გთავაზობთ აქტივობებს, რომლებიც შეგვიძლია გამოვიყენოთ როგორც შინაარსობრივი, ისე შემოქმედებითი-სააზროვნო მიმართულებით სამუშაოდ ქართული ენისა და ლიტერატურის გაკვეთილებზე.

პროზაული ტექსტების დამუშავება

ნებისმიერი პროზაული ტექსტის დამუშავების დროს მნიშნელოვანია, მკითხველმა სწორად გაიგოს წაკითხული. ლექსიკური ერთეულები, ფაქტების თანმიმდევრობა, პერსონაჟების ხასიათი, მათი დამოკიდებულებები, ურთიერთობა ერთმანეთთან, სიუჟეტური ქარგა – ეს ყველაფერი ტექსტის „საშენი მასალაა“ და მნიშვნელოვანია ფაქტობრივი სიზუსტის დაცვა. საწყის ეტაპზე, პირველი წაკითხვის შემდეგ, მოსწავლეებთან ერთად დაამუშავეთ ტექსტის შინაარსობრივი მხარე. მხოლოდ ამის შემდეგაა მიზანშეწონილი სააზროვნო და შემოქმედებითი ტიპის აქტივობების დაგეგმვა.

შინაარსზე მუშაობა მოსაწყენ, დასმულ კითხვებზე მშრალი, ფაქტობრივი პასუხების გაცემის პროცესად რომ არ იქცეს, შეგვიძლია გამოვიყენოთ აქტივობა „პერსონაჟთა ანკეტები“.

კითხვის პროცესში სთხოვეთ მოსწავლეებს, ამოიწერონ პერსონაჟების სახელები. რვეულში ან ფურცლებზე ამ სამუშაოს ცალკე „გრაფები“ უნდა დაეთმოს. ანკეტურ მონაცემებში მოსწავლე ათავსებს ყველა იმ ცნობას, რაც პერსონაჟის შესახებაა მოწოდებული. ვინაობა, საქმიანობის სფერო, გარეგნული მახასიათებლები, პერსონაჟების ურთიერთდახასიათება, მათი თავგადასავალი უნდა გადმოიცეს მოკლედ, „ანკეტურად“ და შეივსოს კითხვის პროცესშივე ყველა იმ სიახლის გათვალისწინებით, რასაც ავტორი გვაწვდის.

ამავე ეტაპზე შეიძლება ცალკე ლექსიკონის დამუშვებაც.

მოსწავლეთა ლექსიკური მარაგის შესავსებად სასარგებლოა ყველა იმ აღმნიშვნელის, უცხო ან გაუგებარი სიტყვის ერთად თავმოყრა, რომელთა მნიშვნელობაც მათთვის გაუგებარია. მოსწავლეები ლექსიკონებში დაძებნიან აღმნიშვნელთა განმარტებებს, შეეცდებიან მოიძონ სინონიმები, მოიფიქრონ წინადადებები, სადაც ამ სიტყვებს სხვა კონტექსტში გამოიყენებენ. აქვე ჩაინიშნავენ ფრაზეოლოგიზმებს, მათ მნიშვნელობას, დაამუშავებენ მხატვრულ გამომსახველობით საშუალებებს.

მხატვრული ტექსტის სტრუქტურაზე მუშაობა

ზოგიერთ ტექსტში სტრუქტურა გამოკვეთილია და ამგვარი ტექსტების პარალელურად კარგი იქნება მხატვრული ტექსტების სტრუქტურული ელემენტების შესწავლაც.

სიუჟეტის განვითარების ეტაპები

კვანძის შეკვრა

მოქმედების განვითარება

კულმინაცია

კვანძის გახსნა

არასიუჟეტური ელემენტები

ეპიგრაფი

ეპილოგი

ბოლოთქმა

პროლოგი

ექსპოზიცია

თითოეულ ელემენტზე შესაბამისი ეპიზოდის, მონაკვეთის მისადაგება კიდევ ერთხელ მისცემს საშუალებას მოსწავლეს, მიუბრუნდეს ტექსტის შინაარსობრივ მხარეს და გაიაზროს დეტალები.

შემოქმედებითი უნარების განვითარება

როდესაც ტექსტის შინაარსი სათანადოდაა გაგებული და გააზრებული, სასურველია, გარკველი დრო დავუთმოთ შემოქმედებითი და სააზროვნო უნარების განვითარებასაც.

დავალებები, რომლებიც ამ უნარებს ავითარებენ, სახალისო და საინტერესო შესასრულებელი უნდა იყოს.

ინტერვიუ პერსონაჟთან

მოსწავლე ირჩევს პერსონაჟს შესწავლილი ტექსტიდან. კიდევ ერთხელ იაზრებს მის თავგადასავალს, ამბავს, ხასიათს, თვისებებს, ამზადებს კითხვებს, რასაც დაუსვამდა ამ პერსონაჟს, შეხვედრის შესაძლებლობა რომ ჰქონოდა და თავადვე გასცემს პასუხებს ამ კითხვებს წარმოსახვითი „ინტერვიუს“ დროს.

ეს დავალება წერილობით, ინდივიდუალურადაც შეიძლება შესრულდეს და კლასშიც, საკლასო სამუშაოს ფორმატში. ასეთ შემთხვევაში ერთ-ერთი მოსწავლე მოირგებს პერსონაჟის როლს და გამართავს „ბრიფინგს“ ჟურნალისტებთან, რომლებიც წინასწარ მომზადებულ კითხვებს დაუსვამენ მას.

„გარდასახვა“

მოსწავლეები ყოველთვის ხალისით ასრულებენ ამ ტიპის დავალებას. მათი ამოცანაა, გარდაისახონ ტექსტის რომელიმე პერსონაჟად და მოგვითხრონ ამბავი მისი თვალთახედვიდან გამომდინარე. დავალება საზრიანობასა და გამჭრიახობასაც მოითხოვს. მაგალითად, შერჩეული პერსონაჟის მოქმედების არეალის გათვალისწინება მნიშვნელოვანია, ის არ უნდა აღმოჩნდეს იმ ეპიზოდებში, სადაც „არაფერი ესაქმება“ სიუჟეტიდან გამომდინარე, არ უნდა შეაფასოს ის მოვლენები, რომლებიც მას „არ უნდა სცოდნოდა“ შინაარსის გათვალისწინებით. მოსწავლეები შეზღუდულები არ არიან გარდასახვის დროს. მათ შეუძლიათ უსულო საგნადაც კი იქცნენ ( ჩემს პრაქტიკაში მომისმენია „სკამის მონოლოგი“ მიხეილ ჯავახიშვილის „მიწის ყივილიდან“, ქვრივის ქისების დიალოგი, სადაც თითოეული საკუთარ მნიშვნელობასა და განსაკუთრებულობაზე საუბრობს…).

საგაზეთო სტატია

მოსწავლეებს შეიძლება ვთხოვოთ შესწავლილი ტექსტის რომელიმე ეპიზოდის „გაშუქება“. მათ უნდა შეარჩიონ ეპიზოდი, რომელიც საინტერესო საგაზეთო სტატიად შეიძლება იქცეს და საგაზეთო სტილის გათვალისწინებით გადმოსცენ ამბავი. სანიმუშოდ კარგი იქნება ხარისხიანი საგაზეთო სტატიების წინასწარ გაცნობა.

