ჟურნალ „მასწავლებლის” და ინტერნეტგაზეთ „mastsavlebeli.ge”-ს კითხვებს, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის მოდგილე, ირინა აბულაძე პასუხობს
საზოგადოებისთვის ცნობილია, რომ უკვე არსებობს „მასწავლებელთა მომზადების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული ზრდის სქემის” ჩარჩო. სქემა მასწავლებლებში დიდ ვნებათა ღელვას იწვევს – მათ აღელვებთ თავიანთი მომავალი. როგორი იქნება ახალი სქემა, რა უპირატესობა ექნება მას არსებულთან შედარებით?
დოკუმენტი ჯერ კიდევ განხილვის პროცესშია, თუმცა სქემის კონტურები, როგორც თავადაც აღნიშნეთ, უკვე გამოიკვეთა. არსებულისგან მას უმთავრესად ის განასხვავებს, რომ არსებული დოკუმენტი არეგულირებს მხოლოდ პროფესიული განვითარების მიმართულებას, ანუ ეხება მხოლოდ სერტიფიცირებულ მასწავლებლებს, ისიც მათგან მხოლოდ მათ განვითარებას ვინც ნებაყოფლობით ჩაერთო პროფესიული განვითარების სქემაში; ახალი რეგულაცია კი მოიცავს როგორც პროფესიული განვითარების, ისე პროფესიაში შესვლის, პროფესიული განვითარების, კარიერული ზრდისა და შეფასების კომპონენტებსაც. ეს არის მასწავლებლის პროფესიის მარეგულირებელი ერთიანი დოკუმენტი და ეხება უკლებლივ ყველა ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის მასწავლებელს;
მოგეხსენებათ, მასწავლებლის პროფესია რეგულირებად პროფესიებს მიეკუთვნება, თუმცა მისი რეგულირება დღემდე არ ხორციელდებოდა. არ არსებობდა იმის მკაცრი კრიტერიუმები, ვის შეეძლო პროფესიაში შესვლა, როგორ ენიჭებოდა ან როდის წყდებოდა მასწავლებლობის უფლება, როგორ ხდებოდა კარიერული ზრდა და საქმიანობის შეფასება და ა. შ. გარდა ამისა, მოსაწესრიგებელია საუნივერსიტეტო მომზადების ნაწილიც, კერძოდ ეროვნულ კვალიფიკაციათა ჩარჩოში არ არის დაკონკრეტებული მასწავლებელთა კვალიფიკაცია ამომწურავად, არსებობს მხოლოდ რამდენიმე ზოგადი კვალიფიკაცია, ვთქვათ, “დაწყებითი საფეხურის მასწავლებელი” , რაც პრობლემას ქმნის ხარისხიანი მასწვლებლის მომზადების პროგრამების შესაქმნელად; ამ მიმართულებით ერთადერთი მარეგულირებელი დოკუმენტი მასწავლებლის პროფესიული და საგნობრივი სტანდარტია.
საგნის მასწავლებელმა აუცილებლად უნდა იცოდეს, რა მოეთხოვება, ვის შეუძლია მისი კომპენტეციის შეფასება და როგორია შეფასების ინსტრუმენტები.
მასწავლებლის პროფესიასთან დაკავშირებულ გაურკვევლობებს იქამდე მივყავართ, რომ ამ პროფესიის არჩევის მოტივაცია დაბალია, ხოლო მათი უმეტესობა, ვინც ამ პროფესიაში მოდის, ამას გაუაზრებლად აკეთებს. მომავალი მასწავლებლისთვის არც სახელფასო ანაზღაურებაა მიმზიდველი და არც პროფესიული განვითარებისთვის შექმნილი გარემო. გამოცდილებამ აჩვენა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ პროფესიაში შესვლისთვის პრაქტიკულად არანაირი წინაღობა სამართლებრივად არ არსებობს, მასწავლებლად გახდომის დაინტერესებამ არ იმატა.
