პოლიტიკური დისკურსი იქით არის მიმართული, რომ დაარწმუნოს აუდიტორია, მსმენელი. აქედან გამომდინარე, პოლიტიკოსი თავის გამოსვლაში მიმართავს ენობრივი ზეგავლენის სტრატეგიებსა და საშუალებებს. თუნდაც ისეთ მარტივ ლოგიკას, როგორიც ამ დღეებში ისმის ქალაქის მერის წინასაარჩევნოდ. მაგალითად: მერობის ერთი კანდიდატი ამბობს, რომ სარკინიგზო ხაზს გადაიტანს, სამუშაო ადგილებს შექმნის და ქვეყანას ააყვავებს. მეორე ტრამვაის ქალაქში შემოყვანით საცობების პრობლემას აგვარებს. მესამე რუსეთსა და ნატოს ერთად ელაპარაკება… რაც მთავარია, ყველა პოლიტიკოსი „თავისიანად მიგიჩნევს“. ამ სტრატეგიას მაიდენტიფიცირებელ ფორმულებს უწოდებენ და მეტყველებაში გამოიხატება პირის ნაცვალსახელით „ჩვენ“ და კუთვნილებითი ნაცვალსახელით „ჩვენი“.

როდესაც პოლიტიკოსი (და არამხოლოდ პოლიტიკოსი) ამბობს: ჩვენ გავაკეთებთ ამას, ჩვენ მივაღწევთ იმას, – და ასე შემდეგ… გულისხმობს არა მხოლოდ თავის გუნდს, არამედ იმასაც, ვინც უსმენს. მსმენელს თავისიანად ხდის, რაც არაცნობიერად მოქმედებს კიდეც და ამომრჩევლის მიმხრობის ერთ–ერთი გზაა. შენთან ერთად უნდა გაკეთდეს რაღაც დიადი… ეს კი ყოველთვის სასიამოვნოა ერთი შეხედვით.

პოლიტიკური ტექსტებისთვის დამახასიათებელია სიტყვის ან სიტყვათა შეკავშირების გამოყენება არაზუსტი ლოგიკური შინაარსით. ასეთი სიტყვების შინაარსს ყველა მსმენელი თავსებურად იგებს, განსხვავებული იდეოლოგიების წარმომადგენლებიც თავისებურად ხსნიან ასეთ აბსტრაქტულ ცნებებს. ამ ტიპის ენობრივ საშუალებებს მიეკუთვნება ლოზუნგის სიტყვები და ცარიელი ფორმულები.

ლოზუნგის სიტყვებს განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ტექსტის იდეოლოგიზაციაში. ისინი ტექსტის ფიდეისტურ ფუნქციასაც განაპირობებენ. ამგვარი სიტყვებია: თავისუფლება, თანასწორობა, სამართლიანობა, დემოკრატია, მშვიდობა, ტოლერანტობა და სხვა. ამ ტიპის ლექსიკას იმთავითვე ახასიათებს დადებითი ემოციური შეფერილობა. თითოეულმა მსმენელმა იცის, რომ თავისუფლება, დემოკრატია, მშვიდობა კარგია, ამიტომ ისინი დადებითად იღებენ ტექსტს, რომელშიც ეს სიტყვები ხშირად მეორდება და, რა თქმა უნდა, კეთილგანწყობილნი არიან იმის მიმართ, ვინც ამას წარმოთქვამს.

მიტერანი, რომელიც 1918 წელს აყალიბებდა თავის პოლიტიკურ სტრატეგიას, განსაკუთრებული ყურადღებით ეკიდებოდა სიტყვების „დემოკრატიისა“ და „მემარცხენეების“ გამოყენებას.

ლოზუნგის სიტყვებს იდეოლოგიურ ტექსტებში ერთგვარად სიმბოლური დატვირთვა აქვს, მათი მნიშვნელობები შეგნებულად არ განისაზღვრება, თითქოს არც მოითხოვდეს განსაზღვრას.

სრულიად არაფრის მთქმელია ასეთი ტექსტები: „როგორ საზოგადოებას ვაშენებთ ჩვენ დღეს საქართველოში? – დემოკრატიულს, ისეთს, რომელიც დაეფუძნება კანონის წინაშე თანასწორობას, ყველასთვის თანაბარი შესაძლებლობების შექმნას…“

ან ასეთი: „სახელმწიფოს ერთ-ერთი დანიშნულებაა, სამართლიანობის გარანტი იყოს. ამისთვის სახელმწიფო უნდა იყოს – დემოკრატიული და სამართლებრივი…“

თუ სთხოვთ პოლიტიკოსებს, განმარტონ თავისუფლება, დემოკრატია, თანასწორობა, მშვიდობა, სრულიად სხვადასხვანაირ პასუხებს მიიღებთ. ასეთ აბსტრაქტულ ცნებებს არასდროს აქვს კონკრეტული განმარტება, ისევ აბსტრაქტულად განისაზღვრება.

ცარიელი ფორმულები განსხვავდება ლოზუნგის სიტყვებისაგან. ღირებულებათა სისტემაში ამგვარ ფორმულებს არ უკავია ცენტრალური ადგილი, არც დადებითი შეფერილობით გამოირჩევა. კონტექსტში ისე გამოიყენება, თითქოს ზუსტი მნიშვნელობა ჰქონდეს. ასეთ გამოთქმებში წაშლილია აზრი და მსმენელი საკუთარ აზრს დებს მასში. მაგალითად, ცხოვრების ხარისხი. რას ნიშნავს? თითქოს ყველამ იცის, მაგრამ ვერავინ განსაზღვრავს.

ამონარიდი პოლიტიკური ტექსტიდან: „თუ საზოგადოებამ ვერ მოახერხა ქმედითი კონტროლის დამყარება ამ პროცესზე, არსებობს რეალური საფრთხე პრივატიზაციის რუსული წესით ჩატარებისა“.

არავინ იცის, რას გულისხმობს „ქმედითი კონტროლი“ ან „რეალური საფრთხე“.

ან ასეთი წინადადება: „ეს კონტროლირებადი არასტაბილურობა იდეალურ ნიადაგს ქმნის…“ – აბსურდია, სიტყვების რახარუხი, უაზრო და უშინაარსო.

ზუსტი მნიშვნელობები ჩამორეცხილი აქვს სინტაგმებს: ცხოვრების ხარისხი, რეალური საფრთხე, კონტროლირებადი არასტაბილურობა, ქმედითი კონტროლი, იდეალური ნიადაგი, რეალური შანსი, სიბრძნის ხარისხი, ფორმალურად თავისუფალი, შინაგანად თავისუფალი, გარკვეული წარმატება…

აიღეთ ნებისმიერი პოლიტიკოსის გამოსვლა და თუ ასე შეაფასებთ, ნახავთ, რა დარჩება სიტყვიდან. რა თქმა უნდა, მხოლოდ წყალი… თანაც ისეთი წყალი, რომელიც დასალევად არ გამოდგება.

და კიდევ: პოლიტიკური დისკურსი ხშირად მიმართავს მეტაფორებს. ისინი აქაც ორ ჯგუფად იყოფა: ცოცხალ და მკვდარ მეტაფორებად. რით განსხვავდება ცოცხალი მეტაფორა მკვდრისგან? ზუსტად იმით, რითაც ცოცხალი ადამიანი მკვდარი ადამიანისგან.

ცოცხალი მეტაფორა ყოველთვის ამოვარდნაა ჩვეულებრივი მეტყველებიდან. მსმენელი ორიენტირებულია იმაზე, რასაც ეუბნებიან, როგორ ეუბნებიან. მეტაფორა არღვევს მეტყველებაში ავტომატიზმს, აქვს მოულოდნელობის ეფექტი და რაც უფრო მოულოდნელია, მით უფრო მეტია მისი პრაგმატიკული ძალაც. მოულოდნელობა მოტივირებულია ფსიქოფიზიოლოგიურადაც. მსმენელის ნერვული სისტემა მძაფრად აღიქვამს ახალს, იშვიათს, მოულოდნელს, კონტრასტულს. მოულოდნელობის საპირისპიროა ადაპტაციის პროცესი, რის შედეგადაც მეტაფორის პრაგმატიკული ძალა განილევა – იგი გვევლინება ხანგრძლივმოქმედ პირობითრეფლექსურ გამღიზიანებლად რაც შეგრძნებებს მნიშვნელოვნად ასუსტებს.

პოლიტიკოსთა მეტყველება გადავსებულია მკვდარი და არაფრის მთქმელი მეტაფორებით, მაგრამ ისეთებსაც ვხვდებით, რომლებსაც ვერასდროს დავივიწყებთ. ამიტომ არის, რომ ხშირად პოლიტიკოსს მის მიერ წარმოთქმული მეტაფორით იმახსოვრებენ.

„ახლად შექმნილი მეტაფორა აზროვნებას ეხმარება ვიზუალური ხატის აღძვრის გზით. როდესაც მეტაფორა პრაქტიკულად მკვდარია, ფაქტობრივად, ის გადაიქცევა ჩვეულებრივ სიტყვად და შეიძლება გამოიყენებოდეს ისე, რომ არ დაკარგოს სიცხადე. მაგრამ მეტაფორის ამ ორ კლასს შორის არსებობს გაცვეთილი მეტაფორების უზარმაზარი ნაგავსაყრელი, რომლებმაც დაკარგა ემოციების აღმძვრელი ძალა და მხოლოდ იმიტომ გამოიყენება, რომ ადამიანებს ათავისუფლებს საჭიროებისგან, თავად შეთხზან ახალი ფრაზები“ (ჯ. ორუელი).