ალტერნატიული დასასრული

მოსწავლეები აგრძელებენ ნაწარმოებს და ჟანრობრივი, სიუჟეტური და სტილის თავისებურებების გათვალისწინებით ცდილობენ ალტერნატიული დასასრულის მოფიქრებას.

სიტყვიერი ილუსტრაცია

მოსწავლეები ცდილობენ მოიფიქრონ, დეტალურად(სიტყვიერად) აღწერონ ილუსტრაცია ტექსტის რომელიმე ეპიზოდისთვის. თავდაპირველად მათ უნდა შეარჩიონ შესაბამისი ეპიზოდი, დაასაბუთონ არჩევანი ( რატომ მაინცდამაინც ეს კადრი?), შემდეგ კი აღწერონ ილუსტრაცია, რომელსაც დახატავდნენ, წიგნის ილუსტრირება რომ ეთხოვათ მათთვის.

სასურველია სიტყვიერი ილუსტრაციიც აღწერაში მითითებული იყოს ფერები და სხვა მნიშვნელოვანი დეტალები, რომლებიც სათანადო გამნწყობას შექმნიან.

ოთხი წლის წინ ჩვენი შვილისთვის სკოლის არჩევის დრო რომ დადგა, გაზაფხულზევე ჯერ ახლომახლო საჯარო სკოლები დავზვერე. ერთ-ერთში, ფეხით სავალ მანძილზე რომ არის, კარგი მასწავლებელიაო, მითხრეს. მივედით ამ კარგთან. ვთხოვე, მთელი ზაფხული რომ არ ვინერვიულოთ მე და ჩემმა შვილმა და თქვენც იცოდეთ, როგორი გეყოლებათ ერთ–ერთი მოსწავლე, კარგი იქნება გაიცნოთ ერთმანეთი–მეთქი. კეთილიო. მივედით დათქმულ დღესა და დროს… დაგვხვდა „ჩამოღვენთილი“ და „ჩამქრალი“ ეს კარგი მასწავლებელი, მეტად აღარ მივსულვართ… მართლა კარგი რომ დაგვხვედროდა, არად ჩავაგდებდი სასადილოში მიმავალ, იქაურობის არმცოდნესათვის კისრის მოტეხვის საფრთხის შემცველ ჩაბნელებულ დერეფანს, ზოგად უღიმღამობას… რადგან კარგები ანათებენ ნაცრისფერ გარემოს.

იმედია, არავის გავაბრაზებ, თუკი ვიტყვი, რომ, იშვიათი გამონაკლისების გარდა, ზოგადად მასწავლებლები „ჩამოღვენთილები“ არიან. ცხადია, ამის მრავალი მიზეზი აქვთ და ახლა თავს აღარ შეგაწყენთ. რაც მახსოვს, ბოლო 35–40 წლის განმავლობაში ყველა ხელისუფლება ცვლილებათა დიად ტალღას მასწავლებლებით იწყებს… იწყებს და სადღაც ჩერდება… ამასაც აქვს თავისი ცხადი და დაფარული მიზეზები…

ამასობაში თაობები იწყებენ და ამთავრებენ სკოლას. ამასობაში გარშემო ყველა წუხს არშემდგარი განათლების სისტემის გამო. ამასობაში სტუდენტი იტყვის, რომ სკოლის წლები მისთვის არარსებული წლებია, სკოლაში პრაქტიკაზე მისულ სტუდენტებს ეტყვიან, რომ პატრონი არ ჰყავთ, თორემ მასწავლებლობისთვის ვინ გაიმეტებდა…

ამასობაში გადის განათლების უდაბნოს 40 წელი და მძიმე დარდი გაწვება გულზე იმის გამო, რომ თითქმის არაფერი შეცვლილა…

https://www.facebook.com/100009165324722/videos/1732005950448232/

ჩემი ქართულის მასწავლებელი ცისანა კანკავა და გეოგრაფიისა ნორა ტარიელაშვილი უღიმღამო საბჭოთა სკოლას აფერადებდნენ. ახლა უკვე ვიცი, რის ხარჯზე აკეთებდნენ ამას… საკუთარი საქმისა და მოსწავლეების (ზოგადად, ადამიანების) სიყვარულის ხარჯზე. ცისანა კანკავა საუბარს რომ დაიწყებდა, რეალობა ქრებოდა და სხვა სამყაროში ხვდებოდი… ეს სხვა სამყარო ნორა მასწავლებლის შემთხვევაში გეოგრაფიის კაბინეტის ზღურბლიდანვე იწყებოდა. რას არ ნახავდით ამ ოთახში! მარტო თოკზე მოსრიალე ათობით სხვადასხვაგვარი რუკის გამოჩენა-დამალვა რად ღირდა… პირველად იქ ვიფიქრე, რომ ცოდნას რაღაც სრულიად სხვაგვარი, განუმეორებელი სიმშვიდე მოაქვს-მეთქი…

ერთ-ერთ რეგიონში დაწყებით კლასებში მასწავლებელი ბავშვებს მატყლს უხსნიდა. მატყლის ფთილა ხომ არ აჩვენა (იფიქრებთ, ადამიანია, დაავიწყდაო), მთელი გაკვეთილი ისე ისაუბრა, რომ ბავშვებს შალის ტანსაცმელზე არც კი მიუთითა და არ უთხრა, ეს მატყლისგან არის დამზადებულიო. არადა, ზამთარი იდგა და ამის გაკეთება სულ ადვილი იყო.

ასეთი სწავლება და სწავლა ყველაფერს აუფერულებს და, პირველ რიგში, პროცესის მონაწილე ადამიანებს. არ შეიძლება ასეთი გულგამოჭმული განათლებისთვის ან თავი გაიმეტო, ან ბავშვები. ჩემი აზრით, სწავლა-სწავლება, ისევე როგორც ნებისმიერი სხვაგვარი ურთიერთობა, ჭურჭლის ავსება-დაცლას ჰგავს – თუ არ დაიცალე, ვერც აივსები. ვეღარ აივსები… აქ ისეთი მიზეზები, როგორიცაა, ამ ხელფასად, ამ პირობებში, ასეთი უმადურებისთვის თავი როგორ გავიმეტო, ცოდო არ ვარ… არ გამოდგება. არ გამოდგება, რადგან როგორი წონიანიც უნდა იყოს მიზეზი, „თავის არგამეტების“ შედეგი – ჩამქრალთვალებიანი მოსწავლეები – უზომოდ დამთრგუნველია. თავის შეცოდებას და არგამეტებას შედეგად საშიშად ერთფეროვანი და უსურვილო ყოველდღიურობა მოსდევს.

ჩემი აზრით, დღევანდელი მასწავლებელი ნამდვილი განმანათლებელია, რომლისთვისაც მოსწავლის სხეულის, გონებისა და გულის ჰარმონიის მიღწევა უპირველესი საზრუნავია.

