სიმართლე უნდა ითქვას, მუსიკოსად, განსაკუთრებით პროფესიონალად ჩამოყალიბების გზას ვერაფრით ვუწოდებთ მოკლესა და მარტივს. ბავშვისთვის ფორტეპიანოზე დაკვრის შესწავლის პროცესი ადვილი არ არის. სირთულეები ყველაზე ნიჭიერ ბავშვთანაც კი წარმოიქმნება, თუნდაც ნაკლებად მოძრავი ინდივიდუალური სწავლების გამო. პირველ ყოვლისა, სირთულე უკავშირდება ყოველდღიურ შრომასა და ნებისყოფის სიმტკიცეს, შეუპოვრობას და შრომის უნარიანობას, მოთმინებასა და სიბეჯითეს.

მსოფლიოში ერთ-ერთმა ცნობილმა მევიოლინემ ინტერვიუში აღიარა, რომ მამა მუსიკალური პასაჟის იმდენჯერ გამეორებას აიძულებდა, რამდენი ასანთის ღერიც იყო კოლოფში. მამა დაცლილ ყუთში ასანთის ღერებს თანდათან უკან აბრუნებდა, მისი ნიჭიერი და მშრომელი შვილი კი იმავე პასაჟს კიდევ და კიდევ დაუღალავად „ხვეწდა“. გასაკვირი არ იქნებოდა, მომავალში გამოჩენილ მევიოლინეს საკრავის სამუდამოდ გადაგდების სურვილი გასჩენოდა. შეგახსენებთ, ბავშვობაში იძულებითი მეცადინეობებით „განებივრებულნი“ გენიალური ბეთჰოვენი და მოცარტიც იყვნენ.

ზოგადად ინტერესი, ხშირად არასტაბილურია და თუ ჩვენ მხოლოდ მას დავეყრდნობით, შესაძლოა ბავშვმა იმედები გაგვიცრუოს. დგება მომენტი, როდესაც იგი უნდა ვაიძულოთ გამოიჩინოს ნებისყოფა და ისწავლოს. ამავე დროს, მხედველობიდან არ უნდა გამოგვრჩეს, რომ მუსიკის სწავლება, ისევე  როგორც საქმიანობის ყველა სხვა სახეობა, საჭიროა ბავშვის ჯანმრთელობის მდგომარეობისა და ფიზიკური შესაძლებლობების გათვალისწინებით ავაგოთ.

როგორ ჩავრთოთ ბავშვი რუტინულ შრომაში? მისი ცხოვრება მხოლოდ საკრავთან ჯდომით არ უნდა შემოიფარგლოს. მეცადინეობების გამრავალფეროვნებისთვის კარგი იქნება, თუ ბავშვი მუსიკას სხვა გატაცებებსაც შეუთავსებს: მეგობრებთან გართობას, ფიზიკურ ვარჯიშებს, კითხვას, ფილმების ცქერას და ა.შ. სიტუაციის მშვიდი გაანალიზებითა და გონივრული მიდგომით მოსწავლის ჭირვეული „არ მინდა“ შექცევადია.

გვახსოვდეს, სასურველი შედეგის მისაღწევად მბრძანებლური ტონი არ არის საუკეთესო გამოსავალი. ბევრად უფრო ეფექტური და ჰუმანურია თუ ბავშვის ინტერესს მეცადინეობის მიმართ გართობის ფონზე გავაღვივებთ. შეცდომისთვის არ დავსჯით. არც შექებას დავიზარებთ და სიურპრიზებსაც მოვუწყობთ.

