სასკოლო პრაქტიკაში დიდი როლი ეკისრება მოსწავლეთა ურთიერთშემოწმებისა და ურთიერთშეფასების ტექნიკის გამოყენებას. მასწავლებლები მოსწავლეთა ურთიერთკონტროლსა და ურთიერთშემოწმებას უმთავრესად საშინაო დავალებების, ზეპირი პასუხების, ასევე – ცალკეული, ეპიზოდური ხასიათის დავალებების შესამოწმებლად, ანუ გაკვეთილის ორგანიზაციული ნაწილის სრულყოფისთვის იყენებენ, ხოლო ცოდნისა და უნარების სისტემატური ურთიერთკონტროლისთვის – შედარებით იშვიათად, არადა, ამ ტექნიკის მნიშვნელობა სცილდება ორგანიზაციულ ნაწილს და შეუძლია, დიდი გამოცდილება შესძინოს მოსწავლეს. მოსწავლეთა ურთიერთშემოწმებისა და ურთიერთშეფასების ტექნიკის გამოყენება ავითარებს მოსწავლეთა კრიტიკულ აზროვნებას და დიდად უწყობს ხელს საგაკვეთილო პროცესში მათ ჩართვას, ცოდნისა და უნარების ფორმირებას, ავტომატიზაციასა და კონტროლს.

ურთიერთშემოწმება და ურთიერთშეფასება კონტროლის განსაკუთრებული ფორმაა, როდესაც მოსწავლე ობიექტურად აფასებს თანაკლასელთა მუშაობის შედეგს. მთავარია, შეფასება საფუძვლიანად და გააზრებულად გაკეთდეს. ასეთი აქტივობის დაგეგმვა, სურვილისამებრ, ყოველ გაკვეთილზე შეიძლება, თუნდაც მთელი სემესტრის განმავლობაში. მასწავლებელს შეუძლია, საამისოდ გამოყოს გაკვეთილის 3-4 წუთი (ან თუნდაც მეტი). დავალებათა ტიპის მიხედვით მიზანშეწონილია განსაზღვრული გრაფიკის შემუშავებაც და მოსწავლეთა ინფორმირებაც ურთიერთშემოწმების წესებისა და თარიღების შესახებ.

ურთიერთშემოწმების სახეებია:

• ერთმანეთის რვეულების შემოწმება – მოსწავლეები გაცვლიან რვეულებს და ერთმანეთს შესრულებულ დავალებას შეუმოწმებენ. ამასთანავე, მათ მხოლოდ კი არ უნდა იპოვონ შეცდომები, არამედ გაასწორონ კიდეც და თან განმარტონ, დაასაბუთონ თავიანთი ქმედება.
• ურთიერთშემოწმება ბარათების მიხედვით – ყოველი მოსწავლე მიიღებს შეკითხვების ბარათს, რომელსაც უნდა უპასუხოს. ბარათის მეორე მხარეს წერია რამდენიმე მოსწავლის გვარი და თარიღი, ანუ ვინ და როდის გამოიკითხება. მოსწავლე თავადაც უპასუხებს მეორე მოსწავლის მიერ დასმულ შეკითხვებს.
• გამოკითხვამდე ერთი დღით ადრე მოსწავლეები აფრთხილებენ ერთმანეთს, რა კითხვებზე მოუწევთ პასუხის გაცემა, ხოლო ურთიერთშემოწმებისას მიღებული პასუხების შესაბამისად მოსწავლის გვარის გასწვრივ ბარათზე დაიწერება „+“ ან „-“.
• თუ ბევრი მინუსი დაიწერა, ჩატარდება დამატებითი ურთიერთშემოწმება, მანამდე კი მოსწავლეები კონსულტაციას გაივლიან მასწვლებელთან.
• დიდი მნიშვნელობა აქვს მოსწავლეთა მიერ ნამუშევრების არა მექანიკურ, არამედ არგუმენტირებულ შეფასებას, რადგან ამ დროს მოსწავლეთა ცოდნა საგრძნობლად აქტიურდება, იზრდება მათი ინტერესი ცოდნის მიმართ და შესაძლოა, ეს აქტივობა მოეწონოთ კიდეც. მოეწონოთ, რომ ასე სწრაფად იზრდება მათი კომპეტენცია, თავს გრძნობენ მასწავლებლის დამხმარეებად, ამა თუ იმ საკითხის სპეციალისტებად.

აქტივობის განხორციელებამდე აუცილებელია, მასწავლებელმა მოსწავლეებს აჩვენოს კონკრეტული მაგალითი, ჩაატაროს ჯგუფური შემოწმება, შეცდომების ჯგუფური გასწორება. მას შემდეგ, რაც მოსწავლეები დაიმახსოვრებენ წესებს, შეიძლება ურთიერთშემოწმებასა და ურთიერთკონტროლზე გადასვლაც.

ურთიერთკონტროლის ფორმებია:

• წყვილებში მუშაობა. ამის გაკეთება ტექნიკურად შესაძლებელია გაკვეთილის ნებისმიერ ეტაპზე, საშინაო დავალების შესრულება იქნება ეს, ცოდნის განმტკიცება, ახალი თემის ათვისება, თემის განზოგადება თუ სხვა;
• ჯგუფებში მუშაობა. ჯგუფებს შეიძლება მიეცეთ საერთო დავალება. ისინი ამ დავალებას ერთად შეასრულებენ, გზადაგზა კი შეამოწმებენ თავიანთ „კოლეგებს“;
• ზეპირი გამოკითხვა;
• ტესტირება, რომლის დროსაც მოსწავლეები ამოწმებენ ერთმანეთის ცოდნას. ამით მასწავლებელი საგრძნობლად დაზოგავს შეფასებისთვის განკუთვნილ დროს. ამავე დროს, „გამომცდელი“ მოსწავლე, რომელიც აწარმოებს გამოკითხვას, არა მარტო გაასწორებს შეცდომებს, არამედ განმარტავს, ახსნის კიდეც, რა შეეშალა თანაკლასელს;
• ურთიერთკონტროლის კარგი საშუალებაა პროექტის შესრულება, რეფერატის, პრეზენტაციის მომზადება და სხვა ასეთი სასწავლო აქტივობები.

ურთიერთკონტროლის დროს ცოდნასთან ერთად საქმეში ერთვება მოსწავლის პიროვნული თვისებებიც: სამართლიანობა, გუნდურობა, პიროვნული მზაობა, თანაკლასელზე ზრუნვა და სხვა. ნათელი გახდება, როგორ მიმართავს ის თანაკლასელს, აცდის თუ არა პასუხის მოფიქრებას. ხშირად ადვილი შესამჩნევია, როგორ სურს „გამომცდელს“, თანაკლასელმა მის კითხვას უპასუხოს, მაგრამ არის ისეთი შემთხვევებიც, როდესაც მოსწავლეს უხარია „გამოსაცდელის“ „ჩაჭრა“, მოსწონს მისთვის მინუსის დაწერა. მასწავლებელმა უნდა შეამჩნიოს ეს ხარვეზები და დააკვირდეს, როგორ გაიზრდებიან მოსწავლეები დროთა განმავლობაში.

