„დაწვით ეს ალბომი, პირველ რიგში კი ჩემი ფოტო“, – ეუბნება რობინ უილიამსის გმირი, მისტერ კიტინგი, თავის მოსწავლეებს, მკვდარი პოეტების საზოგადოების მომავალ წევრებს, რომლებიც ძველ სასკოლო ფოტოალბომს აღმოაჩენენ, რომელშიც მისი ყმაწვილკაცობის დროინდელი ფოტოცაა.

დრომ ალბათ ოდნავ მაინც უნდა დაუკარგოს ფერი შენს ფოტოს, მისტერ კიტინგის სევდისა რომ გაიგო რამე.

საოჯახო ფოტოალბომში ჩახედვა, სხვენში ნაპოვნი შენი ძველისძველი სკივრის ამოქექვას ჰგავს. მასში ნაპოვნი ნივთები წლების შემდეგ ახალ ენაზე გესაუბრებიან, ახალ ინფორმაციას გაწვდიან, ახალ საიდუმლოებს გიმხელენ შენზე, შენს ოჯახზე, სახლზე, დაბადების დღეების წვეულებებზე, მეგობრებზე, იმ გოგოზე, რომელიც მოგწონდა, მაგრამ თქმა ვერ გაბედე, იმ მომენტზე, რომელიც ფოტოაპარატის ღილაკის ერთმა დაჩხაკუნებამ ჩარჩოში გამოამწყვდია და ხანდახან, როცა დახედავ, იმ ჩარჩოს გამომტვრევას ცდილობს.

დროის ტუსაღები, საოჯახო ფოტოალბომები, ბებიაჩემმა ჩემს საძინებელში გამოამწყვდია. „ასტორია“ – აწერია მუყაოს თხელ ყუთს, რომელშიც ადრე საბჭოური შოკოლადები ელაგა, ახლა კი ჩვენი სურათების ერთი ნაწილი აწყვია. ხანდახან ფიქრობ, ერთ-ორ ფოტოს დავხედავო და თუ ხელი წაგიცდა, დაემშვიდობე ერთ-ორ საათს.

ძველ ფოტოებს მხოლოდ დახედვა არ უყვართ – ისინი გულდასმით უნდა დაათვალიერო, მათზე აღბეჭდილ ადამიანებს თვალებზე დააკვირდე და დაფიქრდე, იქნებ სურთ, რაიმე ისეთზე მიგანიშნონ, რაც დღეს ან ხვალ გამოგადგება.

განსაკუთრებული ყურადღებით დააკვირდით გარდაცვლილთა თვალებს. მინიშნება იქით იყოს და, როგორც მარტინ სკორსეზეს ფილმშია, გახსოვდეთ, რადგან ისინიც ცხოვრობდნენ, უყვარდათ და იცინოდნენ.

ფოტოების თვალიერებისას ყველაზე მეტხანს სწორედ მათ ვაკვირდები. ისინი ჩვენთან ერთად დგანან კორპუსის ეზოში ან სხედან დაბადების დღის წვეულების ღარიბულ სუფრასთან და არ ეტყობათ, რომ მომდევნო ფოტოებზე ვეღარ მოხვდებიან. ცხოვრობენ, უყვართ და იცინიან.

ხანდახან მეჩვენება, რომ საერთო ფოტოზე მათი გამოსახულება უფრო ფერმკრთალია, ვიდრე ცოცხლებისა. თითქოს ქაღალდიც კი გრძნობს, რომ მასზე აღბეჭდილი ადამიანი სინამდვილეში აღარ სუნთქავს.

მუყაოს ძველ ყუთებში, დიდი, შავ-თეთრი და ალაგ-ალაგ ფერადი სურათების ქვეშ, აუცილებლად აღმოაჩენთ პატარა, 3X4 ზომის ფოტოებს, რომლებიც თქვენს მშობლებს, ბებია-ბაბუებს და, შესაძლოა, მათ მშობლებსაც ბიუროკრატიული საქმეებისთვის სჭირდებოდათ. შრომის წიგნაკისთვის ან მართვის მოწმობისთვის. ამ ფოტოებსაც მიუგდეთ ყური. ისინი თითქოს წარსულიდან ხმაურობენ და გეუბნებიან, რომ თქვენს ბაბუებსაც ეჩქარებოდათ სადღაც, ისინიც ისევე იყვნენ ენერგიით გატიკნულები, როგორც თქვენ, მათაც ჰქონდათ მიზნები, ისინიც ნერვიულობდნენ, თუ მათი გეგმები ისე ვერ წავიდოდა, როგორც ჩაფიქრებული ჰქონდათ.

ხანდახან ვერ ვაცნობიერებთ, რომ უფროსი თაობებიც იმავე ცომისგან არიან მოზელილნი, რომლისგანაც ჩვენ; შევყურებთ მათ შავ-თეთრ ფოტოებს და გვგონია, მათი ცხოვრებაც შავ-თეთრი იყო.

კარგად დააკვირდით თქვენი ბაბუის ან ბებიის ახალგაზრდობას, მათ ჩაცმულობას, დგომის მანერას. ყველაფერი ახალი რომ კარგად დავიწყებული ძველია, ჩემგან არ გესწავლებათ და ვინ იცის, იქნებ მისი სტილი მოირგოთ, მსგავსება დაინახოთ. იქნებ მიხვდეთ, რას ფიქრობდნენ ფოტოს გადაღებისას, რომელი ჭინკა უღრღნიდათ გონებას.

პირველ რიგში კი მიხვდებით, რომ თქვენ ფოტოზე აღბეჭდილი ადამიანის თანამედროვე ვერსია ხართ.

ჩაიხედეთ ფოტოალბომებში. გაათავისუფლეთ ჯინები. ხანდახან მოგონებებსაც სჭირდებათ გასეირნება.

„აზროვნების ექვსი ქუდი“ დისკუსიის მეთოდია, რომელიც კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნების განვითარებას უწყობს ხელს. დიდი ხანია, ამ მეთოდს ვუტრიალებ. შესაბამისი მასალაც მოვძებნე, რომელიც მინდა შემოგთავაზოთ.

რატომ ვიშეგრადის ქვეყნები?

ტერმინი „ვიშეგრადის ჯგუფი“ აღნიშნავს ცენტრალური ევროპის ოთხი ქვეყნის: ჩეხეთის, პოლონეთის, სლოვაკეთისა და უნგრეთის, – ალიანსს. ქვეყანათა თანამშრომლობის ამ ფორმის მიზანი რეგიონული თანამშრომლობის გაღრმავება და ევროინტეგრაციის პროცესების გაძლიერებაა. სუბრეგიონულმა თანამშრომლობამ, რომელსაც საფუძველი 1991 წლის 15 თებერვალს უნგრეთის ქალაქ ვიშეგრადში ჩაეყარა ჩეხოსოლოვაკიის პრეზიდენტის ვაცლავ ჰაველის ინიციატივით, ევროკავშირთან ინტეგრაციის წარმატებული მაგალითი შექმნა.