თავისუფალი ლექსიკონის განმარტებით, მასწავლებელი, ზოგიერთ კონტექსტში განმანათლებელი, განათლების თეორიისა და პრაქტიკის სპეციალისტია, რომელიც სხვებს ცოდნის, კომპეტენციისა და ღირებულებების დაუფლებაში ეხმარება[1].

ის ნათლის მომფენი და ყველასათვის სინათლის მიმწვდენია[2]. ის ცდილობს უმწიფრობის კომფორტულობა არაკომფორტული გახადოს მოსწავლეებისთვის. მშვენივრად იცის, რომ „უმწიფრობაში ყოფნა ძალზე კომფორტულია. თუ მაქვს წიგნი, რომელიც განსჯას შემიცვლის; მოძღვარი, რომელიც სინდისის მაგივრობას გამიწევს; ექიმი, რომელიც დიეტას ჩემ მაგივრად განსაზღვრავს და ა. შ. – მაშინ საკუთარი ძალისხმევა აღარ მჭირდება. არ მჭირდება აზროვნება, თუ შემიძლია ფულის გადახდა – სხვები ჩემ ნაცვლად შეასრულებენ მოსაბეზრებელ სამუშაოს“[3].

ასეთ ყოფად არ ღირს სიცოცხლე… უნდა დაეხმარო უმწიფრობიდან თავდაღწევაში, გაადამიანებაში, უნდა გააბედინო საკუთარი გადაწყვეტილების, განსჯის ქონა… კანტისეული Sapere Aude!

P.S. ნორა ტარიელაშვილი შეუძლოდ არის, სახლიდან ვეღარ გამოდის და სკოლიდან გაცილებას დამპირდნენო… დღესაც ელოდება…

[1] https://www.thefreedictionary.com/educator

[2] https://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=5&t=14046

[3] https://library.iliauni.edu.ge/wp-content/uploads/2015/04/kanti.pdf

ამ ბოლო დროს აქტიურად მიმდინარეობს საუბარი თავისუფალი გაკვეთილის შესახებ. განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ინიციატივა ასეთი გაკვეთილების გრანტით დაფინანსების შესახებ ახალ პერსპექტივებს სთავაზობს სკოლებს. ამ იდეის განხორციელების მოსალოდნელი შედეგები მრავალმხრივ არის საინტერესო. ის, უპირველეს ყოვლისა,  მნიშვნელოვანია:

• მოსწავლეთა ინტერესების დადგენისა და დაკმაყოფილების თვალსაზრისით;
• საზოგადოების წარმომადგენელთა სკოლებთან დაახლოებისათვის;
• პროფესიული ორიენტაციისათვის;
• სამოქალაქო ცნობიერების ჩამოყალიბებისათვის;
• სოფლის სკოლების განვითარებისა და კულტურულ ცენტრებად გადაქცევისათვის.

თავისუფალი გაკვეთილები მოსწავლეზე ორიენტირებული მიდგომის დანერგვის ხელშეწყობისაკენ გადადგმული კიდევ ერთი ნაბიჯია. მოსწავლეზე ორიენტირებული მიდგომა ხომ უპირველესად თითოეული მოსწავლის ინდივიდუალური თავისებურებების, მისი ინტერესებისა და შესაძლებლობების მაქსიმალურად გათვალისწინებას ნიშნავს.

თავისუფალი გაკვეთილის არსი თითქმის ყველა წამყვანი ქვეყნის საგანმანათლებლო სისტემაში არის ის, რომ განუვითაროს მოსწავლეებს აკადემიურთან ერთად სოციალური უნარები, დააკმაყოფილოს მათი ინტერესები, მისცეს მოსწავლეებს თვითგამოხატვისა და თვითრეალიზაციის შესაძლებლობა და, ამავდროულად, არჩევანის თავისუფლება. არჩევანის თავისუფლების რა ხარისხს გულისხმობს ასეთი გაკვეთილი და მიეკუთვნება ის ფორმალურ თუ არაფორმალურ განათლებას? ამ კითხვებზე პასუხი სხვადასხვა ქვეყნის საგანმანათლებლო სისტემაში სხვადასხვანაირია. გთავაზობთ თავისუფალი გაკვეთილის ჩატარების გამოცდილების მოკლე მიმოხილვას:

• ამერიკული განათლების სისტემაში ეს არის არაფორმალური, კლასგარეშე განათლება, რომლის მიზანია პრაქტიკული უნარ-ჩვევების, შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნების, თანამშრომლობის უნარების განვითარება. თავისუფალ გაკვეთილზე მოსწავლეებს ეძლევათ საშუალება გამოიყენონ საკლასო და საოჯახო რესურსების ფართო სპექტრი, კლასში თუ კლასგარეთ მიღებული ცოდნა და გამოცდილება. ეს არის სწავლა-სწავლების ინტერაქტიური ფორმა, რომელიც შეიძლება მოიცავდეს CTEM-ის, ფინანსური წიგნიერების, ეკოლოგიური განათლების, ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის საკითხებს… ხელს უწყობდეს სასიცოცხლო უნარჩვევების განვითარებასა და ჯანსაღი ცხოვრების წესის დამკვიდრებას. მოსწავლეები ერთიანდებიან ჯგუფებად ინტერესების მიხედვით, თუმცა საკითხთა წრეს განსაზღვრავს მასწავლებელი (ეს არ გამორიცხავს იმას, რომ მოსწავლეებიდანაც წამოვიდეს  კონკრეტული საკითხის დამუშავების ინიციატივა). სფერო შეიძლება იყოს სხვადასხვა:
• სოციალური (მაგალითად, ცნობილი ამერიკელები და მათი როლი სამოქალაქო ღირებულებების ჩამოყალიბებაში, მთავრობის იმიგრაციული პოლიტიკა და მოქალაქეობა, საპრეზიდენტო არჩევნების ტექნოლოგია ისტორიულ ჭრილში, როგორ იქმნება კარიერა, როგორ გავუმკლავდეთ ყოფითი ხასიათის პრობლემებს და სხვ.),
• სამეცნიერო (მაგალითად, მთვარის ფაზები და მათი გავლენა ადამიანების ქცევასა თუ ჯანმრთელობაზე, სამკუთხედები და მათთან დაკავშირებული თეორემები, სტატისტიკის ძირითადი კონცეფციები და მათი გამოყენება ზაფხულის არდადეგების შესახებ მიღებული ინფორმაციის დასამუშავებლად და ა.შ.),
• წაკითხულის გაგება-გააზრება (მაგალითად, ახალი ბეტსელერის ერთობლივი კითხვა და ანალიზი),
• ხელოვნება (მაგალითად, მუსიკისა და სიტყვიერების კავშირი / ურთიერთგავლენა),
• ისტ-ი (კომიქსების, ელექტრონული წიგნების შექმნა)

და სხვა.

თავისუფალი გაკვეთილის ფორმა შეიძლება იყოს დებატები, თავისუფალი დისკუსიები, ე.წ. TED-კონფერენციები / შეხვედრები.

