ხოლო მე სკამზე ვიდექი და ხმა მიკანკალებდა. მერე დავმშვიდდი და რიხი შემემატა. ბოლოს სულაც ყვირილზე გადავედი. საყელო გამიოფლიანდა, თვალები დამებინდა და ჩამოვვარდი. ტკივილმა არა, ტაშის ხმამ დამაფრთხო და გამომაღვიძა. საშინელი სიზმარი დამჩემდა – ვითომ სუფრაზე მოვხვდი და ლექსის წაკითხვა მთხოვეს. ზრდილობიანი კაცი ვარ, ძველი ხერხის – აბა მესხი რომ მოვიდეს, ფეხბურთის თამაშს ხომ დააძალებთ და ა.შ. გამოყენება უცხო ხალხთან არ შემიძლია. ისევ სკამზე ავდივარ. არადა აღარ მინდა. მომბეზრდა უკვე. ის ძველი სასკოლო საზეპირო რომ გადავაკეთოთ და ასე ვთქვათ: პოეტი ხარ და ხამს!:) არადა რამდენი ხამსაა, ზღვა ვერ დაიტევს. მაგალითად, ეს ხალხი (იხ. საზოგადოება) დაჟინებით ითხოვს: მოვალეობათა ნუსხაში ყველასგან წამებული ან ყველაფერზე მეამბოხე რაინდის, ქარიშხლიან დღეს გაცრეცილი შარვლით კუბოების დევნის, უკეთესი შემთხვევისას – ამბროზიის ნელსურნელებით ტკბობის, ედემის ვაშლების დაუღალავად კბეჩის, სადღეგრძელოების ხავილის და მჯიღის გულზე ბრახუნის მთავარ პუნქტებად შეტანას. პოეტისგან ითხოვს ანუ. არც უკანასკნელი უარობს ხოლმე, მით უფრო თუ ლექსებს ვერ წერს. დიახ, ეს ახლა ხდება. თქვენ თვალწინ. მიუხედავად ამ პროფესიის ხალხისადმი ერთი შეხედვით ინტერესის კლებისა. აბა – ის პოეტი რა პოეტია – და მოჰყვება ამას …….XIX საუკუნის II ნახევრის ქართულმა მწერლობამ პოეტის ცნების სამი ავტორისეული დეფინიცია შესთავაზა მკითხველს. სამივეში მისი როლი მიღმიერ სამყაროსა და წუთისოფელში ნაწილდება, იგია ერთგვარი მედიატორი ქვეყანასა და ზეციურ საუფლოს შორის: “მე ცა მნიშნავს და ერი მზრდის, მიწიერი ზეციერსა; ღმერთთან მისთვის ვლაპარაკობ, რომ წარვუძღვე წინა ერსა” (ილია ჭავჭავაძე), “შუაკაცი ვარ უბრალო, ხან მიწისა ვარ, ხან ცისა” (აკაკი წერეთელი), “ვამაყობ იმით, რომ მიწას მიწად და ცას ციურად მივეთავაზი” (ვაჟა-ფშაველა), ამას მოჰყვა მეოცეს სიმბოლისტური დასაწყისი „სამარცხვინოა პოეტისთვის სხვა კარიერა გარდა თვითმკვლელობის” (ვალერიან გაფრინდაშვილი), მერე იყო „პოეტი კლასის მომღერალი” (ირაკლი აბაშიძე) – სიმღერა სავარძელს და ბიჭვინთასაც გულისხმობდა, მერე „პოეტი უნდა ხალხში იყოს, სხვა საქმე არ ჰქონდეს” (მურმან ლებანიძე). ეს მარტო ფრაზებად კი არა, ინსტრუქციებად იქცა. „შემკვეთიც” და „შემსრულებელიც” ამას ითხოვდა და ირგებდა. არადა ხომ შეიძლება ამდენი კატეგორიული „უნდა” აღარ იყოს. და ითქვას ასეც: პოეტი ტიპური სოციალური ცხოველია, რომელსაც შეუძლია, გარდა თავისი ძირითადი მოწოდებისა, ჰქონდეს განსხვავებული პროფესიაც (იყოს თუნდაც მღებავი, მექანიკოსი, მიმტანი, კონფორმისტი, ნონკონფორმისტი, მსუქანი (ეს ერთ-ერთი ცნობილი ლექსის მიხედვით სირცხვილი იყო), მილიონერი, ჯიბეგახეული, ლოთი, ფხიზელი, გნებავთ პოლიტიკოსი, ბიზნესმენი, მინისტრი (მეჭურჭლეთუხუცესი!) ან მოხდეს ისეც, თუკი იგი „ჰაერში დაფრინავს” (ფრთიანი ფრაზა), მხოლოდ ჩარტერული რეისით და ასე შემდეგ. მგოსანი კი მაინცდამაინც ღმერთთან (თუ უნდა, არავინ უშლის) კი არ ლაპარაკობდეს (სამფრთიანი ფრაზა), არამედ ვთქვათ, რომელიმე მოწყალე გამომცემელთან, ვისი მოტყუებაც (ანუ კრებულის დატყუება) არანაკლებ რთული საქმეა, ვიდრე მთელი ერის მაგივრად ცოდვების ვირტუალური მონანიება. ვაცალოთ პოეტს ადამიანად ყოფნა. ახალი ტიპის მითიც ავიშოროთ, რომლის მიხედვითაც, კაცი, რომელიც პარალელურ რეჟიმში ლექსებსაც წერს და ვთქვათ, კარტოფილსაც ხარშავს (ერთი ნელთბილი და უკვე კარგად მივიწყებული ავტორის არ იყოს), გმირია. იგი არაფრით განსხვავდება საბჭოური დითირამბებისგან (შესანიშნავი მევენახე, ამავდროულად ჰყავს მოხუცი, ბრმა დიდი ბაბუა და სოფლის საბჭოს კლუბის მუსიკალურ ანსამბლში გიტარაზე უკრავს). თქვენ კი ისევ დაჟინებით მოდიხართ და ლექსის წაკითხვას მთხოვთ. მართალია სიზმარში, მაგრამ მაინც მოდიხართ. რა ვქნა, ზრდილობიანი კაცი ვარ და უცხო ხალხი ხართ. ჯანდაბას, მომაწოდეთ სკამი, შემოვდგები. შემოვდგები და ვიტყვი:„ექსპრესის მოლოდინში ვოკზალის გადაღმა თქვენ ყველას ოყნა გჭირდებათ, თქვენი…”(ტიციან ტაბიძე).  თქვენი (მარად) გიორგი კეკელიძე.

კარგად მახსოვს, როგორ ვიტანჯებოდი მშობელთა კრებების დროს. კლასის დამრიგებლის მცდელობის მიუხედავად, ეს ძალიან მოსაწყენი პროცესი იყო. სულ მიკვირდა, როგორ ახერხებდნენ სხვადასხვა პოლუსებზე მყოფი მშობლები და მასწავლებლები კოლექტიურ სჯა-ბაასს. ამ დროს მეჩვენებოდა, რომ მათი აქტიურობის ფონზე უვარგისი დედა ვიყავი, რომელსაც სათქმელი არაფერი ჰქონდა.

მიუხედავად ყველაფრისა, მშობელთა კრებაზე არცერთხელ არ დამიგვიანია, არც დამიმთქნარებია. ექსკურსიების თანხასაც დროულად ვდებდი, ოღონდ ამ ექსკურსიაზე მხოლოდ ერთხელ ვიყავი. პრინციპში, ცუდი არ იყო – სამახსოვრო ფოტები გადავიღეთ.

როგორც წესი, მშობელთა კრებაზე მორჩილად ვჯდებოდი მერხთან და ტელეფონის ზარს ვთიშავდი, თითქოსდა სადღაც სპექტაკლზე ან ინტერვიუზე ვყოფილიყავი.

რადგან ჩემი ბავშვები კარგად სწავლობდნენ, საჯარო შენიშვნებს პრაქტიკულად არ ვიღებდი. მეტიც, ბევრი საქებარი სიტყვა მომისმენია, რის გამხელა ახლაც კი მეუხერხულება.

