფრო ეფექტურს გახდის სწავლის პროცესს და მეტ ფუნქციურ მნიშნელობას მიანიჭებს ცოდნას.

წყარო:

,,9 Summative Assessment Examples to Try This School Year“

https://www.prodigygame.com/main-en/blog/summative-assessment/?fbclid=IwAR1eRAOQeHJrv0w1eR8u9EaIbh5W9JQB-oeB6wbmFIblDLSLN8q8ZK0wiG4

საქართველოს საჯარო სკოლებში მიმდინარე რეფორმა, რომელიც სწავლა-სწავლების კონსტრუქტივისტულ პრინციპებზე (აქტიური სწავლა-სწავლება, ცოდნის აგება წინარე ცოდნაზე დაყრდნობით, სწავლის სწავლა, ცოდნათა ურთიერთდაკავშირება და ორგანიზება, აქცენტი გააზრებაზე და არა დამახსოვრებაზე) დაყრდნობას გულისხმობს ერთგვარი გამოწვევაა მასწავლებლებისთვის. სწრაფად ცვალებადმა გარემომ მოიტანა ახალი მიდგომის აუცილებლობა. ეროვნულ სასწავლო გეგმაში განხორციელებული ყველა ცვლილება სამ ძირითადი ამოცანას ემსახურება, რომელთაგან უმნიშვნელოვანესია სწავლა-სწავლების პროცესში გრძელვადიანი მიზნების როლის გაზრდა. ამ მიზნით მესამე თაობის ეროვნულ სასწავლო გეგმაში ყოველწლიური მოკლევადიანი მიზნები (შედეგები და ინდიკატორები) ჩაანაცვლა საფეხურებრივმა გრძელვადიანმა მიზნებმა.  მოსწავლეთა მყარი, გააზრებული და დინამიკური ცოდნით შეაიარაღების ხელშესაწყობად მესამე თაობის სასწავლო გეგმაში სავალდებულოდ განისაზღვრა კონსტრუქტივისტული პარადიგმის ხუთი საგანმანათლებლო პრინციპი. ეროვნული სასწავლო გეგმა ორ ნაწილად გაიყო: საფეხურის სტანდარტები, რომლებიც წარმოადგენს სავალდებულო მოთხოვნებს საქართველოს ყველა სკოლისთვის და წლიური პროგრამები, რომლებიც რეკომენდაციებს იძლევა სასკოლო კურიკულუმების განვითარებისთვის.

კონტრუქტივისტულ პრინციპებზე დაფუძნებული სასკოლო კურიკულუმი მოზარდებს სთავაზობს წინარე ცოდნა-გამოცდილებასთან დაკავშირებულ ნაცნობ, ცხოვრებისეულ კონტექსტებს და იწვევს მათ უცნობის, ახლის აღმოსაჩენად; სწავლა-სწავლების პროცესი მოსწავლეებში აძლიერებს ძიების ბუნებრივ წყურვილს და ბიძგს აძლევს სააზროვნო პროცესებს.

ზემოთ აღწერილი პროცესები ძალიან საინტერესო და მნიშვნელოვანია, თუმცა მასწავლებლებისაგან მოითხოვს სასწავლო პროცესის, მიზნების, ინდიკატორების, მეთოდებისა და სტრატეგიების ახლებურ გააზრებას. ეს კი სერიოზული გამოწვევაა. ჩემი პრაქტიკის ნაწილია მუდმივი სიახლეების ძიება, მუდმივი და განუწყვეტელი ორიენტირება განათლების სისტემაში მიმდინარე ცვლილებებზე. ამიტომ საკლასო ოთახი ექსპერიმენტების ატარების ადგილად, აღმოჩენების სივრცედ იქცა.

ერთ- ერთი მნიშვნელოვანი მიმართულება, რაც მესამე თაობის ეროვნულმა სასწავლო გეგმამ მოგვიტანა არის ცნებაზე დაფუძნებული სწავლება. ცოტა სიღრმისეულად ამ თეორიის განცობის შემდეგ გავაცნობიერე, რომ სხვადასხვა საგნის ცნებები ერთმანეთთან გადაჯაჭვულია და ერთ მთლიანს ქმნის. ასე წარმოიშვა ინტეგრირების იდეა.

საკითხი, რომელზეც თქვენი ყურადღების შეჩერებას ვგეგმავ, არის ბუნებისმეტყველებისა და სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების ცნებათა მისაღწევად ერთი სასწავლო აქტივობის გამოყენება. აღნიშნული აქტივობა კი საკლასო ოთახს გასცდა.

წარმოგიდგენთ მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის კავშირს ჩემ მიერ განხორციელებულ აქტოვობებთან

საგანი – ბუნებისმეტყველება

თემა –  ჩემი ქვეყნის ბუნება

სამიზნე ცნებება – სხეული

ინდიკატორი – საქართველოს სასარგებლო წიაღისეულის დანიშნულებაზე მსჯელობა ფიზიკური თვისებების მიხედვით.

საფეხურის საკვანძოო შეკითხვა – რატომ განსხვავდებიან სხეულები თვისებებით და შემადგენელი მასალების/ნივთიერებების მიხედვით? რატომ და როგორ განაპირობებს სხეულის შემადგენელი ნივთიერება მის თვისებებს?

მეორე საგანი – სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება

სამიზნე ცნებები – სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების ტექნიკა

ქვეცნება – ტექნიკა: ხატვა, ძერწვა, აპლიკაცია, კოლაჟი, მოზაიკა, ანაბეჭდი, კონსტრუირება, კომპიუტერული სახატავი პროგრამა და სხვა.

ინდიკატორი – სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების ტექნიკა – მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

• ჩანაფიქრის და იდეის გადმოსაცემად შესაბამისი მასალისა და ტექნიკის შერჩევა და გამოყენება;
• ნამუშევ­არზე საუბრისას, აზრის, იდეების, შთაბეჭდილებების გაზიარება შესაბამისი ტერმინების გამოყენებით.

სამიზნე ცნება – სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების დარგები

ქვეცნება – დარგები: მხატვრობა (ფერწერა, გრაფიკა), ქანდაკება, არქიტექტურა, დეკორატიულ-გამოყენებითი ხელოვნება.

ინდიკატორი – სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების დარგები – მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

• ხელოვნების სხვადასხვა დარგში ნამუშევრების შექმნა;
• ხელოვნების სხვადასხვა დარგის ნიმუშების ამოცნობა და ყოველდღიურ ცხოვრებასთან დაკავშირება, აზრის, იდეების, შთაბეჭდილებების გაზიარება შესაბამისი ტერმინების გამოყენებით.

სტანდარტის შედეგები – სხვადასხვა მასალისა და ტექნიკის შერჩევა და გამოყენება საკუ­თარი ჩანაფიქრის და იდეის განსახორციელებ­ლად. ინდივიდუალური და ერთობლივი ნამუშევ­რის წარდგენა, საუბარი შესაბამისი ტერმინების გამოყენებით   სა­კუ­თარ, თანაკლასელთა ან ცნობილ ხელოვანთა ნამუშევრებზე აზრის, იდეების, შთაბეჭდილებების გასაზიარებლად.