მიუხედავად იმისა, რომ ვიშეგრადის ჯგუფს არც მუშაობის ისეთი ჩამოყალიბებული სტრუქტურა გააჩნია, როგორიც სხვა რეგიონულ თუ საერთაშორისო ორგანიზაციებს და არც მუდმივი სამდივნო და თანამშრომლები ჰყავს, ის ჯერ კიდევ 90-იან წლებში იქცა წარმატებული რეგიონული თანამშრომლობის სიმბოლოდ. ვიშეგრადის ქვეყნების ჯგუფში ერთადერთი ორგანიზაციული სტრუქტურაა 2000 წელს დაფუძნებული ვიშეგრადის საერთაშორისო ფონდი (International Visegrad Fund), რომელიც მხარს უჭერს რეგიონის ქვეყნების ურთიერთთანამშრომლობას კულტურასა და მეცნიერებაში, კვლევასა და განათლებაში, საზღვრისპირა კონტაქტებსა და ტურიზმში.

ვიშეგრადის ქვეყნების მსგავსად, ევროინტეგრაცია პრიორიტეტულია აღმოსავლეთ ევროპის მოსაზღვრე კიდევ ერთი რეგიონის – სამხრეთი კავკასიის ქვეყნებისთვისაც. როგორც ცნობილია, 2009 წლის 7 მაისს ევროკავშირმა აღმოსავლეთ ევროპის ექვს ქვეყანას: სომხეთს, საქართველოს, აზერბაიჯანს, ბელორუსს, მოლდავეთს, უკრაინას, – თანამშრომლობის ახალი ფორმა – აღმოსავლეთის პარტნიორობა (Eastern Partnership) შესთავაზა. აღმოსავლეთის პარტნიორობა ევროკავშირის წევრობის პერსპექტივის ალტერნატივა კი არ არის, არამედ ხელს უწყობს პარტნიორი ქვეყნების ევროკავშირში უფრო ღრმა ინტეგრაციას და დახმარებას სთავაზობს მათ სოციალური და ეკონომიკური რეფორმების გატარებაში. ამ მხრივ ვიშეგრადის ქვეყნების თანამშრომლობის გამოცდილება და ევროკავშირთან ინტეგრაციის ცალკეული ასპექტები სამხრეთი კავკასიის ქვეყნებისთვის მნიშვნელოვან მაგალითს წარმოადგენს.

ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ჩვენი მოსწავლეებისთვის ვიშეგრადის ქვეყნების თემა საინტერესო იქნება, განსაკუთრებით – თუ მათ დისკუსიისთვის მოვამზადებთ. გთავაზობთ სავარაუდო კითხვებს:

1. რას ფიქრობთ მოცემულ ნარატივზე?
2. რა პროცესებია ასახული ტექსტში?
3. განიხილეთ ინტეგრაციის მიზნები და დააკავშირეთ კავკასიის რეგიონთან.
4. გააანალიზეთ და შეაჯამეთ წარმატებული ევროპული ინტეგრაციის განმსაზღვრელი ფაქტორები.
5. ვიშეგრადის ქვეყნებისა და ევროკავშირის თანამშრომლობის პრობლემური საკითხები.
6. რამდენადაა გასათვალისწინებელი კავკასიის რეგიონისთვის ვიშეგრადის ალიანსის გამოცდილება?
7. გამოიტანეთ დასკვნა.

ტექსტი:

ვიშეგრადის ჯგუფი შესაძლებელია განისაზღვროს როგორც საშინაო და საგარეო საკითხებში რეგიონული თანამშრომლობის მექანიზმი ცენტრალური ევროპის ოთხ ქვეყანას: უნგრეთს, ჩეხეთს, სლოვაკეთსა და პოლონეთს, – შორის. თანამშრომლობის ეს მექანიზმი შეიქმნა კომუნიზმის მემკვიდრეობის დასაძლევად და ევროატლანტიკური ინტეგრაციისთვის საჭირო რეფორმების მხარდასაჭერად. ინტეგრაციის პროცესების დასაჩქარებლად არჩეულ იქნა რეგიონული თანამშრომლობის მექანიზმი, ვინაიდან ოთხივე ქვეყანას მეტ–ნაკლებად მსგავსი სასტარტო პირობები ჰქონდა. 1989 წლის მოვლენების შემდეგ, როცა ტოტალიტარული რეჟიმი დაინგრა, ჩეხოსლოვაკიის, პოლონეთისა და უნგრეთის თანამშრომლობის სამეული რეგიონული თანამშრომლობის წარმატებულ მაგალითად იქცა. 2004 წელს ვიშეგრადის ოთხეული უკვე ევროკავშირის წევრი გახდა.

ვიშეგრადის ჯგუფის ისტორია ჯერ კიდევ 1335 წლიდან იწყება, როდესაც ბოჰემიის, უნგრეთისა და პოლონეთის მეფეები ვიშეგრადში (პატარა ციხე–ქალაქი პეშტის მედიეში, უნგრეთში) შეიკრიბნენ და სამ სამეფოს შორის ურთიერთობის განმტკიცება გადაწყვიტეს. თანამედროვე ისტორია კი იმ დღიდან იწყება, როდესაც ამ ქვეყნების ხელმძღვანელებმა ჩეხოსლოვაკიის პრეზიდენტის ვაცლავ ჰაველის ინიციატივით სამიტები გამართეს ბრატისლავაში (1990 წლის აპრილი), ვიშეგრადში (1991 წლის თებერვალი), კრაკოვში (1991 წლის ოქტომბერი) და პრაღაში (1992 წლის მაისი). ვიშეგრადის ჯგუფი ოფიციალურად 1991 წლის 15 თებერვალს დაფუძნდა „ევროკავშირში ინტეგრაციის გზაზე უნგრეთს, ჩეხეთს, სლოვაკეთსა და პოლონეთს შორის თანამშრომლობის შესახებ დეკლარაციის“ ხელმოწერით. უნგრეთის ქალაქ ვიშეგრადში გამართულ შეხვედრას ესწრებოდნენ უნგრეთის პრემიერ–მინისტრი ჯოზეფ ანტალი, პოლონეთის პრეზიდენტი ლეხ ვალენსა და ჩეხოსლოვაკიის პრეზიდენტი ვაცლავ ჰაველი.

1993 წლის 1 იანვრიდან, მას შემდეგ, რაც ჩეხოსლოვაკია ორ დამოუკიდებელ ქვეყანად გაიყო, ვიშეგრადის სამეული (ბუდაპეშტი, პრაღა და ვარშავა) ვიშეგრადის ოთხეულად იქცა.

დეკლარაციით განისაზღვრა ვიშეგრადის ჯგუფის ძირითადი მიზნები:

• სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის, დემოკრატიისა და თავისუფლების სრული აღდგენა;
• ტოტალიტარული სისტემის ყველა არსებული სოციალური, ეკონომიკური და მენტალური ასპექტის აღმოფხვრა;
• საპარლამენტო დემოკრატიისა და სახელმწიფო სამართლის მშენებლობა, ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების პატივისცემა;
• თანამედროვე საბაზრო ეკონომიკის შექმნა;
• სრული ჩართულობა ევროპულ პოლიტიკურ და ეკონომიკურ, უსაფრთხოებისა და საკანონმდებლო სისტემებში.