იძულება ხშირ შემთხვევაში ბავშვის გაღიზიანებასა და ნერვულ აშლილობას იწვევს. არსებობს ორი განსხვავებული მოსაზრება. ერთნი მიიჩნევენ, რომ ბავშვის მხრიდან წინააღმდეგობის მიუხედავად სწავლის „დაძალება“ აუცილებელია და თუ მომავალში ნაყოფს გამოიღებს, მომავალი მუსიკოსი მადლიერი დაგვრჩება. მეორენი თვლიან, მშობლებმა მოსწავლეს ინტერესის გასაღვიძებლად შესაბამისი გარემო პატარაობიდანვე უნდა შეუქმნან. აქ უმთავრესია მუსიკასთან მუდმივი შეხება: მოსმენა, დაკვრა, სიმღერა, რაც ბავშვს უვითარებს მუსიკალურ მონაცემებს, აჩვევს შრომას, ნებისყოფას უმუშავებს, საკუთარ ძალებში არწმუნებს და თვითშეფასებას უმაღლებს. ამიტომ მასწავლებლებისა და მშობლების მუდმივი ზრუნვის საგანი ბავშვის თავიდანვე შრომასთან შეჩვევა უნდა გახდეს. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს კლასიკურ მუსიკას. მოსმენის პროცესი ძალდაუტანებელი უნდა იყოს. ის შეიძლება ფონად ჟღერდეს გართობისა და სხვადასხვა საქმიანობის დროს. ასეთ შემთხვევაში მუსიკა თავად შეაღწევს ბავშვის ცნობიერებაში და შეუმჩნევლად დაიწყებს მასზე ზემოქმედებას. ისეთი ვიდეოჩანაწერები აჩვენეთ, სადაც მისი ასაკის ნიჭიერი ბავშვები უკრავენ ან მღერიან. ეს მათ ძალიან დააინტერესებთ და იმავეს გაკეთებას მოისურვებენ.

სასურველია ბავშვის სამუშაო ადგილი მიმზიდველად და მყუდროდ მოაწყოთ. და კიდევ ერთი რამ, მოტივაციის ასამაღლებლად ყოველი მცირე მიღწევისთვისაც გულწრფელად და ზომიერად შეაქეთ და წაახალისეთ. მცირე ასაკიდან მუსიკით გარემოცული ბავშვი მუსიკას ეჭვგარეშე შეიყვარებს.

მუსიკალური სკოლის მოსწავლეებს ხშირად უჭირთ პროგრამის დაძლევა. მათ არ ესმით რატომ არის აუცილებელი გამების, ეტიუდების დაკვრა, რა საჭიროა სოლფეჯიოს შესწავლა. მათთვის ყოველივე ეს მოსაწყენია და სწავლის გაგრძელება აღარ სურთ. მაგრამ როდესაც მიხვდებიან, რომ სწავლის პროცესი შეიძლება სრულიადაც არ იყოს მოსაწყენი, მათი დამოკიდებულება მეცადინეობების მიმართ მკვეთრად შეიცვლება. მოსწავლეებს გაკვეთილებზე საკუთარი წარმატება ძალიან ახარებთ, მიღწევებს დიდი სიამოვნებით აფიშირებენ და ბედნიერები არიან მუსიკასთან და მასწავლებელთან ურთიერთობით. სწორედ წარმატება ხდება მათი ენთუზიაზმისა და მოტივაციის ამაღლების ერთ-ერთი საუკეთესო მიზეზი.

ალბათ ვიცით, რომ ფორტეპიანოზე დაკვრა ავითარებს გონებრივ შესაძლებლობებს, მეხსიერებას, ლოგიკას, კრეატიულ აზროვნებას, კონცენტრაციისა და წარმოსახვის უნარს, სამყაროს მრავალფეროვან აღქმას, მოძრაობის კოორდინაციას და ა.შ. ფორტეპიანოზე დაკვრას მოაქვს სიამოვნება, სიხარული და ყოველგვარი დადებითი ემოციები.

მოსწავლის პრობლემები

თუ თქვენმა შვილმა მუსიკისადმი ინტერესი დაკარგა, შინ არ მეცადინეობს, პროგრესი არ შეიმჩნევა, დაელაპარაკეთ და შეეცადეთ პრობლემების მიზეზები დაადგინოთ. მიზეზები შესაძლოა იყოს:

1. ძალიან დაკავებულია და მუსიკისთვის ცოტა დრო რჩება
2. მასწავლებელი არ მოსწონს
3. ახალი ინტერესები გაუჩნდა
4. პირადი ხასიათის პრობლემები აღელვებს

დაინტერესდით შვილის რეჟიმით, როგორ ანაწილებს დროს.

მოინახულეთ მასწავლებელი და გაეცანით სწავლის შედეგებს.

თუ თქვენ შვილს ახალი ინტერესები გაუჩნდა, დაეხმარეთ გატაცების უპირატესობის შეფასებაში მუსიკის სწავლასთან შედარებით.

გამოხატეთ თანაგრძნობა და დაეხმარეთ შვილს წინააღმდეგობების გადალახვაში. მას თქვენი გაგება ესაჭიროება იმ სირთულეების დასაძლევად, რომელსაც შეეჯახა.