როგორც კი მასწავლებელი ჩემი რომელიმე შვილის ქებას დაიწყებდა, დისკომფორტს ვგრძნობდი. განსაკუთრებით იმ მშობლებთან მიმართებაში, ვისი შვილებიც არცთუ კარგად სწავლობდნენ. ეს მშობლები კეთილმოსურნედ, მაგრამ ოდნავ ალმაცერად გადმომხედავდნენ ხოლმე და  რომელიმე აუცილებლად იტყოდა: „თქვენ რა გენაღვლებათ. აი, ჩემი შვილი კი ისეთი ნიჭიერი და ზარმაცია…“ ამ დროს რა უნდა მექნა, არ ვიცოდი. რატომღაც ჩემი შვილის შრომისმოყვარეობის მერიდებოდა და ზოგადი ფრაზით: „ალბათ სხვა საქმეშია ძალიან ყოჩაღი “, ანდა თანაგრძნობის ღიმილით შემოვიფარგლებოდი.

მშობელთა კრება რომ დასრულდებოდა, ისეთი გახარებული გამოვდიოდი სკოლიდან, ლამის უმცროსკლასელივით ასკინკილა მერბინა. დარწმუნებული ვარ, კლასის დამრიგებლისთვისაც შვება იყო რამდემიმესაათიანი კრების დასასრული.

ყველა მშობელთა კრება ერთმანეთს ჰგავდა. იქ ძალიან ცოტას საუბრობდნენ ინდივიდუალურ მიდგომებზე, შემოქმედებითობაზე, აღზრდაზე; უფრო მეტს – ნიშნებზე, დისციპლინაზე, სიგარეტის მოწევაზე. მერე კლასში რიგრიგობით შემოდიოდა ხან ერთი საგნის მასწავლებელი, ხან – მეორე და საჯაროდ არჩევდა ბავშვების ნიშნებისა და ყოფაქცევის საკითხს. ასეთი მიდგომების მართებულობაში ყოველთვის მეპარებოდა ეჭვი და როდესაც ამის შესახებ ერთადერთხელ დავსვი შეკითხვა, კლასში ისეთი სამარისებული სიჩუმე ჩამოვარდა, რომ უვარგისი დედობის კომპლექსი კიდევ უფრო გამიმყარდა…

მშობელთა კრებაზე სხვა საკითხებიც გარჩეულა, მართლაც რომ საჭიროებდა კოლექტიურ გადაწყვეტილებას. ეს იშვიათად ხდებოდა და ალბათ ამის მოგვარებაც მობილური ან ინტერნეტკავშირის დახმარებითაც შეიძლებოდა.

განათლების სფეროს სტატისტიკოსები მუდამ ითვლიან რაღაცას – რამდენ საათს მეცადინეობს ბავშვი სახლში, რამდენ კილოგრამიანია მისი სასკოლო ჩანთა, რამდენი კალორია უნდა მიიღოს მოსწავლემ სკოლის სასადილოში… მათ ისიც კი გამოთვალეს, რომ ათი-თერთმეტი წლის განმავლობაში მშობელი, სულ ცოტა, 50 მშობელთა კრებას ესწრება, სადაც, სულ ცოტა, თავისი ცხოვრების 100 საათს ატარებს. ბევრია ეს თუ არა, მთავარი როდია.

მშობელთა კრების პრობლემა არა დრო, არამედ ფსიქოლოგიური დისკომფორტია, თანაც, ორივე მხარისთვის. კრებაზე დასწრება სავალდებულო არ არის (მასწავლებლებიც კი სულ უფრო ხშირად ჩივიან, რომ მშობლები ნაკლებად ინტერესდებიან შვილების სასკოლო ცხოვრებით), მაგრამ ფაქტია, რომ მშობლები მაინც ესწრებიან.

საბოლოოდ კი კრება ყოველთვის ერთსა და იმავე სახეს იღებს – საშუალო სტატისტიკური მასწავლებლები ბავშვების დაბალ აკადემიურ მოსწრებაში მშობლებს ადანაშაულებს, მშობლები კი მასწავლებლისკენ იშვერენ ხელს. უმეტეს შემთხვევაში, მშობელთა კრება ისე მთავრდება, რომ არცერთ მხარეს არ აქვს კმაყოფილების განცდა.

მშობელთა კრების კიდევ ერთი მინუსი მამების პასიურობაა. ბავშვის მამა კრებაზე ათასში ერთხელ თუ მოვა. ისიც იმიტომ, რომ დედას რაღაც სერიოზული პრობლემა აქვს, კრებაზე დასწრება კი აუცილებელია. მასწავლებელს არ შეუძლია მამებს მშობელთა კრებაზე სიარული აიძულოს, მამებს კი ჰგონიათ, რომ კრება ქალის საქმეა.

დედას და ბებიას, რომელიც ქართულ ოჯახში შვილისა და შვილიშვილის მიმართ მამაზე გაცილებით ლმობიერია, სახლში „შელამაზებული“ ინფორმაცია მოაქვს. არადა, გარკვეულ ასაკში მამის როლი, მით უფრო ბიჭი მოზარდის აღზრდაში, ძალიან მნიშვნელოვანია. შესაძლოა, სკოლაში მეტ მასწავლებელ მამაკაცს რომ ემუშავა, მამებიც მეტ ინტერესს გამოიჩენდნენ შვილების სასკოლო ცხოვრების მიმართ.

დღეს მშობელთა კრებაზე მოსული მშობლებისა და მასწავლებლების ტიპურ სახეებს გამოვყოფთ:

მშობლები

„მატრაკვეცების“ ორი კატეგორია არსებობს. პირველი – მშობელთა კრებაზე ძვირფასი სამკაულებით მორთული მოდის, სკოლის მერხთან ფეხი ფეხზე გადადებული ჯდება და ზემოდან ცქერის პოზიციით უსმენს მასწავლებელს, რომლის საუბარი არ აინტერესებს, რადგან სხვა „ჰაერით სუნთქავს“, ვიდრე დაბალხელფასიანი მასწავლებელი.

„მატრაკვეცების“ მეორე კატეგორია ინტელექტუალურია და უყვარს მასწავლებლისთვის ჩამჭრელი შეკითხვების დასმა. ამ მშობლებს ყველაფერთან დაკავშირებით თავიანთი მოსაზრება აქვთ. ინტელექტუალები აქტიურად უყურებენ ტვ-ის, ზოგჯერ კონსულტაციებზეც დადიან სპეციალისტებთან და, რაც მთავარია, „ყველაზე კარგად“ იციან, ვინ რა დონის მასწავლებელია.

„მერაშუაშივარ“ მშობლები“ – მშობელთა ეს კატეგორია საერთოდ არ აფიშირებს თავის მოსაზრებებს, კრებაზე არც რაიმე სახის კომენტარს აკეთებს. მას არც თავისი შვილის ამბები აინტერესებს და არც სხვების. არც ის იცის, აქ რატომ მოვიდა. ასეთი შეიძლება იყოს მოსწავლის მამაც, რომელსაც ცოლის შეცვლა მოუწია. მას სახლამდე ზუსტი ინფორმაცია ვერ მიაქვს, რადგან ის რაღაც გაუგებრობაში მოხვდა და ვერ მოასწრო გარკვევა, „დემოკრატების“ მშობელთა კრებაზე რა თემებზე საუბრობდა მასწავლებელი.

„შემცვლელები“ – ისინი „მერაშუაშივარ“ მშობლებს“ ჰგვანან, მაგრამ მათგან განსხვავებით ზუსტად ამახსოვრდებათ, რა ეცვა მათემატიკის მასწავლებელს და როგორი მაკიაჟი ჰქონდა ინგლისური ენის მასწავლებელს. ამ კატეგორიაში შედიან მოსწავლეების უფროსი დები, დეიდები, ძიძები და ბებიები. ისინი ფურცელზეც კი ინიშნავენ მასწავლებლის გამონათქვამებს. თუმცა ეს სულ არ ნიშნავს იმას, რომ მშობლებამდე სათქმელი სწორად მიაქვთ.