ჩვენი პოლიტიკოსების მეტყველება გაცვეთილი სიტყვებისა და მეტაფორების ნაგავსაყრელია და მათი მოსმენა ყველაზე მოსაწყენი ამბავი არჩევნებამდეც და არჩევნების შემდეგაც.

აგათა კრისტის მშობლებმა იცოდნენ, როგორ უნდა აღეზარდათ ნიჭიერი და ბედნიერი ადამიანი.

აგათა კრისტის საინტერესო და რთულ ცხოვრებაში მართლაც ყველაფერი მოხდა: ორი მსოფლიო ომი, სიყვარული და ძლიერი მამაკაცების ეჭვიანობა, სამხედრო ექთნის სამსახური და იდუმალი გაუჩინარება, ახლო აღმოსავლეთში არქეოლოგიური გათხრები და, რა თქმა უნდა, მისი ცნობილი ერკულ პუარო და მის მარლპი.

მწერლის ცხოვრებამ ორი საუკუნის ისტორია დაიტია: XIX საუკუნის ვიქტორიანული ეპოქის ბოლო და მთელი მე-20 საუკუნე. ბევრმა არც კი იცის, რომ დეტექტივების გარდა, მწერალმა 600-გვერდიანი „ავტობიოგრაფიაც“ დატოვა, სადაც ყველაზე ოსტატურად ბავშვობა აღწერა. „უდიდესი ბედნიერება, რომელიც შეიძლება სიცოცხლეში დაგემართოს, არის ბავშვობა“, – წერდა ის.

დეტექტივების დედოფალი მორცხვი მოზარდი იყო. მაშ, როგორ გადაიქცა ცნობილ მწერლად? როგორ აღზარდეს ასეთად? აგათას ბავშვობით თუ ვიმსჯელებთ, ნიჭიერი ადამიანის აღზრდის პრინციპები მარტივი და ამავდროულად, ძალიან გონივრულია.

1. აგათა ქრისტის ბავშვობა ბედნიერი იყო

მშობლიური კერა მთელი ცხოვრების განმავლობაში მისი მომავლის საძირკველად იქცა.  მხოლოდ ასეთი სახლის მქონენი იზრდებიან უშიშარ ადამიანებად, რომლებსაც შეუძლიათ, ნებისმიერ სიტუაციაში შეინარჩუნონ სიმშვიდე. ბედნიერ ოჯახში გაზრდილი გოგონა  სიცოცხლის ბოლომდე ოპტიმიზმით უყურებდა სამყაროს. სწორედ მშობლიურ სახლთან იყო დაკავშირებული მისი ყველაზე ნათელი მოგონებანი. ეშვილდის შესახებ, სადაც ცნობილი ქალბატონი დეტექტივის ცხოვრების პირველი წლები გაილია, ის ყოველთვის სინაზით, ინგლისური ტრადიციის შენარჩუნებით წერდა: ჩემი სახლი – „ჩემი ციხესიმაგრე“!

„მე ვწერ მშობლებზე არა მხოლოდ იმიტომ, რომ ისინი ჩემი მშობლები არიან. ისინი წარმოადგენენ იშვიათ ფენომენს – ბედნიერ ქორწინებას.

როცა წარსულისკენ ვიხედები, მესმის, რომ ჩვენს სახლში კეთილდღეობა მეფობდა, და ამის მთავარი მიზეზი მამაჩემის განსაკუთრებული სიკეთე იყო. მას ჰქონდა უბრალო და მოსიყვარულე გული და ნამდვილად უყვარდა ადამიანები. ის ყოველთვის გამოირჩეოდა შესანიშნავი იუმორის გრძნობით, ადვილად შეეძლო ნებისმიერის გაცინება. მასში არ იყო არც სიძუნწე, არც ეჭვიანობა, გამოირჩეოდა გულუხვობით. იყო ბედნიერი და მშვიდი. ჩვენს დროში სიკეთე ნაკლებად ფასობს. ბევრად მეტად აინტერესებთ ადამიანის ჭკუა, შრომისმოყვარეობა, საზოგადოებისთვის სარგებლის მოტანის უნარი, მისაღები ქცევა.

ყოველთვის მინდა დავიყვირო: „არ გაუშვათ თქვენი შვილი!“. სახლი, ოჯახი, სიყვარული და მშობლიური კერის საიმედოობა – რომელი საუკეთესო განათლება შეედრება ამას? მე ძალიან ბედნიერი ბავშვობა მქონდა. ჩემს გულს ათბობდა სახლი და ბაღი, ბრძენი და მომთმენი ძიძა, ერთმანეთის მხურვალედ მოსიყვარულე მამა და დედა, რომლებმაც შეძლეს გამხდარიყვნენ ბედნიერი მეუღლეები და მშობლები“.

2. აგათა კრისტი ისტორიებს იგონებდა

პატარა აგათას მცირე ასაკიდანვე მდიდარი წარმოსახვა ჰქონდა, შეეძლო სახალისო ისტორიების გამოგონება და დროთა განმავლობაში ეს უნარი თავისით უვითარდებოდა. ამიტომაა აუცილებელი ბავშვის ყველაზე გაბედული, საოცარი ფანტაზიების მიღება და მხარდაჭერა ყველა შესაძლო გზით. არასოდეს შეზღუდოთ ის თამაშის დროს. მოუთხრეთ ზღაპრები, საინტერესო ისტორიები, ყურადღებით მოუსმინეთ მის მონათხრობს. გაუფრთხილდით ბავშვის საიდუმლო სამყაროს და წარმოსახვით მეგობრებს.

„წარსულზე ფიქრის გარეშე, ვერასოდეს აღადგენ ბავშვისთვის დამახასიათებელ არაჩვეულებრივ ხედვას სამყაროს შესახებ. ზრდასრულებთან შედარებით, ის გარემოს სრულიად განსხვავებული კუთხით უყურებს. რატომ არსებობს ბავშვის სულში საიდუმლოს შენახვის საჭიროება?.. ყველაზე მეტად მე ვინმედ გადაქცევა მომწონდა. რაც თავი მახსოვს, ჩემს წარმოდგენაში ყოველთვის არსებობდნენ ჩემივე გამოგონილი მეგობრები. პირველ ჯგუფს  „კნუტები” ერქვა. ვინ იყვნენ კნუტები, მეც არ ვიცოდი, არც ის ვიცოდი, ვიყავი თუ არა ერთ-ერთი მათგანი. მხოლოდ მათი სახელები მახსოვს: კლოვერი, ბლეიკი და კიდევ სამი. მათ დედა კატას ქალბატონი ბენსონი ერქვა.

დედას მოყოლილი ამბების ხიბლი ის იყო, რომ არასოდეს არაფერი გაუმეორებია, მისი ისტორიები ყოველთვის განსხვავებული იყო და მასთან ერთად არასოდეს მითამაშია ერთი და იგივე თამაში. ერთი ზღაპარი თაგუნიას, სახელად „დიდთვალებას“ შესახებ იყო, რომელიც სხვადასხვა თავგადასავალში ეხვეოდა.

დაბოლოს – ტყე. ჩემს ფანტაზიაში ის ნამდვილ ნიუ ფორესტად გამოიყურებოდა.  ფოთლოვანი, სავარაუდოდ, ხეებს შორის კლაკნილი ბილიკით. ყველაფერი, რაც ტყეს უკავშირდებოდა, იქ ცხოვრობდა. საიდუმლო, საფრთხე, აკრძალული სიამე, მიუწვდომლობა, უცნობი სიშორე. ბაღის ბილიკებზე ჰოუპი-ჰოოპით მორბენალი მე – ხან მოხეტიალე აბჯრიანი რაინდი ვიყავი, ხან – თეთრ რაშზე ამხედრებული სასახლის კარის ქალბატონი, ხანაც საპყრობილედან გამოპარული „კნუტელი“ კლოვერი“.

3. მომავალი მწერალი ბევრს კითხულობდა

შემდეგ – სცადეთ, რაც შეიძლება ადრე მოახერხოთ სახლში კომფორტული ატმოსფეროს  შექმნა, რომლის წყალობით თქვენი შვილი თავად მოისურვებს ისწავლოს კითხვა და ზოგადად, დამოუკიდებლად ისწავლოს ყველაფერი – წერა, თვლა. არ დათრგუნოთ მისი გაოცების ბუნებრივი უნარი. წაახალისეთ ბავშვის ცნობისმოყვარეობა! სწორედ ეს თვისებები დაეხმარა აგათას, ყოველდღიურ ცხოვრებაში დაენახა რაღაც არაჩვეულებრივი, არაორდინალური და მოეფიქრებინა არატრივიალური სიტუაციები თავისი დეტექტივებისთვის.

„ჯერ ხუთი წლისაც არ ვიყავი, როცა ჩემ წინაშე წიგნის სამყარო გაიხსნა. თუ ხმამაღლა წაკითხული ზღაპარი მომწონდა, ჩვეულებრივ წიგნსაც მოვითხოვდი და ყველა ფურცელს ვსწავლობდი, რომელიც არც კი ვიცი, როგორ, მაგრამ თანდათან ჩემთვის გასაგები ხდებოდა. ძიძასთან სეირნობის დროს ვეკითხებოდი რა სიტყვები ეწერა მაღაზიების თავზე, აფიშებზე. შედეგად, ერთხელაც აღმოვაჩინე, რომ სრულიად თავისუფლად ვკითხულობდი „სიყვარულის ანგელოზს“. ძალიან ამაყმა ძიძას წიგნი ხმამაღლა წავუკითხე.

„მემ, – უთხრა მეორე დღეს ძიძამ დედაჩემს, – მგონი, მის აგათამ კითხვა ისწავლა“.