ორგანიზაციული სტრუქტურის თვალსაზრისით თანამშრომლობის ფორმად იქცა რეგულარული შეხვედრები და საერთო სტრატეგიების დასახვა პრემიერ-მინისტრებისა და მინისტრების დონეზე. ამ მიზნით ოთხივე ქვეყნის წილობრივი მონაწილეობის საფუძველზე შეიქმნა ვიშეგრადის საერთაშორისო ფონდი, რომლის მთავარი მიზანი რეგიონული მასშტაბის პროექტების დაფინანსებაა. ვიშეგრადის თანამშრომლობა, ფაქტობრივად, არ არის ინსტიტუციონალიზებული რაიმე ფორმით. ის ემყარება მის წარმომადგენელთა პერიოდულ შეხვედრებს სხვადასხვა დონეზე. პრემიერ–მინისტრების ოფიციალური შეხვედრა ყოველწლიურად იმართება. სამიტებს შორის საპრეზიდენტო პოზიცია უკავია ამ ოთხი ქვეყნიდან ერთ–ერთს, რომელიც პასუხისმგებელია ერთწლიანი სამოქმედო გეგმის შემუშავებაზე.

მიუხედავად საერთო რეგიონული თანმშრომლობისა და განვითარების მსგავსი სტრატეგიების არჩევისა, ვიშეგრადის ქვეყნები ერთმანეთისგან განსხვავდებიან როგორც სახელმწიფოს ზომებით, ისე მოსახლეობის ოდენობით, ეთნიკური კომპოზიციითა და ზოგი სხვა მაჩვენებლის მიხედვითაც.

2004 წელს ვიშეგრადის ქვეყნების ევროკავშირში შესვლა დაკავშირებული იყო განსაზღვრულ ხარჯსა და სარგებელთან. ძირითადი სარგებელი იყო:

• შეუზღუდავი ხელმისაწვდომობა ევროკავშირის გლობალურ ბაზარზე;
• გაუმჯობესებული საინვესტიციო გარემო და დაბალი რისკი – ევროკავშირის წევრობა ვიშეგრადის ქვეყნებს უფრო მიმზიდველს ხდის ეკონომიკური პერსპექტივისა და საინვერსტიციო რისკის თვალსაზრისით;
• ვიშეგრადის ქვეყნების მოქალაქეებისთვის ევროკავშირის შრომის ბაზრის გახსნა – შეუზღუდავი შრომითი მობილურობა დადებით გავლენას მოახდენს ვიშეგრადის ქვეყნების შრომის ბაზრებზე, ვინაიდან ხელს შეუწყობს შრომით მიგრაციას და შეამცირებს უმუშევრობას;
• ხელმისაწვდომობა ტრანსფერებზე ევროკავშირის სტრუქტურული და დაახლოების ფონდებიდან.

ვიშეგრადის ცალკეულ ქვეყნებს შორის მნიშვნელოვანი განსხვავება მათ პრესოციალისტურ ეკონომიკურ განვითარებას უკავშირდება. უნგრეთის, სლოვაკეთისა და პოლონეთის ეკონომიკა უმთავრესად ყოფილ საბჭოთა კავშირთან ეკონომიკურ ინტეგრაციაზე იყო ორიენტირებული. ამის საპირისპიროდ, ჩეხეთი, ტრადიციისამებრ, დასავლეთ ევროპასთან ეკონომიკურ ურთიერთობას ამჯობინებდა. ვიშეგრადის ქვეყნები გარდამავალი ეკონომიკის ყველაზე განვითარებული ქვეყნები იყვნენ და გაცილებით უკეთესი საწყისი პოზიცია ჰქონდათ. ვიშეგრადის ყველა ქვეყანამ დაახლოებით ერთი და იგივე დრო – 41-42 წელი გაატარა კომუნისტურ რეჟიმში.

მას შემდეგ, რაც აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებმა გააცნობიერეს ევროკავშირის წევრი ქვეყნების მნიშვნელობა ვიშეგრადის ქვეყნებისთვის, ვაჭრობა საგრძნობლად გაიზარდა. ევროკავშირი ახლა ვიშეგრადის ქვეყნების ყველაზე მნიშვნელოვანი სავაჭრო პარტნიორია.

1990-იანი წლების დასაწყისში (ტრანსფორმაციის პერიოდის დასაწყისი) ვიშეგრადის ოთხივე ქვეყნის ეკონომიკური ზრდა დაბალი იყო. რეცესიის ფაზა ამ ქვეყნებში ინდივიდუალური თავისებურებებით გამოირჩეოდა. ჩეხეთის რესპუბლიკაში ვარდნა 1997-1998 წლებში შეინიშნებოდა, სლოვაკეთში – 1999-2000 წლებში, ხოლო პოლონეთში – 2001-2002 წლებში.

ისტორიული ფაქტები ასახულია ეკონომიკის ზოგად განვითარებაში და როგორც მშპ-ის მოცულობის დინამიკაზე დაკვირვება გვიჩვენებს, ვიშეგრადის ოთხეულის ეკონომიკა სწორი გეზით მიდის. ყველაზე აშკარა სლოვაკეთის მშპ-ის ზრდაა. 1999 წელს ზრდა შეჩერდა, ხოლო 2002 წელს გაგრძელდა 4,8%-ით და ოდნავ გაუსწრო უნგრეთს, რომლის მაჩვენებელი 4,4% იყო. 2004 წელს სლოვაკეთმა აჩვენა 5.2%–იანი ზრდა და მხოლოდ 0,1%-ით ჩამორჩა პოლონეთს. მრავალმა ინდიკატორმა ცხადყო, რომ აღნიშნული წლიდან სლოვაკეთი გახდა ქვეყანა, სადაც ზრდა შესამჩნევად დაჩქარდა. 2007 წლამდე სლოვაკეთმა 0,4%-იან ეკონომიკურ ზრდას მიაღწია და ოთხეულს შორის მისი ეკონომიკა ყველაზე ძლიერი გახდა. 2007 წელს ძლიერი ეკონომიკის თვალსაზრისით პოლონეთი მეორე პოზიციაზე იყო მშპ-ის ზრდის 6,6%-იანი ტემპით. უნგრეთში მშპ-ის ზრდა ყველაზე დაბალი აღმოჩნდა – მხოლოდ 1,2%. ამით საგრძნობლად ჩამორჩა ევროკავშირის ქვეყნების საშუალო მაჩვენებელს, რომელმაც 2007 წელს 2,9% შეადგინა. 2008 წელს ვითარება შეიცვალა. ამერიკის ფინანსურმა კრიზისმა მხოლოდ ვიშეგრადის ოთხეულის ეკონომიკური აქტივობის შემცირება კი არ გამოიწვია, არამედ მთელ ევროკავშირზე მოახდინა გავლენა.