„მშობლები“ – ეს ის კატეგორიაა, რომელიც სკოლაში სიმართლის დასადგენად მოდის, შესადარებლად – რას იტყვის მისი შვილი და როგორ შეაფასებს მას მასწავლებელი. „მშობლები“ ადეკვატურები არიან, არავის ადანაშაულებენ, მზად არიან თანამშრომლობისთვის, ილუზიების გარეშე აფასებენ განათლებისა და აღზრდის თემას, სკოლას, მასწავლებლის შრომას. მათ იციან, რა მიზანი და პასუხისმგებლობა აქვთ აღებული. ასეთი კატეგორია უმცირესობაშია.

„ფანტომები“ – სკოლის კრებაზე საერთოდ არ დადიან. კლასში ყოველთვის არსებობს ერთი მშობელი, რომელსაც მასწავლებელი ვერასოდეს ხვდება და ვერასოდეს ხედავს. ასეთი „ფანტომები“ მხოლოდ წლის შემაჯამებელ საზეიმო ღონისძიებებზე მატერიალიზდებიან.

მასწავლებლები

„განწყობის ადამიანი“ – მას შეუძლია ყველა დამსწრე გაანადგუროს, შეუძლია იყოს კეთილი, გამგები და მპატიებელი. ყველაფერი იმაზეა დამოკიდებული, თუ როგორ განწყობაზეა. ის პასუხს ვერ აგებს საკუთარ ემოციებზე ვერც ბავშვებთან და ვერც მათ მშობლებთან. ასეთ მასწავლებელთან შეხვედრას ყველა თავს არიდებს.

 „მშფოთვარე“ –  ის მამაკაცი დამრიგებელია, სულ მუდამ ატრიალებს ხელში ცხვირსახოცს ან „შპარგალკას“, რათა კრების დროს სათქმელი არ აერიოს. მას შუბლზე ოფლი ასხამს, სახე წითელი ლაქებით აქვს დაფარული. მშობლების ნებისმიერი შეკითხვა, რომელიც  ხანგრძლივ მონოლოგს აწყვეტინებს, დიდი ხნით აბნევს მას. ამიტომ უმჯობესია არც არაფერი ჰკითხოთ. „მშფოთვარე“ არსებითს არაფერს ამბობს. არ წყვეტს პრობლემებს. ის მალევე ამთავრებს მშობელთა კრებას.

„ავტორიტეტი“ – არასდროს იბნევა, მობილიზებულია, ხმამაღლა საუბრობს მბრძანებლური ტონით, აქვს მკაცრი გამოხედვა. მშობლებს, ისევე როგორც თავის სადამრიგებლოს მოსწავლეებს, მხოლოდ გვარებით მიმართავს და სრულ მორჩილებას მოითხოვს. მშობლებს ეშინიათ მასწავლებლის, რადგან, თუ ისე არ მოიქცევი, როგორც მათ სურთ, თავ-ბედს გაწყევლინებს. „ავტორიტეტი“ ბავშვების ინტერესებსაა ამოფარებული და საუკეთესოს მოითხოვს მათთვის – ახალ ფარდებს, ძვირადღირებულ ექსკურსიებს… ხშირად მშობელთა კრებას იმ მოსწავლეთა ჩამონათვალით იწყებს, ვინც ცუდად სწავლობს ან ვისაც დავალიანება აქვს.

„დემოკრატები“ – „ავტორიტეტებისგან“ განსხვავებით, ისინი იშვიათად უბრაზდებიან ვინმეს. მათი პრინციპი თავისუფლებაა და ეს პრინციპი ბავშვებზე, მშობლებსა და კოლეგებზე ვრცელდება. მშობელთა კრებისთვის „დემოკრატები“ არ ემზადებიან და არც ის იციან, რაზე უნდა ილაპარაკონ. ამიტომ ლაპარაკობენ ყველაფერსა და არაფერზე. განხილვის თემა შეიძლება გახდეს მათემატიკის ჩაშლილი გაკვეთილი და რომელიმე მოსწავლის ახალი ვარცხნილობა. „დემოკრატების“ მიერ ორგანიზებულ მშობელთა კრებაზე მშობლები უწესრიგოდ დადიან, ან მოდიან ისინი, ვისაც ლაპარაკი არ ეზარებათ. „დემოკრატი“ მასწავლებელი დარწმუნებულია, რომ მის კლასს პრობლემები არ აქვს, სინამდვილეში კი ერთ მშვენიერ დღეს ყველა პრობლემა ერთდროულად იჩენს თავს და ვიღაცის ან მშობლების გამოსასწორებელი ხდება.

„კლასის დამრიგებელი“ – მას მშობელთა კრება მშვიდად მიჰყავს. გეგმა წინასწარ აქვს შედგენილი. საუბრობს თავისუფლად. ის მუდამ საქმის კურსშია, როგორ  იქცევიან მოსწავლეები. სხვა მშობლების თანდასწრებით არ საუბრობს რომელიმე მოსწავლის ნიშნებსა და ქცევაზე. მშობელთა კრებაზე ის განიხილავს გლობალურ პრობლემებს და მშობელთა აზრის დაფიქსირების შემდეგ გამოსავალსაც სთავაზობს მათ. „კლასის დამრიგებელი“ ყოველთვის ეძებს კომპრომისს, რადგან ესმის, რომ მასწავლებლისთვის და მშობლისთვის ყველაზე მთავარი ბავშვის ინტერესია. მისთვის ყველა მოსწავლე თანაბრად ძვირფასია, ყოველ შემთხვევაში ამაში სურს დაარწმუნოს მშობლები. ის კეთილმოსურნე, პოზიტიური და სამართლიანი ადამიანია.

ავთო უკვე 21 წელია სკოლაში სპორტს ასწავლის. ადრე მის საგანს ფიზიკური აღზრდის კულტურის სწავლება ერქვა, ახლა კი უბრალოდ სპორტი ჰქვია. სწავლების მეთოდიკაში ბევრი რამ მართლაც შეიცვალა. მაგრამ არ შეცვლილა ადამიანების დამოკიდებულება. მისი სკოლის მოსწავლეებსაც და განსაკუთრებით კი მათ მშობლებს სპორტისადმი უცნაური, ირონიული დამოკიდებულება აქვთ და ამ საგანს დიდად არ წყალობენ.

ავთო ძალიან ჯიუტი კაცია და არასოდეს ნებდება. წლების მანძილზე ასი წერილი მაინც მისწერა სხვადასხვა ორგანიზაციას, მაგრამ ვერა და ვერ ეღირსა ახალ სპორტულ ინვენტარს და მის ბავშვებს კვლავ ძველ ტაიჭზე და ორძელზე უწევთ ვარჯიში, თუკი ამას საერთოდ ვარჯიში შეიძლება დაერქვას, რადგან სპორტის გაკვეთილებს მოსწავლეების უმეტესობა ტრადიციულად აცდენს და ვინც არ აცდენს, მაინცდამაინც არც ისინი გამოირჩევიან დიდი ენთუზიაზმით.

ორი წლის წინ სკოლაში კაპიტალური რემონტი ჩატარდა და ავთოს ძველ და დაბზარულ სპორტდარბაზსაც დაადგა საშველი. გამოიცვალა საკალათბურთო ფარები, მაგრამ მხოლოდ გარემონტებული დარბაზი საკმარისი ნამდვილად არაა, როდესაც საგანს ამბიციური სახელი „სპორტი“ ჰქვია და ხშირად იმის პირობებიც კი არაა, რომ ბავშვებმა ნორმალური ბურთით ითამაშონ.

ავთო ერთ-ერთ პატარა ქალაქში სკოლის სპორტის მასწავლებელია და მან კარგად იცის, რომ მისი ქალაქის შემოგარენის სოფლის სკოლებში კიდევ უფრო მეტად რთულადაა სპორტის სწავლების საქმე.