მეთოდის ამუშავების საწყის ეტაპზე ურთიერთშემოწმებისა და ურთიერთშეფასების აქტივობამ შესაძლოა კლასში ზედმეტი ხმაური ან მოძრაობა გამოიწვიოს, მაგრამ მალე მოსწავლეები ყველაფერს აითვისებენ და პროცესიც სასიამოვნოდ გაგრძელდება.

ჯგუფის თითოეულ წევრს შეფასებას თავად ჯგუფის წევრები აძლევენ, მაგრამ ყოველი შეფასება აუცილებლად უნდა დასაბუთდეს. აქ საჭიროა სიფრთხილე, რადგან შეფასება სრულიადაც არ არის მარტივი ინსტრუმენტი – ყურადღებით უნდა ვიყოთ, რომ მოსწავლემ თანაკლასელის მიმართ მიკერძოება არ გამოიჩინოს (როგორც დადებითი, ისე უარყოფითი კუთხით). ყურადღება უნდა მიექცეს იმასაც, რომ შეფასებამ არ წაიღოს მეტისმეტად ბევრი დრო.

რა ტიპის კითხვები შეიძლება დაისვას ურთიერთშემოწმებისას? განვიხილოთ მაგალითი IX კლასის ისტორიის კურსიდან, როდესაც მოსწავლეები მოსწავლეთა რაოდენობის მიხედვით 10 კითხვას სვამენ.

სავარაუდო კითხვები:

• რა შედეგი მოჰყვა საქართველოში თემურ–ლენგის პირველ ლაშქრობას?
• ვისი მეფობის დროს მოჭრილ ფულს ეწოდა „გიორგაული თეთრი“?
• რა მიზნით აღწერეს მონღოლებმა საქართველო?
• საქართველოს რომელი ორი მეფე დაიღუპა თურქმანებთან ბრძოლაში?
• რატომ გაათავისუფლა ირანმა სიმონ I ტყვეობიდან 1678 წელს?
• რამ გამოიწვია 1660 წელს აჯანყება კახეთში და რა ბედი ეწიათ აჯანყების მეთაურებს?
• გლეხთა ბრძოლის რომელი ფორმები გვხვდებოდა XVII-XVIII სს-ების საქართველოში?
• როგორ განვითარდა მოვლენები იმერეთის სამეფოში სოლომონ I-ის გარდაცვალების შემდეგ?
• რას ითვალისწინებდა 1774 წელს „მორიგე ჯარის“ შექმნის პროექტი?
• სახელმწიფოს მმართველობის რამდენი ფორმა შეიმუშავეს 1832 წლის შეთქმულებმა?

და ა.შ.

ტექნიკურმა პროგრესმა მოსწავლეებს საშუალება მისცა, Power Point-ში ააწყონ ურთიერთშემოწმებისთვის საჭირო ტესტები, რომლებსაც მასწავლებელი გაკვეთილზე გამოიყენებს. ასეთი დავალებების შესრულება საგაკვეთილო დროის ეკონომიისთვისაც ძალიან მოხერხებულია. ცხადია, ყველა ბავშვის ნამუშევარი ვერ იქნება მაღალი ხარისხის, მაგრამ თუ გაკვეთილის დასრულების შემდეგ გავაანალიზებთ მათ სუსტ და ძლიერ მხარეებს, შემდგომ მოსწავლეები დავალებას უკეთ გაართმევენ თავს.

მაგალითად, იტალიური სკოლის VII კლასის მოსწავლეებმა ურთიერთშემოწმების ასეთი კითხვარი მოამზადეს – „შევამოწმოთ ერთმანეთის ცოდნა“

შეფასების კრიტერიუმებს (რამდენ პასუხში რამდენი ქულა დაეწერებათ) კლასი წინასწარ ერთობლივად შეიმუშავებს და აქტივობის დაწყებამდე დაფაზე ჩამოწერს.

ურთიერთშემოწმება დიდი პასუხისმგებლობაა, რადგან საქმე ეხება თანაკლასელის ნამუშევრის შემოწმებას, მისი ცოდნისა და უნარის ხარისხის განსაზღვრას, მაგრამ ფაქტია – გაკვეთილზე წერილობითი და ზეპირი გამოკითხვა სასწავლო პროცესის ოპტიმიზაციისთვის სასარგებლო ნაბიჯია. ასეთი დამოკიდებულებით მოსწავლეებს ვასწავლით, როგორ ისწავლონ, როგორ შეამოწმონ სხვისი ცოდნა. ამავე დროს, ის ხელს უწყობს თვითანალიზის, თვითკონტროლის უნარების გამომუშავებას და სასკოლო პრაქტიკის შედეგიანობისთვის ხელსაყრელ ნიადაგს ქმნის.

ქალაქში ცხოვრება ცუდად აისახება ბავშვთა ფსიქიკაზე – ასეთ დასკვნამდე მივიდნენ დიუკის უნივერსიტეტისა (აშშ) და ლონდონის სამეფო კოლეჯის (დიდი ბრიტანეთი) მკვლევრები. მიზეზი მეზობლებს შორის არსებული სუსტი სოციალური კავშირი და დანაშაულის მაღალი დონე აღმოჩნდა.

მკვლევართა ახალი სტატია რამდენიმე დღის წინ ჟურნალ Schizophrenia Bulletin-ში გამოქვეყნდა. მკვლევრები დაკვირვებას აწარმოებდნენ დაბადებიდან – 12 წლის ასაკის სოფლად და ქალაქად მცხოვრებ ორი ათას ტყუპ ბავშვზე.

12 წლის ასაკში ბავშვთა ფსიქოტიური სიმპტომების დასადგენად ჩატარდა ტესტირება პარანოიდულ აზრებზე, ხმოვან და ვიზუალურ ჰალუცინაციებზე, მზარდ შფოთვასა და ეჭვებზე. მკვლევრებმა დეტალურად შეისწავლეს ის გარემო, სადაც ბავშვები იზრდებოდნენ. გამოკითხვა ჩაუტარდა მეზობლებსა და ადგილობრივ მცხოვრებლებს, Google Street View-სა და ადმინისტრაციული მონაცემების მეშვეობით შეიქმნა რაიონების სივრცული პროფილები, გაანალიზდა ფსიქიატრიულ მოშლილობათა ოჯახური ისტორიები.

„გვინდოდა გაგვეგო, როგორ აისახება ბავშვებზე გარემო, სადაც იზრდებიან, – ამბობს დიუკის უნივერსიტეტის წამყვანი მკვლევარი კენდის ოჯერსი. – ამისათვის ბავშვთა ფსიქიკური ჯანმრთელობის კვლევის ყველა არსებული მეთოდი გამოვიყენეთ“.