მეცადინეობების გრაფიკი

სწავლის პროცესის ეფექტურობა უშუალო კავშირშია გაკვეთილების კარგად გააზრებულ ორგანიზებასთან. არ დაგვავიწყდეს გრაფიკის შედგენა სხვა დისციპლინებთან შეთანხმებით და მეცადინეობების ხანგრძლივობის დადგენა. სწავლის ხარისხი დამოკიდებული არ არის დროის ხანგრძლივობაზე. შესაძლოა ორი საათის მეცადინეობით იმის ნახევარი ეფექტი ვერ მიგვეღო, რასაც 30 წუთიანი კარგად გააზრებული მეცადინეობით მივაღწევდით.

დამოუკიდებლობა

როდესაც ბავშვი მუსიკის ძირითად საფუძვლებს დაეუფლება და რეგულარული პრაქტიკული მუშაობის ჩვევას გამოიმუშავებს, მიეცით თავისუფლება და სწავლების მთელი პასუხისმგებლობაც მას დააკისრეთ. კარგი იქნება თუ რეგულარული პრაქტიკისა და მიღწევებისათვის შექების სისტემას გამოიმუშავებთ. შეგახსენებთ, შექების დროს ადამიანის ორგანიზმში ბედნიერების ჰორმონი გამოიყოფა.

პოტენციალი

ნიჭიერებას თუ თან ახლავს სიბეჯითე და თვით ბავშვის სურვილი ისწავლოს მუსიკა, ეს აუცილებლად გამოიღებს დადებით შედეგს. როდესაც ბავშვი დაინტერესებულია მუსიკით, დამჯერია და დიდხანს და დაძაბულად შეუძლია მუშაობა.

მოზარდმა შესაძლოა უარი თქვას მუსიკაში მეცადინეობის გაგრძელებაზე, თუ გრძნობს, რომ ტიტანური შრომის მიუხედავად პროგრამის ათვისებას ვერ ახერხებს. გვახსოვდეს, მეცადინეობები სიკეთის მომტანი მხოლოდ იმ შემთხვევაშია, თუ მისი შემოქმედებითი უნარები პროგრამის მოთხოვნებს შეესაბამება.

თუ მოსწავლე მუსიკას არ გაჰყვება

მშობლებო, ერთ მშვენიერ დღეს, თუ თქვენ შვილს ნოტების გარჩევა მობეზრდება და მეცადინეობას შეწყვეტს და თუ თქვენი ოცნება ვერ ახდა შვილის მუსიკალური პროფესიის დაუფლების თვალსაზრისით, გახარჯული ენერგია სარგებელს მაინც მოიტანს… ბავშვზე მუსიკის გავლენა ძალზე დიდი იქნება. ნუ დაივიწყებთ, მუსიკაში წვდომა და ამით სიამოვნების მიღება თქვენი ბავშვის ცხოვრებას ესთეტიკურად გაამდიდრებს და გაამრავალფეროვნებს. მუსიკალურ განათლებაში უმთავრესი ამოცანა მუსიკის გაგება და შეგრძნებაა. ფორმირებული ჩვევები ცოდნასთან ერთად გემოვნებასა და კულტურას ავითარებს.

ფილმები მასწავლებლების შესახებ ერთ-ერთი ყველაზე შთამაგონებელი და საინტერესოა. სცენარი ძირითადად კლასიკურია – მასწავლებელი ცდილობს, მოსწავლეებს საკუთარი თავის რწმენა დაუბრუნოს და დაარწმუნოს, რომ მათ ყველაფერი შეუძლიათ.

ყველა, ვისაც ერთხელ მაინც უნახავს ამ თემაზე გადაღებული ფილმი, თანხმდება, რომ გავლენა ფილმის დასრულების შემდეგ მართლაც დიდია.

კინოსურათებში ვხვდებით კონფლიქტებს, აურზაურს, გაურკვევლობას და უიმედობას, ანუ ყველაფერ იმას, რაც ჩვეულებრივი რამაა მასწავლებლისა და მოსწავლის ყოველდღიური ურთიერთობისთვის.

მასწავლებლების დიდი როლი ჩვენს ცხოვრებაში კინემატოგრაფმა არაერთხელ დააფასა და მოდი, გავიხსენოთ ფილმები, რომლებიც ამ როლს კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს.

კარგი იქნება, თუ ამ ფილმებს სკოლაში, მოსწავლეებთან ერთად უყურებთ. ამ შემთხვევაში ისინი კიდევ ერთხელ დარწმუნდებიან, რომ თქვენ მათი მეგობრები ხართ, მათზე ზრუნავთ და ერთმანეთს ძალიან სჭირდებით.