„აი გუშინ ვიყავი აქვე ახლოს სოფელში და მათ მასწავლებელს იქით დავეხმარე. მე რომ სხვას დავეხმარები, ხომ ხვდებით, ისინი რა დღეშიც იქნებიან… ხელბურთის ბურთი ვაჩუქე, ძალიან კარგი გამოცემა მაქვს მსოფლიოს ჩემპიონატებზე – ისიც წავუღე. ასეთი წიგნებით სწავლება არ გვევალება, მაგრამ ბავშვებს ყველაზე მეტად სწორედ ეს აინტერესებთ და მე იმითაც კმაყოფილი ვიქნები, რომ ჩემმა მოსწავლეებმა (გოგო იქნება ეს თუ ბიჭი) გარინჩაც იცოდნენ, მიხეილ მესხიც და ეუსებიოც. მარტო სირბილითა და აზიდვებით ბავშვებს სპორტს ვერ შეაყვარებ“, – ამბობს ავთო მასწავლებელი და ტუჩმოტეხილი ჩაიდნიდან ჩაის ასხამს.

ავთო მასწავლებელი ახალგაზრდებში ჯანსაღი ცხოვრების წესის უგულვებელყოფაზეც წუხს და ამბობს, რომ სიგარეტის მწეველი ბავშვის დანახვაზე წლების სიცოცხლე აკლდება.

„რამდენჯერმე დავადექი ჩემს ბავშვებს, რომლებიც სიგარეტს ეწეოდნენ. ეს ჩემთვის ყველაზე რთულად გადასატანი ამბავი იყო. მშობლებიც დამიბარებია ამის გამო, ბავშვებთან სპეციალური გაკვეთილიც ჩამიტარებია, მაგრამ იმასაც კარგად ვხვდები, რომ ასეთი პრობლემები პირველ რიგში ოჯახში უნდა გადაიჭრას. თან, ვის რაში ადარდებს სპორტის ერთი მასწავლებლის სიტყვები, როდესაც ამ ქვეყანაში ყველას ჰგონია, რომ სხვაზე მეტი იცის და არაფერი ეშლება“.

როდესაც ავთო მასწავლებელს დავემშვიდობე, ჩამოსართმევად გაწვდილ ხელში უცნაური მედალი ჩამიდო. ახალგაზრდობაში ბატონი ავთო საკმაოდ ცნობილი მძლეოსანი იყო და ბევრი მედალი და ტიტულიც აქვს მოპოვებული. ეს ჩემი საჩუქარიაო, მითხრა. თუ გაინტერესებს მსგავსი რამეები, კიდევ ბევრ მედალს გაჩვენებო.

მედალზე ახალგაზრდა ლენინის გამოსახულება იყო დატანილი და სრულიად ჩვეულებრივად ეწერა, რომ მისი მფლობელი ახალგაზრდული სპარტაკიადის პირველადგილოსანი იყო. საქართველოში, როგორც წესი, ყველაზე მნიშვნელოვანი ამბები ძალიან ჩვეულებრივად ხდება.

(სხარტად და გასაგებად, როგორც მასწავლა)

პირველი კურსის პირველ სემესტრში, როცა უხელფასო სტაჟირებებსა და უფასო ტრენინგებს ისეთივე გააფთრებული დავეძებდი, როგორც ახლა – ხელფასიან სამსახურს, „რადიო თავისუფლების“ მედიასკოლაში განცხადება გავგზავნე. გასაუბრებაზე რომ დამიბარეს, ხელისგულების გაოფლიანება მაქედანვე დამეწყო და მანამდე გამიგრძელდა, სანამ უკვე გასაუბრებული, გამსაუბრებლებმა, გასასაუბრებელი ოთახიდან  თავაზიანად არ დამაპანღურეს. „ყურებამდე გაღიმებულის“ მნიშვნელობას მაშინვე მივხვდი, როცა მარინა ვაშაყმაძე პირველად დავინახე. ოთახის შუაში რომ სკამი იდგა, იმაზე დავჯექი, ფეხი ფეხზე გადავიდე (ბოდილენგვიჯის შესახებ არაფერი ვიცოდი) და ისეთი გამოცდილი სახე მივიღე, როგორიც მხოლოდ ჟურნალისტიკის პირველი კურსის პირველსემესტრელ სტუდენტს შეიძლება ჰქონდეს და მეც მარინა ვაშაყმაძისნაირად ვცადე გაღიმება. მაშინაც ვიღიმოდი, როცა ოფლიანი ხელისგულებით მუხლი დავისველე, მაშინაც, როცა პირველი სისულელე წამოვაყრანტალე, მაშინაც, როცა მარინამ „მიმჩიხა“ და მაშინაც, როცა ზემოხსენებულ პანღურთან ერთად მარინას პირველი „ნო, ნო, ნო“ მივიღე.

ერთი წლის შემდეგ,  sms.tsu.ge-ის სამკვდრო-სასიცოცხლო მარათონში ჩაბმულმა აღმოვაჩინე, რომ „ახალი ამბების ჟურნალისტიკა 1“-ის გასწვრივ „მარინა ვაშაყმაძე“ წერია. ჰმ, ის ყურებამდე გაღიმებული ქალი (აქ ის იტყოდა – აი, ეგრე, „იხმარე ,,ქალი” თამამად! ეს ქალბატონო და ბატონო რა უბედურებაა?!“), რომელმაც პირველად მიმარტყმევინა თავი კედელზე. მოვასწარი, ავირჩიე.

303-ე აუდიტორიასთან მარინა ვაშაყმაძეს ველოდებით. ტრადიციულად აგვიანებს. სანამ კიბეებზე ამოვიდა  ნაცნობი, ყურებამდე ღიმილით, შავი ვიწრო შარვლით, ხელში ფურცლებით, ყელზე ჩამოკიდებული „რადიო თავისუფლების“ ბეიჯითა და სათვალით, თმაზე შვიდჯერ მაინც გადაისვა ხელი, ისე სწრაფად, როგორც მხოლოდ მას სჩვევია. საქაღალდეები მაგიდაზე დაყარა, მაღალი სკამი გამოაჩოჩა, ნახევრად ჩამოჯდა, ხელები გაასავსავა (ამ სიტყვის ზუსტი მნიშვნელობით) და აბა, დავალებები დამიწყვეთ მაგიდაზეო, გამოაცხადა. ამ წამიდან დაიწყო მარინა ვაშაყმაძის მასტერკლასი. სწორედ აქ მიჩხვლიტა პირველად ვენაში და შემიყვანა ინექცია, რომელსაც თვითონ ჟურნალისტიკის სიყვარულს ეძახის.

ქარიზმატული, ემოციური, გულწრფელი, აუდიტორიაში თავბრუდამხვევად მოსიარულე და თმის გასწორების „ტიკით“ შეპყრობილი მარინა პირველი იყო, ვინც ჟურნალისტიკის საფუძვლების ჩვენთვის გასაცნობად სხეულის ენას, მუსიკას, სამზარეულოსა და ცხოველებს ერთნაირი წარმატებით „ხმარობდა“. ქალმა კატალონიური ფეხსაცმლით, ნელ-ნელა ჩამოგვაცალა სახიდან თვითკმაყოფილი გამომეტყველებები და გვასწავლა, როგორც ვიცინოთ საკუთარ შეცდომებზე, მაგრამ აღარ გავიმეოროთ ისინი. გვასწავლა, რომ „ამბის დაწერამდე, პირველ რიგში უნდა განვსაზღვროთ, რა არის ჩვენი სათქმელი. მეორე რიგში უნდა ვიფიქროთ, როგორ ვუპასუხოთ ამ ამოცანას. მესამე რიგში კი ერთი ადგილი ავწიოთ და მოვიძიოთ ცოცხალი ან დოკუმენტური წყაროები!“  ჩაგვინერგა, რომ „კარტოფილი არის მთავარი! – ჩვეულებრივი ადამიანების ყოველდღიური ცხოვრება კარგ ახალ ამბებად უნდა გადავაქციოთ!“ გაგვაფრთხილა, რომ „ნაწერი, რომელსაც ინსტრუქცია სჭირდება, რომ ეს არ არის კატა და არის ლომი, არ ვარგა!“  მოკლედ, ქალმა ხმამაღალი სიცილითა და ყურებამდე ღიმილით, მიმახვედრა, რომ ჟურნალისტიკა ჩემი საქმეა. საქმე, რომელიც მინდა ისეთივე სიყვარულით ვაკეთო, როგორითაც მარინა გოგი გვახარიას ზარებს პასუხობს.