აღნიშნული თემის ფარგლებში მოსწავლეებთან წრმოვადგინე თემა მეთუნეობა. თიხა და მისი მნიშვნელობა საქართველოში. თიხის როლი საზოგადოების განვითარების პროცესში, თიხის, როგორც სამუშაო იარაღის, როგორც საოჯახო სამზარეულოს ნაწილის მნიშვნელობაზე. განვიხილეთ მისი თვისებები. მოვიძიეთ ინფორმაციები თუ სად მოიპოვება თიხა საქართველოში ყველაზე მეტი რაოდენობით და როგორია მისი დამუშავების ეტაპები ბუნებრივი მოპოვებიდან საოჯახო ჭურჭლად ქვეცამდე.

პარალელურად საგანში სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება, ვისაუბრეთ სახვითი ხელოვნების დარგებსა და ტექნიკაზე. გაკვეთილების ციკლი ძალიან საინტერესოდ წარიმართა. ბავშვებმა ძალიან საინტერესო ინფორმაცები მოიპოვეს თიხის შესახებ როგორც მისი მნიშვნელობის, მოპოვების ადგილების, ასევე მისი დამუშავების თვალსაზრისით. მოგეხსენებათ იმერეთში თიხის დამუშავება ბავშვებისთვისაც კი უცხო თემა არაა. თითქმის ყველა ბავშვს აქვს ნანახი თიხის დოქი, ყანწი, ფიალა, ქოთანი, კეცი, ჭური. თუმცა მათთვის ძალიან საინტერესო აღმოჩნდა თიხის დამუშავების პროცესის ვიდეო რგოლების ნახვა. მათი გაკვირვება გამოიწვია იმ ფაქტმა, რომ ასეთი მყარი ჭურჭელი თურმე უნაზესი მასისაგან იქმნება. ასე დაიბადა ზესტაფონის მუნიციპალიტეტის სოფელ შროშაში სტუმრობის იდეა.

ყოველთვის ვაცნობიერებ, რომ სწავლება ცოცხალი პროცესია და ყოველთვის არის შანსი დაგეგმილი აქტივობა აბსოლუტურად სხვა ტიპის აქტივობაში გადაიზარდოს. მთავარი და მნიშვნელოვანია არ დაგვეკარგოს გრძელვადიანი მიზანი, რომელიც მუდმივი ორიენტირია სწავლებისას. ჩემი მიზანი სწორედ საქართველოს სასარგებლო წიაღისეულის დანიშნულებაზე მსჯელობა იყო ფიზიკური თვისებების მიხედვით. ამისათვის კი შროშა საუკეთესო ადგილი აღმოჩნდა.

მოსწავლეები შროშაში საჭირო ცოდნით შეიარაღებულები ჩავიდნენ. სასწავლო ვიზიტი ერრთ-ერთი გლეხის ოჯახში განხორციელდა, რომელიც ეთნო ტურიზმითაა დაკავებული. ბავშვებმა მასპინძელი გააოცეს თავიანთი მსჯელობით, მოპოვებული ინფორმაციით და იმ ცოდნით, რომელიც მათ საკლასო ოთახში ჰქონდათ დაგროვებული. მასპინძელმა მოსწავლეებს დაათვალიერებინა ადგილები, სადაც ხდება თიხის მოპოვება. ბავშვებთან ერთად დაამუშავა და ნივთის გასაკეთებლად მოამზადა თიხის მასა და თავად მოსწავლეებს შესთავაზა მონაწილეობა მიეღოთ ნივთების დამზადების პროცესში. ეს იყო კულმინაციერი ემოცია. ერთმანეთს ცვლიდნენ პატარა თითები და ნაკეთობაზე თავიანთ კვალს ტოვებდნენ. საბოლოოდ მათ მართლაც შთამბეჭდავი შედეგი მიიღეს. ძალიან საინტერესო და ორიგინალური ფორმის ჭურჭელი დაამზადეს.

საკლასო ოთახში ერთობლივი ნამუშევარი საპატიო ადგილას განთავსდა. მოსწავლეებმა წარადგინეს თავიანთი ნახელავი. იმსჯელეს მისი კეთების პროცესზე. ამოციურად ისაუბრეს შროშაში ვიზიტზე და იმ დღეს თითქმის ყველა შეთანხმდა, რომ საქართველო უმდიდრესი ქვეყანაა და თიხის დამუშავება ყველაზე საინტერესო ტექნიკა.

რა მივიღეთ ამ ამ აქტივობით. იყო თუ არა ეს ციკლი კონსტრუქტივისტული, მოვახერხეთ თუ არა სამიზნე ცნებების დამუშავება, გამოვეხმაურეთ და საკუთარი წვლილი ჩავდეთ თუ არა საფეხურის შეკითხვაზე პასუხის გაცემაში და ზოგადად რა მიიღო მოსწავლემ, როგორც ფორმალური ასე არაფორმალური განათლების ნაწილში.

დამეთანხმებით კეთებით სწავლება ყველაზე მეტად გამოირჩევა დამახსოვრების ეფექტით. ვერც ერთი ტიპის აქტივობა, ვერანაირი აღწერა ან ვიდეო რგოლის ჩვენება ვერ ჩაანაცვლებდა იმ პირველად ემოციას, რაც მოსწავლეებს დაეუფლათ თიხის მოპოვების თუ დამუშავების პროცესში. საკლასო ოთახში დაბრუნებულები ერთი ორად მოტივირებულები იყვნენ და ერთმანეთს ეჯიბრებოდნენ საინტერესოდ წარმოედგინათ თავიანთი ნააზრევი და ნამუშევარი. მოსწავლეებმა ემოციასა და შთაბეჭდილებებთან ერთად პრაქტიკულად დაინახეს თუ რა შრომასთანაა დაკავშირებული თითოეული ნივთის შექმნა. მასპინძელი მათ ესაუბრა იმაზეც თუ რა იწვევს ნაკეთობების სხვადასხვა ფერს. აუხსნა და ანახა სხვადასხვა შემადგენლობის ნაზავები. ესაუბრა მათ თითოეულის უპირატესობაზე. ასე პრაქტიკული ნაბიჯებით გაეცა პასუხი საფეხურებრივ შეკითხვას თუ რატომ განსხვავდებიან სხეულები თვისებებით და შემადგენელი მასალების/ნივთიერებების მიხედვით? რატომ და როგორ განაპირობებს სხეულის შემადგენელი ნივთიერება მის თვისებებს?

კონსტრუქტივიზმი სწორედაც რომ ნასწავლ და ნაცნობ მასალაზე ახლის დაშენებას გულისხმობს. კეთებით სწავლა, ინტეგრირებულად საგნების სწავლება, ცხოვრებისეულ და პრაქტიკულ სიტუაციებზე დაკვირვება არის ის გასაღები რასაც ცოდნის მესამე სახე – პირობისეული ანუ ფუნქციური ცოდნა გულისხმობს. გრძელლვადიან მიზანზე ორიენტირება კი ერთიორად ზრდის სწავლების შედეგებს.