მკვდარი პოეტების საზოგადოება (Dead Poets Society)

ის თამამად შეიძლება ჩაითვალოს ყველა დროის საუკეთესო ფილმად, რაც კი ამ თემაზე გადაღებულა. მასწავლებელი, რომლის როლსაც არაჩვეულებრივად ასრულებს რობინ უილიამსი, უშურველად უზიარებს მოზარდებს თავის ოცნებებს, დამოკიდებულებებსა და იდეებს, გვიჩვენებს, რამხელა ადგილი შეიძლება დაიკავოს რიგითმა მასწავლებელმა მოსწავლის ცხოვრებაში.

მონა ლიზას ღიმილი (Mona Lisa Smile)

არაჩვეულებრივი ისტორია ჯულია რობერტსის მონაწილეობით, რომელშიც რეჟისორი კიდევ ერთხელ შეგვახსენებს მასწავლებლის ფუნქციას. იმას, რამხელა გავლენა აქვთ პედაგოგებს ჩვენს გადაწყვეტილებებზე, აზროვნებასა და ცხოვრებაზე.

თავისუფლების მწერლები (Freedom Writers)

ჩემი ნება რომ იყოს, ერთ-ერთი პირველი ფილმი, რომელსაც მოსწავლეებს ვაჩვენებდი, სწორედ „თავისუფლების მწერლები“ იქნებოდა. სიუჟეტი რეალურ ამბავს ეფუძნება. ახალგაზრდა მასწავლებელი, რომლის როლსაც ორი „ოსკარის“ მფლობელი ჰილარი სუონკი ასრულებს, მოსწავლეებს შთააგონებს, იყვნენ ტოლერანტები, იმუშაონ საკუთარ თავზე და სკოლის შემდეგაც განაგრძონ სწავლა.

ძვირფასი (Precious)

ფილმის სიუჟეტი 1987 წელს ჰარლემში ვითარდება. 16 წლის კლერის ჯონსი, მეტსახელად ძვირფასი, აფროამერიკელი გოგოა, რომელიც უკვე მეორედ არის ფეხმდძიმედ საკუთარი მამისგან, დედა კი სასტიკად ექცევა. „Precious“ საკმაოდ რთული, ემოციური და სევდიანი ფილმია, რომელიც შეგვახსენებს მოსწავლეების ცხოვრებაში მასწავლებლების როლს და კიდევ ერთხელ მიგვითითებს იმაზე, რომ აუცილებელია, მასწავლებელი მოსწავლის მეგობარი იყოს.

კლასი (The Class)

სხვა ფილმებისგან განსხვავებით, აქ მთელი სიუჟეტი ერთ სივრცეში – სკოლაში ვითარდება. ფილმი დოკუმენტური სიცხადით გვიჩვენებს მოსწავლეებისა და მასწავლებლების ურთიერთობას. იმას, როგორ შეიძლება ვებრძოლოთ პრობლემებს, მოვაგვაროთ კონფლიქტები და დავამყაროთ კარგი ურთიერთობა კოლეგებთან.

სანთლის  შუქი, გაყინული თითები, მწვანე რვეულები და ლურჯი, ბურთულიანი კალმით – „ტ“-ების, „რ“-ების, „ღ“-ების გამოწერაში გათენებული ღამეები, გამრავლების ტაბულის „გაზუთხვით“ ჩაშხამებული ზაფხულის არდადაგები, უზარმაზარი ლექსების დაზეპირებით  გამწარებული საღამოები, ნერვებმოშლილი მშობლები და ცრემლიანი მოსწავლეები. 90-იანი წლების ეს კოშმარი დღესაც გრძელდება, თუმცა შეიცვალა ერთი: „ლამპა“ ელექტროენერგიამ ჩაანაცვლა, მწვანეყდიანი რვეულები – ფერადყდიანებმა, კალმების არჩევანიც უფრო მეტია, თუმცა ყველაზე მთავარი და მნიშვნელოვანი არ შეცვლილა: რუტინა ისევ რუტინაა. არაფრისმომცემი ლექსების ზუთხვაში თუ ასო-ბგერების ლამაზად გამოწერებში ისევ იღლებიან შვილები და მშობლები; პატარა, მოუქნელი თითები ისევ თხუპნიან თეთრ ფურცლებს – რასაც უამრავი საყვედური და შენიშვნა მოჰყვება. და ბოლოს ფიქრი: „ნუთუ ეს არის სკოლა, ის ადგილი, სადაც მისვლაზე ასე ვოცნებობდი?“ და აი პირველი იმედგაცრუება, ბრაზი, შიშიც სახეზეა. რომელსაც, არც მეტი და არც ნაკლები,  ის დაწესებულება და ის ადამიანი იწვევს, სულ პირიქით რომ უნდა იყოს და რომ უნდა იდგნენ პატარას შინაგანი სიმშვიდის სადარაჯოზე. მაგრამ ეს ყველაფერი ხომ მეასეხარისხოვანია, მთავარი ისაა რომ „ბ“ ლამაზად მოიხაზოს, „ე“ „დ“-ს გადაებას, და ცხრაჯერ ხუთი რამდენია ღამითაც კი რომ გააღვიძებენ უცებ სხაპასხუპით უპასუხონ. დიახ, მთავარი ესაა  ძალიან ბევრი მშობლისთვის. და მასწავლებლების უმრავლესობაც  მათ სურვილს პატივს სცემს.