P.S. ქალბატონო მარინა, ეს არ არის კატა, მაგრამ არის კი ლომი?!

„ომებზე თუ დაწერთ, სისხლზე თუ დაწერთ, მოკლულ, დასახიჩრებულ, დაობლებულ ადამიანებზე, გვამებზე და შიშზე, თქვენს ნაწერს არავინ არ წაიკითხავს!“ – მითხრა ერთმა ნაცნობმა ახალგაზრდა პოეტების „100 ლექსის“ წარდგენაზე. ეტყობა ამდენი დამთრგუნველი ემოციისგან დაგროვილი სიმძიმე ვეღარ დაიტია და ჩემთან დაიცალა.

– უნდა მოეშვათ ამ ჭრილობის გაღიზიანებას, უნდა შეეშვათ! რა გახდა, ომი და დევნილობა ვის არ გამოუცდია, ბიჭო! მოიცა რა, დეპრესიაც ჩვენზე კარგად იციან და კრიზისებიც.

– ჩვენ ჩერნობილის თაობა ვართ, არ დაგავიწყდეს. – მხოლოდ ეს ვუთხარი პათეტიკამოსხმულმა, სხვა ვერაფერი მომაფიქრდა, და იმწამსვე ვინანე: არ იყო დამაჯერებელი არგუმენტი, მასთან ვერ გაჭრიდა.

ბირთვული კატასტროფიდან ყოველდღიურ ტერორისტულ აქტებამდე გაწოლილ დროში ჩვენ გაზრდა და რაღაცის ნახვა კი მოვასწარით, მაგრამ დაკარგვითაც იმდენი დავკარგეთ, ალბათ არ გაგვემტყუნება, იუმორი თუ დაგვიჩლუნგდა. სილაღე, სიმსუბუქე დაგვაკლდა, ჩვეულებრივი, ადამიანური განცდები გაგვიუცხოვდა და იმდენად სერიოზულები გავხდით, მეტი რომ არ შეიძლება. ვინც სტრესმა, გაჭირვებამ და უმუშევრობამ ვერ მოცელა, ძალიან სერიოზულ თემებს ვალაგებთ უკვე ან ძალზე მოდურ ტკივილებზე ვწერთ.

90-იანი წლები ოცი წლის წინ იყო, მაგრამ ეტყობა მუდმივ მძევლებად დაგვიტოვა თავისთან, რომ სხვა რამეზე (უკეთესზე ან უარესზე, სულერთია) ფიქრიც კი ამოვიგდოთ თავიდან. მისი სიტყვებით ვილაპარაკოთ, მისი სცენები განვასახიეროთ, მისი იარაღი ვაჟღარუნოთ. როცა ტრავმა თუ ტრაგიკული გამოცდილება ხელოვნებად გარდაიქმნება, ის თავისთავს ამოჭამს ხოლმე და ამის შემდეგ მისი მუდმივი გამოძახება, გაღიზიანება მაზოხისტურ სეანსებს უფრო ემსგავსება.

ეტყობა რთულია რაღაც მოინელო – ტანჯული, სასოწარკვეთილი, უიმედო მდგომარეობაში ჩავარდნილი ხალხის სტატუსი ისე მშობლიური, მგრძნობიარე გახდა ჩვენთვის, სულ რომ განვითარების აღმავალი ხაზით ვიაროთ, ეგ სასოწარკვეთა სისხლში გვექნება ყოველთვის.

სხვაზე რა უნდა ვთქვა, რამდენიმე წლის წინ ნოველების წიგნი „ყიფლიბანდი“ რომ გამოვეცი, ისე შავ-თეთრი, დამთრგუნველი სიუჟეტებითა და განწყობებით ავავსე, ზოგიერთი რიგიანი ნოველა გადაყლაპა ერთიანად. ისინი ხომ დავკარგე (დაიჩაგრა და დაიჩრდილა ამ ერთფეროვნებაში) და მეც ვერ გამოვთავისუფლდი ამ ტრავმებისგან. ჩემი და სხვისი ამერია ერთმანეთში, რასაც ვწერდი ან რის დაწერასაც ვაპირებდი, ყველაფერი ერთმანეთს ემსგავსებოდა.

არა, არ ვართ ჩერნობილური 86-ის, კონფლიქტების, გადატრიალებებისა და ომში მამებდაღუპული ბავშვების თაობა. უფრო სწორად, მარტო ეს არ ვართ. მე პირადად ის თაობაც ვარ, ორ თვეში, სულმოუთქმელად რომ წააკითხა ასტრიდ ლინდგრენის მთელი შემოქმედება ნანი მოსიძემ, სანთლის შუქზე; გერონტი ნაჭყებია რომ ცდილობდა ერთი ჩვენგანისგან მაინც ფეხბურთელი გამოეყვანა, რომელიც მერე ატალახებულ სტადიონის წუმპედან ქართულ ფეხბურთს ამოათრევდა; ის თაობაც ვარ, მორიდებული ძმაკაცების საჩუქრების მიტანას რომ რისკავდა მათი შეყვარებულების სახლში, მათი მშობლებისა და ურიცხვი ცნობისმოყვარე ადამიანის თვალწინ; ის ცხრამეტი-ოცი წლის ბიჭებიც, მონასტერში რომ წავიდნენ, ოღონდ მხოლოდ იმის გამო კი არა, „ცხოვრებაში თავისი ადგილი რომ ვერ იპოვეს“ ან „ერში წამლის გადაგდება არ გამოვიდა“, არამედ რაღაც ისეთი წმინდა და ყველაზე ნამდვილი ნახეს მონასტერში, რამაც „უკან“ დაბრუნება არ დაანებათ.

სხვაც ბევრია – ვინც და რამაც გაგვაძლებინა, და ჩვენს თავზე, პრობლემებზე, კრიზისზე ფიქრისას/წერისას უსამართლოდ მიგვავიწყდა. ტრაგედიამ უფრო მეტი მუშტარი შეიძინა, ვიდრე შვებამ, ამ ტრაგედიიდან თუნდაც ხანმოკლე გამოსავალმა, რაც დღემდე ძალას გვმატებს და ჰარაკირის გაკეთებას არ გვანებებს.

ნიჰილიზმს რომ ვეჭიდავებით და სიყალბისგან თავის დაღწევას ვცდილობთ – ალბათ ეგ ორია ჩვენი თაობის მთავარი გამოწვევა. დანარჩენი ტექნიკის, იღბალისა და ნებისყოფის საქმეა. ან 90-იანების მძევლებად დავრჩებით, ან რამენაირად გადავალთ შემდგომ კლასში. როგორც სხვა დროს გადავსულვართ არაერთხელ, „ნიჭიერი, მაგრამ ზარმაცი“ დაგვიმარცხებია ჩვენს თავში, პირადზე მაღლა ქვეყანა დაგვიყენებია. გვაქვს ამის მონაცემები, ოღონდ ტრავმამოშუშებული ფეხბურთელივით, კარგად უნდა გავიხსენოთ, თამაში და ბრძოლა როგორ უნდა და ამის გაკეთება ვცადოთ.

მაშინ კი, ეჭვი არ მეპარება, მალევე შევეშებით გადაღეჭილ თემებს, ძალიან სერიოზულადაც არ ვიფიქრებთ ყოველი მეორე ნიჭიერი ახალგაზრდის პოლიტიკაში შეთრევაზე, ახალ ნაკადებს შემოვუშვებთ და 90-იანების უსათაურო პარაგრაფსაც დროზე დავარქმევთ სახელს.