სწავლების ახლებური გააზრება ფორმალური (საგაკვეთილო) და არაფორმალური (კლასგარეშე) კომპონენტების გამოყენებით თითოეულ მოსწავლისთვის მრავალფეროვან საგანმანათლებლო გამოცდილების შექმნას გულისხმობს. პრაქტიკაში განახორციელებული კონკრეტული მაგალითები კი მყარი და დინამიკური ცოდნის მაკონსტრუირებელი და კომპლექსური აზროვნების განმავითარებელი სასწავლო პროგრამის შეუცვლელი ნაწილია.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ზოგადი განათლების რეფორმის ხელშეწყობა

https://mes.gov.ge/uploads/files/zogadi-ganatlebis-xelshecyoba.pdf

2. მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმა
3. მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის საგნობრივი გზამკვლევები

(პირველი ნაწილი)

 „განათლება, რომელიც ერთმანეთისგან არ განასხვავებს კარგსა და ცუდს, ითვისებს ერთს და თვალს ხუჭავს მეორეზე – სიმახინჯეა“.

მაჰათმა მოჰანდას განდი (1869-1948) – ადვოკატი, მოაზროვნე, ინდოეთის ანტიკოლონიური, ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის წინამძღოლი

 „მცირე ცოდნა ჭიქაში ჩასხმულ წყალს ჰგავს: გამჭვირვალესა და სუფთას; ღრმა ცოდნა კი ზღვის წყალია: მუქი, იდუმალი და გაუმჭვირვალი“.

რაბინდრანათ თაგორი (1861-1941) – ინდოელი მწერალი და ფილოსოფოსი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ლიტერატურაში

დასაწყისი

ძველ დროს ინდოეთში განათლების სისტემა „გურუკულას“ წესებს ემყარებოდა. ამ დროს ნებისმიერი, ვისაც სწავლა სურდა, მასწავლებელთან (ინდ. გურუსთან) მიდიოდა და სთხოვდა მისთვის ესწავლებინა. თუ გურუ მოსწავლეს დათანხმდებოდა, მაშინ მოსწავლე გურუსთან რჩებოდა და მონაწილეობას იღებდა მასწავლებლის ოჯახის ცხოვრებაში. ასეთი წესი მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის ძლიერ კავშირს წარმოშობდა და ამავე დროს, მოსწავლე ყველაფერს სწავლობდა სახლის (ოჯახის) მეურნეობის გაძღოლისა და მოვლა-პატრონობის შესახებ. გურუ ახალგაზრდას ასწავლიდა ყველაფერს, რაც ბავშვს სურდა, სანსკრიტიდან (ჰინდუთა ძველი ენა და დამწერლობა) და წმინდა წერილებიდან დაწყებული, მათემატიკითა და მეტაფიზიკით დამთავრებული. მოსწავლე მასწავლებელთან იმდენ ხანს რჩებოდა, რამდენიც მას სურდა, ან მანამდე, სანამ გურუ მას ყველაფერს ასწავლიდა. გურუკულას წესებით სწავლება მჭიდროდ იყო დაკავშირებული ბუნებასთან და ცხოვრებასთან და არ შემოიფარგლებოდა მხოლოდ ინფორმაციის დაზეპირებით.

სასკოლო სისტემა ინდოეთში (ინგლისური ენის გამოყენების ჩათვლით) ბრიტანულ კოლონიზაციასა და ლორდ თომას ბებინგტონთან (ინგლისელი ისტორიკოსი, დიპლომატი და სახელმწიფო მდივანი, ბარონი მაკოლეი) ერთად გაჩნდა, დაახლოებით 1830-იან წლებში. სასკოლო სასწავლო კურიკულუმი შემოფარგლული იყო „თანამედროვე“ საგნებით, როგორებიც იყო „მეცნიერება“ და „მათემატიკა“, ხოლო ისეთი დისციპლინები, როგორებიცაა მეტაფიზიკა და ფილოსოფია, ბრიტანელების მიერ არასაჭიროდ იქნა მიჩნეული. სწორედ ლორდ ბებინგტონს ეკუთვნის გამოთქმა „გამოყენებადი სწავლება“ (useful learning), რომლითაც მან ხაზი გაუსვა იმდროინდელი „ევროპული განათლების“ შეუდარებელ უპირატესობას, ინდოელთა (მისი სიტყვებით) „წარმოსახვით შრომებთან“ შედარებით (აქ საუბარია უძველეს ვედურ ლიტერატურაზე, ვედებზე, ბრაჰმანასა და უპანიშადებზე, რომლებიც ძვ. წელთაღრიცხვის 1500-დან – ახალი წელთაღრიცხვის მე-7 საუკუნემდე პერიოდია აღწერილი სანსკრიტზე დევანაგარის ანბანით, ლ.ა.). გარდა სანსკრიტული ტექსტებისა, ინდოეთის სუბ-კონტინენტზე უძველესი დროიდან არსებობს ბენგალური, ტამილური, ტელუგუს, გუჯარათის, კანანდას, პალის ენებზე დაწერილი რელიგიური და ფილოსოფიური ტექსტები, რომელთა გამოყენება და გათვალისწინება ინდური განათლების სისტემაში ბრიტანული კოლონიალიზმის პირობებში თითქმის არ მომხდარა.

ქედმაღალი ინგლისელი ლორდის სიტყვებით, ინდოელთა „წარმოსახვითი“ ცოდნა არაფერს წარმოადგენდა ევროპელთა „ფაქტებით გამყარებულ“ ცოდნასთან შედარებით. ლორდი ბაბინგტონის ანგარიშის შემდეგ ბრიტანეთის კოლონიაში (ინდოეთში) „სასკოლო ენად“ ინგლისური განისაზღვრა, რადგან ლორდის აზრით, სანსკრიტზე, სპარსულ ან არაბულ ენებზე შეუძლებელი იყო ინდოეთის სუბ-კონტინენტის მცხოვრებლებისთვის „გამოყენებადი განათლების“ გადაცემა. კოლონიური საგანმანათლებლო რეფორმის შემდეგ, მთელმა სასკოლო სწავლებამ ეზოდან საკლასო ოთახებში გადაინაცვლა და კავშირი ბუნებასთან გაწყდა… იგივე დაემართა მჭიდრო კავშირს მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის.

საბოლოოდ, საშუალო სასკოლო განათლების პირველი საბჭო ინდოეთში 1921 წელს უტარ-პრადეშში (ახალ ინდოეთის ერთ-ერთი შტატი) შეიქმნა. სწორედ ამ საბჭოს მეშვეობით დაიწყო სასკოლო განათლების პირველი ინფრასტრუქტურის შექმნა ცენტრალური ინდოეთის პროვინციებში. მოგვიანებით, 1929 წლიდან დაწყებული, რამდენიმე ასეთივე საბჭო შეიქმნა ინდოეთის სხვა შტატებშიც.