უამრავი დავალება სახლში – მშობლისთვის  იმის გარანტიაა, რომ სკოლაში ყველაფერი რიგზეა, მისი შვილი სრულყოფილად ეუფლება ცოდნას, მასწავლებელიც ყოჩაღია, ბევრ დავალებას აძლევს პატარას. შედეგად კი გადაღლილ და ვალდებულებებით დამძიმებულ მოსწავლეებს ვიღებთ, ჯერ კიდევ დაწყებით საფეხურზე.  სკოლის, სწავლის მიმართ პოზიტივი კი ნელ-ნელა ქრება, მოტივაცია ნულამდე ეცემა – რაც შემდგომში მათ მოსწრებაზე და განვითარებაზე არც ისე კარგად აისახება.

მოსწავლის წარმატებებისთვის, მისი პიროვნული განვითარებისთვის და ზოგადად კარგი აკადემიური მოსწრებისთვის უმნიშვნელოვანესია მისი მოტივაცია. რა განწყობით მიდის სკოლაში, როგორ ამზადებს დავალებებს; შინაგანად სურს გარკვეული საგნის მომზადება, აინტერესებს, თუ მხოლოდ და მხოლოდ ქულისთვის ან ვალდებულებისთვის. ვფიქრობ, რომ მასწავლებელი მაქსიმალურად უნდა ცდილობდეს, რომ მის საგანში დავალების მომზადება მოსწავლეს უხაროდეს, მოსწონდეს და სიამოვნებას ანიჭებდეს. ამიტომ დავალებების შერჩევა დიდ  ყურადღებას და ფანტაზიას მოითხოვს. განსაკუთრებით დაწყებით კლასებში, როდესაც ყალიბდება დამოკიდებულებები სკოლის და დისციპლინების მიმართ.

დავალებები უმნიშვნელოვანესი იარაღია მასწავლებლის ხელში.  მთელი რიგი  პრობლემების მოგვარება და გადაჭრა შეიძლება კარგად შერჩეული და მომზადებული დავალებებით. დავალებაში არ იგულისხმება მხოლოდ წერა-კითხვა, განსაკუთრებით დღეს, ტექნოლოგიების ეპოქაში.  კარგია, როდესაც  საშინაო დავალება განსხვავებულია იმისგან, რასაც კლასში აკეთებს მოსწავლე – საინტერესო, სახალისოა, მრავალფეროვანი, სიურპრიზებით და მოლოდინებით აღსავსეა. ასე უყვარდებათ ბავშვებს ის, რასაც სწავლობენ და აკეთებენ.  ეს აუცილებელია, თუ გვინდა, რომ ჩვენს მოსწავლეებს ჯანსაღი ნერვული სისტემა შერჩეთ; რომ სტრესი, გადაღლა, უკმაყოფილება და რუტინა სიხარულმა და ამაღლებულმა მოტივაციამ ჩაანაცვლოს.