ლევან ბოლქვაძის ერთადერთი წიგნის შესახებ

პირველად ინტერნეტგაზეთში Mastsavlebeli.Ge წერილის გაგზავნის სურვილი მაშინ გამიჩნდა “ზღაპარში მოხვედრილი ბიჭის ამბავი“ რომ წავიკითხე. მომინდა, რაც შეიძლება ბევრი მოსწავლისთვის გამეზიარებინა შთაბეჭდილებები, შუამდგომლობას კი მასწავლებლებზე უკეთ ვინ გამიწევდა. დღეს თქვენს გვერდით აღმოვჩნდი (ზღაპარივით ამბავი მოხდა) და თავს ვალდებულადაც კი ვთვლი სწორედ ამ წიგნზე საუბრით დავიწყო.

უმცროსი თაობის წიგნით დაინტერესება რთული საქმეა, მაგრამ გამოსავალიც რომ ყოველთვის მოიძებნება, ჯიუტად მჯერა. კითხვის შეყვარების დიდოსტატი დანიელ პენაკი გვირჩევს, “წიგნის წაკითხვა კი არ დაავალოთ, წაკითხვით გამოწვეული ემოციები გაუზიარეთ მოსწავლეებსო“ თურმე, სასურველი შედეგი მხოლოდ ამ შემთხვევაში მიიღწევა. ვცადოთ, იქნებ ერთად გადავდგათ გადამწყვეტი ნაბიჯები.

აქვე იმასაც აღვნიშნავ, ნაწარმოებს ზღაპარი თუ ჰქვია სულაც არ ნიშნავს, რომ მხოლოდ პატარებისთვის დაწერეს. ლევან ბოლქვაძის ზღაპარი მოზარდების, მათი მშობლებისა და პედაგოგების  წასაკითხი წიგნია. ყველაზე მეტად კი სწორედ მასწავლებლების ყურადღება მინდა მივიპყრო, ერთი უბრალო მიზეზის გამო – საუკეთესო კლასგარეშე საკითხავი რომ შესთვაზონ მოსწავლეებს.

ფათერაკებიანი ავტორის ერთადერთი წიგნი

ზღაპარს არც ლევან ბოლქვაძის ცხოვრება ჰგავდა: 21 წლისა გადაასახლეს და სამი წელი გულაგში გაატარა. ავტობიოგრაფიული მომენტები ნაწარმოების დასაწყისიდანვე თვალშისაცემია. ავტორი მთავრ გმირ კონსტატნტინეს, მეტსახელად ჭაბუკას ასე გვაცნობს: “მკითხველო, შესაძლოა 12 წლის ბიჭი არც ისე პატარა გეჩვენოს, მაგრამ, როცა გიამბობ თავს რაც გადახდა, მაშინ დამეთანხმები, რომ მისთვის ასეთი ფათერაკები ნამდვილად ნაადრევი იყოო.“ ძალაუნებურდ პარალელს ვავლებთ: შესაძლოა მავანს 21 წლის ბიჭი არც ისე პატარად ეჩვენა, გადასახლებაში გასაგზავნად გაიმეტა, თუმცა, რაც თავს გადახდებოდა, ეტაპით მგზავრობიდან დაწყებული დაბრუნებამდე, დარწმუნებული ვარ, ნაადრევი იქნებოდა მისთვის.

1978 წელს გამომცემლობა “ნაკადულის“ რედაქტორმა, არჩილ სულაკაურმა “ზღაპარში მოხვედრილი ბიჭის ამბავი“ რისკის ფასად გამოსცა. იმჟამინდელი პოლიტიკური ატმოსფეროდან გამომდინარე რუსებმა ნაწარმოებს პოლიტიკური პამფლეტი უწოდეს და თარგმანზე უარი განაცხადეს. თუმცა, შორს რომ არ წავიდეთ, წიგნი სათანადოდ არც ქართველმა მკითხველმა მიიღო და გაითავისა.

ლევან ბოლქვაძის მწერლური ბედი გამონაკლისი როდია. პოლიტიკური შეხედულებების გამო არაერთი ავტორი ყოფილა მიჩქმალული. საბავშვო მწერლებიდან ჯანი როდარის მაგალითიც გამოდგება: კომუნისტური მსოფლმხედველობის გამო მას იტალიაში არ აღიარებდნენ, მაშინ როდესაც, როდარის ზღაპრები საბჭოთა კავშირის ლამის ყველა რესპუბლიკაში გადათარგმნეს, მისი ნაწარმოებების მიხედვით ანიმაციურ თუ მხატვრულ ფილმებს იღებდნენ, სპექტაკლებს დგამდნენ. თუმცა, დრომ დამოკიდებულებები შეცვალა, ჩიპოლინო, ჯელსომინო თუ სხვა მსოფლიოს ნებისმიერი ბავშვისთვის საყვარელ გმირებად იქცა. დღეს, დიდი თუ პატარა ჯანი როდარის ზღაპრებს რომ კითხულობს, მწერლის პოლიტიკური წარსული სულაც არ ანაღვლებს.

ვფიქრობ, დროა ქართული საბავშვო ლიტერატურის ისტორიაში ლევან ბოლქვაძის ერთადერთ წიგნსაც მივუჩინოთ საკადრისი ადგილი, მითუმეტეს, რომ თანამედროვე მოზარდს ამ ნაწარმოების გასაგებად, სულაც არ დასჭირდება ზედმეტი ახსნა-განმარტება, იმის გარკვევა, როგორ ცხოვრობდა ხალხი საბჭოთა კავშირში. XXI საუკუნის ახალგაზრდა მკითხველი ყველაფერს მშვენივრად მიხვდება, ვნაიდან ნაწარმოები დღესაც რელევანტური, ადვილად გასაგები და გამაფრთხილებელია. გამაფრთხილებელია, ვინაიდან მასში აღწერილი მეფე ჩიგიდის სამეფო, სადაც დრო მეფეს დაუტყვევებია, სინამდვილეში ავტორიტარული რეჟიმის ნათელი მაგალითია.

თემები წიგნში და წიგნის გარშემო

როგორი გაუცხოვებულიც არ უნდა იყოს მოზარდი წიგნთან, ერთ მშვენიერ დღეს უსათუოდ დაუბრუნდება, ვინაიდა “კი არ დაკარგულა, გზა აბნევია“ (კვლავ პენაკისეულ ოპტიმიზმს ვიშველიებ). გზების მაჩვენებლებად კი ჩვენ ვიქცეთ, წინა პლანზე წამოვწიოთ მათთვის საინტერესო თემები, რომელთა მოძებნა ლევან ბლქვაძესთან ნამდვილად არ გაჭირდება. ამ ხერხით ახალგაზრდებს იოალდ მოვახვედრებთ “ზღაპარში“ და იმასაც მივახვედრებთ რისი თქმა სურდა ავტორს, ნახევარი საუკუნის შემდეგაც თანადროული რომ დარჩა.

ორიგინალური პარალელების გავლება შეგვიძლია ჯორჯ ორუელის ცნობილ წიგნთან “1984“ (მოზარდებს წაკითხული თუ არ აქვთ, ინტერესს გავუღვივებთ და ორ კურდღელსაც დავიჭერთ). გავიხსენოთ იქ აღწერილი იერარქიული რეჟიმი, ფიზიკურ და სულიერ მონობაზე დაფუძნებულ წყობა, მასობრივი შიშის თესვა, გაუტანლობა, დასმენები, თავისუფალი აზროვნების უარყოფა, ტვინიდან “ფანტაზიის ცენტრის“ მოსპობის მცდელობა. ორუელისეული ოკეანიასა და ლევან ბოლქვაძისეულ მეფე ჩიგიდის ქვეყანაში მუდმივად მტრებს დაეძებენ, მოქალაქეების პირადი ცხოვრება კი სრული კონტროლის ქვეშ მოუქცევიათ.