პრობლემის მოგვარების გზა ასეთია: მოხდეს პროფესიის მარეგულირებელი კომპონენტების ინტეგრირება ყველა დონეზე, რათა ლოგიკური გახდეს კავშირები საუნივერსიტეტო მომზადებიდან პროფესიაში შესვლის, განვითარებისა და შეფასების მიმართულებით. აუცილებელია სახელფასო დაინტერესებაც. სტუდენტი უნივერსიტეტში განაცხადს რომ გააკეთებს, უკვე უნდა იცოდეს, რა კომპეტენცია ექნება პროგრამის დამთავრების შემდეგ. მას უნდა ჰქონდეს იმის განცდა, რომ პროფესიაში შესვლას გამჭვირვალე და სანდო მექანიზმები დაარეგულირებს. უნდა ჰქონდეს განვითარების შესაძლებლობაც, პროფესიული საქმიანობის შედეგი კი ხელფასზე აისახოს. აქვე ვიტყვი, რომ ვერც ერთი სისტემა ვერ იქნება წარმატებული რომელიმე ერთი კომპონენტის ხარჯზე. აუცილებელია კომპლექსური მიდგომა სხვადასხვა მიმართულებით – არა მხოლოდ ხელფასი, არა მხოლოდ შეფასება, არა მხოლოდ პროფესიული განვითარება, არამედ ყველაფერი ერთად და ურთიერთდაკავშირებულად.
შეუწყობს თუ არა ხელს ახალი სქემა სკოლას, გახდეს ავტონომიური და მასწავლებელი თავად წყვეტდეს, როგორ იზრუნოს საკუთარ პროფესიულ განვითარებაზე? საინტერესოა ამ სქემის დანერგვის გზები და ხერხებიც.
პროფესიული განვითარების სქემა ახალი სისტემის ერთ-ერთი კომპონენტია. ახალი სისტემის მიხედვით, ყველა კომპონენტი ერთიანობაში უნდა განვიხილოთ. მაგალითად, პროფესიული განვითარების მიმართულებით უნდა ვეცადოთ, გადავიდეთ ტრენინგ-სისტემიდან უწყვეტი პროფესიული განვითარების კონცეფციის დანერგვაზე და ამის განმხორციელებელი მხოლოდ სახელმწიფო არუნდა იყოს. მნიშვნელოვანია, მასწავლებელმა საკუთარ საკლასო პრაქტიკაზე დაფუძნებით, კოლეგებსა და სკოლასთან თანამშრომლობით დაადგინოს პროფესიული საჭიროებები და ამის შემდეგ აირჩიოს პროფესიული განვითარების ის გზა, რომელიც სჭირდება. ასეთ ინდივიდუალურ მიდგომებს კი ცენტრალიზებული გზით ვერ გავუმკლავდებით, ამიტომ მნიშვნელოვანია უნივერსიტეტებისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების ჩართულობა. სახელმწიფომ უნდა იტვირთოს აკრედიტაციის და, საზოგადოდ, ხარისხის მაკონტროლებლის როლი, მაგრამ ის, ვინც ამ მოთხოვნებს დააკმაყოფილებს, ბაზარზე უნდა გაჩნდეს სწორედ იმისთვის, რომ უპასუხოს მასწავლებლის ინდივიდუალურ-კონკრეტულ საჭიროებებს პროფესიული განვითარების მიმართულებით.
რაც შეეხება შეფასების ნაწილს, ამაში მასწავლებლები და სკოლები უნდა იყვნენ ჩართულნი. პროცესი იწყება მასწავლებლის თვითშეფასებით და ამის შემდეგ იგეგმება მისი პროფესიული განვითარების გზა. შეფასების კომპონენტი (პროფესიული საქმიანობის ამსახველი პორტფოლიო და საკლასო დაკვირვება) განხორციელდება შერეული-ცენტრალიზებული და დეცენტრალიზებული მიდგომით. ჩვენ ვაცნობიერებთ, რომ ზოგიერთ სკოლას შეუძლია ადმინისტრირება გაუწიოს შიდა სასკოლო შეაფსებას, ზოგი კი ინსტიტუციურად ამისთვის ნაკლებად არის. მთავარი პრინციპი ის გახლავთ, რომ სკოლაში უნდა შეიქმნას და გადამზადდეს ჯგუფები. სწორედ ისინი დააკვირდებიან საკუთარ მასწავლებელს. საკლასო დაკვირვების კომპონენტზე ამჟამად მუშაობს შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი, რომელიც 2015 წლის განმავლობაში ეროვნული სასწავლო გეგმების დეპარტამენტის, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრის და სკოლების ჩართულობით შეიმუშავებს საკლასო დაკვირვების ინსტრუმენტს. შემდეგ პროცესი გვაჩვენებს, ვის და რა დონეზე შეეძლება ამ ინსტრუმენტის გამოყენება. მთავარი ამოსავალი ამ დეცენტალიზებული მიდგომის არის ის, რომ არ შეიძლება სკოლა იყოს მოწყვეტილი პროცესებს, განსაკუთრებით ხარისხის მართვის მიმართულებით, რომელიც მიმდინარეობს მის კედლებში.