მასწავლებელს შეუძლია რამდენიმე დისციპლინა და სოციალური საკითხებიც კი ერთ დავალებაში გააერთიანოს. მაგალითად –  თუ კლასში არის ბავშვი, რომელიც თანაკლასელებისგან განსხავევბული, ჩაკეტილია, ანუ კლასში ურთიერთობების პრობლემაა; ამავე დროს გვინდა, რომ პატარებმა სახლში წერაშიც გაივარჯიშონ, გააზრებაზეც იმუშაონ, ინფორმაციაც მიიღონ და  თან დავალება სახალისოდ შეასრულონ, ეცადეთ:

• ბავშვებს წაუკითხეთ იაპონური ანიმაციის, ანიმეს შესახებ.  აუხსნათ ანიმეს თავისებურებები და მახასიათებლები – რით განსხვავება ჩვეულებრივი ანიმაციისგან, რომ აქ ემოციების და გრძნობების გამოხატვაა მთავარი და მნიშვნელოვანი.
• მოკლედ დაგეგმეთ გაკვეთილი ამ თემაზე, შემდეგ კი სახლში საყურებლად მიეცით ფილმი: „როდესაც მარნი იყო ჩემთან“ – (რეჟისორი: HIROMASA YONEBAYASHI, გამოშვების წელი: 2014) და თან გაატანეთ წინასწარ გამზადებული „ემოციების და შთაბეჭდილების წიგნი“, რომლის ერთ-ერთ ვარიანტსაც აქ გთავაზობთ. ასეთი სამუშაო ფურცლები უამრავი შეგიძლიათ შექმნათ ბავშვის ასაკისა და ინტერესების გათვალისწინებით. (გირჩევდით რომ ააწყოთ პროგრამაში: Microsoft Office PowerPoint Presentation და შემდეგ PDF-ად აქციოთ). ჯერ ერთი, ანიმაციის ყურება ყველა ბავშვისთვის ძალიან სასურველი და სასიხარულოა, მეორეც, ფილმის ყურების შემდგომი სამუშაო ფურცლების შევსებითაც ისინი ძალიან ისიამოვნებენ. აი, ამ სახალისო დავალებით, რამდენიმე უნარ-ჩვევაზე ვმუშაობთ: გააზრება, ვიზუალურად გამოსახვა (ხატვა), პერსონაჟების გამოყოფა/დახასიათება, შედარება, წერილის წერის სტილი და სხვ. აქვე შეგიძლიათ გრამატიკული საკითხებიც ჩართოთ და მათემატიკაც კი მიაბათ. ამდაგვარადვე შეიძლება სხვა ფილმების და ანიმაციების დამუშავება, საკლასო პრობლემებზე მსჯელობა და მათი გაანალიზება, ჩაგვრის გათვითცნობიერება, განსხავებული შესაძლებლობების მქონე მოსწავლისა და სხვა ეროვნების, რელიგიის ბავშვების პატივისცემა და სხვ.  ნებისმიერ თემაზე მოიძებნება, ფილმი, ანიმაცია, მოკლე ვიდეო (რომლებითაც სავსეა https://www.youtube.com/ – short animacion), დოკუმენტური ფილმი და სხვ.
• ასევე  შეიძლება დამუშავდეს სხვადასხვა თემა: ეკოლოგია, დედამიწის  პრობლემები, ცხოველთა სამყარო, კოსმოსი და სხვ.  მსგავსი დავალებები გაზრდის მოსწავლის მოტივაციას; სწავლის მიმართ პოზიტიურ განწყობილებას ჩამოუყალიბებს მას; კიდევ უფრო გააფართოვებს მის თვალსაწიერს. თქვენ კი შესაძლებლობა მოგეცემათ, რომ მოახდინოთ რამდენიმე დისციპლინის ინტეგრირება, თქვენთვის სასურველ და საჭირო თემებზე აქცენტის გაკეთება, კლასში არსებული პრობლემების განხილვა – ისე, რომ პროცესი იყოს შემოქმედებითი, სასურველი, სასიამოვნო, სახალისო  და არა დამთრგუნველი, დამღლელი და უამრავი შიშის, ფობიის, კომპლექსის გამომწვევი.

მნიშვნელოვანია არ შევაშინოთ  ის  პატარა არსებები, რომლებიც ჩვენ მოგვენდნენ, ჩვენი სჯერათ და ფიქრობენ, რომ მსოფლიოში ყველაზე საყვარელი მასწავლებელი, მხოლოდ მისი მასწავლებელია.

(ფილმის ყურების შემდეგ…)

ფილმის დასაწყისში რა იყო ანას პრობლემა? რა აწუხებდა მას?

——————————————————————————————————————————

——————————————————————————————————————————–

——————————————————————————————————————————–

რა ჟანრისაა, შენი აზრით, ფილმი? რატომ ფიქრობ ასე?

——————————————————————————————————————————————————————

——————————————————————————————————————————————————————

—————————————————————————————————————————————————————-

ანას რომ იცნობდე (შენი კლასელი რომ იყოს), როგორ დაეხმარებოდი? რა ემოცია გამოიწვია შენში ფილმმა? როგორ გრძნობდი თავს ფილმის ყურების დასრულებისას?