• რუსეთში თავისუფალია გაკვეთილი, რომლის ინიციატივაც მოდის თავად მოსწავლეებიდან და ის ფორმალური განათლების შემადგენელი ნაწილია. ეს არის საქმიანობა ინტერესების მიხედვით. ხშირად ხდება ისე, რომ გაკვეთილზე არ რჩებათ მოსწავლეებს დრო, დაკავდნენ იმით, რაც უნდათ და აინტერესებთ. მას შემდეგ, რაც მასწავლებელი მისცემს მოსწავლეებს ამის საშუალებას, მისი ამოცანაა, გარდაქმნას მოსწავლეთა ინტერესი სასწავლო სიტუაციად, ხელი შეუწყოს ინტერესების მიხედვით ჯგუფებად ჩამოყალიბებას. მას შემდეგ, რაც ამოიწურება დრო (იგულისხმება საგაკვეთილო დრო), მასწავლებელი იწყებს გაკვეთილის განხილვას. შეკითხვები ისეა ჩამოყალიბებული, რომ, ერთი მხრივ, მასწავლებელმა რაც შეიძლება მეტი ინფორმაცია მიიღოს მოსწავლეთა ინტერესების დაკმაყოფილების, მათი სწავლის სტილის, ემოციური მდგომარეობის შესახებ, ხოლო, მეორე მხრივ, გააზრებინოს მოსწავლეებს, აირჩიეს თუ არა სწორი მეთოდოლოგია (მეტაკოგნიტური უნარები). ასეთ გაკვეთილებზე მოსწავლეები დგებიან ექსპერტების როლში. ისინი პოულობენ პასუხებს შეკითხვებზე: რა მინდა გავაკეთო? რა მაინტერესებს? გავუმკლავდები თუ არა არჩეულ საქმეს მარტო და თუ – არა, ვისი დახმარება დამჭირდება? მეყოფა თუ არა ერთი გაკვეთილისათვის გამოყოფილი დრო? თუ – არა, როდის და სად გავარძელებ ამ საქმიანობას?  მნიშვნელოვანია, რომ მოსწავლეებს დავეხმაროთ საჭირო რესურსებისა თუ ადამიანების მოძებნაში, შეხვედრების ორგანიზებაში. ასე რომ, საქმიანობა შეიძლება გადავიდეს გაკვეთილის ფორმატიდან არასაგაკვეთილო, კლასგარეშე ფორმატში. შეიძლება და სასურველიცაა მშობლების ჩართვა. თავისუფალი გაკვეთილისადმი მოსწავლეთა სერიოზული დამოკიდებულების ჩამოსაყალიბებლად მიზანშეწონილია ასეთი გაკვეთილების წინასწარ დაგეგმვა, სამუშაო გარემოს მოწყობა და წესებზე შეთანხმება.
• გერმანიაში ასეთი გაკვეთილისათვის არსებობს ტერმინი „ღია გაკვეთილი (სწავლება)“. ის მოსწავლეს აძლევს სოციალური ფორმის, შინაარსისა და მეთოდოლოგიის არჩევის თავისუფლებას. გათვალისწინებულია მათი სურვილები და ინტერესები, თუმცა მხარდამჭერები არიან უფროსები (მასწავლებლები, ადმინისტრაცია, მშობელთა გაერთიანებები, თემი). ეს არის საქმიანობის კლასგარეშე ფორმა, თუმცა ის შეიძლება კლასში, გაკვეთილზეც, დაიწყოს. დროთა განმავლობაში ყალიბდება სტაბილური ჯგუფები, გაერთიანებული ერთი ინტერესით, და ისინი უკვე ნაკლებად არიან დამოკიდებული მასწავლებლებზე. ასეთ გაკვეთილებს ახასიათებს:
  • ორგანიზაციული თავისუფლება (მოსწავლეები თავად განსაზღვრავენ დროს / ვადებს, სივრცესა და იმას, ვისთან და რა ფორმით ითანამშრომლონ);
  • მეთოდოლოგიური თავისუფლება (როგორ იმუშავებენ, რა მეთოდოლოგიურ მიდგომას გამოიყენებენ);
  • შინაარსობრივი თავისუფლება (რა თემაზე სურთ მუშაობა);
  • სოციალური თავისუფლება (თავად ადგენენ წესებს, თავად განსაზღვრავენ პრიორიტეტულ ღირებულებებს).

გერმანიაში „ღია გაკვეთილის“ ფორმებია: პროექტები, აღმოჩენით სწავლა, სემინარები, თვითმიმართული / დამოუკიდებელი სწავლა.

• საფრანგეთშიც, გერმანიის მსგავსად, ასეთი გაკვეთილისათვის არსებობს ტერმინი „ღია გაკვეთილი“. ეს არის გაკვეთილი, გამდიდრებული ინოვაციური შინაარსითა და ინოვაციური მეთოდოლოგიით. ასეთი გაკვეთილისათვის საჭიროა გამდიდრებული სასწავლო მასალები კონკრეტულ თემაზე, თემის შესაბამისად საკლასო ოთახის მოწყობის გეგმა, ტექნოლოგიების გამოყენების მოკლე გზამკვლევი. გაკვეთილის თემა წინასწარ ეგზავნება როგორც მოსწავლეებს, ისე ყველა სხვა დაინტერესებულ პირს (ეს შეიძლება იყვნენ სხვა მასწავლებლები, მშობლები), ასევე ეგზავნება წასაკითხი და ვიზუალური მასალის ჩამონათვალი. მოსწავლეებს ეძლევათ საშუალება, მოიძიონ დამატებითი ინფორმაცია კონკრეტულ თემაზე მათი ინტერესების შესაბამისად, აიღონ ინტერვიუები საზოგადოების წარმომადგენლებისაგან, იმ საკითხის ექსპერტებისაგან, რომელზეც მუშაობენ, გამოიკვლიონ საზოგადოებრივი აზრი დასამუშავებელი თემის ირგვლივ და ა.შ.

ყველგან თავისუფალი გაკვეთილის მიმართ მოთხოვნებში ერთ-ერთია მოსწავლეთა ჩართულობა. სფეროებისა და მეთოდოლოგიის არჩევის შესაძლებლობა, განმსაზღვრელი შეფასების არარსებობა და აქცენტი განმავითარებელ უკუკავშირზე, მხარდაჭერასა და ხელშეწყობაზე ორიენტირებული სასკოლო გარემო (არა მარტო ფიზიკური, არამედ ინტელექტუალური და მორალური) უზრუნველყოფს ყველა ინტერესისა და შესაძლებლობის მოსწავლის ჩართვას. მეორე კრიტერიუმი უკავშირდება იმას, თუ რამდენად უწყობს ხელს ასეთი გაკვეთილი მოსწავლის დამოუკიდებელ შემსწავლელად ჩამოყალიბებას. კრიტერიუმებს შორის არის აქცენტი სოციალური უნარების განვითარებაზეც.

ასე რომ, თავისუფალი გაკვეთილი მოსწავლეებს მრავალმხრივ პერსპექტივას უშლის. წარმატება ვუსურვოთ ქართულ საგანმანათლებლო სივრცეში ამ ინიციატივას…

   მაია ინასარიძე

დიახ, სახელმწიფო მასწავლებლებს გვქირაობს – კონკრეტული მიზნით, კონკრეტული საქმიანობისათვის, კონკრეტული მოვალეობის შესასრულებლად და არა მხოლოდ იმისათვის, რომ გვიყვარდეს ბავშვები, არც მხოლოდ რომელიმე საგნის სწავლებაა ჩვენი დასაქმების მიზანი, მით უფრო, არ უნდა გვეგონოს, რომ მასწავლებლად დაგვიქირავეს ლამაზი თვალების, ბავშვებისათვის „დედიკოს“ ძახილისა და მოსწავლეებისათვის იმის მტკიცების გამო, რომ მათზე დარდით ღამეებს თეთრად ვათენებთ.