4. პატარა აგათას მათემატიკა უყვარდა

სწორედ მათემატიკაში რეგულარული მეცადინეობის წყალობით დეტექტივის პირველ ლედის განუვითარდა „პატარა რუხი უჯრედების“ გამოყენების უნარი, როგორც მოგვიანებით ამას ერკიულ პუარო იტყოდა და ჩამოუყალიბდა ლოგიკური აზროვნება, რომელიც მისი რომანების გმირებისთვის, დამნაშავეებისა თუ და გამომძიებლებისთვის ასე საჭირო იყო, ასე ეხმარებოდა ყველაზე რთული დანაშაულის გახსნაში. ხელი შეუწყვეთ ბავშვს მათემატიკის სწავლაში ადრეული ასაკიდან. არავითარ შემთხვევაში არ უთხრათ ქალიშვილს, რომ მათემატიკა ძალიან რთული მეცნიერებაა და გოგონების საქმე არ არის.

„მამა ამაყობდა ჩემი წარმატებებით. წასახალისებლად მისგან პატარა წიგნი – „ამოცანები“ მივიღე. ყოველ დილით, პირველი საუზმის შემდეგ, მისაღებ ოთახში ფანჯარასთან ვჯდებოდი და მთელი გულით ციფრებისგან სიამოვნებას ვიღებდი. მიყვარდა ამოცანები. მიუხედავად იმისა, რომ ინტრიგას გათვლები ნიღბავდა, ჩემთვის ამ ყველაფერში მაინც იყო რაღაც ხიბლი: „ჯონს 5 ვაშლი ჰქონდა, ჯორჯს კი 6. თუ ჯონი ჯორჯს 2 ვაშლს გამოართმევს, რამდენი ვაშლი დარჩება ჯორჯს?“ ამ პრობლემაზე ფიქრის დროს, ვგრძნობდი აუცილებლობას მეპასუხა: „ეს დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად უყვარს ჯორჯს ვაშლი“.

5. აგათას მშობლები შემოქმედებითი ადამიანები იყვნენ

დაკავდით ხელოვნებით, სერიოზული კლასიკური ხელოვნებით! შექმენით სახლში  ბუნებრივი შემოქმედებითი ატმოსფერო. მაშინ ბავშვიც ბუნებრივად იცხოვრებს და გაიზრდება ასეთ გარემოში. ეს პირდაპირ აისახება ბავშვის შემოქმედებითი შესაძლებლობების განვითარებაზე და მისი ხედვების ჩამოყალიბებაზე. ამისათვის კარგია: მუსიკა, ხატვა, თეატრი, ცეკვა. მთავარი ისაა, რომ ამ ყველაფერმა მას სიამოვნება მოგვაროს. გაიხსენეთ, მის მარპლი და ერკიულ პუარო მრავალმხრივი პიროვნებები იყვნენ და, გარდა საიდუმლო მკვლელობების გამოძიებისა, დაკავებული იყვნენ ბაღში ვარდების გაშენებითა და თეატრით.

„ძალიან მიყვარდა მუსიკის გაკვეთილები. დედა და მამა უკრავდნენ. ჩვეულებისამებრ, დედა მენდელსონის „უსიტყვო სიმღერებს“ და ჯერ კიდევ ყმაწვილობაში ნასწავლ ბევრ სხვა „პიესას“ ასრულებდა. მამას ნამდვილი, გამორჩეული მუსიკალური ნიჭი ჰქონდა. შეეძლო სმენით ყველაფერი აეწყო – ამერიკულ ხალხური სიმღერებისა და ზანგური სპირიჩუელზების ჩათვლით. მე დღეში ერთ ან ორ საათს ენთუზიაზმით ვმეცადინეობდი.  შუმანიდან გრიგზე გადავედი, რომელიც უბრალოდ შემიყვარდა. განსაკუთრებით ვეტრფოდი „სიყვარულს“ და „გაზაფხულის პირველ სუნთქვას“. როდესაც „დილის“ დაკვრაც შევძელი, უბრალოდ, ბედნიერებით აღვივსე“.

„შემოდგომაზე პარიზში აღმოვჩნდი, მის დრაიდენის სკოლაში, დიუ ბუას გამზირზე, ტრიუმფალური თაღის გვერდით. აქ განსაკუთრებული მნიშვნელობა მუსიკას ენიჭებოდა, მაგრამ გარდა ამისა, ჩვენ სხვა ბევრ საინტერესო კურსს გავდიოდით. დრამატული ხელოვნების კურსი ყველას უყვარდა. ჩვენ გვასწავლიდნენ კომედი ფრანსეზის მსახიობები,  გვიკითხავდნენ ლექციებს მოლიერზე, რასინსა და კორნელიზე. მომღერლები  კონსერვატორიდან მღეროდნენ ლულისა და გლუკის არიებს. აქ ვნახე სარა ბერნარი მის ერთ-ერთ ბოლო როლში როსტანის პიესაში „შანტეკლერა“. ბედნიერება იყო იმის მოსმენა, როგორ საუბრობდნენ მსახიობები პიესებზე, როგორ მღეროდნენ ნამდვილი მომღერლები – ეს ყველაფერი ხელოვნებისადმი მგზნებარე სიყვარულს ბადებდა. ჩემთვის ახალი სამყარო გაიხსნა, სამყარო, რომელშიც ცხოვრების შესაძლებლობა მომეცა“.

6. პატარა აგათა ყოველდღე დიდ დროს ატარებდა მარტო

ამის გამო ის არ იწყენდა! პირიქით.

როგორ გვაკლია ეს დღეს ჩვენი გიჟური ტემპის გამო, სადაც მშობლებს სულ მუდამ საქმეებზე მიეჩქარებათ, ბავშვებს კი სკოლაში და წრეებზე აგვიანდებათ. მიეცით ბავშვს მეტი დრო, მარტოდ ყოფნის დრო, როცა საკუთარ თავთან დარჩება, იფიქრებს, იოცნებებს ან თუნდაც იუსაქმურებს. გააკეთებს იმას, რაც მოსწონს. ისიამოვნებს სიცოცხლით. სწორედ ამ დროს შეძლებს თავისი წარმოსახვითი სამყაროს შექმნას.

„ცხოვრებაში არაფერია უფრო საკვირველი, ვიდრე დრო. არა მგონია თანამედროვე ადამიანებს ის საკმარისი ჰქონდეთ. ბავშვობაში საშინლად გამიმართლა სწორედ იმიტომ, რომ უამრავი დრო მქონდა. დილით იღვიძებ და ვიდრე თვალს გაახელ, უკვე სიხარულით წარმოიდგენ: „ნეტავ, დღეს რას გავაკეთებ?“ გაღვიძებისას ყოველთვის განვიცდიდი ყველასათვის ბუნებრივ გრძნობას: სიცოცხლის სიხარულს, შესაძლოა გაუცნობიერებელსაც კი. თქვენ ცხოვრობთ, თვალს ახელთ და ახალი დღე იწყება. ყოველი ნაბიჯი მოგზაურობაა უცნობ მხარეში – მომხიბლავი მოგზაურობა – ეს არის თქვენი ცხოვრება. გასაოცარია, რაოდენ დიდი სიამოვნების მიღება შეგიძლია თითქმის ყველაფრიდან, რაც ცხოვრებაში არსებობს.

მე მიყვარს მზე, ვაშლები, თითქმის ყველანაირი მუსიკა, მატარებლები, რიცხვებიანი გამოცანები და ყველაფერი, რაც რიცხვებს უკავშირდება, მიყვარს ზღვა, სიჩუმე, ძილი, ოცნება, ჭამა, ყავის არომატი, შროშანები, ძაღლების უმეტესობა და თეატრში სიარული.  თქვენ შეგიძლიათ დატკბეთ ნებისმიერი საკვებით და ცხოვრების წესით: სოფლის სიმყუდროვით, გზით, ქალაქის ხმაურით. ერთ შემთხვევაში, გელით სიმშვიდე; წიგნების წაკითხვის, ქსოვის, ქარგვის, მცენარეებზე ზრუნვის შესაძლებლობა. მეორე შემთხვევაში – თეატრები, სამხატვრო გალერეები, კარგი კონცერტები და მეგობრებთან შეხვედრები. ბედნიერი ვარ, რომ შემიძლია ვთქვა – მე მიყვარს თითქმის ყველაფერი“.

7. პატარა აგათას ყველა ჩვეულებრივ გოგონად მიიჩნევდა. არავინ ელოდა, რომ ის მსოფლიოში ცნობილი მწერალი გახდებოდა

არც მისი მშობლები და არც თვითონ თხოვდა საკუთარ თავს, რომ დეტექტივის პირველი ლედი გამხდარიყო. ყველაფერი ისე მოხდა, როგორც მოხდა.

ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ბავშვი ისეთად უნდა მივიღოთ, როგორიც არის. მივცეთ  უფლება, იყოს ის, ვინც არის. ნუ იფიქრებთ, რომ თქვენი შვილი სუპერნიჭიერია, გენიოსია ან ვუნდერკინდი, რომელსაც გარანტირებული მომავალი ელის. ნუ მოითხოვთ მისგან ძალიან ბევრს. არ დაელოდოთ წარმატებას და სუპერშესაძლებლობების გამოვლინებას. დაე, გაიხაროს ცხოვრებით, დატკბეს მისი ყველაზე ჩვეულებრივი მომენტებით.

„ახლა მშობლები დარწმუნებული არიან, რომ მათი შთამომავლობა ბრწყინვალე უნდა იყოს. თუ ბავშვი მშობლების მოლოდინს ვერ ამართლებს, ის დანაშაულის გრძნობით ცხოვრობს.  ვფიქრობ, რომ ვიქტორიანული ეპოქის დასასრულ მშობლები უფრო რეალისტურად აზროვნებდნენ და ითვალისწინებდნენ შვილების შესაძლებლობებს, ყველაზე მეტად კი იმაზე შფოთავდნენ, რომ სიცოცხლეს მათთვის ბედნიერება მოეტანა. ახლა მე ვხედავ, რომ მშობლებს შვილების წარმატების სურვილი მხოლოდ საკუთარი პრესტიჟის გამო უჩნდებათ.