—————————————————————————————————————————————————————-

—————————————————————————————————————————————————————

დახატე                                                                                                                                                                              დაწერე 

——————————————————————————

—————————————————————————–

—————————————————————————–

—————————————————————————–

—————————————————————————-

—————————————————————————-

რამ გამოიწვია შენში გაოცება? ელოდი ასეთ დასასრულს? თუ ელოდი, რომელმა მომენტმა მიგახვედრა?

—————————————————————————————————————————————————————

—————————————————————————————————————————————————————

მისწერე წერილი ანას ან მარნის

————————————————————————————————————————————————————————–

————————————————————————————————————————————————————————

დახატე ნახატი, რომელსაც ანას ან მარნის გაუგზავნიდი                                         შეცვლიდი თუ არა დასასრულს? როგორ დაასრულებდი? 

———————————————————————————

———————————————————————————

———————————————————————————

———————————————————————————

———————————————————————————

——————————————————————————-

შენ რომ ანიმეს ქმნიდე, როგორი სიუჟეტი (შინაარსი) ექნებოდა მას? ვინ იქნებოდნენ პერსონაჟები? რა პრობლემები ექნებოდათ მათ?

 პერსონაჟი                                                                                                                                                                            ტექსტი 

                                                                                                                                                ———————————————————————————

ინდივიდუალური განვითარების გეგმა (An individual development plan (IDP)) საერთაშორისო გამოცდილების ერთგვარი მონაპოვარია. იგი შეიძლება იყოს: 1. მოსამზადებელი თუ შემდგომი პერიოდების უკუკავშირით დამსაქმებლისა და დასაქმებულის ურთიერთობის ხელშემწყობი ინსტრუმენტი[1]; 2. პიროვნული ზრდისთვის დადგენილი ინდივიდუალური განვითარების გზამკვლევი,  რომელიც განსაზღვრავს, რა მიზნები და  მოლოდინები შეიძლება გვქონდეს შემდგომი სამუშაო პერიოდისთვის ჩვენი საურთიერთო, სწავლების, კვლევითი, პროფესიონალური თუ კარიერული ზრდის კომპეტენციების განვითარების მიზნით[2]; 3. ინდივიდუალური განვითარების, სხვანაირად: ინდივიდუალური განათლების[3] გეგმა იქმნება მოსწავლეთა სწავლების ხელშესაწყობად იმ ადამიანების (მშობლების, მასწავლებლების…) თანხმობითა და მხარდაჭერით, ვინც ჩართულია ბავშვის ან ახალგაზრდის აღზრდისა და განვითარების პროცესში[4].  ამ მიზნით იგი შეუზღუდავია იმ კონტექსტებისა (ადგილი – სახლი, სკოლა, სოციუმი…) და საჭიროებების გათვალისწინებით, რომლებიც მოზარდის განვითარებისთვის უმნიშვნელოვანეს ფუნქციას ასრულებს. საქართველოში მოსწავლეთა ინდივიდუალური განვითარების მიზნით   რამდენადმე განსხვავებული გეგმა გამოიყენება.

ისგ – ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის აბრევიატურა და ინდივიდუალური განვითარების გეგმის სახესხვაობაა.  რამდენიმე წელია, რაც იგი ქართულ საგანმანათლებლო სივრცეში ახალ ტერმინად მკვიდრდება. ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა მოსწავლის საგანმანათლებლო საჭიროებებზე მორგებული დოკუმენტია, რომელშიც იწერება მოსწავლის ინდივიდუალური სასწავლო მიზნები და ამ მიზნების განხორციელების გზები. ისგ დგება სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეებისთვის და ეფუძნება ეროვნულ სასწავლო გეგმას მისი მოთხოვნების მაქსიმალური გათვალისწინებით.