რაც შეეხება პორტფოლიოს, რომლის მეშვეობითაც მოხდება კონკრეტული კომპეტენციების დადასტურება, მასწავლებლის პროფესიულ სტანდარტზე დაფუძნებით – ყველა მასწავლებელს ექნება შესაძლებლობა, შეფასების ციკლის განმავლობაში წარმოადგინოს დადასტურებები, რომლებიც მის კონკრეტულ კომპეტენციას წარმოაჩენს..
მასწავლებლებს წინასწარ ეცოდინებათ, რა ექნებათ წარმოსადგენი, ეცოდინებათ შეფასების რუბრიკები. ასე რომ, 2015 წელი იქნება მოსამზადებელი, შეფასების რუბრიკების დახვეწისა და პროფესიული განვითარების სისტემის გარდაქმნის წელი. პირველი შეფასება კი განხორციელდება 2016-2017 სასწავლო წლის ბოლოს, მას შემდეგ რაც ყველა ინსტრუმენტი გამოიცდება და მზად იქნება გამოყენებისათვის.
მომზადების პროცესის ხელშესაწყობად, აქვე მინდა ვთქვა ისიც, რომ მომზადდა და სკოლები უახლოეს დღეებში მიიღებენ ცენტრის ახალ გამოცემებს “მასწავლებლის პროფესიული სტანდარტი”, “მასწავლებლის პროფესიული სტანდარტის გზამკვლევი” და “სკოლის ბაზაზე პროფესიული განვითარების გზამკვლევი”
იმ პირობებში, როდესაც მასწავლებლის პროფესიული განვითარება მის საჭიროებებს მოერგება, სად ხედავთ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის ადგილს?
მიგვაჩნია, რომ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრი, უპირველესად, წამყვანი უნდა იყოს მასწავლებელთა პროფესიის რეგულირებასა და გრძელვადიანი ხედვის შემუშავების კუთხით. მეორეა ხარისხის კონტროლი. სწორედ ცენტრი უნდა იყოს სახელმწიფოს მხრიდან ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მოთამაშე, რომელიც არა მხოლოდ დაგეგმავს, არამედ გააკონტროლებს კიდეც ხარისხს მასწავლებლის პროფესიის განვითარებისათვის საჭირო ღონისძიებების მიმართულებით. თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ცენტრი აღარ განახორციელებს პროფესიული განვითარების აქტივობებს. ამ მიმართულებით მუშაობა გაგრძელდება. აუცილებლად გაჩნდება იარსებებს ისეთი ადგილები და მიმართულებები, სადაც კერძო პროვაიდერს არ ექნება საქმიანობის ინტერესი – მაგალითად, მაღალმთიანი რეგიონების ან ძალზე მცირეკონტინგენტიანი სკოლები – და მასწავლებელი პროცესების მიღმა რომ არ დარჩეს, ამის ერთ-ერთი განმხორციელებელი სწორედ ჩვენი ცენტრი იქნება. გავაგრძელებთ მიზნობრივი პროგრამების განხორციელებასაც: ესენია ინკლუზიური განათლების მასწავლებლის მიმართულება, მაღალმთიანი რეგიონების სკოლების ხელშეწყობა, სკოლების ადმინისტრაციისა და მართვის პროგრამა, რესურსებით უზრუნველყოფა, ეროვნული უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში სწავლა-სწავლების ხარისხის გაუმჯობესების ხელშეწყობა და ა.შ.