ჩემთან დაკავშირებით ოჯახში არსებობდა მოსაზრება, რომ არ ვიყავი სწრაფი, სხარტად მოაზროვნე.

• აგათა ისეთი მოუხერხებელია, – მუდმივად წამოიძახებდნენ ხოლმე გარშემომყოფნი. თუმცა, მე ეს არ მაწუხებდა და ამის გამო არ ვიწყენდი.

არ ვიცნობდი ამბიციებს, რადგან ვიცოდი ჩემი ჩვეულებრიობის შესახებ. ძალიანაც კარგად მესმოდა, რომ არ გამოვირჩეოდი სწრაფი აზროვნების უნარით: ვიდრე რაიმე პრობლემას გადავწყვეტდი, საფუძვლიანად უნდა მეფიქრა. სინამდვილეში, მე მხოლოდ ერთ რამეზე ვფიქრობდი – ბედნიერ ქორწინებაზე. ძალიან მაცდურად კი გამოიყურება იმის აღიარება, რომ ყოველთვის მინდოდა მწერალი ვყოფილიყავი, მაგრამ გულზე ხელის დადებით ვიტყვი, რომ მსგავსი აზრი თავში არასოდეს მომსვლია.

სიხარულით დავიწყებდი ნაწარმოების წერა, მაგრამ წარუმატებლად. ჩემი მისამართით გამოთქმული შენიშვნები ყოველთვის ერთი და იგივე იყო: ნაწარმოებში ძალიან ბევრი ფანტაზიაა. მე მკაცრად მაკრიტიკებდნენ იმის გამო, რომ თემას არ მივყვებოდი. მახსოვს, მაგალითად: თემა „შემოდგომა“. ძალიან კარგად დავიწყე წერა მიწაზე გაფენილ ოქროსფერ და წითელ ფოთლებზე, მაგრამ მერე რატომღაც საერთო სურათში გოჭი შემოიპარა – მე ეს სავსებით ლოგიკურად მიმაჩნდა, რადგან ის ტყეში რკოს ეძებდა. ყოველ შემთხვევაში, ჩემი ინტერესი გოჭზე გადაერთო, მიმავიწყდა შემოდგომა, თხზულება კი მშფოთვარედ დასრულდა მოკლეკუდა გოჭის თავგადასავლებით და პომპეზური რკოს ვახშმით, რომელიც მან მეგობრებისთვის მოაწყო.

შეცდომები, რომელსაც კარნახის დროს ვუშვებდი, მასწავლებელს ისეთ საშინელ მდგომარეობაში აგდებდა, რომ საკუთარ თვალებს არ უჯერებდა. ვწერდი ისე, როგორც გამომივიდოდა, მხოლოდ გამართლების იმედად. რაც შეეხება გრამატიკასა და მართლწერას, ალბათ კლასში ჩემზე უარესი არავინ იყო. მასწავლებელი გვერდით რომ ჩამივლიდა, მწარედ ამოიოხრებდა ხოლმე. ყოველდღე ვმეცადინეობდი ორთოგრაფიას, მთელ გვერდებს ვავსებდი რთული სიტყვებით. მაგრამ ყოველთვის უამრავ შეცდომას ვუშვებდი და დღესაც ვუშვებ“.

8. დედას უყვარდა აგათა და უგებდა მას

სიყვარული! სიყვარული და გაგება! დაე, თქვენმა შვილმა ყოველთვის იცოდეს და დარწმუნებული იყოს, რომ რაც არ უნდა მოხდეს, თქვენ მისი გესმით და მისი მხარდამჭერი ხართ. ყოველთვის დაიჭერთ მის მხარეს. მაშინაც კი, თუ ზრდასრულთა აზრით, ეს უმნიშვნელო წვრილმანი იქნება.  ბავშვისთვის, განსაკუთრებით პატარა ემოციური და ნაზი გოგოსთვის, ეს შეიძლება ნამდვილი ტრაგედია იყოს. იყავით ახლოს, რათა დაიცვათ, დაამშვიდოთ და დაარწმუნოთ, რომ ყველაფერი არც ისე საშინლადაა. სწორედ მშობლების ამ პოზიციის წყალობით, განსაკუთრებით დედის, აგათა მშვიდ და გაწონასწორებულ ადამიანად გაიზარდა.

9. აგათა ბავშვობიდანვე ფლობდა კარგ მანერებს

იცით, რას ნიშნავს იყო „ნამდვილი ლედი“? პატივი ეცით თქვენს ქალიშვილს და ვაჟიშვილს. ასწავლეთ საკუთარი თავის პატივისცემა. შეიტანეთ მის ცხოვრებაში წესრიგი და დისციპლინა. აგათა კრისტის განათლებამ გავლენა იქონია თავის რომანებში დანაშაულის გახსნის უზადო ლოგიკაზე, მის მარპლის სამართლიანობასა და წესიერებაზე, პუაროს გალანტურობასა და დეტექტივის გარდაუვალ კეთილ დასასრულზე.

10. 1 ბედნიერი ბავშვობა – ბედნიერი ცხოვრება

აგათა კრისტის არცერთი დეტექტიური რომანი, პიესა, მოთხრობა რომ არ შეექმნა, ის მაინც დაწერდა „ავტობიოგრაფიას“, რომლის საუკეთესო ნაწილი მიუძღვნა მშვიდ და უდრტვინველ ბავშვობას. ეცადეთ ისე მოიქცეთ, რომ თქვენს შვილს ბავშვობიდან მხოლოდ ნათელი მოგონებები დარჩეს. დარჩეს ის მას თბილი პატარა სამყაროს, ყველაზე მყუდრო სულის ნაწილად, სადაც ყოველთვის მოუნდება დაბრუნება. ბავშვობა ადამიანისთვის ყველაზე საიმედო საყრდენია ზრდასრულობასა და სიბერეში.

„ახლა, როდესაც ეს ნაწერი გადავიკითხე, კმაყოფილი დავრჩი. ზუსტად ის გავაკეთე, რაც მინდოდა – ვიმოგზაურე. არა იმდენად უკან, წარსულის გავლით, რამდენადაც მომავალში – ყველაფრის დასაწყისისკენ, იმ ჩემი თავისკენ, ჯერ რომ იმ გემზე ასვლას ელოდა, რომლითაც წლებში იმოგზაურებდა.

გონებაში მე ყოველთვის ვუბრუნდები სახლს, სადაც დავიბადე – ეშფილდში. რამდენს  ნიშნავს ის ჩემთვის! ჩვენ არ გვერგო უნარი ადამიანის ბოლომდე შეცნობის, თუმცა ზოგჯერ გამონათებებში მყისიერად ვხედავთ მის სინამდვილეს. და უნებურად ვუბრუნდები პერ გიუნტის შეკითხვას: „სად ვიყავი მე თვითონ, მე სრული, მე ნამდვილი?”. მე დღეს, ზუსტად ისევ ისეთი ვარ, როგორიც იყო ის პატარა სერიოზული გოგონა ხორბლისფერი ლოკონებით. მე ვიცნობ სრულ აგათას. ვფიქრობ, რომ მოგონებები, როგორი უმნიშვნელოც არ უნდა მოგვეჩვენოს, სწორედ რომ წარმოაჩენს შიდა ადამიანურ არსს.

ყოველთვის ვფიქრობდი, რომ ცხოვრება წარმტაცი იყო და ახლაც ასე ვფიქრობ. ძალიან ბედნიერი ვიყავი ამ ცხოვრებაში. ასეთი ღირსეული და მრავალფეროვანი ცხოვრებით, როგორითაც ვიცხოვრე, შეგიძლია იამაყო. ჩემთან დღესაც არის ჩემი ქმარი, ჩემი შვილი, ჩემი შვილიშვილი, ჩემი სიძე. მე მიყვარს სიცოცხლე. და არანაირი იმედგაცრუება, ჯოჯოხეთური ტკივილი და უბედურება ვერ მაიძულებს დავივიწყო, რომ სიცოცხლე უბრალოდ უდიდესი მადლია.

ბავშვი, რომელმაც ჭამა დაასრულა, ამბობს: „დიდი მადლობა, უფალო, კარგი ვახშმისთვის“. რა უნდა ვთქვა 75 წლის ასაკში? გმადლობ, უფალო, სიცოცხლისთვის და იმ სიყვარულისთვის, რომელიც ჩემთვის იყო განკუთვნილი“.

მოამზადა ირმა კახურაშვილმა

მსოფლიო ოქტომბრის თვეში სოციალური თემატიკის თვალსაზრისით საინტერესო დღეებს აღნიშნავს: მასწავლებლის (5 ოქტომბერი), უმუშევართა (10 ოქტომბერი) და სიღარიბესთან ბრძოლის საერთაშორისო დღეს (17 ოქტომბერი). ,,მომავალი სიღარიბის გარეშე!“ – ეს სლოგანი უმუშევრობასთან მებრძოლი კომპანიების ბროშურებსაც დაამშვენებდა, რადგან უმუშევრობა სიღარიბის გამომწვევ ერთ-ერთ ყველაზე მაპროვოცირებელ მიზეზად შეიძლება ჩაითვალოს. თუმცა ზოგჯერ ,,დასაქმებული“ ადამიანიც შეიძლება აღმოჩნდეს სიღარიბის ზღვარს მიღმა, ქვეყანაში არსებული მძიმე ეკონომიკური მდგომარეობიდან გამომდინარე.