აღსანიშნავია, რომ 1952 წელს (ინდოეთის ბრიტანული მმართველობიდან განთავისუფლების შემდეგ) აღნიშნული საბჭოები კონსტიტუციით გაუქმდა და ჩანაცვლებულ იქნა საშუალო განათლების ცენტრალური საბჭოთი, რომელიც მთელი ინდოეთის მასშტაბით განაგებდა სასკოლო საქმიანობას (პროგრამები, კურიკულუმი, საგნობრივი სახელმძღვანელოები და საგამოცდო წესები).

დამოუკიდებელი ინდოეთის ახალი მთავრობის ერთ-ერთ მთავარ მიზანსა და ოცნებას წარმოადგენდა 6-14 წლის ბავშვებისთვის უნივერსალური, სავალდებულო განათლების სისტემის შექმნა. ეს მიზანი დღეს ინდოეთის კონსტიტუციაშია აღნიშნული და საშუალო განათლება ყოველი ინდოეთის მოქალაქის ფუნდამენტური უფლებაა. პრობლემების, საჭირო კვალიფიციური პერსონალისა და ქვეყნის სხვა თავისებურებებიდან გამომდინარე, საშუალო განათლების სისტემაში არსებული პრობლემები კვლავ მძიმეა. ასევე პრობლემად მიიჩნევა განათლებისთვის გამოყოფილი სახსრების სიმცირე, რომელიც ინდოეთის მშპ-ს მხოლოდ 4.3%-ს შეადგენს, რაც საკმაოდ დაბალი მაჩვენებელია (შედარებისთვის 2006-2020 წლების საშუალო მონაცემები ქვეყნების მიხედვით: კუბა – 12.8%, ნამიბია – 9.4%, ბოტსვანა – 8.4%, ისლანდია – 7.7%, შვედეთი – 7.2%, ფინეთი -6.6%, ყირგიზეთი – 6.2%, აშშ – 6.1%, გერმანია – 4.7%, აზერბაიჯანი – 4.3%, რუსეთი – 3.7%, საქართველო – 3.6% (2021), თურქეთი – 3.4%, სომხეთი -2.8%, წყარო: მსოფლიო ბანკის მონაცემები, 2022 )

ინდოეთის სასკოლო სისტემა

დღეს ინდოეთი ოცდარვა შტატად და ე.წ. შვიდ „საკავშირო ტერიტორიად“ არის დაყოფილი. ყოველ შტატს თავის მიერ არჩეული მთავრობა ჰყავს, ხოლო საკავშირო ტერიტორიებს ინდოეთის ცენტრალური მთავრობა მართავს, თითოეულ ასეთ ტერიტორიაზე პრეზიდენტის მიერ დანიშნული ადმინისტრატორის მეშვეობით (ანდამანისა და ნიკობარის კუნძულები, ლადაკჰი, ჯამუ და ქაშმირი, ქ. დელი, ჩანდიგარჰი და რამდენიმე სხვა ერთეული).

ინდოეთის კონსტიტუციის თანახმად, სასკოლო განათლების შეთავაზება ადრე შტატების კომპეტენცია იყო. 1976 წელს ეს სისტემა შეიცვალა და ამჟამად, განათლების პროგრამებისა და პოლიტიკის შეთავაზება-განსაზღვრა ინდოეთის მთავრობის მიერ ხდება, თუმცა შტატებს პროგრამების განხორციელებაში დიდი თავისუფლება აქვს მინიჭებული.

ამავე დროს პოლიტიკისა და პროგრამების ეროვნულ დონეზე წარდგენის შემდეგ, მონიტორინგისა და განვითარების ფუნქციები ენიჭება განათლების ცენტრალურ სამეთვალყურეო საბჭოს (The Central Advisory Board of Education), CABE-ს.

გარდა ამისა, ინდოეთში არსებობს ეროვნული მასშტაბის ორგანიზაცია – განათლების კვლევისა და სწავლების ეროვნული საბჭო-National Council for Educational Research and Training (NCERT), რომელიც გადამწყვეტ როლს თამაშობს ეროვნული ჩარჩო-კურიკულუმის შემუშავებაში.

თითოეულ შტატს ჰყავს NCERT-ის საშტატო საბჭო – SCERT, რომელიც უშუალოდ სთავაზობს შტატის განათლების განყოფილებას, განათლების სტრატეგიას, კურიკულუმებს, პედაგოგიურ სქემებსა და შეფასების მეთოდოლოგიას. ამ დროს შტატებს ენიჭებათ თავისუფლება პროგრამების განხორციელებისას.

კონსტიტუციით და რამდენიმე სამთავრობო აქტითა და პროგრამით, ინდოეთის მთავრობას აღებული აქვს ვალდებულება, უზრუნველყოს უფასო და სავალდებულო საშუალო განათლება თოთხმეტ წლამდე ასაკის ყველა ბავშვისთვის. მთავრობა ასევე იღებს ვალდებულებას სამიზნე მაჩვენებლად ჰქონდეს მშპ-ს 6%-ის ოდენობის თანხის მიმართვა განათლებაზე, რომლიდანაც თანხის ნახევარი საშუალო განათლებაზე უნდა დაიხარჯოს.

ინდოეთის სასკოლო სისტემა ოთხდონიანია: ქვედა პირველადი (6-დან 10 წლამდე), ზედა პირველადი (11-დან 12 წლამდე), ზედა დონის (13-დან 15 წლამდე) და ზედა დონის მეორადი (17-18 წელი). ქვედა პირველადი სკოლა დაყოფილია ხუთ „სტანდარტად“, ზედა პირველადი – ორ სტანდარტად, ზედა დონის – სამ სტანდარტად და ზედა მეორადი – ორ სტანდარტად.

მოსწავლეები ვალდებულნი არიან ისწავლონ საერთო პროგრამით (გარდა რეგიონული ცვლილებებისა მშობლიურ ენებზე), საშუალო სკოლის ყველა დონის დამთავრებამდე. გარკვეული დოზით შესაძლებელია სპეციალიზაცია ზედა მეორად დონეზე. მოსწავლეები მთელი ქვეყნის მასშტაბით ვალდებულნი არიან, ისწავლონ სამი ენა (ინგლისური, ჰინდი და მშობლიური ენა), გარდა იმ რეგიონებისა, სადაც ჰინდი მშობლიურია. ასევე არსებობს რამდენიმე მნიშვნელოვანი წესი, რომელსაც ქვემოთ გთავაზობთ:

ინდოეთში, სასკოლო განათლების სამი ტიპი არსებობს. ამათგან ორის კოორდინაცია ხდება ეროვნულ დონეზე, საშუალო განათლების ცენტრალური საბჭოს – Central Board of Secondary Education, CBSE-ის მიერ, რომელთაგან ერთი განკუთვნილი იყო ცენტრალური მთავრობის მომსახურეთა ბავშვებისთვის, რომლებიც პერიოდულად სხვადასხვა შტატში გადაჰყავდათ, მათი მშობლების საქმიანობიდან გამომდინარე. ამ ტიპის „ცენტრალური სკოლების“ (ინდ. Kendriya Vidyalayas) გარკვეული რაოდენობა შეიქმნა ქვეყნის ყველა ცენტრალურ და მსხვილ ურბანულ რეგიონში და მათი პროგრამა და მუშაობის გრაფიკი ისე შემუშავდა, რომ ნებისმიერ მოსწავლეს შესძლებოდა ასეთი „ცენტრალური“ტიპის ერთი სკოლიდან მეორეში გადასვლა, სხვადასხვა შტატსა თუ ქალაქში – ამ სკოლების სასწავლო პროგრამები ერთმანეთთან სრულ შესაბამისობაში იყო.