ჩვენ დაახლოებით 62 ათასი მასწავლებელი გვყავს. ზოგიერთი მათგანი სერტიფიცირებულია. მათ ძალიან აინტერესებთ კატეგორიებად დაყოფის საკითხი. სქემით უკვე განისაზღვრა, რომ სამომავლოდ გვეყოლება პრაქტიკოსი, წამყვანი, უფროსი და მენტორი მასწავლებლები. მათი დაყოფის კრიტერიუმებიც განსაზღვრულია? საიტერესოა, რა ელით იმ მასწავლებლებს, რომლებიც ჩართულნი იყვნენ პროფესიული განვითარების არსებულ სქემაში და კრედიტქულები მოიპოვეს.
როდესაც სქემა დამტკიცდება, სამინისტროს ბაზაზე შეიქმნება სპეციალური კომისია. მასში გამოცდების ეროვნული ცენტრის, სამინისტროსა და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები შევლენ. კომისია დაამტკიცებს კონკრეტულ დეტალებს, რომლებიც სქემის დოკუმენტს მიჰყვება. ერთი მათგანია საფეხურებზე გადანაწილების ეტაპი, რომელიც ამ წლის ბოლომდე განხორციელდება. უკვე განსაზღვრულია კრიტერიუმებიც, რასაც კომისია განიხილავს და დაამტკიცებს. პრაქტიკოს მასწავლებლებად განისაზღვრებიან მოქმედი არასერტიფიცირებული მასწავლებლები, რომლებსაც ზოგადი, პროფესიული, უმაღლესი კვალიფიკაცია აქვთ, წამყვან მასწავლებლებად – მოქმედი სერტიფიცირებული მასწავლებლები ზოგადი და უმაღლესი განათლების კვალიფიკაციით. უფროსი მასწავლებლის კატეგორია მიენიჭებათ მათ, ვისაც აქვს ორ წელზე მეტი ხნის გამოცდილება და დოქტორის აკადემიური ხარისხი. განაწილების კრიტერიუმები არ უკავშირდება პროფესიული განვითარების პროცესს, მაგალითად, უფროს მასწავლებლად გახდომა შეეძლება ნებისმიერ მასწავლებელს განურჩევლად მისი აკადემიური ხარისხისა.
საფეხურებზე განაწილების შემდეგ, კომისია დაადგენს, რა დამატებითი კრედიტქულები შეჰყვებათ კატეგორიებში განაწილებულ მასწავლებლებს.. შესაძლოა, მასწავლებლები ერთსა და იმავე საფეხურზე იყვნენ, მაგრამ სხვადასხვა სასტარტო პოზიცია ჰქონდეთ. მაგალითად, თუ ერთმა სერტიფიცირებულმა მასწავლებელმა დამატებით ჩააბარა სხვა საგნის სასერტიფიკაციო გამოცდა ან გამოსცა რაიმე რესურსი, მონაწილეობდა გრიფირებული სახელმძღვანელოს გამოცემაში და ა.შ. მას ამისთვის დამატებითი კრედიტქულები მიენიჭება; ან არასერტიფიცირებული მასწავლებელი, რომელიც პრაქტიკოსი მასწავლებლის საფეხურზეა დამატებით კრედიტქულას მიიღებს თუ აქვს ერთ ერთი გამოცდა ჩაბარებული, ან წარმოადგენს სხვა მიღწევებს პროფესიულ საქმიანობაში.
გარდა ამისა, კომისია აუცილებლად დაამტკიცებს გარდამავალ დოკუმენტს, რომელიც განსაზღვრავს დღეისათვის სქემაში ჩართული მასწავლებლების კრედიტქულების ასახვას ახალ სქემაში.
ვინაიდან დღევანდელ დღემდე სქემაში ჩართული მასწავლებლების შეფასება არ იყო განსაზღვრული და ეს მხოლოდ 8 წლის შემდეგ უნდა მომხდარიყო, არსებულ სქემაში ჩართული მასწავლებლები არ ფლობენ ინფორმაციას, თუ რამდენად სრულყოფილად იცავენ ისინი მოთხოვნებს, გარდა ამისა ეს მოთხოვნებიც არ იყო ჩამოყალიბებული გასაგებად. 2011 წლიდან სქემაში ჩართულია ხუთი ათასამდე მასწავლებელი, თუმცა მათ უმრავლესობას რეგისტრაციის გავლის შემდეგ ნაკლებად აქვს რაიმე გამოცდილება დაგროვებული და ეს გასაგებიცაა. მოთხოვნების, შეფასების კრიტერიუმების და 8-8 წლიან პერსპექტივაში პროფესიაში დაწინაურება ცალსახად არ წარმოადგენდა ინტერესის საგანს. თუმცა, ისინი ვისაც აქვს მნიშვნელოვანი შრომა გაწეული, მათი კრედიტქულების გადაანგარიშების კრიტერიუმებს კომისია დაადგენს, რათა მოხდეს მათი ასახვა ახალ სქემაში. ეს ყველაფერი წლის ბოლოსთვის დასრულდება და მასწავლებლებს ექნებათ სრული ინფორმაცია რა პროცესები განხორციელდება ამ მიმართულებით 2015-2017 წლებში და შემდგომ.