ეკონომიკის დარგობრივი სტრუქტურის განხილვის შედეგად შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ვიშეგრადის ქვეყნების ეკონომიკის დარგობრივი სტრუქტურა მსგავს კომპოზიციას იმეორებს, მაგრამ ჯერ კიდევ რჩება საგრძნობლად განსხვავებულია ისეთი სოციალური ინდიკატორები, როგორებიცა უმუშევრობის დონე. უმუშევრობის ყველაზე მაღალი დონე 2012 წლისთვის პოლონეთსა და სლოვაკეთში აღირიცხა (იხ. ცხრილი 5). მშპ-ის მიხედვით (2012 წლისთვის) ვიშეგრადის ქვეყნების კლასიფიკაცია შემდეგნაირად გამოიყურება:

ახალ წევრ სახელმწიფოებში ეკონომიკური ტრანსფორმაციის პოზიტიურ ასპექტად შეიძლება მივიჩნიოთ ფინანსური დაჩქარების პროგრამები, განსაკუთრებით – საშინაო ფინანსური სექტორის განვითარებისა და გლობალური ფინანსური ინტეგრაციისთვის. ეს განაპირობა დიდძალი უცხოური პირდაპირი ინვესტიციების შემოდინებამ, რამაც ხელი შეუწყო ეკონომიკის რესტრუქტურიზაციას, ზრდასა და ეფექტური შიდა ფინანსური სექტორის გაფართოებას, შესაფერის მაკროპოლიტიკასა და სავაჭრო ღიაობას. ახალი წევრი სახელმწიფოების ერთ-ერთი მთავარი ინვესტორი იყო გერმანია. გერმანული პირდაპირი ინვესტიციების 1/3 ახალ წევრ ქვეყნებს შორის ჩეხეთის რესპუბლიკაზე მოდიოდა, უნგრეთის წილი 29% იყო, პოლონეთისა – 24%, სლოვაკეთისა – 10%. დასაქმება თითოეულ ამ ქვეყანაში ინვესტიციების მოცულობის პირდაპირპროპორციულია, მაგრამ მაშინ, როდესაც ინვესტიციები ჩეხეთის რესპუბლიკაში ფინანსური თვალსაზრისით პოლონეთის მაჩვენებელზე 1/3-ჯერ მაღალია, დასაქმების დონე ამ ორ ქვეყანაში თითქმის თანაბარია, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ ინვესტიციები ჩეხეთის რესპუბლიკაში შედარებით კაპიტალინტენსიურია. თუმცა ეს შესაძლოა მხოლოდ ერთი ინვესტიციის („ფოლკსვაგენის“ მიერ „შკოდას“ შესყიდვა) შედეგი იყოს.

ახალმა წევრმა ქვეყნებმა სტრუქტურული რეფორმების თვალსაზრისით შესამჩნევ პროგრესს მიაღწიეს. გაწევრების პერიოდში მათ საკუთარი ეკონომიკა ცენტრალური დაგეგმარების მოდელიდან ბაზარზე დაფუძნებულ მოდელზე გადაიყვანეს. ეს გაფართოების პროცესის მთავარი პოზიტიური მახასიათებელია. ვიშეგრადის ქვეყნებს შორის საუკეთესო ეკონომიკური ინდიკატორები სლოვაკეთს აქვს. უფრო მოკრძალებულია პოლონეთისა და ჩეხეთის რესპუბლიკის მაჩვენებლები. პოლონეთში პროგრესი განსაკუთრებით ნელია, თუ გავითვალისწინებთ დიდ სხვაობას პოლონეთისა და ევროკავშირ 15-ის საშუალო ეკონომიკურ მაჩვენებლებს შორის. უნგრეთს ევროკავშირ 15-ის საშუალო მაჩვენებელთან შედარებით არავითარი გაუმჯობესება არ ეტყობა და მისი დაახლოების პროცესი გაყინულია. ევროკავშირ 15-სა და ახალ წევრებს შორის სხვაობა განსაკუთრებით იგრძნობა გლობალური ტექნოლოგიების ნაკლებობაში.

ევროკავშირში გაწევრება ახალი წევრი ქვეყნების მიერ შესაბამისად იქნა მართული. ეს ნაწილობრივ განპირობებული იყო ევროკავშირის პოლიტიკის ჩარჩოთი, რომლის თანახმადაც, ახალ წევრებს უნდა მიეღოთ გაწევრების ხელშეკრულება. ევროკავშირის მმართველობის მექანიზმის ძლიერი სფეროებია: ერთიან ბაზართან დაკავშირებული წესები, ლისაბონის დღის წესრიგი, რომელიც სტრუქტურული ცვლილებების წახალისებას ისახავს მიზნად, ფისკალური მეთვალყურეობა და ეკონომიკური და მონეტარული კავშირი, რათა მიღწეულ იქნეს მაკროეკონომიკური სტაბილურობა, დაბოლოს, ახალი წევრი ქვეყნებისთვის ევროკავშირის ტრანსფერების ეფექტური გამოყენება, რასაც მათთვის სარგებელი მოაქვს. ევროკავშირის ეკონომიკისა და პოლიტიკის ჩარჩოს პატივისცემა თანაბარი შესაძლებელობებს აძლევს 27 ქვეყანას, რითაც სარგებლობენ მომხმარებლები და ფირმები, რომლებსაც ხელი მიუწვდებათ უზარმაზარ ერთიან ბაზარზე, რომელიც საერთო წესებით იმართება. ერთიანი ბაზრის რეგულაციები მალევე განხორციელდა ახალ წევრ ქვეყნებშიც, რომლებსაც აქვთ ერთნაირი სატრანსპორტო დეფიციტი და ნაკლები დარღვევა, ვიდრე ძველ წევრებს.

ახალი წევრი ქვეყნები საგრძნობლად ჩამორჩებიან კაპიტალის დაგროვებისა და პროდუქტიულობის ზრდის ფაქტორების მიხედვით. დაწევის პროცესი რომ შენარჩუნდეს, ყურადღება უნდა მიექცეს საჭიროებებს, რათა გაუმჯობესდეს პირობები პოლიტიკის იმ მიმართულებით, რომელიც ხელს უწყობს პროდუქტიულობის ზრდას.

შრომის ბაზართან დაკავშირებულ ზოგიერთ სფეროში ახალი წევრები კარგი შესრულებით გამოირჩევიან, მაგრამ აქვთ შესამჩნევი სისუსტეებიც. შრომითი ბაზარი ნაკლებადაა განვითარებული და გამოირჩევა რეგიონალური განსხვავებითა და არასწორი განლაგებით.

ევროკავშირის ქვეყნების განვითარება თანაბარი არ არის. მათ არც იდენტური სოციალური სისტემები გააჩნიათ, მაგრამ აქვთ საერთო ღირებულებები, რომელთა შორისაც მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია სოციალურ ფასეულობებს, კერძოდ, ადამიანთა კეთილდღეობაზე ზრუნვას, მათთვის ცხოვრებისა და მუშაობის თანაბარი პირობების შექმნას, ხანგრძლივი და ჯანმრთელი სიცოცხლისთვის სათანადო პირობებით უზრუნველყოფას, ასევე –რეგიონებს შორის სოციალური სოლიდარობის დანერგვას, რაც მდიდარი ქვეყნების მიერ შედარებით ღარიბთა დახმარებას გულისხმობს.

გამოყენებული ლიტერატურა:

ევროინტეგრაციის საკითხები – ვიშეგრადის ქვეყნები და სამხრეთ კავკასია. კავკასიის ეკონომიკური და სოციალური კვლევითი ინსტიტუტი, 2013. ვიშეგრადის ქვეყნების ეკონომიკური პოლიტიკა ევროინტეგრაციის გზაზე. ასოცირებული პროფესორი ეკა ლეკაშვილი, დოქტორანტი გიორგი ყუფარაძე, დოქტორანტი ნანა მაისურაძე

„შენს შემხედვარეს, ზეცას მადლი გადაჰფენია,
რომ არ მიყვარდე, აბა, მე სხვა რა დამრჩენია?!
სანამ ვარსებობ, შენი მონა უნდა ვიყო და
შენ გინდ მიხმე და გინდ ნუ მიხმობ, ნება შენია“.