1993 წელს, ვენის ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო კონფერენციაზე მიღებული დეკლარაციისა და სამოქმედო პროგრამის მიხედვით, ,,ფართოდ გავრცელებული უკიდურესი გაჭირვება ხელს უშლის ადამიანის უფლებებით სრულად და ეფექტურად სარგელობას”. სიღარიბით გამოწვეული სოციალური გაუცხოებისგან მსოფლიოს დაცვა ,,ევროპის სოციალური ქარტიის“, ე.წ. გადაუდებელ ვალდებულებაშიც შედის. ქარტიის მიხედვით, ქვეყნის მმართველმა ორგანოებმა სიღარიბისა და სოციალური გაუცხოების სიტუაციაში მცხოვრებ ადამიანთა საჭიროებები რეალური დასაქმების პერსპექტივით, საცხოვრებელი პირობების გაუმჯობესებით, განათლებისა და აუცილებელი სამედიცინო დახმარების ხელმისაწვდომობით მაინც უნდა უზრუნველყოს.

სკოლაში, სადაც ახლა ვმუშაობ, მოსწავლეთა მცირე ნაწილმა შეიძლება იცოდეს, რომ მსოფლიოში სიღარიბის მიზეზით ყოველდღე 58000 ადამიანი იღუპება, 100 მილიონ ბავშვზე მეტი კი განათლების მიღებას ვერ ახერხებს. სტატისტიკის მიხედვით, საქართველოში ყოველი 50-ე ბავშვი ვერ აღწევს ხუთი წლის ასაკს, ჩვენი ქვეყნის ყოველი მეოთხე თანამემამულე კი ვერ იღებს სრულფასოვან საკვებს, რომ აღარაფერი ვთქვათ სამკურნალო ხარჯებზე.

უმუშევრობის პრობლემა საქართველოში ჯერ ისევ მწვავედ დგას. წლიდან წლამდე ასობით ადამიანი ემატება ოჯახის სარჩენად სამშობლოდან განუსაზღვრელი ვადით გადახვეწილ ემიგრანტთა სიას, რაც, თავისთავად, ქვეყნის შიგნით მცხოვრებ მოქალაქეთა რაოდენობის შემცირებას ნიშნავს. ცალკეულ რეგიონებში უმუშევრობას ერთვის გადაუდებელი სამედიცინო დახმარებისა და განათლების ხელმისაწვდომობისთვის ბრძოლა, უპოვართა თავშესაფრების არარსებობა და სხვ.

ის ფაქტი, რომ ჩვენი დედაქალაქი მცხოვრებლებს ვერ იტევს, ქვეყნის მოქალაქეთა რიცხობრივ ზრდას სულაც არ ნიშნავს. იძულებითი შიდა მიგრაციის, ანუ სხვადასხვა რეგიონიდან თბილისისკენ დაძრული ადამიანების „წყალობით“, რეგიონები თითქმის დაცარიელდა.

ჩემი აზრით, სიღარიბის დაძლევა მარტო ხელისუფლების პრეროგატივა არაა, რადგან ის ერთი რომელიმე ინდივიდის ან ადამიანთა მცირე ჯგუფის კი არა, ფართო ცნების სოციალურ პრობლემას წარმოადგენს. მასთან ბრძოლა საკმაოდ ხანგრძლივი და შრომატევადი საქმეა. თუმცა, თუ საზოგადოებას და ქვეყნის მმართველ ძალას გავაერთიანებთ, აღნიშნული მიზეზით გამოწვეული ფატალური შემთხვევების მინიმუმამდე დაყვანას მაინც შევძლებთ.

სხვებზე, როგორც საკუთარ თავზე ზრუნვის ხელოვნებას სკოლაში თითქოს ადრეული ასაკიდან ვეუფლებით. ჩემი აზრით, „სამოქალაქო თავდაცვისა და უსაფრთხოების“ და „სამოქალაქო განათლების“ ხანმოკლე კურსები ბოლომდე მაინც ვერ იძლევა სოციალური უფლება-მოვალეობების სიღრმისეულად გააზრების საშუალებას. აქედან გამომდინარე, აღნიშნული უნარ-ჩვევის განვითარებას ყველა სასწავლო დისციპლინა უნდა ცდილობდეს.

საზოგადოებაში პიროვნების როლისა და ადგილის განსაზღვრას, სოციალურ აქტივობებში ჩართულობის ხარისხს, ეფექტური კომუნიკაციის, თანამშრომლობისა და მრავალფეროვან გარემოში მშვიდობიანად თანაარსებობის უნარებს მოსწავლე საგანმანათლებლო საზოგადოებაში, როგორც სახელმწიფოს მინიმოდელში, იქ გატარებული ყოველი წუთისგან უნდა სწავლობდეს. დრო გავა და ,,ერთი თხილის გულის გაყოფის“ გაკვეთილები გართულდება. მომავალი მეწარმეები, მენეჯერები თუ მეცნიერები მზად უნდა იყვნენ ისეთი სამოქალაქო ვალდებულებების საკუთარ თავზე ასაღებად, როგორიც თუნდაც ერთი მშიერი ადამიანის დაპურებაა. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ მარტო დარჩენილი ადამიანი, სულხან-საბასეული ,,ერთი ისრის“ მსგავსად, ადვილად ,,ტყდება“ და ადრე თუ გვიან, გათითოკაცებული საზოგადოებაც მის ბედს გაიზიარებს.

ჩემთვის სიტყვა ,,სიღარიბე“ ზამთრის ცივ ღამეებთან, ლამფის ან სანთლის სუსტ ალს მიფიცხებულ ხელებთან, ნავთქურის სუსტი ალივით მბჟუტავ შიშთან ასოცირდება. შიშთან, რომელიც უმუშევრად დარჩენილი მამის ცრემლჩაბრუნებულ თვალებს კიდევ უფრო ამძაფრებს.  ამ სიტყვას მთის ველური მხლის ტკბილ-მწარე გემო აქვს, მშობლის ზრუნვით და სასოწარკვეთით გაჟღენთილი გემო. სიღარიბე კარგი მასწავლებელია, სოციუმში შენი არსებობისა და საერთო საქმეში აქტიური ჩართულობის მნიშვნელობას ყველაზე სწრაფად გასწავლის, თუმცა არავის ვურჩევ მსგავსი გამოცდილების მიღებას.

ვფიქრობ, სიღარიბის თემა დაწყებით საფეხურზე საკმაოდ ფრთხილად უნდა განვიხილოთ. ამიტომ, უფრო მეტს  ქველმოქმედებასა და სიზარმაცის დაძლევაზე ვისაუბრებ. ქართული ენისა და ლიტერატურის სწავლების მთავარი პრინციპების გათვალისწინებით, სიღარიბის დამარცხების შესახებ საკმაოდ საინტერესო პრობლემაზე ორიენტირებული გაკვეთილების დაგეგმვა შეიძლება.

დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებთან ზემოაღნიშნულ თემაზე საუბარი სჯობს რომელიმე მხატვრულ ტექსტზე დაყრდნობით წამოვიწყოთ. მაგალითად მოვიყვან ხალხურ მოთხრობას „ცხვარი და სიღარიბე“. წაკითხვის შემდეგ, ცხვრის, როგორც შემოსავლიანობის სიმბოლოზე, ზოგადად, მთაში ცხვრის ყოლის ტრადიციასა და მეცხვარის პროფესიაზე, შრომის მნიშვნელობაზე ვისაუბრებდი. თუ ინტერესს გამოიჩენდნენ, სიზარმაცის დაძლევის ერთ-ერთ უძველეს „ხერხსაც“ გავაცნობდი (ხალხური ზღაპარი „ერთი მანეთის შოვნა“), რაც დისკუსიის წარმართვისთვის საჭირო საკმარისი ინფორმაციით შეაიარაღებდა ჩვენს აღსაზრდელებს. გარდა ამისა, კარგი იქნებოდა, თუ ბავშვებს საკუთარი შრომის „დაგემოვნების“ საშუალებასაც მივცემდი.

უახლოეს მომავალში ვგეგმავ  „გაზიარების დღის“ ორგანიზებას. ბავშვები საკუთარი ხელით მომზადებული საკვებით გაუმასპინძლდებიან ერთმანეთს. თუ პროექტში მთელი სკოლა ჩაერთვება, კერძებს რომელიმე ხელმომჭირნე ოჯახსაც ვუწილადებთ. ამას გარდა, ბავშვებს „სოციალური მაცივრების“ არსებობის შესახებაც მოვუყვები. ვინ იცის, იქნებ მათაც სურთ მშიერი ადამიანებისთვის ლუკმის გაყოფა, მაგრამ ჯერ არ იციან, რომ მსგავს აქტივობებში ჩართვა საჭიროსთან ერთად შესაძლებელიცაა. მთავარია, საკუთარი ხელით „ნაშოვნმა მანეთმა“ მთავარი მიზნისკენ – სამოქალაქო თვითშეგნების ამაღლებისკენ კიდევ ერთი ნაბიჯი გადაგვადგმევინოს.

მიუხედავად იმისა, რომ ზღაპარია, მეხუთე-მეექვსე კლასამდე ანდერსენის „ასანთის გამყიდველი გოგონას“ ისტორიის მოყოლას მაინც ვერ ვბედავ. თუმცა აღნიშნული ტექსტი პრობლემაზე ორიენტირებული გაკვეთილის მომზადებისთვის შესანიშნავ დამხმარე რესურსს წარმოადგენს. ზღაპარში მკაფიოდაა აღწერილი ღარიბი ბავშვების ნაცრისფერი ყოფა და საზოგადოებრივი გულგრილობა, რაც სიღარიბის თემაზე გამართული საკლასო დებატებისთვის მრავლისმეტყველი საკვლევი მასალა იქნებოდა.