12 წლის ასაკისთვის ქალაქელ ბავშვებს ორჯერ მეტი ფსიქოტიური სიმპტომი აღმოაჩნდათ, ვიდრე მათ სოფლელ თანატოლებს. ქალაქში მცხოვრებ 7,4%  ბავშვს ერთი ფსიქოტიური სიმპტომი მაინც აღენიშნა, რაც სოფლად მცხოვრები ბავშვების შემთხვევაში მხოლოდ 4,4%-ს ჰქონდა. „სიმპტომების არსებობა იმას არ ნიშნავს, რომ ფსიქიკური დაავადება აუცილებლად განვითარდება, – აზუსტებს ოჯერსის კოლეგა ჰელენ ფიშერი. – ბევრს არ გაურთულდება, მაგრამ სამომავლოდ რისკი მაინც იარსებებს“.

ანალიზმა აჩვენა, რომ ფსიქოტიური სიმპტომები უფრო ხშირად გხვდება არაკეთილმოწყობილ, დანაშაულის მაღალი დონის მქონე ქალაქურ რაიონებში მცხოვრებ ბავშვებთან, სადაც მეზობლები არა მხოლოდ არ ეხმარებიან, არამედ არც კი იცნობენ ერთმანეთს. ასეთ გარემოში ბავშვებს არავისი თანადგომის იმედი არ აქვთ. მცირე ასაკიდანვე ისინი არაკეთილმოსურნე, ვანდალიზმითა და გულგრილობით გაჟღენთილ სივრცეში ვითარდებიან. აქ ხშირად ჩხუბობენ მეზობლები. საქმე უარესდება მაშინ, როდესაც ბავშვის რომელიმე მშობელი მეზობლებს შორის ჩხუბისა და გარჩევების მსხვერპლი ხდება.

ოჯერსის თქმით, მეზობლებს შორის სუსტი სოციალური კავშირების ნეგატიური ზემოქმედება ბავშვთა ფსიქიკაზე არ განიხილება ფაქტორად, რომელიც რამენაირად  ოჯახების შემოსავლების დონეზეა დამოკიდებული. „ჩვენ მიერ გამოკვლეული ბევრი ოჯახი ღარიბულად ცხოვრობდა, მაგრამ მეგობრული იყო“, – ხაზგასმით ამბობს ის. ოჯერსი და მისი კოლეგები გეგმავენ ახალ კვლევას, რათა უფრო სიღრმისეულად შეისწავლონ, რომელი სოციალური და ბიოლოგიური მექანიზმების დახმარებით ახერხებენ ბავშვები „ქალაქურ სტრესებთან“ გამკლავებას.

ეს პირველი შემთხვევა როდია, როდესაც მკვლევრები ამტკიცებენ, რომ დიდ ქალაქებში ცხოვრება ბავშვებისთვის მხოლოდ უპირატესობების წყება არაა. შემოქმედებითი წრეების, სპორტული სექციებისა და მოსწავლეთა სასახლეების გარდა, სადაც ქალაქელ ბავშვებს განვითარების მრავალგვარი შესაძლებლობა ეძლევათ, მათ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული მეტი პრობლემაც აქვთ. რაც უფრო დიდია ქალაქი, პრობლემებიც მეტია.

საზოგადოებრივ ტრანსპორტით ხშირი გადაადგილება, ტელევიზორი და კომპიუტერი, როგორც გართობის საშუალება და აი, ჰიპოდინამიის პრობლემა უკვე არა მხოლოდ უფროსი თაობის ხვედრია. რასაკვირველია, სპორტული სექციები სიტუაციას აკეთილშობილებენ, მაგრამ რამდენიმესაათიანი ვარჯიშით კვირაში-2-3-ჯერ აქტივობის დეფიციტის კომპენსირება ვერ ხდება. ცხოვრების უძრავი წესი მოზარდობის პერიოდში იწვევს ჩონჩხის დეფორმირებას, აუარესებს ბავშვის მხედველობასა და გულის მუშაობას. ფიზიკურ აქტივობას მხოლოდ მაშინ აქვს აზრი, როდესაც ის ყოველდღიურია, თუნდაც მცირე დოზით. სკოლამდელი ასაკის ბავშვები ამას აქტიური სირბილით და სეირნობით ინაზღაურებენ, მაგრამ სკოლის ასაკის მოსწავლეები შედარებით პასიურნი არიან. ყოველდღიური ვარჯიში და 40-60-წუთიანი სეირნობა მათთვის ნორმა უნდა იყოს.

ბავშვის ფსიქიკასა და ჯანმრთელობაზე ნეგატიურად აისახება ქალაქის ხმაური. ხმაურის უწყვეტი ნაკადი იწვევს დაღლილობას და აღგზნებადობას. ხმაურის ის ნაწილი, რომელიც   მხოლოდ, ე.წ. ინფრაბგერების სახით არსებობს, კიდევ უფრო სახიფათოა. დაბალსიხშირიანი რხევები ბავშვებს „ზღვის დაავადების“ მსგავს შეგრძნებებს უჩენენ.

ჟანგბადის უკმარისობა – კიდევ ერთი არაპოზიტიური თემა. ადრე ჰაერის დაბინძურების მთავარ მიზეზად საწარმოო კომპლექსების არსებობა მიაჩნდათ, დღეს კი ეს სატრანსპორტო საშუალებებით გამოწვეულ გარემოს დაბინძურებასთანაა კავშირში. საწვავის ხარისხთან მიმართებაში საქართველოში სულ უფრო და უფრო მკაცრდება არსებული რეგულაციები და 2017 წლიდან ის ევროსტანდარტებს  უნდა გაუთანაბრდეს, მაგრამ ჯერჯერობით პრობლემა პრობლემად რჩება. გამონაბოლქვი განსაკუთრებით მატულობს საცობების პერიოდში, მათი რიცხვი კი თბილისის სხვადასხვა მონაკვეთებზე სულ უფრო იზრდება.

კარცეროგენს შეიცავს ქალაქის მტვერი. ის აზიანებს სასუნთქ გზებს, იწვევს ალერგიას, ბრონქიტს, სიმსივნეს. ეს ყველაფერი მძიმე გავლენას ახდენს ბავშვების იმუნურ სისტემაზე. პრობლემაა მწვანე ნარგავების შემცირებაც. სკვერებსა და პარკებში იდგმება შენობები, რის გამოც ქალაქის ქუჩები საკმარისად ვერ ნიავდება.

ქალაქელ ბავშვთა ჯანმრთელობის პრობლემებს განაპირობებს არასაკმარისი განათებაც. თანამედროვე პედიატრები ხშირად ჩვილებსაც კი უნიშნავენ ვიტამინ D-ს, რადგან დიდ ქალაქებში მისი ბუნებრივი გზით მიღება პრაქტიკულად შეუძლებელი ხდება. ქალაქში ბევრია ისეთი ბინა და სახლი, სადაც პირდაპირი მზის სხივები ვერ აღწევენ. არადა, სწორედ ამაზეა დამოკიდებული არა მხოლოდ პატარა ადამიანის გუნება-განწყობა, არამედ ათასგვარი ბაქტერიების გამრავლება და იმ ვიტამინის გამომუშავებაც, რომლის უკმარისობის გამო ბავშვებს ხერხემლისა და ძვლების დეფორმირება ემუქრებათ.