არა, მასწავლებლები სხვა რამის გამო დაგვიქირავეს – ჩვენ განათლების სფეროში სახელმწიფოს ეროვნული პოლიტიკის მიზნების გამტარებელი უკანასკნელი და უმთავრესი რგოლი ვართ. რაც გინდა წერონ კანონებში, რა მეტაფორებითაც არ უნდა ილაპარაკოს განათლების მინისტრმა, რა დადგენილებებიც არ უნდა მიიღოს მთავრობამ, პარლამენტმა, თუ ჩვენ ვერ ვახერხებთ, თუ ჩვენ არ გვესმის და, შესაბამისად, ვერც  მოსწავლეს ვაგებინებთ, მაშინ ამაოა იქ, ზემოთ, წერა-კითხვა, მსჯელობა, ფიქრი, კანონშემოქმედებითი საქმიანობა .

სამეცნიერო ლიტერატურაში ცნობილია, რომ განათლების სისტემის მოწყობა, კერძოდ, სასწავლო-საგანმანათლებლო პროცესი, სამ ძირითად მიმართულებას მოიცავს. ესენია: განათლების და სწავლების შინაარსი (რა ვასწავლოთ?), სწავლების მეთოდოლოგია (როგორ ვასწავლოთ?) და მასწავლებელი (ვინ ასწავლოს?). ამ სამი მიმართულების პრაქტიკული რეალიზაცია სახელმწიფოს მიერ შემუშავებულ  მეთოდოლოგიურ პრინციპებზე დაყრდნობით უნდა ხდებოდეს, რომელიც, თავის მხრივ, განსაზღვრული უნდა იყოს სახელმწიფოს პოლიტიკური პოზიციით – როგორი მოქალაქის აღზრდა სურს მას. ეს პოზიცია არის განათლების მიზანი (ვინ აღვზარდოთ?). როგორც მსჯელობიდან ვხვდებით, სწორედ ამ უკანასკნელით, განათლების პოლიტიკის განსაზღვრით, იწყება სახელმწიფოში ზოგადი განათლების სფეროში ყველანაირი მოქმედება, მათ შორის პედაგოგთა დასაქმებაც.

 ჩვენ, მასწავლებლებს, გვქირაობენ, რათა განათლების სფეროში არსებული უმთავრესი პოლიტიკის დოკუმენტი – „ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნები“ სასკოლო ცხოვრებაში განვახორციელოთ. აქედან გამომდინარე, როდესაც ვამბობთ, სკოლა დაცლილი/დაცული უნდა იყოს პოლიტიკისგანო, ფაქტობრივად, სასაცილო მდგომარეობაში ვიგდებთ თავს. თუ დავუკვირდებით, პირიქითაა, სწორედ სკოლა წარმოადგენს სახელმწიფო პოლიტიკის გამტარებელ ერთ-ერთ მძლავრ, უმთავრეს სუბიექტს, რადგან იგი სახელმწიფოს მიერ სტრატეგიული ხედვის შესაბამისად შემუშავებულ პრინციპებს უშუალოდ საგაკვეთილო პროცესში ნერგავს და ავითარებს (აქ აუცილებელია აღინიშნოს, რომ ეს მიზანი პოლიტიკურ-ეკონომიკური პლატფორმის ცვლილებასთან ერთად იცვლება და მოდერნიზდება). ამგვარად, მასწავლებლებიც ჩვენი საგნის ფარგლებში ვახორციელებთ სახელმწიფოს ხედვას – ვზრდით ისეთ ადამიანს, როგორსაც ქვეყნის პოლიტიკა გვკარნახობს. სწორედ ამაში ხედავს სახელმწიფო ჩვენს დანიშნულებასა და საღმრთო ვალს, სწორედ ამისთვის გვქირაობს.

როდესაც სახელმწიფო განსაზღვრავს, როგორი პროდუქტი უნდა მიიღოს ზოგადი განათლების საფეხურდამთავრებული მოქალაქისაგან, შემდეგ იწყებს მუშაობას განათლების პოლიტიკის მიზნის მისაღწევი შინარსის შექმნაზე. შესაბამისად, აღზრდის მიზანს ექვემდებარება განათლებისა და სწავლების  შინაარსიც (რა ვასწავლოთ?). ჩვენს შემთხვევაში განათლების შინაარსის დოკუმენტს წარმოადგენს ეროვნული სასწავლო გეგმა. მისი შემუშავება, ანუ იმ სასწავლო მასალის დადგენა, რომელსაც უნდა დაეუფლოს მოსწავლე ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლაში, მხოლოდ ,,ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების’’ საფუძველზეა  შესაძლებელი. თავის მხრივ, ესგ-ის დოკუმენტი წარმოადგენს ცოდნათა და უნარ-ჩვევათა კრებულს, რომლის მიზანი პატრიოტი, დამოუკიდებელი, შემოქმედებითი, საკუთარი შესაძლებლობების მუდმივად განვითარების შემძლე, ინფორმირებული და ამ ინფორმაციის ადეკვატურად გამოყენების უნარის მქონე, ბუნებრივი გარემოს დამცველი, კანონმორჩილი და ტოლერანტი ადამიანის აღზრდაა. შესაბამისად, გამოდის, რომ სახელმწიფოს პედაგოგიური საზოგადოება სჭირდება განათლების სფეროში პოლიტიკური მიზნების განსახორციელებლად, რისთვისაც ხელთ გვაძლევს დოკუმენტს და გვთხოვს, საგაკვეთილო პროცესი მას დავაფუძნოთ. ესეც მეორე მიზეზი ჩვენი დაქირავებისა.

 ცალკე აღნიშვნის ღირსია დამსაქმებლისგან დაკვეთილი განათლებისა და სწავლების მეთოდოლოგიის (როგორ აღვზარდოთ?) ფლობა, რომლის ხასიათიც, ასევე, აღზრდის მიზნითაა განპირობებული. ეროვნული სასწავლო გეგმით განსაზღვრული საგნის სწავლების ეფექტურობა, ვფიქრობთ, დიდწილადაა დამოკიდებული მასწავლებლის მიერ არჩეულ ცოდნა-ჩვევების გადაცემის ხერხზე. მეთოდოლოგია, რომელსაც მასწავლებელი იყენებს სწავლებისას, ყველაზე მეტად განაპირობებს პიროვნების ამა თუ იმ სპეციფიკური უნარის ფორმირებას სწავლა- აღზრდის პროცესში. უნდა ითქვას, რომ თუ ადრე მეთოდიკის სახელმძღვანელოები მკაცრად უნიფიცირებულ და კონტროლირებად ხასიათს ატარებდა, ამჟამად მათი რაოდენობა უზღვავია და  სწორედ პედაგოგის დიდოსტატობაზეა დამოკიდებული სწორი არჩევანი. შესაბამისად, სახელმწიფოც ამ არჩევანის მართებულობისათვის გვქირაობს.