გამყიდველი გოგონას უკანასკნელი ასანთის ღერი დიდი ხანია ჩაქრა, მაგრამ XXI საუკუნის ბავშვები ისევ ვაჭრობენ ქალაქის ქუჩებში და პროფესიონალ გამომძალველებადაც ყალიბდებიან (სიღარიბეს აღარ აქვს ანგელოზის თვალები). დღეს ალბათ „ცხვარი და სიღარიბე“ სულ სხვანაირად დაიწერებოდა, რადგან თანამედროვე სოციალურ სიდუხჭირეს ვერც ცხვარი ერევა და ვერც – ძროხა. აქ შრომის ფასი სულ სხვა, ე.წ. კონკურენციის სასწორზე იწონება. ამიტომაც, ჩემი აზრით, ჩვენს საუკუნეში გაცილებით ძნელია თანადგომის სწავლა.

ტკივილებისთვის ჩრდილის წაფარება კარგს არაფერს მოგვიტანს. საზოგადოებამ ღიად უნდა ისაუბროს არსებული სოციალური სირთულეების შესახებ და არც საკუთარი უსუსურობის აღიარების უნდა შერცხვეს. სკოლაში თუ მის მიღმა, უნდა ვიმსჯელოთ სიღარიბის გამომწვევ  მიზეზებზე, პრობლემის გადაჭრის რეალურ გზებზე, სიცოცხლის უფლებაზე, რომელიც ხშირად სიღარიბის მიზეზით ირღვევა, ხალხისგან დაცლილ სოფლებზე, ემიგრაციაზე, მიუსაფარ მოხუცებსა და მძიმე სენით დაავადებულ თანამოქალაქეებზე… მტკივნეული თემაა, მაგრამ რას ვიზამთ?! ერთხელაც „სხვისი ჭირი“ ღობეს ჩხირად აღარ მიემატება და ჩვენი სახლის კარზეც მოაკაკუნებს.

ჰარვი ვაინშტაინის სკანდალის შემდეგ ჰეშთეგმა #metoo (#მეც) წაახალისა მრავალი ქალი (ტრანსგენდერი ქალების ჩათვლით) გაეზიარებინათ თავიანთი გამოცდილება სექსუალურ შევიწროებასთან და ძალადობასთან დაკავშირებით. რა ესაქმება ამ ყველაფერს სკოლებთან? სამწუხაროდ, სკოლები არის ინკუბატორი ყველა იმ ღირებულებებისა და შეხედულებათა სისტემებისა, რომლებიც ხელს უწყობს  სექსუალური შევიწროების კულტურების არსებობას. მახსოვს, მეშვიდე კლასში ყოფნისას მერვეკლასელმა ბიჭმა მკერდზე ჩემი მაისური გადამიჭიმა და მითხრა, „ნუ გეშინია, ისინი გაიზრდება”. აგრეთვე მახსოვს, 12-13 წლის ჩირლიდერი რომ ვიყავი, მძულდა ყურადღება ზოგიერთი ბიჭის ან მამაკაცი მასწავლებლის მხრიდან, რომელსაც ისინი მაშინ ავლენდნენ, როცა სკოლაში უნიფორმით სიარული მიწევდა. რა შეგვიძლია გავაკეთოთ ამ კულტურების შესაცვლელად? რა შეუძლიათ მშობლებს და განათლების სფეროში მომუშავე სპეციალისტებს? ასაკის შესაბამისი როგორი გზები არსებობს ამის შესახებ ჩვენს ბავშვებთან და მოსწავლეებთან სასაუბროდ?

პირველ რიგში, ჩვენ უნდა დავეხმაროთ ჩვენს ბავშვებს, ამოიცნონ სექსიზმი და მისი ეფექტები ყველგან, სადაც ამას ვხვდებით. ამის ერთი მარტივი გზაა ჩვენს მოსწავლეებთან გენდერულ სტერეოტიპებზე საუბარი და მათი გამოკითხვა, როდესაც ამას ვხედავთ. ერთი კვლევით დადგინდა, რომ, როცა საშუალო სკოლის მასწავლებლები საკლასო ოთახში გენდერულ სეგრეგაციას იყენებდნენ (მიმართავენ მოსწავლეებს, როგორც ბიჭებს და გოგონებს ან აკეთებენ ასეთ კომენტარებს – „დღეს გოგონები კარგად მისმენენ” და სხვ.), ბავშვებს უფრო ტრადიციული შეხედულებები ჰქონდათ გენდერზე, ვიდრე იმ მოსწავლეებს, ვისი მასწავლებლებიც იყენებდნენ ინკლუზიურ ტერმინებს, როგორიცაა „მოსწავლეები” ან „ბავშვები”. ამის შედეგად „ბიჭებისა და გოგოების” კლასის მოსწავლეები უფრო ხშირად ეთანხმებოდნენ იმ აზრს, რომ მხოლოდ მამაკაცებს შეუძლიათ ჰქონდეთ გარკვეული სამუშაო  და ჰქონდეთ გარკვეული თვისებები. ასეთი ტიპის სტერეოტიპები ასწავლის შეზღუდულ  იდეებს გენდერის შესახებ და შესაძლოა გამოიწვიოს ბულინგი ან შევიწროება განსაკუთრებით მაშინ, როცა ბავშვები ავლენენ ინტერესებს ან ქცევას, რომელიც გენდერულ ნორმებს ეწინააღმდეგება (ბიჭები, რომელთაც ცეკვა უყვართ; გოგოები, რომლებიც კარგად ეუფლებიან კომპიუტერს; ბავშვები, ვისაც ქვედაკაბების ჩაცმა და  ტალახში  თამაში უყვართ და სხვ.). შემწყნარებლობის სწავლება კარგი დასაწყისია ყველა კლასში გენდერული სტერეოტიპების შესახებ სწავლებისთვის.

მეორე, ჩვენ უნდა ამოვიცნოთ, თუ როგორ ებმის გენდერული მოლოდინები ბულინგსა და შევიწროებას სკოლებში. დოროთი ესპელეიჯმა, სკოლებში ძალადობის პრევენციის საერთაშორისო ექსპერტმა, გამოაქვეყნა კვლევა, რომლის თანახმადაც, მე-5 დან მე-7 კლასების ჩათვლით ბულინგში ჩართული მოსწავლეები უფრო მიდრეკილნი იყვნენ ჰომოფობიური შევიწროებისა და სექსუალური ძალადობისაკენ. ამ კვლევამ გვიჩვენა, რომ თუკი ბულინგის პრევენციის პროგრამები არ მიემართება მასკულინობისა და ჰომოფობიის პრობლემებს, ისინი არაეფექტურია.

მესამე – სკოლები მიზანმიმართულად უნდა მოქმედებდნენ თემში  სექსუალური შევიწროების, ძალადობის ინციდენტების პრევენციისა და მათზე რეაგირებისას. Title IX (ფედერალური კანონი აშშ-ში) იცავს მოსწავლეებს სქესის საფუძველზე დისკრიმინაციისაგან. ის ასევე მოიცავს სექსუალურ შევიწროებასა და ძალადობას. უნდა იცოდეთ, ვინ არის თქვენს სკოლაში Title IX კოორდინატორი და ჰკითხოთ, რას აკეთებს სკოლაში სექსუალური შევიწროებისა და ძალადობის აღსაკვეთად. გამოვარკვიე, რომ ეს ინფორმაცია ხშირად დაფარული და ძნელად მისაწვდომია. და მაინც, თუკი ყველანი მივმართავთ ჩვენს სასკოლო უბნებს  და მოვითხოვთ ჩვენი სკოლების შესახებ ინფორმაციას, ისინი უფრო დაინტერესდებიან, ჰყავდეთ გამოცდილი და მისაწვდომი Title IX კოორდინატორი, რომელიც შეძლებს მოსწავლეებისა და ოჯახების დახმარებას, და თუკი მსგავსი რამ მოხდება პასუხისმგებლობას აიღებს საგანმანათლებლო და პრევენციულ ღონისძიებების ჩატარებაზე.

დაბოლოს, როგორც მშობლებმა, უნდა ვესაუბროთ ჩვენს შვილებთან პატივისცემისა და ნების შესახებ. მე ყოველთვის ვასწავლიდი ჩემს შვილს, სანამ ვინმეს ჩაეხუტებოდა, ეკითხა მეგობრებისთვის, სურდა თუ არა ჩახუტება მას. ასევე აუხსენი, რომ არ არის ვალდებული ჩაეხუტოს ან აკოცოს ვინმეს, თუკი ეს თვითონ არ სურს. როდესაც მეგობრები ან ოჯახები სტუმრობის შემდეგ მიდიან, ვეკითხები, „როგორ დაემშვიდობები შენს ნათესავს – ჩახუტებით, კოცნით თუ ხელის ხელზე დარტყმით (high-five)?” და ის ისე იქცევა, როგორც სურს. ჩვენ ასევე გარკვეული გვაქვს, რომ ჭიდაობის, ღიტინის, გასართობად ჩხუბის და ა. შ. დროს „შეჩერდეს” და დაუყოვნებლივ გაითვალისწიოს „არა” (STOP and NO). ეს სიტყვები მნიშვნელოვანი იარაღია  და მაშინ „მუშაობს”, როცა ვრეაგირებთ მათზე. ეს გაკვეთილები სხვა ადამიანების არჩევნის პატივისცემის შესახებ ძალიან ადრეულ ასაკში იწყება. ჩვენ გვჭირდება მათი მოდელირება და სწავლება ჩვენი შვილებისა და ოჯახებისათვის.
ზოგიერთი სკოლა და საგანმანათლებლო სფეროს წარმომადგენელი ბევრს მუშაობს მავნე კულტურული ნორმების – ჩვენს შემთხვევაში ჰეგემონიური ან მავნე  მასკულინობისა და გენდერული სტერეოტიპების – საწინააღმდეგოდ სწავლებისათვის. სკოლები, რომლებიც ამას არ აკეთებენ, ჩუმად და ხშირად ცხადადაც უწყობენ ხელს ისეთ ქცევებისა და რწმენების ჩამოყალიბებას, რომლებიც უშვებს სექსუალური შევიწროებისა და ძალადობის კულტურების არსებობას. ვიმედოვნებ, ეს სტრატეგიები დაგეხმარებათ მავნე გენდერული სტერეოტიპებისა და სექსუალური ძალადობის წინააღმდეგ სკოლებსა და თემებში სამუშაოდ.