მჭიდროდ დასახლებული მოსახლეობა, გადატვირთული ოფისები და საზოგადოებრივი ტრანსპორტი – ეს ყველაფერი ხელს უწყობს ვირუსების გამრავლებას. სწორედ ამიტომ ქალაქებში ეპიდემია უფრო მალე ვრცელდება, ვიდრე მცირე დასახლებებში. ვირუსების გამრავლებას ხელს უწყობს ხოლმე მშობლების მჭიდრო სამუშაო გრაფიკიც, როდესაც ბავშვისათვის დაგვიანებით იცლიან. დაავადებული ბავშვები ბაღსა და სკოლაში დაჰყავთ, რაც ინფექციის გავრცელების სწრაფი წყარო ხდება.

კიდევ ერთი ქალაქური სენი – ელექტრომაგნიტური დასხივება, რომლის შესახებ პირველი კვლევები ცამეტიოდე წლის წინ დაიდო. პასიურ რეჟიმში არსებული მობილური ტელეფონიც კი ძილის დარღვევებს იწვევს. მართალია, ეს საკითხი ჰაერის დაბინძურებასთან შედარებით მინიმალურია, მაგრამ დღის წესრიგში დგას და ამ მიმართულებით ახალ კვლევებს საჭიროებს.

აგრეთვე, ბავშვები ქალაქური ცხოვრების სწრაფი რიტმის მსხვერპლნი არიან. თანამედროვე მშობლები ცდილობენ ბავშვის გრაფიკი მაქსიმალურად დატვირთონ. ბავშვი იძულებულია ყოველ დილით ადრე ადგეს, გაძლიერებულად ისწავლოს, იაროს უცხო ენებზე, სპორტულ და ცეკვის სექციებზე… – ეს ყველაფერი მისი ვალდებულება ხდება. მშობლები ცდილობენ შვილების განათლების დონე მაქსიმალურად უზრუნველყონ, მაგრამ ხშირად ეს არცთუ კარგად მთავრდება. თუ შეამჩნევთ, რომ თქვენი ბავშვი ყველაფერზე ღიზიანდება, გახდა აგრესიული, დიდხანს ვერ იძინებს, შფოთავს, დაეკარგა მადა და მეცადინეობას მოუკლო, ეს სტრესული დაღლილობითაა განპირობებული. დაადგინეთ, რა არის ამის მთავარი მიზეზი და დატვირთვის მეოთხედი მაინც შეუმცირეთ. თუ შედეგი არც ამან არ გამოიღო, მხოლოდ სკოლის გაკვეთილებით შემოიფარგლეთ, ნუ ატარებთ რამდენიმე წრეზე ერთდროულად. ბავშვის გრაფიკის ფორმირების პროცესში თავისუფალი დროის უკმარისობა აუცილებლად მიგიყვანთ არასასურველ შედეგებამდე. დასვენებისთვის და მეგობრებთან ურთიერთობისთვის ბავშვს დღეში 1,5-2 საათი და მეტიც უნდა ჰქონდეს.

ქალაქში ცხოვრების ერთ-ერთი ხიბლი სწრაფად ხელმისაწვდომი სამედიცინო მომსახურებაა, რაც რეგიონში მცხოვრები ბავშვისთვის შეიძლება დიდი პრობლემა აღმოჩნდეს, მით უმეტეს საქართველოს მთიან სოფლებში, სადაც გამოძახებულ ექიმს დღესაც უწევს რამდენიმე კილომეტრის ფეხით გავლა. ამიტომ პედიატრები გვირჩევენ მაქსიმალურად გამოვიყენოთ ეს შანსი და დროულად გამოვიკვლიოთ ბავშვის ფიზიკური და სულიერი საჭიროებები.

1928 წელს გერმანიაში, იენაში, დიდერიხსის გამომცემლობაში დაიბეჭდა გრიგოლ რობაქიძის „გველის პერანგი“ შტეფან ცვაიგის წინასიტყვაობით. რომანის თარგმნისა და გამოცემის შესახებ დაწყებულმა მიმოწერამ საფუძველი ჩაუყარა ამ ორი მწერლის მეგობრობას.

გრიგოლ რობაქიძის შვეიცარიული არქივი დაკარგულად არის მიჩნეული, შესაბამისად, არ მოგვეპოვება შტეფან ცვაიგის ქართველი მწერლისადმი მიწერილი წერილები. საბედნიეროდ, გრიგოლ რობაქიძის ეპისტოლური მემკვიდრეობა (ავსტრიელი შემოქმედისადმი გაგზავნილი წერილები) დაცული აღმოჩნდა ამერიკაში, ნიუ–იორკში, ფრედონიის უნივერსიტეტის დანიელ რიდის ბიბლიოთეკაში, შტეფან ცვაიგის არქივში.

გრიგოლ რობაქიძის შტეფან ცვაიგისადმი მიწერილი წერილები ითარგმნა და გამოიცა პირველად. ამ კრებულით მკითხველს საშუალება ეძლევა, ქართულ ენაზე გაეცნოს მათ. ეს წერილები ბევრ, აქამდე უცნობ ინფორმაციას იტევს და კიდევ ერთხელ გვახსენებს, რომ ქართული მწერლობა მსოფლიო ლიტერატურის მნიშვნელოვანი ნაწილია.

მკითხველს ვთავაზობთ რამდენიმე წერილს წიგნიდან.

25.3.1927.

ღრმად პატივცემულო ბატონო!

გიგზავნით ჩემი რომანის _ ,,გველის პერანგის~ გერმანული თარგმანის წინასიტყვაობას, რათა მისი საშუალებით დაახლოებით შეძლოთ წარმოდგენა ნაწარმოების ხასიათისა. ბუნებრივია, ის არ შეიცავს იმ ძარღვს, რომელიც ,,ამოკისა~ და ,,გრძნობათა შფოთვის~ ავტორის მახასიათებელია, მასთან სულ მცირე ,,წვრილმანიც~ კი უჩინარი ძაფით იხვევა ისე, რომ ეს წვრილმანი თანდათანობით სამუმად  იქცევა და ძაფი – ლასოდ, რომელიც გადმოტყორცნილია სამუმის მიერ,  არ შეიცავს იმ დინამიკას, რომელშიც ზუსტად არ იცი, სამუმი გლეჯს ლასოს თუ ლასო აცლის სამუმს თავს, ან ორივე, ერთმანეთს გადახლართული, მკვდარივით გაქვავდება…

მაგრამ მე მჯერა, ჩემს რომანში თქვენ შენიშნავთ სულიერ ლანდშაფტებს, რომლებიც ისე ჩანს, თითქოს არიან მსგავსნი და მშვიდნი, თუმცა შორიდან ,,უჩინარნი”, წარმოდგენას გვიქმნიან ადამიანის შინაგან მდგომარეობაზე…