ჯალალ-ედ-დინ რ უ მ ი

ვერასდროს ვერცერთი მეტაფორა ვერ აღწერს სიყვარულს. მეტაფორებს შეუძლიათ მხოლოდ სიყვარულის გარკვეული ასპექტების წარმოჩენა, რადგან უძლურია ენა ფორმაში (განმარტებაში) მოაქციოს ის, რაც თავისი არსით უფორმო და მოუხელთებელია. თუმცა ამ ენერგიას შეუძლია მრავალი სახე მიიღოს, მრავალგვარად, განსხვავებული სიუჟეტებით გამოვლინდეს სიყვარულის ობიექტებს შორის.

სიყვარულის ერთი ასეთი ასპექტია ობიექტებს შორის „ბატონ-ყმური“ მიმართება (რა თქმა უნდა, მეტაფორებზე საუბრისას ყველაფერი მეტაფორაა). ზოგ შემთხვევაში, ბატონი (ხელმწიფე) თავად სიყვარულია, მაგრამ რაკი სიყვარულის აღქმა მხოლოდ შეყვარებული წყვილებით და მათი ისტორიებით არის შესაძლებელი, ერთგვარად „გადანაწილდება“ ეს როლები. შეყვარებული წყვილიდან უმეტესად ერთი ემონება მეორეს. სიყვარულის „მონური“ სიუჟეტი უმეტესად ერთის მხრიდან მეორისადმი თავშეწირვაა, მიუხედავად ყველაფრისა და ნებისმიერ შემთხვევაში;

ასეთი თავშეწირვის შემთხვევაში, შეყვარებული ბედნიერია ყველაფრით… უბრალოდ იმით, რომ არსებობს მეორე ადამიანი, რომელსაც შეიძლება ეტრფოდეს და არა აქვს მნიშვნელობა: ვინ არის, როგორია, უყვარს თუ არა მას საპასუხოდ და სხვა;  ასეთ შეყვარებულს ხშირად მოიხსენიებენ, როგორც „შეპყრობილს“ და „მოჯადოებულს“. სიყვარულის „ბატონად“, „ხელმწიფედ“, „მეფედ“ გამოცხადება აბსტრაქტულია, ასეთ „არარსებულს“ ადამინი ვერ იღებს და როცა შეყვარებულია, ემონება არა აბსტრაქტულ, არამედ კონკრეტულ ადამიანს და საკუტარი სიყვარულის პროექციას ამ ადამიანში, იმ შემთხვევაშიც კი, როცა რჩეული სატრფო იდეალური სიყვარულისგან ძალიან შორს არის. თითქოს ერთს სჭირდება მეორე, როგორც მუზა და საპასუხო სიყვარულის შემთხვევაში, შესაძლოა, სულაც დაირღვეს ეს სიუჟეტი და დასრულდეს სიყვარულიც.

მუზა – როგორც მიუღწეველი, იდეალურისკენ, ღვთაებრივისკენ მუდმივ „სწრაფვაში“ ამყოფებს მიჯნურს და ეს არის მისი „მისია“- ტანჯვის გზით შემეცნება; ფსიქიკის ამგვარი სიუჟეტი დაირღვევა, თუ იქნება თანასწორი და საპასუხო სიყვარული. შეიძლება, სიყვარულის იერარქიაში ამგვარი სიყვარული ერთი ეტაპი იყოს მხოლოდ. ექიმები და ფსიქოთერაპევტები სულის ამგვარ მდგომარეობას აშლილობას და ნერვოზის გამოვლინებას მიაწერენ, რადგან აკვიატებული მიჯაჭვულობა სიყვარულის ობიექტისადმი კარგს არაფერს უქადის მის ცხოვრებას.

მსოფლიო კულტურა – ლიტერატურა, მითები, ყოველდღიური ცხოვრება  სავსეა ამგვარი მონური სიყვარულის სიუჟეტებით.

ნიმუშად შექსპირის ეს სონეტიც გამოდგება:

სონეტი 58

„მაღალმა ღმერთმა მე შენს მონად რადგან მაქცია,

დე, დამიფაროს, შევამოწმო შენი ცხოვრება,

მუდამ მორჩილად მოგიწონებ ყველა საქციელს,

მე რომ მონა ვარ, ეს ყოველთვის მემახსოვრება.

ნება მომეცი, ავიტანო ტანჯვა წყეული,

მე სიმარტოვე მომისაჯა, ალბათ, ბუნებამ,

დაგელოდები, მოთმინებას შენგან ჩვეული,

და არასოდეს არ გავბედავ შენს გამტყუნებას,

აღარასოდეს მომინდება შენ დაძრახვა,

ვისთანაც გინდა, იქ ატარე ჟამი, ნეტარი,

შენ უფლება გაქვს აისრულო ყველა განზრახვა

და აპატიო თავს შენივე ნამოქმედარი.

ჩემი ხვედრია ეს ლოდინი ჯოჯოხეთური,

არ უნდა დამცდეს სამდურავი და საყვედური.“

სხვა სონეტში ამავე აზრს აგრძელებს შექსპირი: „მონა ვარ შენი. მორჩილებაც მონური მმართებს, მმართებს ლოდინი, რომ ვიხილო შენი სახება“;

რა თქმა უნდა, მეორე მხრივ, მწერალი სრულად აცნობიერებს ლირიკული პერსონაჟის ამ მდგომარეობას და ამიტომ წერს:

„თვალნი დამივსო სიყვარულით, ალბათ, გამჩენმა,
სიავე შენი მე სიკეთედ რომ მომაჩვენა…“

კნუტ ჰამსუნს აქვს ერთი პატარა მოთხრობა, „სიყვარულის მონები“ ჰქვია.: კაფე „მაქსიმილიანეს“ მიმტანს თავდავიწყებით შეუყვარდება ერთი მამაკაცი, რომელიც კაფეს ყოველდღე სტუმრობს. ქალი ყურადღებას მიაქცევს, რადგან სხვებისგან განსხვავებით, ამ მამაკაცს მისთვის ქათინაური არასდროს უთქვამს. კაცი სხვაზეა შეყვარებული – მსახიობ ქალბატონზე, „ყვითელ კაბაში“. მიმტანი ქალისთვის ამას მნიშვნელობა არა აქვს, ეხმარება მამაკაცს ყველაფერში, რაშიც და რითაც შეუძლია: აძლევს ფულს „ყვითელი ქალბატონისთვის“, უწმენდს კაფეში დასვრილ ქურთუკს, ერთი სიტყვით, „თავს დასტრიალებს“. კაცი ეუბნება, რომ არ უყვარს და ამ ქალს ხშირად მიმართავს სიტყვით: „მონა“ (გმადლობ, მონა), რომ ის (მამაკაცი), თავის მხრივ,  „ყვითელი ქალბატონის მონაა“, მაგრამ ეს მიზეზი სულაც არ აფერხებს შეყვარებულ ქალს… ბოლოს მამაკაცი თავის „ყვითელ ქალბატონს“ გაეკიდება სხვა ქალაქში, გაუბედურებული შეყვარებული ქალი თავს კედელს ახლის და როცა, ერთ დღესაც, ის გაზეთში ამ კაცის გარდაცვალების ამბავს წაიკითხავს, თავს მის „ქვრივს“ უწოდებს…