წყარო: https://www.psychologytoday.com/blog/gender-and-schooling/201710/metoo-and-preventing-sexual-harassment-school

ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში არაერთი ლიტერატურული კონკურსის ჟიურის წევრი ვიყავი. საპასუხისმგებლო და რთული საქმეა, ტიტანურ შრომასა და ნებისყოფას მოითხოვს. ტიტანურ შრომაში იმას ვგულისხმობ, რომ თითო კონკურსზე საშუალოდ 400 მოთხრობა გაქვს წასაკითხი, ხშირად – ძილის ხარჯზე, ნებისყოფაში კი იმას, რომ გერჩივნა, ეს დრო ამ 400 მოთხრობაზე უკეთესი ლიტერატურის კითხვაში დაგეხარჯა. მაგრამ, სხვა შემთხვევებისგან განსხვავებით, საკონკურსო მოთხრობების კრებულს ვერ დახურავ და ვერ მოისვრი.

ამ ხნის განმავლობაში დამწყები ავტორების 2 000-ზე მეტი მოთხრობა წავიკითხე და ამ ყველაფერმა ჩემს ნერვულ სისტემაზე, რა თქმა უნდა, გავლენა მოახდინა. ეს გავლენა არცთუ დადებითია და რაკი მომავალშიც მომიწევს მათი კითხვა, გადავწყვიტე, რამდენიმე რჩევა მივცე ახალბედა კონკურსანტებს როგორც ერთგვარი გამოცდილების მქონე მკითხველმა და საკუთარ ფსიქიკაზე მზრუნველმა ადამიანმა.

1. გაგიკვირდებათ, მაგრამ სამყარო თქვენ გარშემო არ ბრუნავს. თუ გგონიათ, რომ თქვენი 18– თუ 20–წლიანი ცხოვრება იმსახურებს მის შესახებ დიდი წიგნის დაწერას, ძალიან, ძალიან ცდებით. თქვენი ფილოსოფიური წიაღსვლა სიკვდილისა და სიცოცხლის რაობასა და დროის მარადიულობაზე მკითხველს არ აინტერესებს. არ აინტერესებს მარტივი მიზეზის გამო – ის არ არის საინტერესო. მოჰყევით ამბებს და თუ მაინცდამაინც თქვენი სულიერი მდგომარეობის ჩვენებაც გინდათ, ცოცხალი ისტორიებით გადმოეცით. ისტორიებით, რომლებსაც აქვს დასაწყისი, გაგრძელება, კულმინაცია, დასასრული. მაგალითად, თუ გინდათ, ადამიანის მარტოსულობა აჩვენოთ, არ დაიწყოთ იმის მოყოლა, რა არის მარტოობა, რა დიდი დამღაა ის და როგორ უყრის ხანჯალს ადამიანს სულს, როგორ კვნესის დაჭრილი სული, როგორ ინთქმება მისი ხმა მარადისობაში და მსგავსი სისულელეები. ადექით და აღგვიწერეთ, როგორ ეთამაშება პერსონაჟი საკუთარ თავს ჭადრაკს, გვერდით კი უდევს ტელეფონი, რომელსაც ხუთ წუთში ერთხელ ამოწმებს და რომელზეც ერთი თვეა არავის დაურეკავს. ან რამე ასეთი.
2. ნუ აღწერთ ბუნებას ისე, მკითხველს მისდამი სიბრალულის გრძნობა გაუჩნდეს იმის გამო, რომ თქვენ მას ამძიმებთ. „დილა გაცისკროვნდა, ახალგაღვიძებული დედამიწა გაიზმორა და ცხრათვალა მზე თავისი პაწაწა ხელით აატორტმანა მთის წვერზე, საიდანაც გახურებული მიწის გულზე შვლის ნუკრის ცრემლივით წმინდა ნამი დაეშვა“, – ათი წამი მოვანდომე იმ ერესის მოფიქრებას, რაც ახლა წაიკითხეთ და უკვე ისე ვნანობ, მზად ვარ, „პრაიმშოუს“ ათი გადაცემის ზედიზედ ნახვით დავისაჯო თავი. ზოგიერთი თქვენგანი კი ასეთ, ზოგჯერ კი უარეს პასაჟებს საკონკურსო მოთხრობაში ურთავს. თუ არ შეგიძლიათ, ადამიანურად აღწეროთ ის, რაც გარეთ ხდება, საერთოდ ნუ აღწერთ. კოლოკვიუმზე არ ხართ, ქულას არავინ დაგაკლებთ.
3. ნუ მოგერიდებათ ქართული სახელების გამოყენება. მით უმეტეს მაშინ, როცა მოქმედება აგერ, თბილისში ხდება. მაგალითად, როცა ვკითხულობთ, რომ „ჟოაკინი ვახუშტის ხიდზე ფეხით გადავიდა და ფენოვანი იყიდა“, ეს არადამაჯერებელს ხდის ამბავს. თუმცა ვაცნობიერებ, რომ ეს ასაკობრივი სინდრომია და ალბათ, ყველას გამოუვლია. მეც მყავდა ორი ეგეთი პერსონაჟი – ხოსე და ადელიტა, მაგრამ ისინი, თუ სწორად მახსოვს, ვახუშტის ხიდზე არ დადიოდნენ.
4. უმბერტო ეკომ, სანამ „ვარდის სახელის“ წერას დაიწყებდა, მონასტრის ბიბლიოთეკა-ლაბირინთის სამოცამდე ვერსია თავისი ხელით დახატა. ამბობდა, რომ მისთვის აუცილებელი იყო იმის ცოდნა, რა გზით გადაადგილდებოდნენ მისი პერსონაჟები. ამით იმის თქმა მინდა, რომ მოთხრობაში ლოკაციის შერჩევა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ტექსტის დამაჯერებლობისთვის. როცა ტეხასის რომელიღაც გზისპირა ბარში მომხდარ ამბავს ჰყვებით, მიჩნდება საფუძვლიანი კითხვა: საიდან იცის ამან ეს? რატომ გერიდებათ წეროთ თემქაზე, მუხიანზე, ვარკეთილზე, ორხევის დასახლებაზე? განა აქ არ ხდება არაფერი საინტერესო?
5. ნუ იწერთ ეროტიკულ სცენებს მსუბუქად ეროტიკული ან პორნო ფილმებიდან. ამ პლაგიატის აღმოჩენა ძალიან ადვილია. ეს სცენები ვნებისა და ემოციისგან დაცლილია, ეს ფერადი ნახატის შავ-თეთრი ასლია, რომელიც უნივერსიტეტის მიწისქვეშა გადასასვლელში გადაიღეს, ძველისძველ, უკვე გაყვითლებულ XEROX-ის აპარატზე, რომლის მეპატრონემაც გაგაფრთხილათ, ძალიან ჩაბნელებული გამოვაო. საზოგადოდ, ცნობილი ამბავია, რომ ეროტიკული სცენების წერა დიდ ოსტატობას მოითხოვს. პირველკურსელი კი არა, ზოგჯერ გონკურის პრემიის ლაურეატიც ვერ წერს ფრანგი მწერლისთვის საკადრის სექსის სცენას, მაგრამ, ახალბედასგან განსხვავებით, ის ამას ხვდება.
6. პატივი ეცით საკუთარ თავს, თქვენ მიერ დაწერილ ტექსტსა და მკითხველს: როცა უკანასკნელ წერტილს დასვამთ, მოთხრობა დაასვენეთ, გაიარ-გამოიარეთ, ყავა დალიეთ, ფილმს უყურეთ ან, საუკეთესო შემთხვევაში, დაიძინეთ და მერე ხელახლა წაიკითხეთ ნაწერი. გაწმინდეთ, გაასუფთავეთ ჭუჭყისგან, ზედმეტი სიტყვებისგან. გაასწორეთ კოჭლი წინადადებები. დაბანეთ, გაახვანჩალეთ და მხოლოდ ამის შემდეგ გაგზავნეთ საჭირო მისამართზე.

ყველა იმ შეცდომას, რომელიც ჩამოვთვალე, ალბათ ფოლკნერი, კამიუ, მარკესი და ეტვუდიც უშვებდნენ, როცა ლიტერატურაში პირველ ნაბიჯებს დგამდნენ. თუმცა მათი ეს შეცდომები აღარავის ახსოვს დღეს, როცა ისინი უკვე ღმერთები არიან. ახლა თქვენც და მეც ვცდილობთ ოდნავ, სულ ოდნავ მაინც მივუახლოვდეთ მათ ოსტატობას. მათსავით მოვიშინაუროთ ენა, შევქმნათ მათი პერსონაჟების მსგავსი გმირები, ვიგრძნოთ ტექსტი ისე, როგორც ისინი გრძნობდნენ, შეგვეძლოს ისეთივე კულმინაციის მოწყობა, როგორიც მათ შეძლეს. რასაც ახლა ვიტყვი, ალბათ, ამ წერილის პათოსს რადიკალურად ეწინააღმდეგება, მაგრამ მაინც მგონია, ისინი იმიტომ გახდნენ ღმერთები, რომ ასეთი რჩევა-დარიგებები ფეხებზე ეკიდათ და თავიანთ ჩვენებას აწვებოდნენ. ამიტომაც, თუ გინდათ, მწერლები გახდეთ, შეგიძლიათ ამ მეგობრულ რჩევებს თვალი მიადევნოთ, მაგრამ თუ ლიტერატურის ღმერთობა გინდათ, მაშინ ეს წერილი დახიეთ და გადააგდეთ.