ჩემი თხოვნაა, მაჩუქოთ ერთი დღე ან საღამო (სწორედაც რომ ,,მაჩუქოთ“), რათა ჩემი ნაწარმოები წაიკითხოთ – და ამასთან: შეფასებისას იყოთ განსაკუთრებით მკაცრი – (იმედი მაქვს ლიტერატურული ეროსის, რომელიც თქვენში ასე უხვადაა). შეწყნარება სჭირდება მხოლოდ ,,ადამიანს“, მაგრამ არა – ,,შემოქმედს“. პოეტური სიტყვა – ესაა მაგიური ტონი, რომელიც პირდაპირ ღმერთს მიემართება  (ეს ჩემთვის არაა მეტაფორა). ამიტომ საჭიროა, აიტანო ცეცხლის გამწმენდი ძალა… და თუ ჩემი რომანი თქვენი შეფასებისას ცეცხლის ამ ძალას გაუძლებს, მინდა გთხოვოთ რამდენიმე სიტყვის დაწერა, რომელიც ძალიან მჭირდება ევროპელი მკითხველისთვის… საქმე ეხება არა პოეტის ლიტერატურულ სახელს, არამედ ერთი პატარა აღმოსავლური ერის სულიერი მდგომარეობის გაცნობას ევროპელი ხალხებისათვის.

ლიტერატურული საქართველო ევროპაში სამოგზაუროდ როცა მაცილებდა, ერთი პოეტის შეკითხვაზე, უპირველეს ყოვლისა, ვის მივმართავდი, სხვა პოეტმა, ჩემმა შემოქმედებითმა ძმამ, ინტუიციური გულით ნათელმხილველივით, დაუყოვნებლივ წარმოთქვა: ბუნებრივია, სტეფან ცვაიგს! ეს იყო ჩემი პასუხიც.

იმ შემთხვევაში, თუ თქვენ დამეთანხმებით და ზალცბურგში ჩამოსვლის ნებას დამრთავთ, შევძლებ თქვენი პირადად გაცნობის ბედნიერებით დავტკბე.

15.9.1927

საყვარელო ბატონო ცვაიგ,

პირველ სექტემბერს შემზარავი ამბავი შევიტყვე: ჩემი მეგობარი, პოეტი მაყაშვილი  გარდაიცვალა. ეს ჩემთვის ძალიან მტკივნეული იყო. ჩემს უკანასკნელ წერილში მის სიკვდილზე სიტყვა არ მითქვამს, ის წერილი უამისოდაც მძიმე იყო. გუშინ თქვენგან ორი წერილი მივიღე (ერთი – ბატონი როზენკრანცისთვის). ამ წერილებმა დიდი სიხარული მომანიჭა. როგორ შემიძლია თქვენდამი ჩემი გულითადი და პოეტური მადლიერება გამოვხატო?! ახლა დიდ ნაწარმოებს ვწერ: მას თქვენ გიძღვნით – პოეტს, ესსეისტს, ადამიანს. სხვაგვარად ჩემი მადლიერების გამოხატვა არ შემიძლია.

ბატონი როზენკრანცი დღეს ვნახე. მან ჩემზე ძალიან კარგი შთაბეჭდილება მოახდინა. ვიმედოვნებ, ის დიდ დახმარებას გამიწევს. თქვენი სიტყვა მისთვის ესთეტიკური კანონია.

ძალიან მახარებს, რომ ამჟამად მუშაობთ ვრცელ ესსეზე ტოლსტოის შესახებ. დარწმუნებული ვარ, რომ იგი ისეთივე გენიალური იქნება, როგორიც თქვენი ესსე დოსტოევსკიზე. ტოლსტოი და დოსტოევსკი განიხილეთ არა მხოლოდ ,,წმინდა ლიტერატურულად“ (თითქმის ყველა საუბრობს მარტოოდენ მათს ცხოვრებისეულ ფილოსოფიაზე), არამედ  უპირველესად თქვენ დაიწყეთ, თქვენ შეხედეთ ამ ავტორებს ლიტერატურულად (მაგ., რომანის არქიტექტონიკა დოსტოევსკისთან). მოუთმენლად ველი ამ ესსეს ხილვას.

ასევე, ძალიან მახარებს, რომ ზამთარში რუსეთში გამგზავრება გსურთ. იმედი მაქვს, მოახერხებთ ჩემი სამშობლოს მონახულებას. თუ ვერ შეძლებთ – ეს ძლიერ დამტანჯავს. მსურს კიდეც აქვე თქვენი მოგზაურობის გეგმის მონახაზი წარმოგიდგინოთ. მოსკოვიდან ვლადიკავკაზამდე რკინიგზით იმგზავრებთ (დაახლოებით 40 საათს). ვლადიკავკაზში მე დაგხვდებით. აქედან ცნობილი სამხედრო გზის გავლით თბილისამდე მანქანით ვიმგზავრებთ (8 საათს). თქვენ ნახავთ ბუნების ნამდვილ საოცრებას – საქართველოს მთებს, რომლებიც თავიანთი მცხოვრებლებით ,,რომანტიზმზე“ გაცილებით მეტს ამბობენ, ვიდრე – მთელი ფრანგული ლიტერატურა. შემდეგ – თბილისში თქვენი ყოფნის პროგრამა: 1 დღე – წარმოდგენა დრამატულ თეატრში (ჩემი დრამა). თქვენ სცენაზე ნახავთ არა მხოლოდ ,,ფსიქოლოგიას“, არამედ ,,ბიოლოგიას“ ქართველისა. 2 დღე – თეატრალური წარმოდგენა ოპერის თეატრში (ქართული ორიგინალური მუსიკა). 3 დღე – ქართველ მწერალთა კავშირის ღია სხდომა (მე ვარ კავშირის ვიცე-პრეზიდენტი; პრეზიდენტი კომუნისტი უნდა (?) იყოს). მე აქ მოხსენებას წავიკითხავ: ,,სტეფან ცვაიგი – პოეტი – ესსეისტი”. წავიკითხავ რამდენიმე ნაწყვეტს ,,იერემიადან” (ზაფხულში ეს მონაკვეთები ქართულად ვთარგმნე. აქვე შევნიშნავ: ,,ამოკი“ უკვე თარგმნილია). 4 დღე – ცნობილი ქართული ლხინი. იქ იქნებიან ჯიშიანი კაცები და მომაჯადოებელი ქალები. თქვენ ნახავთ ჩვენს ცეკვას, მოისმენთ სიმღერებსა და ლექსებს – ერთი სიტყვით: გპირდებით, ღმერთი დიონისო გაცოცხლდება. შემდეგ: ჩვენი კათედრალები, ჩვენი ფრესკული მხატვრობა, ჩვენი მუზეუმები, ჩვენი უნივერსიტეტი, ჩვენი არქიტექტურა და უპირველეს ყოვლისა – ჩემი ძმები და მეგობრები – პოეტები… ეს გახლავთ ჩემი პროგრამა თქვენთვის. მე ვფიქრობ, ,,მიზნის ჰეტერონომია“ გამრავალფეროვნდება. ჩემი მისამართი:

თბილისი. საქართველო. ს. ს. რ. კ.