არავინ იცის, სიყვარულის რა ფორმაა ეს და როდემდე შეიძლება გაგრძელდეს, ფაქტია, რომ არსებობს და ტანჯვის სანაცვლოდ აძლევს ადამიანებს სიცოცხლის აზრს.
სიყვარულის ეს სიუჟეტი აკაკი წერეთელს ასე ამღერებს:

„მშვენიერო, შენ გეტრფი,

შენი მონა, ერთგული,

შენთვის სულდგმულს შენგანვე

შენთვის მიძგერს ეს გული“

„მონური“  სიყვარულის განსხვავებულ ფორმას ხატავს ალექსანდრე ჭავჭავაძე ლექსში: „სიყვარულო, ძალსა შენსა“. აქ მთავარი – „ხელმწიფე, თვითმპყრობელი“ თავად სიყვარულია, მისი უდიდებულესობა, სიყვარული, ხოლო მიჯნურები არიან „მონები“ (გულები), დამორჩილებულები ამ ღვთაებრივ ენერგიას, რომელშიც ყველა თანაბრდება: მეფე, მონა, ბრძენი, ხელი…

სიყვარულო, ძალსა შენსა ვინ არს რომე არ ჰმონებდეს?
ვინ არს, რომე გულსა ტახტად, ოხრვას ხარკად არა გცემდეს?
შენგან მეფე მონას ეყმოს, შენგან ბრძენი ხელად რებდეს,
და ბულბულსა რად ეძრახვის, რომ შენგამო ვარდს შეჰყეფდეს!

სიყვარულო, ძალსა შენსა ყოველი გრძნობს, არსებს რაცა,
სჯულსა შენსა ყველა ერჩის: ბერი, ერი, მეფე, ყმაცა;
ხელმწიფე ხარ თვითმპყრობელი, ტახტი მზა გაქვს, ჰგიებ საცა,
გულები გყავს ქვეშევრდომად, ამას მეც ვგრძნობ და თვით სხვაცა.

შენის უღლისგან გამოსვლა ნეტა უნდოდეს რადმე ვის!
თუ შენ ხარ ვნების მიზეზი, ლხენაც შენგან არ გვეძლევის?
ნამდვილ კეთილ არს განცხრომა, იგი ნუმც-ოდეს გველევის,
მაშა ცუდია, თუ მაში სიბნელეც არსით ერევის.

„სიყვარულის ხელმწიფება“ „მონა-მორჩილების“ მართლაც განსხვავებული ფოკუსია, ეს არის „დანებება“, „მინდობა“ ღვთაებრივი ენერგიისადმი და არა კონკრეტული ობიექტის (ერთისა მეორის მიმართ) „მონობა“, რითაც მნიშვნელოვნად განსხვავდება ზემოთ აღწერილი „სიყვარულის მონობისგან“, მაგრამ ეს თეორიული აღწერაა… სიყვარული კი თეორიულად და თეორიებში არ ვლინდება…

არსებობს, ერთი მხრივ, მონური სიყვარული და, მეორე მხრივ, სიყვარულის მონობა…

ეძიეთ განსხვავება…

ჩვენი შეთანხმებული საუბარი ,,mastsavlebeli.ge“-სთვის რამდენჯერმე გადაიდო, მიზეზი სხადასხვა იყო, ძირითადად, მისი ჯანმრთელობის მდგომარეობა.

საქართველოს სახალხო მხატვრის ალდე კაკაბაძის კერამიკულ ნამუშევრებს ,,ძველებური სიმღერა“, ,,მიტოვებული სოფელი“, ,,კახელი“, ,,მარანი ,,ორნი“, ,,მარანი ,,საქართველო“და სხვა საერთაშორისო გამოფენა-კონკურსებზე მაღალი შეფასებები აქვს.

ალდე კაკაბაძეს დღეს უკანასკნელ გზაზე გააცილებს საზოგადოება, სამხატვრო აკადემიაში აღზრდილ მხატვარ-კერამიკოსთა უამრავი თაობა. ისინი სიცოცხლეშიც ხშირად აკითხავდნენ  რჩევებისათვის, განცდების გასაზიარებლად. ან იქნებ, იმ გაკვეთილის კიდევ ერთხელ ჩასაბარებლად, რომელსაც მზრუნველობა, სიყვარული ჰქვია, და რომელიც  ასე მნიშვნელოვანია მოსწავლე-მასწავლებლის ურთიერთობაში.

მასთან ჩემი ბოლო სტუმრობის დროს მხატვარ-კერამიკოსი ვერიკო ნოდია შემოგვესწრო.

_აკადემია 2005-ში დავამთავრე, ახლა სკოლაში ვასწავლი კერამიკას. ქალბატონ ალდეს პირველ ლექციაზე სახლში ვეწვიეთ, ეს ლექცია არასდროს დამავიწყდება. კერამიკის ფაკულტეტი ნამდვილად არ იყო ჩემი ოცნება, მაგრამ ქალბატონი ალდეს და ბატონი გია იაშვილის დიდი დამსახურებაა, რომ შემიყვარდა ჩემი პროფესია. პროფესიული ცოდნის გარდა, მან ისეთ სითბოს გვაზიარა, რომ ახლაც მინდა, ხშირად შევხვდე. გამონაკლისი, არ ვარ. ის ასევე ძვირფასია ჩემი ბევრი კოლეგისთვისაც. ბედნიერი ვარ, რომ ამ ადამიანს ვიცნობ და მეც ვცდილობ ჩემს პატარა მოსწავლეებთან ისეთივე დამოკიდებულება მქონდეს, როგორიც მას ჩვენდამი აქვს, ისე შევაყვარო თიხაზე მუშაობა, როგორც მან შესძლო ეს. _ გვითხრა ვერიკო ნოდიამ.

_ კატეგორიული ტონი არასდროს მქონია და ვერ დავიჩივლებ, რომ ამის გამო რამე პრობლემას შევხვედროდი ახალგაზრდებთან, პირიქით, ყოველთვის განსაკუთრებულ დამოკიდებულებას ვგრძნობ მათგან._ დასძინა მასპინძელმა და ვერიკოსთვის რამდენიმე რჩევაც მიაყოლა.

…ეს ყველაფერი ახლა წარსულია. ბუნების კანონები არ იცვლება: ამ ქვეყნად მოვდივართ, ვცხოვრობთ და  მივდივართ.  ცხოვრებაში კი ,,…  ჩვენ ვძერწავთ საკუთარ სახეს, იმ დღისთვის, როცა აღარ ვიქნებით“.