ამ სკოლებში საგნების ერთი ჯგუფის (სოციალური საგნები – ისტორია, გეოგრაფია და სამოქალაქო სწავლება) სწავლება ყოველთვის ჰინდიზე მიმდინარეობს, ხოლო სხვა საგნებისა – ინგლისურად. აქ (Kendriya Vidyalayas) შესაძლებელია სხვა ბავშვების მიღებაც (თავისუფალი ადგილების არსებობის შემთხვევაში). საგნების ყველა წიგნი NCERT-ის მიერ არის დაწერილი, სერტიფიცირებული და გამოცემული. გარდა მთავრობის მიერ მართული ამ სკოლებისა, CBSE-ის დადგენილ წესებს ემორჩილება ზოგიერთი კერძო სკოლაც, თუმცა მათ აქვთ უფლება სხვა საგნობრივი სახელმძღვანელოები გამოიყენონ და ჰქონდეთ სხვა სასწავლო გრაფიკი. CBSE, გარდა ინდოეთისა, სწავლების ამ წესს იყენებს მსოფლიოს 21 ქვეყანაში არსებულ 141 სკოლაში, სადაც ინდური წარმოშობის მოსწავლეები იღებენ განათლებას.

მეორე, ე.წ. „ცენტრალური სქემის“ მქონე სკოლების ტიპს წარმოადგენს სკოლა საშუალო განათლების ინდური სერტიფიკატით – Indian Certificate of Secondary Education (ICSE). ეს სისტემა შემუშავდა 1952 წელს არსებული კოლონიური წარსულის Cambridge School Certificate-ის შესაცვლელად.

მისი იდეა იყო ის, რომ კემბრიჯის სკოლის სასერტიფიკატო გამოცდები ჩაენაცვლებინათ საერთო ინდური გამოცდებით (All India Examination).

საბოლოოდ, დამამთავრებელი სასერტიფიკაციო გამოცდების წესმა მიიღო სახე, რომელიც დამტკიცდა დელის სასკოლო განათლების აქტით და შეიქმნა საშტატო ერთეული, რომელიც ჩაატარებდა საყოველთაო სასკოლო გამოცდებს. დღეს კერძო სკოლების უმეტესობა დაკავშირებულია ამ საბჭოს მიერ შემუშავებულ სისტემასთან. ეს სკოლები ძირითადად კერძოა და ემსახურება მდიდარ ინდოელთა ოჯახების შვილების საჭიროებებს.

ზოგადად, ორივე, CBSE და ICSE საბჭოების ფუნქციაა ქვეყნის მასშტაბით საყოველთაო სასკოლო გამოცდების ჩატარება მათ მიერ შემუშავებული წესებით. ეს გამოცდები ტარდება ორჯერ, სასკოლო სწავლების მე-10 და მე-12 წლის შემდეგ (ზედა მეორადი სკოლა). ჩვეულებრივ, მე-11 კლასში მიღება დამოკიდებულია საყოველთაო სასკოლო გამოცდების შედეგებზე. ეს ბუნებრივია, დიდი წნეხს წარმოადგენს მოსწავლეებისთვის, თუმცა ჯერჯერობით სწავლების მე-11 წელს გამოცდები ჯერ კიდევ ძალაშია.

(სტატია ეყრდნობა დოქტორი ვ. სასი კუმარის/Dr. V. Sasi Kumar ნაშრომებს)

ფიქრი ადამიანის ის თვისებაა, რომლითაც ის განსხვავდება ყველა დანარჩენი ცოცხალი არსებისაგან. ეს საკმაოდ რთული პროცესია. კიდევ უფრო რთულია საკუთარი ფიქრების სწორად და ნათლად გადმოცემა. მაგრამ მიზანი მიღწევადია, რადგან არსებობს მიდგომები, წესები, “გასაღებები” და კანონებიც კი, რომლებიც გვეხმარებიან, ჩვენი მოსაზრებებიდან გონივრულად ავაგოთ მსჯელობები, ტექსტები.

• და მაინც რა არის ფიქრი?
• რა ნიშნებით გამოირჩევა აზროვნების ეს ტიპი?
• რაშია მისი განსაკუთრებულობა?
• როგორიამისი აგებულება?
• როგორია მისი მთავარი კითხვები?

ფიქრი ადამიანის გონებაში მიმდინარე უხილავი პროცესია, რომელიც მნიშნელოვანი ინსტრუმენტია ტექსტის გაგება- გაზრებისათვის.   ფიქრი იგივე სიტყვაა, რომელიც მხოლოდ შენ გესმის, სანამ გაახმოვანებ, სანამ სხვას გაუზიარებ.

მნიშვნელოვანია მოსწავლეებს “ვასწავლოთ ფიქრი” და ამის  საუკეთესო საშუალებაა  მასწავლებლის მიერ ფიქრის მოდელირება – ,, ხმამაღალი ფიქრის მეთოდი“.  იგი  გამჭვირვალეს ხდის კოგნიტურ პროცესებს. გაკვეთილებზე მასწავლებლის მიერ ხმამაღალი ფიქრის დემონსტრირება ფრიად საინტერესო პროცესია მოსწავლეთათვის; განსაკუთრებით, თუ ეს პროცესი პაუზებით კითხვის დროს მიმდინარეობს. ხოლო თუ მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს შემდეგი პაუზების დროს თვითონ გააგრძელონ ხმამაღლა ფიქრი, მაშინ ისინი აცნობიერებენ ამ სტრატეგიის მნიშვნელობას და ასიტყვებენ თავიანთ ფიქრებს, განცდებს,   ,,აგემოვნებენ“  წაკითხულის გაგების პროცესს.

მოსწავლის ხმამაღალი ფიქრი ანელებს კითხვის პროცესს და მასწავლებელს ეხმარება დააკვირდეს მოსწავლის გააზრების პროცესს,  თუ რამდენად სწორი და ლოგიკურია ის. აქვე იბმება ძაფები ფიქრს, კითხვასა და წერას შორის. ამავდროულად, მოსწავლე ხდება ეფექტური მოდელი მეორე მოსწავლისთვის.  ხმამაღალი ფიქრის მეთოდის გამოყენება დადებითად აისახება მოსწავლის შედეგებზე.

ხმამაღალი ფიქრის მეთოდით მოდელირება ეფექტურად შეიძლება გამოიყენო ნებისმიერ გაკვეთილზე. წარმოგიდგენთ ხმამაღალი ფიქრის გამოყენების ნიმუშებს ქართულისა და მათემატიკის გაკვეთილებზე დაწყებით კლასებში:

იაკობ გოგებაშვილი – მეზობლები

ერთხელ ივანეს ცხენი მეზობლის ყანაში გადავიდა. მეზობელი გაბრაზდა, დაიჭირა ცხენი და პატრონს ზარალი ერთი სამად გადაახდევინა.