დაბოლოს, მასწავლებელი (ვინ ასწავლოს?) – ადამიანი, რომლის გარეშე ჩემ მიერ ზემოთ ნამსჯელს იოტისოდენა ფასიც არ აქვს. სკოლაში სწავლების ხარისხსა და ეფექტურობას განსაზღვრავს მასში მოღვაწე პედაგოგიური პოტენციალი – თავისი ცოდნით, უნარებითა და პიროვნული თვისებებით. სავსებით ნათელია, რომ როგორიც არ უნდა იყოს სახელმწიფოს მიზანი განათლების მიმართ, მის მიერ შემუშავებული დოკუმენტების ხარისხი და, ზოგადად, სახელმწიფოს დამოკიდებულება სასკოლო სისტემისადმი, სწორედ მასწავლებელია სასწავლო პროცესის წარმმართველი, ძალა, რომლის ხელითაც რეალიზდება ყველა სახელმწიფო დოკუმენტი. განათლების სისტემის საკანონმდებლო რეგულაციები, სტანდარტები და სხვა მისთანანი ჩვენს ხელში ან ქმედით ძალას იძენს ან სრულიად უფასურდება. სწორედაც ამიტომ, გაიაზრა რა  სამასწავლებლო კადრის მნიშვნელობა, სახელმწიფომ პედაგოგობა რეგულირებად, განსაკუთრებულად ყურადღებამისაქცევ პროფესიად დასახა და დაუწესა ნორმების წყება – კანონები, სტანდარტები, სქემები, კითხვარები, საგნობრივი კომპეტენციის დადასტურებები და ვინ მოთვლის კიდევ რამდენი რამ. და ეს ყველაფერი, ალბათ, იმისთვის, რომ არ მოვდუნდეთ, არ ჩაგვეძინოს, არ შევწყვიტოთ კითხვა, განვითარება და უმთავრეს მიზანს – ეროვნული და ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებების მატარებელი თავისუფალ პიროვნების ჩამოყალიბებას – ხინჯი რამ არ მოვსდოთ. ვინ ვინ და სახელმწიფომ ყველაზე კარგად იცის, რომ უმასწავლებლებოდ, უჩვენოდ, ისეთივე ავ დღეში ჩავარდება, როგორშიც ნაცარქექია ჭყინტი ყველისა და სადგისის გარეშე. ჰოდა,  თავს ზემოთ ძალა არაა  და  ამიტომაც გვქირაობს.

გლენ დომანი: „ბავშვის ჰარმონიული განვითარება“

დასაწყისისთვის მინდა გამოვეხმაურო ყველა იმ ავტორს, რომელიც აფრთხილებს მშობლებს, რომ თუ ზედმიწევნით არ შეასრულეს მათი მითითებები, მეთოდი ვერ იმუშავებს. ამ მოსაზრების საწინააღმდეგოდ მინდა ვთქვა: რაც არ უნდა ცუდად ასწავლიდეთ საკუთარ შვილს, ეს მაინც უკეთესია, ვიდრე საერთოდ არაფერი ასწავლოთ.

მოდით, ახლა განვიხილოთ, რა უნდა გვახსოვდეს თავად ბავშვის შესახებ და შემდეგ განვიხილოთ საკითხი – როგორ ვასწავლოთ.

1. რაც უფრო პატარა ასაკისაა ბავშვი, მით მეტი ინფორმაციის ათვისება შეუძლია;
2. ხუთ წელზე ნაკლები ასაკის ბავშვს შეუძლია, ძალიან სწრაფად აღიქვას ესა თუ ის ინფორმაცია;
3. რაც უფრო ბევრ ინფორმაციას ითვისებს პატარა, მით უფრო მეტი რჩება მის მეხსიერებას;
4. ხუთ წელზე ნაკლები ასაკის ბავშვს შემეცნების დიდი წყურვილი აქვს;
5. მას შეუძლია ყველაფრის სწავლა, თუ თქვენ სწავლის პროცესს წარმართავთ გულწრფელად, ხალისით და, რაც მთავარია, ფაქტობრივ მასალაზე დაყრდნობით;
6. ყველა ბავშვი პატარა გენიოსია ლინგვისტური უნარებით, რომელსაც შეუძლია ისწავლოს იმდენი უცხო ენა, რამდენის სწავლებასაც თქვენ შეძლებთ;

ინტელექტუალური განვითარების ყველაზე მნიშვნელოვანი სფეროა კითხვა. კითხვა ეს ადამიანის თავის ტვინის უმაღლესი ფუნქციაა. დედამიწაზე მცხოვრები ყველა ცოცხალი არსებიდან კითხვა მხოლოდ ადამიანს შეუძლიათ. ამას გარდა, კითხვის უნარზეა დაფუძნებული ადამიანის მთელი შემდგომი განათლება.

ადამიანის ინტელექტი ეფუძნება ცოდნას, რომლის გარეშეც მისი არსებობა შეუძლებელია. ჩვენ მიერ შემუშავებული სწორი სწავლების პრინციპები, გამოსადეგია კითხვის,  მათემატიკისა და ნებისმიერი თქვენ მიერ არჩეული საგნის შესასწავლად. თითოეული ჩვენგანი საკუთარი განათლების პროდუქტია. სწორედ ამიტომ შვილების სწავლებისას ძალაუნებურად ვუშვებთ შეცდომებს და ვაიძულებთ მათ აკეთონ ის, რის გაკეთებაც ბავშვობაში თავადაც ძალიან გვძულდა.

ნებისმიერ მშობელს ემახსოვრება მასწავლებლის წითელი კალამი, რომლითაც ის შეცდომებზე მიგვითითებდა და პრაქტიკულად ისე გამოდიოდა, რომ მართებულ პასუხებს არად დაგიდევდათ. ამიტომ, თუ გინდათ, თქვენი შვილის სწავლებისას შედეგს მიაღწიოთ, დაივიწყეთ ყველაფერი, რაც თავად „შეგემთხვათ“ სწავლების პროცესში.

რა ასაკიდან დავიწყოთ სწავლება?

 პასუხი ძალიან მარტივია: დაბადებისთანავე. ჩვენ ხომ ვესაუბრებით ახალშობილს? ეს კი ავითარებს მისი სმენის აპარატს. ჩვენ ბავშვისთვის ინფორმაციის ვიზუალური ფორმით მიწოდებაც შეგვიძლია, რისთვისაც შესაბამის ბარათებს გამოვიყენებთ. ამით მას მხედველობით შეგრძნებებს განვუვითარებთ. სწავლების პროცესში მნიშვნელოვანია ორი რამ:

• მშობლის ურთიერთობები და დამოკიდებულება;
• სასწავლო მასალის მოცულობა და მისი მიწოდების რიგითობა.

მშობლის ურთიერთობები და დამოკიდებულება; თუ თქვენ ნამდვილად გსურთ ასწავლოთ საკუთრ შვილს, მაშინ დაიწყეთ ახლავე. გამორთეთ ტელეფონი და კარზე დაკიდეთ წარწერა: „კვალიფიციური დედა მუშაობს – გთხოვთ, არ შეაწუხოთ!“.