მსურველთათვის ღია იქნება კარი პროფესიაში შემოსასვლელად?
შემუშავდება რამდენიმე გზა პროფესიაში შესასვლელად. ჩვენ ახლა გარდამავალ ეტაპზე ვიმყოფებით. ახალი საუნივერსიტეტო პროგრამები მეტად მოერგება მასწავლებლის ახალ პროფესიულ სტანდარტს. პრაქტიკის კომპონენტი გაძლიერდება. სტუდენტების პირველი გამოშვება 4-5 წელიწადში გვეყოლება, თუმცა მანამდე პროფესიაში შესვლა ვერ გაიყინება. მასწავლებლად გახდომა შეეძლება პირს, მისი განათლების, კვალიფიკაციის და გამოცდილების მიხედვით, სწორედ ამის საფუძველზე იქნება განსაზღვრული დამატებითი მოთხოვნები გაივლის ის მასწვლებლის მომზადების პროგრამას, მაძიებლობის პროგრამას თუ ჩააბარებს საგნობრივ გამოცდას.
გარდა ამისა, სამინისტრო მუშაობს მასწავლებელთა შერჩევისა და დასაქმების წესზეც. სკოლის ადმინისტრაცია ვალდებული იქნება, არსებული ვაკანსია გამოაქვეყნოს საჯაროდ. დადგინდება სკოლის მიერ კონკურსის ჩატარების წესი. სკოლას ექნება იმის შესაძლებლობაც, კონკურსანტს დამატებითი პირობები წაუყენოს, თუმცა ზოგადი შერჩევის წესი უნიფიცირებული იქნება.
რა მიანიჭებს მასწავლებელს სტაბილურობის განცდას, რა მისცემს მოტივაციას, ჩაერთოს სქემაში და ამ პროფესიაში დარჩეს?
9 სექტემბერს “მასწავლებლის მომზადების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული ზრდის” კონფერენციაზე საქართველოს პრემიერ-მინისტრისგან მივიღეთ დაპირება, რომ მასწავლებლის სახელფასო პოლიტიკა 2015 წლიდან მზარდი იქნება და მიებმება ქვეყნის ბიუჯეტის განვითარებას და მასწვლებლის პროფესიულ განვითარებას და საქმიანობის შეფასებას.
მასწავლებელს ეცოდინება, რომ სახელფასო ზრდა მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებული იქნება მის მიღწევებზე პროფესიულ საქმიანობაში. მიუხედავად იმისა, რომ სერტიფიცირების არსებული მოდელი იცვლება და უფრო კომპლექსური ხდება, ჩვენ ვაღიარებთ მის მცდელობას, მის მიერ გაწეულ შრომას და არსებულ ცვლილებებს წინა გამოცდილებაზე ვაგებთ, და არამც და არამც არ ვუგულებელყოფთ მათ.
სახელწიფომ მომავალშიც უნდა შეინარჩონოს კურსი განვითარებისკენ, რომელის განხორციელების გზაც არ გაუჩენს მასწავლებლებს უსამართლობისა და არასტაბილურობის განცდას, აჩვენებს, რომ ყოველი მომდევნო ცვლილება იქნება ლოგიკური გაგრძელება წინა მოთხოვნებისა, რომლებსაც სახელმწიფო უყენებდა მასწავლებლებს და რომ ცვლილებები ორიენტირებულია დახვეწაზე და სრული სურათის წარმოდგენაზე, რაც გულისხმობს სხვადასხვა სეგმენტის და ნაწილის გაერთიანებას და დაკავშირებას და არა მათ გათიშვას.
ესაუბრა ნატო ინგოროყვა