დილაობით ადამიანებმა არ იციან მეფე ჩიგიდი რა ამინდს გამოაცხადებს და გარეთ გამოსასვლელად ტანსაცმელს ვერ არჩევენ. თუ გამოცხადდა ზამთარიაო, მზით გაჩახჩახებული დღეც რომ იყოს, ბუხრებს ანთებენ, ქურქებში ეწყობიან, ციგურებით სრიალებენ, გუნდაობენ, სახურავებს თოვლავენ, გზებზე ნაცარს ყრიან, იმასაც კი ყვებიან, რომელიღაც უბანში ლოლუა მოწყდა, მეფის ერთგულ ქალს დაეცა, იქვე გაათავა და მეფემ მისი სახელმწიფო ხარჯზე დაკრძალვა ბრძანაო.  ჯანიანი, ბიჭები დაძრწიან და ამოწმებენ, ეჭვი ხომ არავის ეპარება ეზოში თოვლი რომ დევს.

ციხე, მიუხედავად იმისა, რომ მას “ოქროს გალია“ ჰქვია, არავის იზიდავს, ამიტომ მთელი ქლაქი ერთმანეთს ეჯიბრება ვინ უფრო მოიგიჟიანებს თავს. “რაც უფრო მეტ უაზრობას სთხოვენ ხალხს, მით უფრო მეტი ხალისითა და გატაცებით ასრულებს ყველა მოძალადის სურვილს,“ – დასძენს ლევან ბოლქვაძე. ამ სიტყვების არსი მას ხომ მშვენივრად ესმოდა, იცოდა “ოქროს გალიაში“ რატომ სვამდნენ ადამიანებს. იცოდა და ჭაბუკას თავგადასავალს ზღაპრულად ამგვანებდა სინამდვილეს.

წიგნში კომიზმით დატვირთული უამრავი პასაჟია, თუნდაც ის ფაქტი რად ღირს, რომ სახელმწიფოში ორგვარი კანონი ჰქონდათ: ურღვევი და მეორე. სასახლის “სიკეთის დეტექტორის“ ისარი ნულს თუ გაუთანაბრდებოდა, ობლებს მოაგროვებდნენ, დააპურებდნენ და როგორც კი ისარი ერთი ერთეულით აიწევდა, კინწისკვრით ყრიდნენ. საყოველთაო განუკითხაობას ისიც ემატებოდა, რომ “დიდი მათემატიკოსი“ პირველი მინისტრი ცდილობდა ყველაფერი ფორმულებით აეხსნა: “დაწინაურებას ახარისხებას ეძახდა, დამცრობას ფესვის ამოღებას, თუ ვინმე შაეავიწრვებდა იტყოდა შევკვეცოთო, ადამიანი სახელმწიფო ინტერესებს თუ შეეწირებოდა – ნულამდე დავიყვანეო.“

ავტორიტალური რეჟიმისთვის დამახასიათებელი დამოკიდებულებაა განსხვავებულად მოაზროვნეებისადმიც: მეფე ჩიგიდი ამჩნევდა, რომ კომპოტინი ყველ მის მინისტრზე ჭკვიანი იყო, ამიტომ ბრძანა გიჟად გამოაცხადეთო, თუმცა, ბოლომდე არ გასწირა, სასახლეშივე გაუხსნა “სიკეთოლოგიის ლაბორატორია“ და პენსიაც დაუნიშნა. ამ შემთხვევაში პარალელი გურამ დოჩანაშვილის “სამოსელ პირველთან“ შეგვიძლია გავავლოთ: ტანხვლიკიანი მარშალი ედმონდო ბეტანკური სამწვანეთის ბინადრებზე ამბობს: “მაგათ მე მგონი, ერთმანეთიც არ სძულთ და ეგ ვერაა კარგი ამბავი!.. უნდა დავქსაქსოთ! არა-დააა ძალით უხერხულია… ტყე გავუჩეხოთ… მერე კი ვიღას ენდომება ხრიოკი სამშობლო და გადაგვარდებიანო!“ ტბიანი სოფლების მკვიდრ მოსახლეობას, ცასა და მცენარეებს რომ იკვლევენ, “მზრუნველი“ მარშალი საუკეთესო მზარეულებს, ცხარე სანელებლებით შეკმაზული ღორის ხორცით კვებას და ღვინით თრობას გამოუწერს “ცისა და ქვეყნის გაგების სურვილი ძღომის სურვილად რომ  გადაექცეთ და გაბედულება დაკარგონ.“

ტექსტის მაღალმხატვრული ღირებულება განსაკუთრებულ აღნიშვნას იმსახურებს. შთამბეჭდავია გლიცინიის დაბრუნების მომენტი, როდესაც მცენარეს სასახლის აივანზე ცხოვრება და იქ გამეფებული უსამართლობის ატანა აღარ შეუძლია, გარბის, ჭიშკარს ევლება, მაგრამ იჭერენ და პირვანდელ ადგილზე ძალით აბამენ. ექსპრესიული რიტუალებით დატვირთულია ყვავილების დატირება: ტიტებს, მიხაკებს, ნარგიზებს, გიაცინტებს ძვირფას ტახტრევანზე ასვენებენ, სასახლის გალავნის ჭიშკრიდან გამხმარი ხეები და ბუჩქები ურმებით გამოაქვთ, საყვარელ ყვავილებს პრინცესა ძვირფას ქოთნებში ასვენებს და თავის სარკმელთან, ბაღში მარხავს.

მხატვრული ხერხებითა და ირონიული ქვეტექსტებით გამორჩეული თავია “მშვიდი ქალაქი.“ იქაური  ცხოვრების წესი “მეცნიერულად გამართლებული“ და სანიმუშოა სხვა ქვეყნებისთვის, თუმცა, სინანულს იწვევს ოთახის ფინიებივით გაწრთვნილი, ეშვებდაცლილი გარეული ცხოველები, კეთილი ბებიების თანამდებობა, თმის ფერის მიხედვით შექმნილი ოჯახები და რადიკალიზმის სხვა მავნე შედეგები.

დარწმუნებული ვარ, გამოგონილ ქალაქებში მოგზაურობა მოსწავლეებს “აღმოჩენებისთვის“ განაწყობს, არაერთ საინტერესო თემას წამოწევენ და პარალელებს არა მხოლოდ სხვა წიგნებთან, ისტორიასთანაც გაავლებენ.

მიუხედავად იმსა, რომ „ზღაპარში მოხვედრილი ბიჭის ამბიდან“ მრავალი პასაჟი მოვიყვანე, არითმეტიკულად რომ წარმოიდგინოთ, ზღაპრის მხოლოდ ერთი მეთექვსმეტედი გიამბეთ. წიგნში უამრავ საინტერესო პერსონაჟს შეხვდებით, აღარაფერს ვამბობ სულკატიანების უბანზე, მენაცვალეს ყოვლისგამძლე კუჭზე, ბარონესა ცუკერტორტის ტიტულებზე, ჯამბაზ ვინის სატირულ სიმღერებზე, კოდურ სიტყვებზე, გულებსა თუ სახლებს შორის გაბმულ სასიყვარულო და სახიფათო თოკებზე.

მთავარი გმირი – შენელებული მოქმედების ნაღმი

ბოლოს კი მთავარ გმირზეც მოგახსენებთ: წიგნის ყდიდანვე მოჩანს კითხვა რომ უყვარს, წიგნების გარემოცვაში ცხოვრობს და როგორც აღმოჩნდება, წიგნის გამო მეგობრებთან თამაშსაც კი თმობს ხოლმე. მას შემდეგ, როდესაც მასწავლებლები მოსწავლეებთან ერთად აღმოვაჩენთ როგორ სიმამაცეს, ერთგულებასა და სიყვარულს გამოიჩენს ჭაბუკა, როდესაც დავრწმუნდებით, რომ მთავარი გმირი მისაბაძი და ამავე დროს თანამედროვე ბიჭია, კარგი საშუალება გვეძლევა ყურადღება გავამახვილოთ მის უმთავრეს ღირსებაზე – კითხვა რომ უყვარს!!!