შემეცნება – ცხოვრების უდიდესი თავგადასავალი და ყველაზე საინტერესო განმავითარებელი თამაშია. ამიტომ უმთავრესია გვახსოვდეს: „სწავლების პროცესისაგან სიამოვნება უნდა მიიღონ როგორც მშობლებმა, ასევე ბავშვებმაც“. მშობლებმა არ უნდა დაივიწყონ, რომ შემეცნება – არ არის რუტინული სამუშაო. ის პრივილეგიაა და არა სასჯელი და რომ თავად ბავშვებში ის დაბადებისთანავეა ჩადებული.

არსებობს უსაფრთხოების კანონი, რომელიც მუდამ უნდა ახსოვდეს ყველა მშობელს. „თუ თქვენ ან თქვენს შვილს არ აინტერესებს სწავლის პროცესი, მაშინ შეწყვიტეთ მეცადინეობა“. სავარაუდოდ, თქვენ მას არასწორად წარმართავთ. პირველ რიგში დაისვენეთ და გაიხსენეთ, რომ ეს მხოლოდ და მხოლოდ თამაშია, რომელშიც წაგებული არ უნდა არსებობდეს.

პატივისცემა და ნდობა. შვილები მშობლებს სრულად ენდობიან, ასევე უნდა იქცეოდნენ მშობლებიც. ბავშვები კარგად გრძნობენ მშობლის დამოკიდებულებას. ჩვენ გვჯერა, რომ ბავშვებს ცოდნის მიღების ყველაზე დიდი სურვილი აქვთ და ამიტომ მშობლებმა მათ ეს შესაძლებლობა უნდა მისცენ. სწავლების პროცესი წარმოუდგენელია ურთიერთნდობის გარეშე. მშობელმა უნდა აღჭურვოს შვილი ზუსტი, მკაფიო, არაორაზროვანი ინფორმაციით და ბავშვი ნამდვილად შეძლებს მის ათვისებას.

ყოველთვის უთხარით ბავშვს სიმართლე. ბავშვები დარწმუნებული არიან, რომ ის, რასაც მათ მშობლები ეუბნებიან, სრული სიმართლეა. არასოდეს არ უნდა მისცეთ შვილს საბაბი, რომ ეჭვი შეეპაროს თქვენს სიმართლეში და სხვებსაც არ მისცეთ ამის უფლება. თუ თქვენ დაიწყებთ პატარას მოტყუებას, მაშინ შესაძლებელია მისი სიყვარული შეინარჩუნოთ, მაგრამ პატივისცემას დაკარგავთ.

როდესაც ბავშვი გისვამთ შეკითხვას, უპასუხეთ მას გულწრფელად. ასეთ შემთხვევაში ბავშვი დაასკვნის, რომ თქვენ ყველაფერი იცით და ფლობთ ულევ ინფორმაციას. როდესაც ბავშვი უფროსს ენდობა, ის უამრავ ორიგინალურ და რთულ შეკითხვას სვამს. თუ თქვენ იცით პასუხი, დაუყოვნებლივ უპასუხეთ, თუ – არა, გულწრფელად უთხარით ამის შესახებ, მაგრამ შემდეგ აუცილებლად მოიძიეთ ინფორმაცია და ესაუბრეთ მასზე.

თამამად გამოხატეთ საკუთრი მოსაზრება, რადგან ბავშვს სურს მისი ცოდნა. არასოდეს დაივიწყოთ, რომ თქვენ პატარას აწვდით არა მხოლოდ გარკვეულ ინფორმაციას, არამედ ასწავლით მას, როგორ ასწავლოს მომავალში საკუთარ შვილებს.

საუკეთესო დრო სწავლებისათვის. არასოდეს დაუწყოთ შვილს რაიმეს სწავლება, თუ ის ან თავად თქვენ, რაღაც მიზეზის გამო თავს უბედურად გრძნობთ. ან თუ ბავშვი გაღიზიანებულია, მშიერია, დაღლილია. ასეთ დღეებში სასურველია სწავლება რამდენიმე ხნით გადადოთ და შესაფერის მომენტს დაელოდოთ.

შესაფერისი გარემო. იმისათვის, რომ სწავლის პროცესში ბავშვის ყურადღება არაფერმა მიიქციოს, სასურველია შექმნათ გარემო, რომელიც თავისუფალი იქნება რაიმე ტიპის გამღიზიანებლებისაგან.

მეცადინეობების ოპტიმალური ხანგრძლივობა. როგორც წესი, მცირე ასაკის ბავშვებისათვის სწავლების დრო უნდა იყოს ძალიან ხანმოკლე. ვფიქრობთ, პროფესიონალი მშობლები თავად მიხვდებიან, როდის არის სასურველი მეცადინეობის შეწყვეტა.

გახსოვდეთ, რომ თქვენ ხართ მასწავლებელი და არა თქვენი ბავშვი, ამიტომ არ მისცეთ მას უფლება, შეცვალოს თქვენ მიერ დადგენილი პროგრამა და რიტმი. მართალია, რომ პატარა მსოფლიოში საუკეთესო მოსწავლეა, სამაგიეროდ, თქვენ ხომ მსოფლიოში საუკეთესო მასწავლებელი ხართ. თუ თქვენ მოახერხებთ და ყოველთვის იმაზე უფრო ადრე შეწყვეტთ მეცადინეობას, ვიდრე ამას ბავშვი მოითხოვს, ამ შემთხვევაში მას უფრო მეტად გაუძლიერებთ სწავლისადმი თანდაყოლილ ლტოლვას.

სწავლების ხერხი და მანერა. რის სწავლებასაც არ უნდა ცდილობდეთ კონკრეტულ მიკროგაკვეთილზე, გახსოვდეთ, რომ ყველაფრის გასაღებია – ენთუზიაზმი. არ გაურთულოთ ცხოვრება საკუთარ შვილს. ესაუბრეთ მას ხმამაღლა, მკაფიოდ და მხიარულად. ამ დროს ისინი საშრობივით ისრუტავენ თქვენს ინფორმაციას. ბავშვებს უყვართ, როდესაც სწავლება მიმდინარეობს საკმაოდ სწრაფად, ამიტომ თქვენი სადემონსტრაციო მასალაც სწრაფად უნდა აჩვენოთ.

უფროსებისაგან განსხვავებით, ბავშვები სულაც არ თვლიან, რომ შემეცნების პროცესი მძიმე და აუტანელია. წარმატების მისაღწევად საჭიროა სწრაფი მოქმედება, რადგან სისწრაფე სიამოვნებას ანიჭებს პატარას, ხოლო შენელება კლავს ბავშვის თანდაყოლილი შემეცნების უნარს. სასწავლო მასალა უნდა იყოს მკაფიო და ნათელი. ბავშვებისათვის სულაც არ არის აუცილებელი რაღაცის დიდხანს თვალიერება – ისინი ყველაფერს სწრაფად ისრუტავენ. სწავლების პროცესში შესაძლოა, ენთუზიაზმი ჩაგიქრეთ, ქმედებებში ავტომატიზმი და ხმაში კი სიუხეშე შეგეპაროთ. როგორც კი მსგავს რამეს შეამჩნევთ სასწრაფოდ ეცადეთ მის გამოსწორებას, ეს თქვენი პატარისათვის ძალზე მნიშვნელოვანია.