პროფესიის არჩევა დედის _ პოეტ მაყვალა მრევლიშვილის გავლენით მოუწია:

_სამხატვრო აკადემიაზე არც მიფიქრია, გული ცეკვისკენ, ცეკვის ისტორიისაკენ მიწევდა. ეს დედას გადაწყვეტილება იყო. აკადემიის აღმართისკენ დედა ამიძღვა. გამოცდაზე პატარა ველურივით ვიყავი, შიშველი ნატურა რომ დავინახე, სირცხვილით ყურებამდე გავწითლდი. კერამიკოსობა მერე შემიყვარდა. ეს არ არის იოლი პროფესია, რომ მხოლოდ სასიამოვნო მომენტები ახლდეს. აქ შემოქმედებითი და ფიზიკური ძალისხმევის მთელი ერთობლიობაა საჭირო. შეიძლება სული და გული ჩააქსოვო, მაგრამ გამოწვაში ყველაფერი წყალში ჩაგეყაროს. მერე ისევ თავიდან იწყება ყველაფერი. ამისთვის მზად უნდა იყო. და მიუხედავად ყველაფრისა, რომ ,,დაგემართება“ კერამიკა, იქ აღარაფერი გაგეგება, ისეთ მოულოდნელ შედეგებს  იძლევა თიხა და ცეცხლი…

აკადემიაში პროფესიის არჩევის გარდა, სხვა არჩევანიც დაუდგა. უფროსკურსელ რევაზ იაშვილთან ნაცნობობა ბაკურიანში სიყვარულად იქცა, სიყვარულს ოჯახი და შვილი მოჰყვა.

_ზღაპარივით მახსენდება ბაკურიანის ამბები. რეზო ბრწყინვალედ სრიალებდა. ათამდე ახალგაზრდა თხილამურებით ბორჯომის კომპოზიტორის სახლამდე ჩავდიოდით, არც ვიღლებოდით, არც რამის გვეშინოდა. მე და რეზო ხუთი წელი დავდიოდით (როგორც მაშინ იტყოდნენ). ძალიან ნიჭიერი კაცი იყო… თიხის სასწავლო პროცესში შემოტანა უკავშირდება ჩემი მეუღლის სახელს. მან არეოლოგიური გათხრების დროს აღმოჩენილი შავკრიალა კერამიკის დამუშავების მივიწყებული ტექნოლოგია აღადგინა, პრაქტიკაში შემოიტანა ხევსურული ორნამენტები.

სამოციანი წლები ახალგაზრდა მეუღლეებისათვის სავსე იყო შემოქმედებითი წარმატებებით, ახალი ნამუშევრები საერთაშორისო გამოფენები, გამარჯვებები, აკადემიურ საფეხურებზე წინსვლა… და უცებ, ტრაგედია: ავტოავარიის შედეგად რევაზ იაშვილი ხერხემლის დაზიანებას იღებს და სავარძელს ეჯაჭვება.

იყო სასოწარკვეთის, დაბნეულობის წლები, მაგრამ ასე დიდხანს არ გაგრძელებულა.

_  პაპა, მხატვარი ალექსანდრე მრევლიშვილი, არ მახსოვს, მაგრამ ბებია პელაგია ავალიშვილი ძალიან ეხმარებოდა დედას ჩვენს აღზრდაში.  ბებია იყო გარჯის ქალი და მეც იგივეს მასწავლიდა. ეს ხასიათად მექცა და ჩემი ცხოვრების ყველაზე მძიმე განცდებს საქმით ვშველოდი. არ უნდა გავჩერებულიყავი, მთავარი ეს იყო.

არც გაჩერდნენ. სამხატვრო აკადემიის ხელშეწყობით ბინა შეიცვალეს და მხატვართა კორპუსში, პირველ სართულზე გადავიდნენ. იმ დღიდან რეზო იაშვილის სახელოსნო აკადემიის ფილიალად იქცა: იქ ტარდებოდა ლექციები, სულ სტუდენტები და კოლეგები ტრიალებდნენ, იქმნებოდა ახალი ნამუშევრები. რეზო იაშვილმა ტრავმის შემდეგ თითქმის 30 წელიწადი იცხოვრა. იცხოვრა აქტიურად, პროფესიული წარმატებების ძიებაში. ეს მაგალითი ძალიან წაადგებათ ადამიანებს, ვისაც ჯანმრთელობის პრობლემა აქვთ, წაადგება საზოგადოებასაც, რადგან ერთი კაცის ნებისყოფა მაშინ იძენს ძალას, როცა მის განწყობას ოჯახი და საზოგადოება უჭერს მხარს.

საუბარი რეზო იაშვილისაკენ გაგვექცა, მაგრამ ამაშიც ალდე კაკაბაძის ნებას ვიზიარებთ, რადგან ძნელი არ იყო შეგენიშნათ, რომ საკუთარ საქმიანობაზე საუბარს ის სწრაფადვე ანაცვლებდა მეუღლეზე, შვილზე საუბრით, იმ მოვალეობებზე საუბრით, რომელიც მას წინაპრების წინაშე ჰქონდა:

_დილა რომ გათენდება და თვალს ვახელ, მადლობას ვამბობ, რადგან ვინმეს რომ ეთქვა აქამდე იცოცხლებო, გამეცინებოდა. მართლა გენიალური სიტყვა გვაქვს ქართველებს _ წუთისოფელი. მიჰქრის და ვერაფერს იზამ. დედას არქივი ლიტერატურის მუზეუმს გადავეცი, პაპას არქივი _ხელოვნების მუზეუმს. მინდა ყველაფერს თავისი ადგილი მივუჩინო. აი, ეს სურათებიც: ერთი პაპაჩემის ბიძა სოლომონ მრევლიშვილია, უროლოგიის დოქტორი, მეორე _ პაპას ძმა სოსიკო მრევლიშვილი, ,,კაკანათის“ ავტორი, სხვადასხვა ფსევდონიმით იბეჭდებოდა. უამრავი მასალა, ფოტო და სლაიდი მაქვს… ბებიაჩემს ეკატერინე გაბაშვილის ჭრა-კერვის სკოლა ჰქონდა დამთავრებული, ,,ხუთიანი ჯვრით“ დავამთავრეო, თავს იწონებდა და მართლაც მშვენიერი ხელსაქმე იცოდა, სხვებსაც ასწავლიდა. მისი ნაქარგობები დღემდე შემოვინახე, ძალიან მინდა გადავცე მისი მშობლიური სოფლის _ბრეთის დედათა მონასტერს, სადაც თურმე ხელსაქმეს ასწავლიან.

არ ვიცი, რა ვერ მოასწრო ქალბატონმა ალდემ, მაგრამ  გია იაშვილი ოჯახურ ტრადიციას აგრძელებს _ ახლა ის ასწავლის ახალგაზრდების თიხისა და ცეცხლის შეთქმულების ამბებს.

ალდე კაკაბაძის გარემო სამი საუკუნის მოგონებებით იყო დამუხტული, წლები და განცდები კი _ მის მაღალ შუბლზე  ნაოჭებად დაძერწილი.  ასე დაამახსოვრდებათ ის ადამიანებს, რომლებისთვისაც ყველაზე დიდხანს ძერწავდა  ფაქიზ და შთამბეჭდავ ნამუშევარს _ საკუთარ სახეს.

ბოლო დროს ხშირად მეკითხებიან, ვისთვის ვწერ. ალბათ იმ წიგნის ბრალია, რომლის წერაც გასული წლის შემოდგომაზე დავასრულე და მალევე გამოიცა. ჩემს წიგნს „ქალაქი წყალზე“ ჰქვია. ის ქალებზე და გოგონებზეა, რა თქმა უნდა, ცოტა კაცებზეც და ბიჭებზეცაა, თუმცა ჩემ მიერ შექმნილი სამყარო მაინც ქალების და გოგონების სიზმრებისა და ფიქრების გარშემო ტრიალებს. რატომ? იმიტომ, რომ მეც ქალი ვარ და, როგორც ფრიდა კალო ამბობდა, სწორედ მე ვარ ის, ვისაც ამქვეყნად ყველაზე კარგად ვიცნობ.