გავიდა რამდენიმე დღე. ახლა იმ მეზობლის ხბო გადმოვიდა ივანეს ბოსტანში და მწვანილი სულ გაუოხრა.

ივანემ დაიჭირა ხბო, მიუყვანა მეზობელს და უთხრა: – აი შენი ხბო, ჩემი ბოსტნიდან მოგიყვანე. ჩაიბარე, მეზობლებს ჩხუბი არ შეგვშვენისო .

გაახსენდა მეზობელს თავისი საქციელი, შერცხვა და ივანეს გადახდილი ფული უკანვე დაუბრუნა.

ბავშვებო, დღეს მე გამოგზაურებთ ჩემი ფიქრების სამყაროში, დაგანახებთ, რა ხდება ჩემს გონებაში, როცა მე ვიწყებ კითხვას. ყველა კარგი მკითხველი სათაურზე ფიქრით იწყებს კითხვას.

              მათემატიკის გაკვეთილზე ხმამაღალი ფიქრის  მეთოდის გამოყენებისას  მასწავლებელს ზედაპირზე ამოაქვს რთული სააზროვნო პროცესები. იგი მოსწავლეებს უჩვენებს, რომ პრობლემის/ამოცანის გადასაჭრელად შეიძლება დასჭირდეს ერთზე მეტი ნაბიჯის განხორციელება, რამდენიმე ოპერაციის თანმიმდევრულად  შესრულება, და თუ ის ამას მასწავლებლის მსგავსად განახორციელებს, ამოცანის ამოხსნა სულაც არ იქნება მისთვის შეუძლებელი  და მიუწვდომელი.

მნიშვნელოვანია, მასწავლებელი ხმამაღლა ფიქრისას განიხილავდეს რამდენიმე ალტერნატიულ გზას, ან რაიმეს დაშვებას, რომლის გამორიცხვაც შეიძლება  გზადაგზა მოუხდეს.

ხმამაღალი ფიქრის სტრატეგია ეფექტურად შეიძლება გამოიყენონ სხვადასხვა საგნის მასწავლებლებმა, ასევე,  შესაძლებელია მასალის ვიზუალიზება ტექნოლოგიების გამოყენებით,  რაც კიდევ უფრო  გაუადვილებს მოსწავლეებს მიღებული ინფორმაციის გაგება-გააზრებას.

განათლების სფეროში მიმდინარე ზოგადი განათლების რეფორმის ფარგლებში, უკვე რამდენიმე წელია აქტიურადაა ჩართული ყველა მასწავლებელი.  შემოვიდა ახალი მიდგომები, ცნებები, ტერმინები. განხორციელდა უამრავი კომპლექსური დავალება ყველა საგანში, რომელთა შედეგების შესახებ ჩატარდა და კვლავ ჩატარდება სამუშაო შეხვედრები და კონფერენციები. პრაქტიკამ აჩვენა, რომ ყველაზე პრობლემური, თემის დამუშავების დასკვნითი ეტაპი – გასიტყვებაა. გამომდინარე იქიდან, რომ, პროდუქტის შექმნისა და წარდგენისშემდგომი აუცილებელი განმავითარებელი შეფასება, ყველა მოსწავლემ თანაბრად უნდა მიიღოს, ამის სრულფასოვნად განხორციელება კი, თითქმის შეუძლებელია.

აღნიშნული პრობლემის ერთგვარი ეფექტური გამოსავალი გასიტყვების არა ვერბალურად, არამედ წერით გადმოცემაა, მით უფრო, რომ წერით აზრის თანმიმდევრულად გადმოცემის უნარის განვითარება, არანაკლებ მნიშვნელოვანია სწავლების პროცესში. აქედან გამომდინარე, კომპლექსური დავალების პროდუქტად ესე, ანუ თხზულების დაწერა ძალიან მომგებიანია. პროცესი უნდა განხორციელდეს გაკვეთილზე, დავალების ხანგრძლივი და ღრმა დამუშავების დასკვნით გაკვეთილზე და შესაბამისად, ამ სამუშაოზე შემაჯამებელი სამუშაოს კვალიფიკაციის მინიჭებაც, უფრო სამართლიანი იქნება.

ქვემოთ წარმოდგენილია კომპლექსური დავალება – ფერმენტების „ფაბრიკა“

ერთი ნიმუში, თემაზე: საჭმლის მომნელებელი სისტემა. კლასი მე-8.

საკვანძო კითხვა: როგორ წარმოვადგინო  ესეს  საშუალებით,   საჭმლის მომნელებელი სისტემის აგებულება და მნიშვნელობა?

სამიზნე ცნებები: სტრუქტურა და ფუნქცია

                                სასიცოცხლო თვისებები

                                კვლევა

პირობა:

წარმოიდგინე, რომ  პაწაწინა ფერმენტი ხარ, სახელად ,,ამილაზა’’, რომელიც საჭმლის გადამამუშავებელ ფაბრიკაში მუშაობს. შენთან ერთად მუშაობენ შენი მეგობარი ფერმენტებიც (მაგ ,ლიპაზა, პროტეაზა და სხვები). ისინი თავდაუზოგავად შრომობენ, რომ საკვები ზედმიწევნით კარგად გადამუშავდეს. გაეცანი საჭმლის მომნელებელი სისტემის აგებულებასა და ფუნქციებს, კვების თავისებურებას, გაეცანი    საჭმლის მომნელებელ სისტემაზე დამატებითი ინფორმაციას და  აღწერე  ერთი სამუშაო დღე საკვების მიღებიდან მის საბოლოო გადამუშავებამდე. აღწერა წარმოადგინე თხზულების სახით.

თხზულებაში ხაზგასმით წარმოაჩინე:

• რა ნაწილებისაგან შედგება საჭმლის მომნელებელი ტრაქტი? (სტრუქტურა და ფუნქცია.მკ.წ.1)
• როგორია საჭმლის მომნელებელი სისტემის აგებულების თავისებურება? (სტრუქტურა და ფუნქცია.მკ.წ.1)
• როგორ შეესაბამება საჭმლის მომნელებელი სისტემის სტრუქტურა მის ფუნქციას? (სტრუქტურა და ფუნქცია.მკ.წ.1)
• რატომ ითვლება კვება სასიცოცხლო თვისებად? (სასიცოცხლო თვისება. მკვ.წ.1)
• რატომ არის მნიშვნელოვანი დაბალანსებული კვება ადამიანის ჯანმრთელობისთვის? (ჯანმრთელობა და დაავადება. მკვ.წ.4)

მოსწავლის ნამუშევარი.       