გურამიშვილის ქ. 10

27.9.1927.

საყვარელო ბატონო ცვაიგ!

ოიგენ დიდერიხსის გამომცემლობასთან ხელშეკრულება გავაფორმე. ეს მოხდა უეცრად, მოულოდნელად და სწრაფად. ბატონმა ფონ ვეზენდონკმა, ყოფილმა კონსულმა საქართველოში, დიდერიხსის გამომცემლობასთან მოლაპარაკება გამართა. არ მეგონა, ეს გამომცემლობა ჩემს რომანს თუ მიიღებდა და მოლაპარაკება უყურადღებოდ დავტოვე. გამომცემლობის წერილმა გამაოცა. ბატონი როზენკრანცი გაემგზავრა (საქორწინო მოგზაურობაში). ამასთან – მან მითხრა: მას შემდეგ, რაც  ბატონმა სტეფან ცვაიგმა თქვენს რომანზე აზრი გამოთქვა, ბუნებრივია, არ შემიძლია იგი მხატვრულად შევაფასო – მაგრამ ტექნიკურ-საგამომცემლო დონეზე იგი უნდა შემოწმდეს (ორმა რედაქტორმა უნდა წაიკითხოს)… ამგვარად: გაურკვევლობის წინაშე ვიდექი….. მიუხედავად ამისა, არ მინდოდა თქვენი თანხმობის გარეშე ხელშეკრულებაზე ხელი მომეწერა. კურიერის მეშვეობით მოგწერეთ. იენაში ველოდი თქვენს პასუხს. მაგრამ არაფერი არ მოსულა. სავარაუდოდ, თქვენ გაემგზავრეთ, თორემ ორიოდე სიტყვას მომწერდით… რომანი გამომცემლობამ დიდი აღფრთოვანებით მიიღო. მე გიგონებთ თქვენ და თქვენს რჩევებს, რომლებმაც ჩემი რომანი გადაარჩინა. თავად ნახავთ, ტექსტი როგორი ძლიერი და მიმზიდველი გახდა. რომანი 1928 წლის გაზაფხულზე გამოვა. ჩემი სანუკვარი სურვილია, რომ წიგნი მანამ წაიკითხოთ, ვიდრე გამოიცემა. გაზაფხულამდე, ვფიქრობ, გამოძებნით თავისუფალ დროს მანუსკრიპტის კიდევ ერთხელ თვალის გადასავლებად. გულწრფელად ვაღიარებ, ჩემთვის უდიდესი ბედნიერება იქნება, თუ რომანი თქვენი წინასიტყვაობით დაიბეჭდება და ისე მოევლინება სამყაროს… თბილისიდან ცნობა მივიღე  (ტელეგრაფით), რომ ლიტერატურული საქართველო თბილისში უსაზღვრო აღფრთოვანებითა და სიხარულით გელოდებათ.

12.10.1927.

საყვარელო ბატონო ცვაიგ,

მე მალე უნდა გავემგზავრო. ამ დღეებში თბილისიდან მივიღე ცნობა. 15-ში, შაბათს, საქართველოში ვბრუნდები. დიდი იმედი მაქვს, რომ თქვენ თებერვალში თბილისში გიხილავთ.

სტილისტური დახვეწა ჩემი რომანის თარგმანისა გამომცემლობამ საკუთარ თავზე აიღო. ჩემი სანუკვარი სურვილია, რომ მანუსკრიპტს გამოქვეყნებამდე კიდევ ერთხელ გადაავლოთ თვალი. ჩემთვის ძალიან საინტერესოა – (ვფიქრობ, თქვენთვისაც) – იმის ცოდნა, რამდენად გავითვალისწინე თქვენი რჩევები ნაწარმოების გადამუშავებისას.  სწორედ ამ იდეით მივწერე ბატონ კორნელიუს ბერგმანს.

აქ, ბერლინში, არც ერთ მწერალს არ დავკავშირებივარ. ალბათ – განზრახ. რადგან აქ ბატონობს მხოლოდ ცივი ეგოიზმი, თვით დახმარებაც შეიძლება ეგოისტური იყოს – (წარმოიდგინეთ, ერთი ადამიანი მეზობელ პალატაში მყოფ ავადმყოფს ეხმარება იმით, რომ სხვას ავალებს საავადმყოფოში მის მოვლას, რადგან ავადმყოფის ტკივილები მისთვის აუტანელია)… თქვენ კი მე შემოქმედებითად დამეხმარეთ: ესაა სწორედ ნამდვილი ადამიანური სიყვარული – ,,ადამიანური“ არა ბანალური „ჰუმანიზმის“ გაგებით. სამყაროს გულში რაღაც კოსმიური, საშიში, ცივი, ჯოჯოხეთური ხდება – და ამ დროში სამყაროსთვის ეს შემოქმედებითი სიყვარული ძალზე საჭიროა.

სოფლად დედას ბევრს ვუამბობ თქვენზე. მას არ ესმის „ლიტერატურა“, მაგრამ იცის ზღაპრები, მასში ჯერ კიდევ არ ჩამკვდარა მიწის სული. დედას  შეუძლია, მე მჯერა ამის, თქვენდამი გულითადი მადლიერების გამოსახატავად სიტყვების მოძებნა…

იცოცხლეთ კარგად! ,,izozchleth¹  კარგად” (იცოცხლეთ კარგად!)! მომავალ შეხვედრამდე!

¹ ,,Sizozchleth= სიცოცხლესა და ,,Zezchli”=ცეცხლს ქართულ ენაში ერთი და იგივე ძირი აქვს. ეს რომ ჰერაკლიტე ეფესოელს სცოდნოდა!

თქვენი ერთგული

გრიგოლ რობაქიძე

გერმანულიდან თარგმნა

ნათია ფურცელაძემ

უკანასკნელი პერიოდის განმავლობაში უამრავი ადამიანი მისვამს შეკითხვას: „პოლიტიკაში არ მიდიხარ?“ მოქალაქეთა ნაწილს წარმოუდგენლად მიაჩნია სამოქალაქო აქტივიზმი პირდაპირი პარტიული მიზნების გარეშე. ყველა ფიქრობს, რომ გარკვეული ამოცანების გადაწყვეტისთვის ბრძოლა მხოლოდ საშუალებაა თანამდებობის დასაკავებლად, ჩინის მისაღებად. დამახინჯებულია პოლიტიკის ცნების აღქმაც, ის მხოლოდ ძვირადღირებული ავტომობილით გადაადგილებასთან, კაბინეტში სავარძელზე მოკალათებასთან, ბინძურ ინტრიგებთან და არაეთიკურ ქცევასთან ასოცირდება. სინამდვილეში კი ყველაფერი ასე მარტივი არ არის. საქმე უფრო რთულადაა, ვიდრე ჩვენ წარმოგვიდგენია. პოლიტიკა ფეშენებელური აპარტამენტების მიღმაც კეთდება.