საბავშვო თუ საყმაწვილო ლიტერატურაში მრავლად გვხვდება მსგავსი გმირები,  უამრავი დადებითი თვისებით აღჭირვილები და ამავე დროს წიგნიერები. ეს ერთგვარი ნელი მოქმედების ნაღმია, მწერალი საკუთარ აბზაცებში შეგნებულად რომ დებს. მისი აფეთქება კი მხოლოდ ერთ მიზანს ემსახურება – პროპაგანდა გაუწიოს კითხვას, დაარწმუნოს უმცროსი თაობა, რომ ნაკითხი ადამიანები ყოველთვის შეძლებენ უწიგნური ადამიანების მართვასა და ლოგიკური დასკვნების გამოტანას.

ადრე უკვე მომიყოლია ერთი პატარა ბიჭის შესახებ, რომელმაც სანამ ლაპარაკს დაიწყებდა, ხატვა ისწავლა. ისიც განახეთ, როგორ ავალაპარაკე მისი ნახატები, როგორ მივყევი მის მინიშნებებს და ჩვენი ერთობლივი, საინტერესო თამაში როგორ შევქმენით.  მინდა კიდევ რამდენიმე ზღაპარი გაგიზიაროთ და განახოთ, რომ ამ მეთოდით, შეგიძლიათ ძალიან მნიშვნელოვან საკითხებზეც ესაუბროთ თქვენს შვილებსა თუ მოსწავლეებს, მრავალი საჭირბოროტო თემა განიხილოთ.

1. ორი

იყო ერთი ცალრქა ცხენი, თეთრი, მოვერცხლისფრო ფაფრით და გრძელი წამწამებით. ჩვეულებრივი ცალრქა იყო, ჩვეულებრივი ზღაპრული ცალრქა, მაგრამ ერთი უცნაური თვისება ჰქონდა – თავისი თავის გარდა ვერავის ხედავდა. მხიარულად დარბოდა ყაყაჩოების მინდორსა თუ ხორბლის ყანაში, სვამდა გამჭვირვალე, ცივ წყალს ანკარა წყაროებიდან, დიდხანს უყურებდა ლურჯ, ვარსკვლავებით მოჭედილ ზაფხულის ცას და ეგონა, რომ მხოლოდ თვითონ იყო ამ საოცარ, ფერად და ჯადოსნურ ქვეყანაზე. ჩაიხედავდა ტბაში – მხოლოდ საკუთარ ანარეკლს ხედავდა, მომყუდროვდებოდა უღრანი ტყის სიმშვიდეში- მხოლოდ ის იყო და სხვა არავინ…

იქვე ახლოს მეორე ცალრქა ცხენი ცხოვრობდა, ნაცრისფერი, პრიალა ფაფრით, ნაღვლიანი მზერით… ხშირად ხედავდა თეთრ, თავისნათქვამა, უცნაურ ცხენს, რომელიც ისე იქცეოდა, თითქოს მხოლოდ თვითონ იყო ამ სამყაროში. მოსწონდა  და თანაც როგორ ! ძალიან, ძალიან მოსწონდა, გაცნობაც უნდა, ნამიანი ბალახის ერთად მოკიკნაც, ერთად ჯირითი, გასწრობანას თამაში და ჩანჩქერის ვერცხლისფერ, ყინულიც ჩქერებში ერთად წუწაობაც, მაგრამ ვერაფრით დაანახა თავი თეთრ ცხენს. გაურბენდა, გამოურბენდა, ხან კესანეებს მოუწყვეტდა, ხან ოქროსფერი ხორბლის თაველებს, მაგრამ ვერაფრით, ვერაფრით დაანახა თავი…

-დე, შეხედე, ეს ორი ცალრქა ცხენი თითქოს ერთია – უთხრა გიომ დედას.

-ერთი? არა, ორნი არიან, დე!

-ორია, მაგრამ თითქოს ერთიცაა – თქვა გიორგიმ და ისინი ერთად, ყელგადაჭდობილები დახატა.

თეთრმა ცხენმა ბიჭის ნახატში, როგორც ტბის ანარეკლში ისე ჩაიხედა და დაინახა სულახლოს მყოფი, ნაცრისფერი ცალრქა ცხენი, პრიალა ფაფარით და ნაღვლიანი თვალებით.

„ მარტო აღარ ვყოფილვარო“ – გაიფიქრა თეთრმა ცხენმა და გადაწყვიტა ნაცრისფერი ცხენი კარგად გაეცნო…

აი, ასეთი ამბები ხდება ზოგჯერ პატარა ბიჭის ნახატებში.

ერთ დღეს დედიკომ გიორგი გააბრაზა.

ხომ იცით, ასეც ხდება ხოლმე, რამდენ რამეს ვერ ხვდებიან ეს უფროსები.

ხან საჭმელს გაძალებენ, ხან პიჟამას ჩაცმას გაიძულებენ, ხან წამალს გასმევენ, ხან დაყრილი სათამაშოების გამო გეჩხუბებიან, ხან დაპირებას არ ასრულებენ, ხან კი, იმ სათამაშოს ნაცვლად, რომელიც ძალიან გინდოდა, ის მოაქვთ, რომელსაც მაღაზიაში შემთხვევით წააწყდნენ.

ასეც ხდება. როგორ გააბრაზა?

-იცით, არ ლაპარაკობს – უთხრა ნაცნობს, რომელიც ჯიუტად ცდილობდა თავის არცთუ ჭკვიანურ კითხვაზე გიორგის პასუხი მოესმინა.

-არ ვლაპარაკობ?  – გაბრაზდა გიორგი – ამდენს ვხატავ, ვწერ, ვძერწავ და ვმღერი, ვფიქრობ და მძინავს და ყოველთვის, ყოველთვის ვლაპარაკობ, როცა საჭიროა,  უბრალოდ თქვენ არ გესმით – გაიფიქრა და დედაზე გაბრაზდა.

რადგანაც ძალიან კარგი და კეთილი ბიჭი იყო, გაბრაზება არ შეიმჩნია, მაგრამ გულში ხომ იცოდა, როგორი გაბრაზებულიც იყო?

-მე გაბრაზებული ვარ – ფიქრობდა თავისთვის, გულში და გონებაში.  არაფრით გამოუმჟღავნებია, ერთი ის იყო, რომ სახლში მისვლისთანავე დედას კალთაში არ ჩაუხტა და ლოყაზე არ აკოცა.

ითამაშა, სათამაშოები აალაგა, იბანავა, ივახშმა და ისე, რომ არავისთვის უთქვამს, დასაძინებლად წავიდა.  დედამ ჰკითხა  – აბა, ძილის წინ რა წავიკითხოთო. მან კი შუქი ჩავაქროთ და დავიძინოთო, ითხოვა.

დედას გაუკვირდა, მაგრამ არაფერი უთქვამს, ძილი ნებისა უსურვა, აკოცა და ოთახიდან გამოვიდა. გიორგის ხმა არ ამოუღია.

ბიჭი გულაღმა იწვა თავის საწოლში, ვარსკვლავებიანი პიჟამა ეცვა და ნეონის ვარსკვლავებიან ჭერს ასცქეროდა, ახსოვდა, რომ გაბრაზებული იყო და გული სწყდებოდა, რომ არავინ შეამჩნია ეს.

-შუშის ჭიქაში რომ პატარა გემი დაცურავს, ასე ვარ, ვერსად გავცურდები – იფიქრა ბოლოს და გული მოეწურა.

-დიანა დედიკო – დაუძახა დედას.

დედა მოვიდა, მალევე, როგორც ყოველთვის.

-ხო, დე.

-წყალი დამალევინე

დედამ წყალი დაალევინა, ჩაეხუტა  და წყენა  თითქოს არც ყოფილა, მისი პატარა გემი  წყალს თან გაჰყვა.

მიხვდა, რომ გაბრაზება დიდხანს არ უნდა დაიტოვო გულში, უნდა თქვა ანდა დაივიწყო, მითუმეტეს, როცა საყვარელ ადამიანებს ეხება. თორემ ბრაზი დიდხანს, დიდხანს დაცურავს და არსად მიდის, როგორც გემი შუშის ჭიქაში.

-ღამე მშვიდობისა, დე – უთხრა დედას, აკოცა და დაიძინა.

დილით კი თავისი გაბრაზება დახატა.

აი, ასე.