გამარჯობა, მე ფერმენტი ვარ, სახელად ამილაზა. ვცხოვრობ პირის ღრუში, კერძოდ, ენისქვეშა, ყბისქვეშა და ყბაყურა ჯირკვლებში. მყავს პატარა ოჯახი, რომელსაც მეორენაირად ,,ნერწყვი“ ჰქვია. ოჯახში ყველას ჩვენ-ჩვენი ფუნქცია გვაქვს გადანაწილებული: დედას წყალს ვეძახით, ის ჩვენი ოჯახის ძირითად საყრდენს წარმოადგენს და ყველაზე დიდი წილი (98%) სწორედ მისია ნერწყვში. მამა ლიზოციმია. ის ჩვენ და ადამიანის ორგანიზმს იცავს საკვებიდან შემოღწეული არასასურველი ბაქტერიებისგან და შლის მათ კედელს. ჩემს პატარა ძმას კი – მუცინი ჰქვია. ის ნერწყვს სიბლანტეს ანიჭებს, რისი მეშვეობითაც დარბილებულ საკვებს ხახაში გადასვლისას უმცირდება ხახუნის ძალა.

პირის ღრუში გვყავს მეგობრებიც. მათ კბილები ჰქვიათ. ისინი სამსართულიან ,,კორპუსებს“ წარმოადგენენ. პირველი და მეორე სართულები არ ჩანს, რადგანაც მათ ღრძილი ფარავს. პირველ სართულს ფესვი ჰქვია, მეორეს ყელი, ხოლო მესამეს, რომელსაც ჩვენ ვხედავთ – გვირგვინი. ამ სართულებს მაცხოვრებლებიც ჰყავთ, რომლებიც მეტად პრეტენზიულები გახლავთ. ისინი სისხლძარღვებსა და ნერვულ დაბოლოებებს წარმოადგენენ და პულპებს ვეძახით.

სწორედ აქ, პირის ღრუში ხდება საკვების მექანიკური დამუშავება, ნერწყვით დასველება და ნახშირწყლების დაშლა ტრისაქარიდებად და დისაქარიდებად (ნახშირწყლებს მე ვშლი, ხშირად ვიკვეხნი კიდეც ამ ფუნქციისა და უნარის გამო.). ამის შემდეგ, საკვები მიემართება საყლაპავისკენ, სადაც პერისტალტიკით მიემართება კუჭისკენ.  აქ მოხვედრა ყველაზე ნაკლებად მიყვარს, რადგანაც აქ მჟავა გარემოა, მე კი თავს კომფორტულად მხოლოდ ტუტე გარემოში ვგრძნობ. აქ, კუჭში ხდება ცილების დაშლა. ეს პროცესი ჩემი ნაცნობი პროტეაზა – პეფსინის მეშვეობით ხდება. მარილმჟავა პეფსინს ააქტიურებს, ,,ააგიზგიზებს“ და ისე ,,დაერევა“ ხოლმე გაცელქებული პეფსინი ცილებს.   ოღონდ, არც ცილები იშლება აქ ბოლომდე.

მას შემდეგ, რაც პროტეაზები გულს იჯერებენ ცილების ,,წვალებით“, გადამუშავებული საკვები მიემართება თორმეტგოჯა ნაწლავში. აქ იწყება ყველაზე ჭირვეული ორგანული ნივთიერების –  ცხიმის დაშლა, ანუ ემულგირება. ამას ნაღვლის  წვენი გააკეთებს.  თორმეტგოჯაში ცხიმის დაშლის პროცესში მონაწილეობს პანკრეასის წვენიც. ეს პროცესი ყველაზე მეტად მიყვარს. აქ ჩვენ ვეცნობით უამრავ ფერმენტს, გავდივართ ბევრ საინტერესო გზას და ბევრი მილით გვესხურება სხვადასხვა წვენი და ფერმენტი. აქ ისევ ტუტე გარემო იქმნება, ამიტომ მე ისევ გავაქტიურდები და ნახშირწყლების მოკლე ფრაგმენტებს უკვე გლუკოზამდე დავშლი.                                                                                                                როდესაც ნივთიერებების გარდაქმნა დასრულდება, საკვების მასა მიემართება წვრილი ნაწლავებისკენ, სადაც ხდება საჭირო ნივთიერებების შეწოვა ხაოებით. ის ერთგვარი ხალიჩასავით აკრავს ნაწლავს შიგნიდან და მასში გავლისას ცოტა ,,გვეღუტუნება“ კიდეც. რადგანაც ყველა ნივთიერება სასარგებლო არაა და მათი სისხლში გაწოვა ორგანიზმს კარგს არაფერს მოუტანს, ღვიძლი ახერხებს და ამ არასასურველ ნივთიერებებს უვნებლად გარდაქმნის. ამ პროცესს დეტოქსიკაცია ეწოდება. ღვიძლის ამ თვისების გამო, ყველა მისი მადლიერი ვართ. წვრილი ნაწლავების შემდეგ, საკვები პერისტალტიკით გადადის მსხვილ ნაწლავებში. აქ არ ხდება აქტიური გარდაქმნები, თუმცა წარმოიქმნება ვიტამინები, რადგან მუშაობას იწყებენ სასარგებლო ბაქტერიები. სულ ბოლოს, ნარჩენები გამოიდევნება ორგანიზმიდან, რასაც დეფეკაცია ჰქვია.

პროცესების სრულყოფილი წარმართვისთვის, ჩვენ გვჭირდება დაბალანსებული კვება, საჭირო რაოდენობით ცილები, ცხიმები (ლიპიდები), ნახშირწყლები, მინერალური მარილები და ყველაზე მთავარი – წყალი!  როდესაც ადამიანი არ გვაწვდის საკმარის საკვებს, ან თუნდაც არასწორი შეფარდებით იღებს ორგანულ ნივთიერებებს, ამ დროს ჩვენ, ორგანიზმის მაცხოვრებლები ვცდილობთ, რომ სხვადასხვა გზით მივახვედროთ ადამიანს, რომ ჩვენ გასაჭირში ვართ და დასახმარებლად ,,რაზმი“ გამოგზავნოს, რომელიც ხშირად ვიტამინის პატარა აბებია-ხოლმე. ისინი ბიოლოგიურად აქტიური, ძალიან ცელქი ნივთიერებებია. როგორც კი ორგანიზმში მოხვდებიან, მაშინვე აქტიურდებიან და მალევე გაიცნობენ, დაუახლოვდებიან ხოლმე ყველას.

ცოტა ხნის წინ, ჩემი მეზობელი კბილები იყვნენ შეუძლოდ. რადგანაც მათ არ მიეწოდებოდათ საკმარისი ოდენობის C ვიტამინი. ამ დროს ძვლები ხშირად ტირიან და წუწუნებენ ხოლმე.                                                                                                                                 ადამიანის ორგანიზმს ესაჭიროება ენერგია იმისთვის, რომ გადაადგილდეს, შეასრულოს მუშაობა, რაც პირდაპირკავშირშია არსებობის უნართან. ამ ენერგიას კი სწორედ რომ, მიღებული საკვების დაჟანგვით ვიგებთ, ასე რომ, მოვუწოდებდი ადამიანებს, ჯანმრთელობა მათი ინტერესებისა და მიზნების ყველაზე პირველ საფეხურზე მოაქციონ!

თამარ იორდანიშვილი.

მე-8-ბ კლასი.