თავდაპირველად უნდა აღვნიშნოთ ის, რომ პოლიტიკას ვერსად გავექცევით. პოლიტიკა ბედისწერასავითაა, ის ყველაზე მიყრუებულ ადგილასაც კი მოგვაგნებს. თითოეული მოქალაქე პოლიტიკის ნაწილია. პურს ხომ ყოველდღე ყიდულობთ? საზოგადოებრივი ტრანსპორტით ხომ გადაადგილდებით? სკოლაში ან უნივერსიტეტში ხომ დადიხართ? გადასახადებს ხომ იხდით? საზოგადოებაში დადგენილ კანონთა ნაწილს მაინც ხომ ემორჩილებით? ყველა ჩამოთვლილი ქცევის შინაარსს პოლიტიკა განსაზღვრავს. პოლიტიკურმა პროცესებმა ხორბლის შემოტანაზე რეგულაციები დააწესეს. პოლიტიკური თანამდებობის პირებმა დაადგინეს ავტობუსის მარშრუტთა რაოდენობა და საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ფასი. პოლიტიკური დისკუსიების შედეგად, პარლამენტის გავლით შეიქმნა ეროვნული სასწავლო გეგმაც და საუნივერსიტეტო წესდებებიც. პარტიათა მეტოქეობის ხარჯზე დადგინდა ჩვენი საგადასახადო კოდექსის ნორმები, კანონებიც პოლიტიკის პროდუქტს წარმოადგენენ. აქედან გამომდინარე, პოლიტიკით დაუინტერესებლობა საკუთარი თავით, საკუთარი ყოფით, საკუთარი მომავლით დაუინტერესებლობას ნიშნავს. პოლიტიკა გადაწყვეტილებების მიღებისა და ძალაუფლებრივი ურთიერთმიმართების პროცესია. თუ არ ჩავერევით, თუ ძალაუფლების გაყოფისათვის არ ვიბრძოლებთ, ჩვენ ნაცვლად ნებისმიერ გადაწყვეტილებას სხვები მიიღებენ.

აუცილებელია ერთმანეთისგან განვასხვავოთ პოლიტიკის ურთიერთგანსხვავებული ფორმები. საქართველოს მაგალითზე შეგვიძლია ვისაუბროთ თანამედროვე ქართულ და ალტერნატიულ პოლიტიკაზე. როგორია თანამედროვე ქართული პოლიტიკა? მას ძირითადად ავანტიურისტები ან ქვეშევრდომები აკომპლექტებენ, რომლებიც თავიანთ პროფესიებში, თავიანთ პირველად საქმიანობაში წარუმატებლები არიან. ავანტიურისტებისათვის ძალაუფლება უზენაესი მიზანია და არა მორიგი საშუალება საერთო სიკეთის მისაღწევად. თანამედროვე ქართულ პოლიტიკაში გამარჯვებული გამოდის ის, ვინც ყველაზე დაუნდობელია, ყველაფერს იკადრებს, სხვის უბედურებაზე შეეცდება საკუთარი ბედნიერების აშენებას. გამარჯვებულებს მწყობრი იდეები და ღირებულებები არ აქვთ. ისინი გარემოებების მიხედვით იცვლიან თავიანთ დამოკიდებულებებს და გავლენის შესანარჩუნებლად მზად არიან ერესად გამოაცხადონ ის, რასაც ერთი საათის წინ ღვთიურ ჭეშმარიტებად მიიჩნევდნენ. აქვე შეხვდებით ისეთ ხალხსაც, რომლებიც მომქანცველი და საინტერესო ცხოვრების დასრულების შემდეგ ახალ გასართობსა და თავგადასავლებს ეძებენ. მათი გამხიარულებისა და თავისუფალი დროის შევსებისთვის ქვეშევდრომები საუკეთესო წინაპირობებს ქმნიან. თანამედროვე ქართული პოლიტიკის კიდევ ერთი უმნიშვნელოვანესი მახასიათებელი გახლავთ ის, რომ მისთვის რიგითი მოქალაქეების, კონკრეტული სოციალური ჯგუფებისა და მათი პრობლემების ადგილი აღარსად რჩება. სწორედ ამიტომ მიმდინარე საზოგადოებრივი დისკუსიების დროს ვერასდროს გაიგონებთ მსჯელობას სოციალური სამართლიანობის, გარემოს დაცვის, ძალაუფლების მქონე პირთა შეზღუდვისა და დაჩაგრული ადამიანების გაძლიერების შესახებ. თანამედროვე პოლიტიკოსებისთვის დასახელებული თემები მეასეხარისხოვანია, უფრო მნიშვნელოვანი საკითხია რამდენი ექნება დაფინანსება რომელიღაც პარტიას, ვინ უფრო ხმამაღლა შეაგინებს კოლეგას, რა ჩაიწერება მეათესეხარისხოვანი ტექნიკური კანონის მემილიონე მუხლში, ვინ უფრო შემაძრწუნებლად შეგვახსენებს ოკუპაციის უბედურებას და ა.შ.

პოლიტიკა მხოლოდ არაორგანიზებული და ავტორიტარული ქართული პარტიების საქმიანობის დონეზე არ უნდა დავიყვანოთ. საქართველოში 2010-იანი წლებიდან გაძლიერებას იწყებს ალტერნატიული პოლიტიკური პროცესიც. მისი უყურადღებოდ დატოვება დაუშვებელი უსამართლობა იქნებოდა. ალტერნატიულ პოლიტიკას რიგითი მოქალაქეები და აქტივისტები ქმნიან. თქვენ შეიძლება გსმენიათ, განათლების ხარისხის, მეცნიერების დაფინანსების გაზრდისა და საუნივერსიტეტო დემოკრატიისთვის მებრძოლი სტუდენტების შესახებ. ალბათ, ისიც გაგიგიათ, რომ შრომის დროს სიცოცხლის გადასარჩენად და ღირსეული ხელფასის მისაღებად ყოველწლიურად იფიცებიან კაზრეთელი მუშები, ჭიათურელი მაღაროელები, ტყიბულელი მეშახტეები, რუსთაველი მეტალურგები და საქართველოს რკინიგზის თანამშრომლები. რამდენიმე თქვენგანმა შეიძლება ისიც იცის, რომ 30 წელია სვანეთის მოსახლეობა გიგანტური ტექნიკური ნაგებობებისგან ტყეებისა და სხვა ეკოსისტემების გადარჩენას ცდილობს. სწორედ ეს ჯგუფები ქმნიან ალეტრნატიულ პოლიტიკას. მათ იდეები და საერთო მიზნები აქვთ, ისინი, მხოლოდ და მხოლოდ, საკუთარი კეთილდღეობისა და პირადი კომფორტისთვის არ იბრძვიან. ალტერნატიული პროცესის მონაწილენი არ არიან მზად იმისათვის, რომ გავლენის მოსაპოვებლად ყველაფერზე წავიდნენ. მათი უდიდესი უმრავლესობა სიმდიდრის განაწილებაზე ფიქრობს და უარს ამბობს ყველანაირი სიკეთის ეგოისტურ დასაკუთრებაზე. ისინი არც ფუფუნებაში ცხოვრობენ და არც საინფორმაციო გამოშვებების პირველ სიუჟეტებში ხვდებიან. მათი ბრძოლა ხშირად შეუმჩნეველი და ჯერჯერობით წარუმატებელია. იმედია, ჩვენი მსგავსი ადამიანების წარუმატებლობა დროებითია.