ადრე არ მიფიქრია, ვინმე კონკრეტულისთვის მეწერა. თავიდან ჩემი თავისთვის ვწერდი, უბრალოდ, სხვანაირად არ გამოდიოდა და იმიტომ. მერე კი, როცა ჩემმა ერთ-ერთმა მეგობარმა (ბიჭმა) მითხრა, თავს ვიკავებ შენი წიგნის წაკითხვისგან, რადგან მგონია, რომ გოგოებისთვისაა დაწერილი და მე არ მომეწონებაო, ჯერ მეწყინა, შემდეგ დავფიქრდი, ბოლოს გამეცინა. რა თქმა უნდა, შეუძლია, არ წაიკითხოს. რა თქმა უნდა, უფლება აქვს, ფიქრობდეს, რომ რაც დავწერე, მისთვის არ არის.

ჩემთვის ისიც ხშირად უკითხავთ, არსებობს თუ არა „ქალური ლიტერატურა“ და „მამაკაცური ლიტერატურა“. ამ კითხვის პასუხად ბევრჯერ გადაჭრით განმიცხადებია უარი და მითქვამს, რომ ლიტერატურა ლიტერატურაა და არა აქვს მნიშვნელობა, მას ქალი ქმნის თუ მამაკაცი. ალბათ მეშინოდა, ჩემი დადებითი პასუხით კიდევ უფრო არ დამეკნინებინა და ჩრდილქვეშ არ დამეყენებინა საუკუნეების განმავლობაში ისედაც მიჩქმალული და ცხრაკლიტულებში გამოკეტილი „ქალური ლიტერატურა“, ქალების მიერ შექმნილი ტექსტები, ქალების თვალით დანახული სამყარო.

სინამდვილეში „ქალური ლიტერატურა“ არსებობს, ვითარდება, სამზეოზე გამოდის და არაფრით ჩამოუვარდება „მამაკაცურს“, ლიტერატურა, რომელსაც საუკუნეების განმავლობაში არ ჰქონდა არსებობის უფლება, ლიტერატურა, რომელიც ხშირად იყო ამოფარებული კაცების გვარ-სახელებს, ლიტერატურა, რომელსაც მტვერი ედებოდა არქივებში, უჯრებში, სხვენებსა და სარდაფებში და უფრო მეტიც, ზოგჯერ გონებაშივე კვდებოდა.

ერთხელ ვთქვი საჯარო გამოსვლაში, რომ ყოველთვის მჯეროდა ელენე დარიანის არსებობის, მჯეროდა, რომ „დაიტანჯა მაჯა მარჯნის მძიმე ჯაჭვის ტარებით“ ქალის დაწერილი უნდა ყოფილიყო. ეს ჩემთვის არავის უსწავლებია, არავის უთქვამს, როგორ უნდა მივმხვდარიყავი, როგორ უნდა გამომერჩია. უბრალოდ, ასე ვიგრძენი. სიმართლე დღემდე არ ვიცი. მე ამ ამბავში ჩემი წილი, შეგრძნებითი სიმართლე მაქვს და როგორც საიდუმლოებების მოყვარულ მკითხველს, ესეც მყოფნის.

მაშინ, როცა მსოფლიოში სულ უფრო და უფრო ხმამაღლა ისმის მწერალი ქალების სახელები, ჰოლივუდის ვარსკვლავები კი მათი პოპულარიზაციის მიზნით კამპანიებს აწარმოებენ (მაგალითად, ემა უოტსონმა კლუბიც კი შექმნა ფემინისტური ლიტერატურის ფართო საზოგადოებისთვის გასაცნობად), რიტმს საქართველოც უწყობს ფეხს. ქართველი მწერალი ქალები დღეს ისეთი გაბედულები არიან, როგორც არასდროს. ისინი წერენ, გამოსცემენ წიგნებს, აღარ ეფარებიან ფსევდონიმებსა და სხვის გვარ-სახელებს, დამსახურებულად ხდებიან პრემიების ლაურეატები. მათ უკან მკითხველთა მთელი არმია დგას.

მე მიყვარს ლიტერატურა, რომელსაც დღეს, საქართველოში, ქალები ქმნიან. ჩვენი სინამდვილე, ჩვენი ოცნებები, ყველაფერი, რაც გვიყვარს, გვაწუხებს, გვენატრება – ყველაფერი აქ არის. ის, რაც აქამდე არ თქმულა, ის, რაც სირცხვილად ითვლებოდა, მაგრამ აუცილებლად უნდა გამოსულიყო სააშკარაოზე, დღეს მკითხველის ყურადღებასა და ემოციებს იმსახურებს. ის, რითაც ადრე არავინ ინტერესდებოდა, უკვე ბესთსელერია.

რა თქმა უნდა, წიგნებს არა აქვთ სქესი. სამაგიეროდ, სქესი აქვთ მათ ავტორებს, რომლებიც, პირველ რიგში, საკუთარ გამოცდილებასა და მსოფლმხედველობაზე დაყრდნობით წერენ. ფაქტმა, რომ დღეს, ქართულ ლიტერატურაში, ქალების ხმა ისმის, შეიძლება, თაობების აზროვნება და, უფრო მეტიც, მათი ბედი შეცვალოს, გოგონებს საკუთარი თავის რწმენა და სიყვარული განუმტკიცოს, ბიჭებს კი ცხოვრება, ურთიერთობები, სიყვარული სხვა კუთხიდან დაანახოს.

დიახ, „ქალური ლიტერატურა“ არსებობს, ოღონდ არსებობს არა მხოლოდ ქალებისთვის, არამედ კაცებისთვისაც. ქალები საუკუნეების განმავლობაში კითხულობდნენ მამაკაცების დაწერილ წიგნებს, შესაბამისად, უსამართლობაა, ქალების შექმნილი ტექსტებს იარლიყი მივაკრათ და მხოლოდ ქალების საკითხავად დავტოვოთ, რადგან თუკი თანასწორობისა და ბალანსის მიღწევა გვინდა, ერთმანეთს უნდა ვიცნობდეთ, ისეთებს, როგორებიც სინამდვილეში ვართ, ისეთებს, როგორებიც საკუთარ და არა სხვების წიგნებში ვართ.

მაინც ვისთვის ვწერ მე?

რა თქმა უნდა, ყველასთვის, ვინც ჩემს ნაწერებამდე მივა.

რა თქმა უნდა, ადამიანებისთვის, ვისაც ლიტერატურა უყვარს.

თუმცა, ცოდვა გამხელილი სჯობს და, პირველ რიგში, ალბათ მაინც ქალებისთვის და გოგონებისთვის ვწერ, მათი უკეთესი ცხოვრებისთვის, მათი კარგად ყოფნისთვის, მათთვის ვწერ, მათთვის, ვისაც ჩემი სიტყვა უფრო სჭირდება, ვიდრე სხვებს, ვინც ჩემგან გამხნევებას ელოდება, ვისთანაც საერთო სათქმელი მაერთიანებს.

ის, რასაც მე ვწერ, ალბათ ბევრისთვის „ქალური ლიტერატურაა“.

გადავწყვიტე, მეთქვა, რომ მე მხოლოდ ვამაყობ ამით.

სალომე ბენიძე