ახალი მასალის ათვისება. ახლა მინდა ვისაუბრო იმ გარემოებაზე, რომ ბავშვებს განსხვავებული სისწრაფით შეუძლიათ კითხვის, თვლის და ა.შ… ათვისება. მშობელი იმისათვისაც უნდა იყოს მზად, რომ სწავლების პროცესში ბავშვი იქნება წამყვანი და არა მშობელი. ზოგჯერ შესაძლებელია თქვენ გაგაოცოთ შვილის შემეცნებითმა „შიმშილმა“ და ათვისების სისწრაფემ. ახალი ინფორმაცია ეს არის სწორედ ყოველი პროგრამის არსი, როდესაც ბავშვის ადრეულ განვითარებაზეა საუბარი. მასზეა დამოკიდებული წარმატება. როდესაც ბევრია ახალი ინფორმაცია, თქვენ და თქვენი შვილი თავს ისე კარგად იგრძნობთ, რომ ვერც კი მიხვდებით, როგორ გავა დრო. ბავშვის პირადი სამყარო მუდამ გაფართოვდება და ამაში მდგომარეობს მისი ცხოვრების ყოველი დღის მიზანი.

ჩვენ ისეთ სასწავლო გარემოში აღვიზარდეთ, სადაც ფაქტების 100%-ით დამახსოვრებას გვთხოვდნენ. ამისათვის საჭირო იყო გამუდმებული გამეორება, რის შედეგადაც ყოველგვარ ინტერესს ვკარგავდით როგორც თავად ფაქტების, ასევე სწავლების მიმართაც. საბედნიეროდ, არსებობს განსხვავებული მეთოდიც, რომლის მიხედვით ბავშვს ვაწვდით გაცილებით მეტ ფაქტს და არ ვაიძულებთ მათ სრულყოფილად დამახსოვრებას. ამის ნაცვლად ვაღვივებთ პატარას თანდაყოლილ ცნობისმოყვარეობას. სწორედ, ამაში მდგომარეობს პატარა ბავშვების სწავლების საიდუმლო.

აქვე მინდა გაგაფრთხილოთ, რომ ყოველთვის მზად უნდა იყოთ საკუთრი მიდგომის შესაცვლელად. პატარა ბავშვები, ხომ მუდმივად იზრდებიან. პირველად, როდესაც ბავშვს შევამჩნევთ, რომ ის რაღაც ისეთს აკეთებს, რაც ადრე არასდროს გაუკეთებია, ვხვდებით, რომ პატარა უკვე რაღაცნაირად განსხვავებულად უყურებს სამყაროს. როცა თქვენ აითვისებთ სწავლების ახალ მიდგომას, მიხვდებით, რომ თქვენს პატარას უკვე რაღაც განსხვავებული სურს. უფროსებს – კარგად გაკვალული გზებით სიარული უყვართ, პატარები – ყოველთვის სიახლეებისაკენ მიილტვიან.

ორგანიზებულობა და თანამიმდევრულობა. სწავლების დაწყებამდე საჭიროა საკუთრი ქცევებისა და სასწავლო მასალის თანამიმდევრულობაზე კონტროლი. ეს ყველაფერი დაგეხმარებათ მეტი სიამოვნება მიიღოთ სწავლებისაგან. იმისათვის, რომ თქვენ მიერ დასახული სწავლების გეგმა იყოს სასარგებლო, კარგი იქნება საშუალო ინტენსივობის პროგრამის შერჩევა. თუ რაიმე ობიექტური მიზეზის გამო მოგიხდებათ მეცადინეობის შეჩერება და მოგვიანებით მოახერხებთ მის გაგრძელებას, აუცილებელია სწავლება ზუსტად იმავე ადგილიდან განაახლოთ.

ტესტირება. გაითვალისწინეთ ჩვენი რჩევა – არ შეამოწმოთ თქვენი შვილების წარმატებები. ბავშვებს უყვართ შემეცნების პროცესი, მაგრამ არ უყვართ, როდესაც მათ შემოწმებას იწყებენ. ტესტირება დიდ სტრესთან არის დაკავშირებული. რაც უფრო ხშირად ამოწმებთ ბავშვებს, მით უფრო ცუდად ისწავლის ის. რა არის ტესტი? პრინციპში ეს არის იმის მცდელობა, გაიგოთ, რა არ იცის თქვენმა შვილმა. ფაქტობრივად, ეს არის ბავშვის მიმართ უპატივცემულო დამოკიდებულების გამომჟღავნება, რადგან ის ხვდება, რომ თქვენ არ გჯერათ რომ მან იცის, სანამ ის ამას არ დაგიმტკიცებთ. არ დაუწყოთ შემოწმება ბავშვს და არც სხვებს შეამოწმებინოთ მისი ცოდნა. ტესტირების ნაცვლად გამოიყენეთ უნარების გამოვლენის მეთოდი, რომლის მიზანია, ბავშვს მივცეთ შესაძლებლობა საკუთრი ცოდნის დემონსტრირება მოახდინოს, ოღონდ მხოლოდ მისი სურვილის შემთხვევაში.

სასწავლო მასალის მომზადება. ბავშვის სწავლებისათვის განკუთვნილი მასალები ძალიან მარტივია. ისინი შექმნილია სპეციალისტების მიერ, რომლებიც სწავლობენ ბავშვის ტვინის განვითარების საკითხებს. მასალა უნდა იყოს მარტივი, ადვილად გასაგები. ბავშვებს არ უყვართ განმეორება, უკვე განვლილ მასალასთან მიბრუნება, ის მათთვის მოსაწყენი ხდება. კიდევ ერთხელ გაგიმეორებთ: არასოდეს მიუბრუნდეთ უკვე განვლილ მასალას.

დასკვნის სახით ჩამოგიყალიბებთ ბავშვის ადრეული სწავლების ძირითად პრინციპებს:

• სწავლა დაიწყეთ რაც შეიძლება ადრეული ასაკიდან;
• ასწავლეთ სიამოვნებით;
• ენდეთ და პატივი ეცით საკუთრ შვილს;
• ასწავლეთ მხოლოდ მაშინ, როცა ორივე მხარეს ამის სურვილი და განწყობა ექნება;
• შექმენით შესაფერისი სასწავლო გარემო;
• მანამდე შეწყვიტეთ მეცადინეობა, სანამ ბავშვი გეტყვით ამას;
• ხშირად მიაწოდეთ ახალი მასალა;
• მთავარია, იყოთ თანამიმდევრული და მობილიზებული;
• არ შეამოწმოთ ბავშვის ცოდნა;
• საგულდაგულოდ მოამზადეთ სასწავლო მასალა;
• გახსოვდეთ უსაფრთხოების ძირითადი წესი: თუ თქვენ ან თქვენს შვილს არ აინტერესებს, შეწყვიტეთ მეცადინეობა. სავარაუდოდ, რაღაცას არასწორად აკეთებთ.