ამის შემდეგ თუ კიდევ შემეკითხებიან – „პოლიტიკაში არ მიდიხარ?“ ჩემი პასუხი მარტივი იქნება. დიდი ხანია პოლიტიკაში ვარ ჩართული, ოღონდ ალტერნატიულ, გარიყულ, ჯერჯერობით წარუმატებელ და დავიწყებულ პოლიტიკაში, რომელშიც ყველა ჩვენგანი უნდა მონაწილეობდეს. რაც შეეხება, თანამედროვე ქართულ პოლიტიკას, ის აღარ უნდა არსებობდეს.

ჩემთვის ტესტების შედგენა არც თუ ისე სასიამოვნო პროცესი იყო. მოსაბეზრებელი და ნაკლებ შემოქმედებითი მეჩვენებოდა. როდესაც ინტერაქტიულ გაკვეთილებს ატარებ (ყოველ შემთხვევაში ცდილობ), ასწავლი დიაგრამების ცხრილების, რუკების კითხვას, გაგებას, ანალიზს ვერ შემოიფარგლო მხოლოდ ცოდნაზე ორიენტირებული ერთქულიანი კითხვებით; რა, სად, როდის საკმარისი აღარ არის…

გთავაზობთ ტესტებს, რომლის გამოყენებაც სხვადასხვა საფეხურზეა შესაძლებელი, დავალებების გართულების ან გამარტივების შემთხვევაში.

1. მოცემული დიაგრამის დახმარებით უპასუხეთ კითხვებს.

N ქვეყნის საგარეო სავაჭრო ბრუნვა

ა) ლურჯი დიაგრამა გამოსახავს N ქვეყნის ექსპორტს, წითელი – იმპორტს. რას გამოსახავს მწვანე დიაგრამა? დაასაბუთეთ თქვენი ვარაუდი.

ბ) რას უდრის N ქვეყნის სავაჭრო ბალანსი 2010 წელს? (აჩვენეთ გამოთვლა).

ამ დავალებით ვამოწმებთ ცოდნასაც და ანალიზის უნარსაც, რადგან იმისათვის, რომ მოსწავლემ პირველ შეკითხვას უპასუხოს, უნდა გაიხსენოს ვაჭრობასთან დაკავშირებით რა ტერმინები ისწავლა, გამოიყენოს ეს ცოდნა (შეასრულოს არითმეტიკული მოქმედება) და გაანალიზოს, რომელი მათგანი შეიძლება იყოს მწვანე დიაგრამით გამოსახული.

მეორე დავალება:

2. გაანალიზეთ მოცემული ცხრილი, რომელიც ასახავს ქვეყნის მეურნეობის სტრუქტურას და ჩაწერეთ შესაბამისი ქვეყნები:

ა) მოზამბიკი;              ბ) გერმანია;        გ) ირანი.

დავლების შესასრულებლად ანალიზია სჭირო. მოსწავლემ მეურნეობის დარგობრივი სტრუქტურის ანალიზის შედეგად ერთმანეთს უნდა შეუსაბამოს მონაცემები და ქვეყნები.

მესამე დავალება:

3. მოცემული ცხრილის გამოყენებით უპასუხეთ შეკითხვებს:

მოსახლეობის დემოგრაფიული მაჩვენებლები ‰

1. ბუნებრივი მოძრაობის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელია:

ა) 1960-1969 წწ;                  ბ) 1980 -1989 წწ;      გ) 1990 -1999 წწ;      დ) 2000 -2009 წწ.

2. ბუნებრივი მოძრაობის ყველაზე დაბალი მაჩვენებელია:

ა) 1960-1969 წწ;                  ბ) 1980 -1989 წწ;      გ) 1990 -1999 წწ;      დ) 2000 -2009 წწ.

3. რამდენი ბავშვი დაიბადა 2000-2009 წლებში თუ იმ პერიოდისთვის ქვეყანის მოსახლების რაოდენობა 5 მილიონს შეადგენდა?

4. ახსენით ბუნებრივი მატების შემცირების სავარაუდო მიზეზები და განსაზღვრეთ ქვეყნის განვითარების დონე.

მოცემული ცხრილის მიხედვით შესრულებული დავალებები (1-ლი, მე-2 და მე-3) გადის გამოყენების დონეზე, ხოლო მე-4 დავალება ანალიზის დონეს ამოწმებს.

მეოთხე დავალება:

4. მოცემული დიაგრამის საშუალებით უპასუხეთ შკითხვებს:

1. რომელი ქვეყნები ლიდერობენ მშპ-ის მაჩვენებლის მიხედვით?
2. რომელი ქვეყნები გამოირჩევა ურბანიზაციის დონით?
3. ურბანიზაციის რომელი მახასიათებლით ლიდერობენ ეს ქვეყნები? ახსენით მიზეზები.

მეხუთე დავალება:

5. მოცემული რუკის დახმარებით უპასუხეთ შეკითხვებს:

Facebook მსოფლიო რუკაზე

ა) რომელი რეგიონი გამოირჩევა Facebook-ის მოხმარების მაღალი მაჩვენებლით?  ჩამოთვალეთ ამ რეგიონში შემავალი ქვეყნები.

ბ) ქვეყნები განათავსეთ ცხრილში და ახსენით, რა ურთიერთმიმართებაა განვითარების დონესა და სოციალური ქსელის გავრცელებას შორის. გამოიტანეთ დასკვნა:

ამ დავალებით რუკაზე მუშაობის უნარიც მოწმდება და მოსწავლეებს უხდებათ ანლიზისა და შეფასების გაკეთება.

მეექვსე დავალება:

რომელ კლიმატურ სარტყელზეა საუბარი?

6. ეს სარტყელი ჩრდილოეთით და სამხრეთით 65°-იან განედამდე. ხასიათდება ტემპერატურის მაღალი ამპლიტუდით (-7°- +17°) და ნალექების საშუალო წლიური რაოდენობით (600-1000 მმ). სარტყელში გამოიყოფა კონტინენტური (ნალექების მაქსიმუმი გამოიყოფა ზაფხულში, მინიმუმი-ზამთარში) და ზღვიური (მაქსიმუმი გამოიყოფა ზამთარში) ოლქი.

ამ დავალებას გთავაზობთ მე-7 კლასელებისთვის. მარტივი და მცირე ტექსტის ანალიზის შედეგად მათ უნდა გამოიცნონ, რომელ სარტყელზეა საუბარი.

კიდევ უამრავი განსხვავებული და საინტერესო დავალების შედგენა შეიძლება. ისე, რომ სწავლაც და შეფასებაც ფერადი და მიმზიდველი იყოს.