დასკვნა – აღნიშნული თხზულება სრულად მოიცავს პირობაში მოცემულ კრიტერიუმებს. მათი შეფასების რუბრიკებად გამოყენება, ასევე, საშუალებას იძლევა მოსწავლე შეფასდეს განმსაზღვრელი  შეფასებით.  აგრეთვე უნდა ითქვას, რომ ესეს დაწერა საბუნებისმეტყველო საგნებში ავითარებს შემოქმედებით უნარებს და კიდევ უფრო შესაძლებელს ხდის საგანთაშორისი ინტეგრირების გაგებას, რაც კარგად ჩანს კიდეც აქ წარმოდგენილ მოსწავლის ნამუშევარში.

პედაგოგი ყოველთვის ოროენტირებული უნდა იყოს, რომ მოსწავლეებში გაზარდოს მოტივაცია, ინტერესი და ჩართულობა. მიმაჩნია რომ,  ციფრული ტექნოლოგიები ჩვენი მომავალი თაობისთვის  ძირითად ინტერესის სფეროს წარმოადგენს, ამიტომ ვთვლი, რომ ელექტრონული რესურსების შექმნა და მისი გამოყენება საგაკვეთილო პროცესში არამარტო სახალისოა მოსწავლეებისთვის, არამედ ამ დროს შეძენილი ცოდნა დიდხანს ამახსოვრდებათ მოსწავლეებს, რაც საწინდარია მყარი და საფუძვლიანი განათლების. პედაგოგის მიზანიც ხომ ესაა, რომ მოსწავლეს საშუალება მისცეს  პროცედურული ცოდნა გადააქციოს პირობისეულად.

ელექტრონული რესურსები შედგენილი მაქვს wordwall.net პროგრამაში, მოსწავლესთვის ძალზედ ადვილად  გასაგები ინსტრუქციით, ასევე აქტივობის დასრულებისთანავე მოსწავლე ამოწმებს საკუთარ ნამუშევარს და არასწორი პასუხის შემთხვევაში შეუძლია კიდევ სცადოს.

ჩემს მიერ წარმოდგენილი ელექტრონული რესურსები მასწავლებელს შეუძლია გამოიყენოს, როგორც ახალი მასალის ახსნის დროს, ასევე ცოდნის განმტკიცების ფაზაზე და მასალის შეჯამების დროს.

რესურსი 1.   ცხოველური უჯრედი        კლასი- 10

ეს რესურსი  განკუთვნილია მეათე კლასის მოსწავლისათვის. ის ითვალისწინებს ცხოველი უჯრედის ვიზუალური მასალაში  სტრუქტურების ამოცნობასა და მის დაკავშირებას ფუნქციებთან. მოგეხსენებათ, რომ იმას რასაც მოსწავლე თვალით ვერ ხედავს უჭირს აღქმა და დამახსოვრება, ჩვენ თუ ამ სახით მივაწვდით მასალას, ვფიქრობ, რომ სახალისოც იქნება და ადვილად დასამახსოვრებელიც.

რესურსი 2.    ადამიანის ჩონჩხი

ეს რესურსი მერვე კლასის მოსწავლისთვისაა განკუთვნილი.  მოსწავლემ უნდა ამოიცნოს ძვლები და წარმოდგენილ ფოტოს ხაზებით სწორად  დაუკავშიროს  მისი  დასახელება.

რესურსი 3.    პოლიმერები და მონომერები 

წარმოდგენილი რესურსი პედაგოგმა შესაძლებელია გამოიყენოს როგორც მე-9,   ასევე  მე-10 კლასში. ამ აქტივობით  მოსწავლე ამოწმებს  ცოდნას და აჯგუფებს მარტივ და რთულ ორგანულ ნივთიერებებს.

რესურსი 4.   ყურის ანატომია.

ეს რესურსი შესაძლებელია გამოვიყენოთ  მერვე კლასში, როგორც ახალი მასალის ახსნის დროს, ასევე გამოკითხვის დროს.   ეს საშუალებას მოგვცემს მოსწავლემ ადვილად აითვისოს ყურის  ანატომიური აგებულება, სიტყვებს  ხაზებით  დაუკავშირებს   ვიზუალურ მასალაზე მონიშნულ წრეებს.

რესურსი 5.  მიტოზი.

აღნიშნული რესურსი,  განკუთვნილია მერვე და მეცხრე კლასებითვის. ის, როგორც წინა რესურსები საინტერესოა მოსწავლეებისთვის,  მასწავლებელს შეუძლია გამოიყენოს ორივე ეტაპზე, მოსწავლემ უნდა ამოიცნოს ფოტოზე მიტოზის ფაზები და სწორად დაუკავშიროს მეორე სვეტში ჩამოთვლილ სიტყვებს, რომელიც მიტოზის ფაზებს შეეხება.

ყველა აქტივობას მოტივაცია უდევს საფუძვლად. მოტივაცია არის ქცევის განხორციელების ფსიქოლოგიური საფუძველი. რაც უფრო მეტად მოტივირებულნი არიან მოსწავლეები, მით მეტია სწავლის ხარისხი, რაც ნაკლებად არიან – შესაბამისად, სწავლის ხარისხიც იკლებს.  მოსწავლის სასწავლო აქტივობები შეიძლება განპირობებული იყოს მისი შინაგანი და გარეგანი მოტივაციით. შინაგანად მოტივირებული მოსწავლისათვის უფრო მნიშვნელოვანია თავად აქტივობა, ვიდრე მოსალოდნელი ჯილდო.

გარეგან მოტივაციას კი მაშინ აქვს ადგილი, როცა მოსწავლე შესრულებული სასწავლო აქტივობისათვის მოელის წახალისებას, ჯილდოს (კარგი ქულა, შექება, კლასში გარკვეული სტატუსის მოპოვება და ა.შ.) ამ დროს განხორციელებული სასწავლო აქტივობა შესაძლებელია მოსწავლისთვის არ იყოს საინტერესო.

ზოგიერთი მოსწავლე დიდი ენთუზიაზმით ეკიდება სწავლას, რადგან მას აინტერესებს საგანი და სწავლის პროცესი. მაგრამ არიან ისეთი მოსწავლეები, რომლებიც მასწავლებლის მხარდაჭერის გარეშე სწავლისადმი დიდ ინტერესს არ იჩენენ. მათ მუდმივად სჭირდებათ შექება, სტიმული და თანადგომა.

ამრიგად მოსწავლის სასწავლო აქტივობას განაპირობებს როგორც გარეგანი, ისე მისი შინაგანი მოტივაცია. ამიტომ პედაგოგმა სასწავლო პროცესის დაგეგმვისას უნდა გაითვალისწინოს მოსწავლის მოტივაცია, რაც ხელს შეუწყობს მოსწავლის წარმატებებს.

ელექტრონული, სასწავლო რესურსები საუკეთესო საშუალებაა მოსწავლეთა მოტივირებისთვის გაკვეთილის ნებისმიერ ეტაპზე და ეხმარება მასწავლებელს უფრო მეტად მოსწავლეზე ორიენტირებული გახადოს სასწავლო პროცესი.