მოზარდებისა და მედიის ურთიერთობა ყველას გვაწუხებს. ყველაში, რა თქმა უნდა, უფროსებს ვგულისხმობ, რომლებიც ავლაპარაკდებით, ავქოთქოთდებით, გამოსავლის ძებნას დავიწყებთ, სხვებსაც გავუზიარებთ, მაგრამ… სამწუხაროდ, ყველაფერი ძველებურად გრძელდება. მოზარდები ისევ ეკრანებთან რჩებიან. ისევე, როგორც მრავალი ჩვენგანი.

ინტერნეტმა, ფაქტობრივად, შეისრუტა ჩვენი თავისუფალი დრო. მარტო თავისუფალი? ეს პრობლემა გლობალურ პრობლემათა სფეროს განეკუთვნება, დედამიწის სხვადასხვა კუთხეში მოზარდები და ზრდასრულები ერთი „,ბატონის“ მსახურები არიან.

მედიის მკვლევრები ტკბილად იხსენებენ დროს, როცა „ნახატებიანმა ყუთმა“ კი მიიზიდა მაყურებელი, მაგრამ ოჯახური ურთიერთობების გარემო შეინარჩუნა და ერთგვარად განამტკიცა კიდეც. იგულისხმება საერთო ოთახში დადგმული ტელევიზორი, რომლის გარშემო, საღამოობით თუ უქმე დღეებში, მთელი ოჯახი იკრიბებოდა. ქართულ სინამდვილეს ტელევიზიის დამკვიდრების ეტაპზე ერთ ტელევიზორთან შეკრებილი სამეზობლოებიც ახსოვს.

დრონი იცვალნენ და ახლა ბევრ ოჯახში რამდენიმე ეკრანი ირთვება წევრთა განსხვავებული ინტერესების დასაკმაყოფილებლად, უფრო მეტიც: შეიძლება, თითოეულ წევრზე ერთდროულად რამდენიმე ჩართული ეკრანიც მოდიოდეს.

ვინაიდან მოზარდებისთვის ეკრანის აკრძალვამ შედეგი არ გამოიღო, მედიასპეციალისტები მიდგომას ცვლიან და გვირჩევენ, აკრძალვის ნაცვლად ბავშვებს ინტერნეტის გონივრული გამოყენების ჩვევა განვუვითაროთ. ინტერნეტს სარგებლობის მოტანაც შეუძლია, ოღონდ ამისთვის მის შესაძლებლობებში გარკვევაა საჭირო.

მეცნიერებათა დოქტორი, ლონდონის ეკონომიკისა და პოლიტიკურ მეცნიერებათა სკოლის პროფესორი სონია ლივინგსტონი მრავალი წელია იკვლევს ინტერნეტსივრცეში ბავშვებისა და მოზარდების ქცევას. მისი მასშტაბური კვლევა ეფუძნება გამოკითხვებს ინტერნეტში მოზარდების ქცევის შესახებ სკოლაში, შინ და დასვენების დროს.

მისი თქმით, ციფრული სამყაროსთვის თავის შეფარებით მოზარდები თავს აღწევენ მომთხოვნ მშობლებს, გამაღიზიანებელ და-ძმებს, კრიტიკულ მასწავლებლებს. იმავდროულად, მათ ეძლევათ თანატოლებთან ურთიერთობის საშუალება.

მცდარია შეხედულება, თითქოს გაჯეტები მოზარდთა სივრცეს ზრდასრულთა სივრცისგან აცალკევებდეს. უფრო და უფრო თვალსაჩინო ხდება, როგორ ურთიერთობენ უფროსები – მშობლები და მასწავლებლები – მოზარდებთან სოციალური ქსელების მეშვეობით.

ლივინგსტონს მოჰყავს მაგალითი, როგორ გამოიყურება მოზარდის ერთი დღე ინტერნეტთან ერთად. ერთმა მოზარდმა დროულად ვერ გაიღვიძა და სკოლაში აგვიანდება, რადგან გვიანობამდე კომპიუტერთან იჯდა. მეორე სკოლაში მშვიდი და კმაყოფილი მივიდა, რადგან მოასწრო, გზაში თანატოლებისთვის თავისი ფიქრები და მოსაზრებები გაეზიარებინა.

გაკვეთილზეც ეკრანს უსხედან. მასწავლებელი იყენებს youtube-ს, საძიებო სისტემებს და ვირტუალურ სასწავლო გარემოს. მასწავლებლები ფეისბუქზეც არიან, მაგრამ მათი უმეტესობა აღიარებს, რომ მეგობრებში მოსწავლეებს არ იმატებს, პირად ზონას იცავს.

თუ ინფორმატიკის გაკვეთილზე მოსწავლეები ტექსტში ფოტოს მოთავსებას სწავლობენ, მუსიკის გაკვეთილზე მათ ტექნოლოგიებთან აღარ აქვთ საქმე, თუმცა შინ დაბრუნებისას ბევრი youtube-ზე ეძებს გიტარაზე დაკვრის გაკვეთილებს.

გაკვეთილების შემდეგ მოზარდები საკუთარ თავს ეკუთვნიან. ბევრი ამ დროს ისევ გაჯეტებს უთმობს. კვლევამ აჩვენა, რომ მოზარდები მაქსიმალურად იხანგრძლივებენ სკოლიდან შინ დაბრუნების პროცესს – ამ დროს თანატოლებთან ურთიერთობას უთმობენ, რომელიც შემდეგ სოციალურ ქსელებში გრძელდება.

მოზარდები სოციალურ ქსელებს იყენებენ გაკვეთილების მომზადების დროს აზრთა გაცვლა–გამოცვლისა ან კონსულტაციისთვის, შემეცნებითი თამაშებისათვის (Minecraft), რომელშიც მათი თანატოლები დედამიწის ყოველი კუთხიდან ერთვებიან.

იკვეთება სხვა სიტუაციებიც, როცა ბავშვები თავისუფალ დროს ხვდებიან მეგობრებს და ახლად წაკითხულ წიგნებზე მსჯელობენ, ან მშობლებთან ერთად სუფთა ჰაერზე სეირნობენ, ან სპორტს მისდევენ, მაგრამ მათი უმრავლესობა მაინც ეკრანთან ზის.

ექსპერტთა აზრით, ინტერნეტის აკრძალვა ან შეზღუდვა უკვე გუშინდელი დღეა. გაჯეტები მოზარდებისთვისაც ისევე აუცილებელია, როგორც უფროსებისთვის. ამიტომ მკვლევრები გვირჩევენ, ყურადღება ინტერნეტის შესაძლებლობათა გააზრებულ და შერჩევით გამოყენებაზე გადავიტანოთ.

მედიამკვლევრებმა შეიმუშავეს რეკომენდაციები, რომლებიც მშობლებს დაეხმარება, შვილებს ინტერნეტსივრცეში გზა გაუკვალონ.

რჩევები მშობლებს

• დაინტერესდით, რას აკეთებს და ვისთან ურთიერთობს ინტერნეტში თქვენი შვილი, ხშირად ისაუბრეთ ამ თემაზე.
• შეიმუშავეთ სმარტფონის გამოყენების საოჯახო წესები, ოღონდ აუცილებლად გაითვალისწინეთ მოზარდის აზრიც. რაც მთავარია, წესები უნდა დაიცვას ყველამ. მაგალითად, თუ გადაწყვიტეთ, რომ სადილობის დროს არ დახედოთ ეკრანს, ეს წესი უფროსებისთვისაც უნდა მოქმედებდეს.
• ყურადღება ინტერნეტის სარგებელზე გაუმახვილეთ და არა საფრთხეზე. აუხსენით, რომ საძიებო სისტემებისა თუ ცხოვრების ჯანსაღი წესის ხელშემწყობი აპლიკაციების გამოყენება უფრო სასარგებლოა, ვიდრე მეგობრებთან უმიზნო მიმოწერა ან სხვა კონტენტზე დროის კარგვა.
• აუხსენით, რომ ტექნოლოგიები ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრების დამხმარე ინსტრუმენტებია; აჩვენეთ, როგორ იყენებთ მათ ყოველდღიურ ცხოვრებასა თუ პროფესიულ საქმიანობაში; ამასთანავე, გააფრთხილეთ, რა პრობლემებს შეიძლება შეეჯახოთ.

თუ მაინც შიშობთ, რომ ბავშვი მეტისმეტად ბევრ დროს უთმობს ინტერნეტს, მაშინ უპასუხეთ შემდეგ კითხვებს:

• ჩემი შვილი ჯანმრთელია და კარგად გამოძინებასაც ახერხებს?
• საკმარისად ურთიერთობს თანატოლებთან, ოჯახის წევრებთან, ახლობლებთან პირადად და ინტერნეტის საშუალებით?
• არ აცდენს სკოლას და ძლევს სასწავლო პროგრამას?
• აქვს ინტერესები და გატაცებები და დროსაც პოულობს მათთვის?
• კმაყოფილია და სწავლობს რაიმე ახალს და სასარგებლოს ინტერნეტის საშუალებით?

თუ პასუხების უმეტესობა დადებითია, მშვიდად იყავით; თუ უარყოფითი, მაშინ პრობლემა მართლა არსებობს და საჭიროა, მეტი დრო დაუთმოთ მის მოგვარებას.