მოსწავლის სწავლების პროცესში სირთულეების  გამოვლენისა და მათი განსაზღვრის შემდეგ დამრიგებელი, ბავშვის მშობელთან შეთანხმებით, მიმართავს სკოლის ადმინისტრაციას. ამის შემდეგ იგეგმება შეხვედრა, რომელსაც ესწრება სკოლის ადმინისტრაცია,  ბავშვის ყველა მასწავლებელი, ბავშვი (თუ ეს შესაძლებელია) და მისი მშობელი. ასეთ შეხვედრებზე არ უნდა იყოს სტრესული გარემო. მნიშვნელოვანია, ბავშვს და მის მშობელს განემარტოს შეხვედრის პოზიტიური მიზანი. თუკი აღმოჩნდება, რომ მოსწავლე, მასწავლებლების მიერ სხვადასხვა სტრატეგიების და მიდგომების მიუხედავად, ვერ სძლევს ეროვნულ სასწავლო გეგმას, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მულტიდისციპლინური გუნდის შეფასებისა და რეკომენდაციების გათვალისწინებით სკოლის გუნდი წერს ინდივიდუალურ სასწავლო გეგმას.

ინდივიდუალური სასწავლო გეგმაში დეტალურად უნდა განისაზღვროს:

• სასწავლო შედეგები, სწავლების სტრატეგიები და სასწავლო (როგორც საკლასო, ისე საშინაო) აქტივობები შერჩეულ საგანში/საგნებში;
• დრო, რომელსაც მასწავლებელი დაუთმობს ინდივიდუალური სასწავლო გეგმით განსაზღვრული სასწავლო შედეგების მიღწევას თითოეულ საგანში;
• მოსწავლისათვის საჭირო დამატებითი ჯგუფური/ ინდივიდუალური მეცადინეობები, მეცადინეობების  გრაფიკი, ადგილი და ხანგრძლივობა;
• დამატებით ჯგუფურ/ინდივიდუალურ მეცადინეობებზე პასუხისმგებელი პირი: მასწავლებელი, სპეციალური მასწავლებელი, ასევე მეცადინეობა შესაძლებელია განხორციელდეს ფსიქოლოგის ჩართულობით  და სხვა;  სსსმ მოსწავლისათვის დამატებითი დამხმარე პერსონალის (სანიტარი, ძიძა და სხვა) საჭიროება;  
• სასწავლო პროცესში გამოსაყენებელი მასალა (სახელმძღვანელოები და მოსწავლისათვის საჭირო დამატებითი საგანმანათლებლო მასალა) და მასალის უზრუნველყოფაზე პასუხისმგებელი პირი (რომელიც შეიძლება იყოს მშობელიც);
• მოსწავლისათვის საჭირო დამატებითი ტექნიკური რესურსი.

ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა უნდა ითვალისწინებდეს ინფორმაციას ბავშვის ინტერესების, ძლიერი და სუსტი მხარეების შესახებ აკადემიური, შემეცნებითი, სოციალური, ქცევითი, ემოციური, მოტორული და სხვა სფეროების მიხედვით.

ისგ-ში მაქსიმალურად უნდა იყოს წარმოდგენილი სსსმ მოსწავლის სწავლის ყველა საგანმანათლებლო საჭიროება და მისი დაკმაყოფილების გზები, მოსწავლის ინტერესები და ინდივიდუალური შესაძლებლობები, აგრეთვე ყველა დამატებითი აქტივობა, რომელიც საჭიროა გეგმით გათვალისწინებული მიზნების მისაღწევად.  ისგ იქმნება სასწავლო წლის დაწყებამდე არაუგვიანეს ერთი კვირისა ან მოსწავლის სპეციალური საჭიროების გამოვლენიდან ერთი თვის ვადაში.

ეროვნული სასწავლო გეგმა ბავშვის საჭიროებებს უნდა მოერგოს: გეგმის გადაწყობის – აკომოდაციის, ცვლილების/გამარტივების – მოდიფიკაციის და ალტერნატიული მიზნების შეტანის გზით.

გადაწყობა (აკომოდაცია) გულისხმობს  სასწავლო გარემოს, პირობების შეცვლას სასწავლო მიზნებში ცვლილებების შეტანის გარეშე. მაგალითად, მედველობის დეფიციტის მქონე პირისთვის ტექსტის შრიფტის ზომის გაზრდა, სამუშაო დროის დამატება, წერითი გამოცდის ზეპირი ფორმით გამოკითხვა და სხვა. აკომოდაცია არ გულისხმობს მასალის შინაარსის და სირთულის დონის ცვლილებას.

სასწავლო გეგმის მოდიფიკაცია გულისხმობს ეროვნილის სასწავლო გეგმით განსაზღვრული მისაღწევი შედეგების რაოდენობრივ ან თვისებრივ ცვლილებას, რაც მოითხოვს სასწავლო მიზნების შემცირებას, გაზრდას, გამარტივებას ან გართულებას.

ალტერნატიული მიზნის ფორმულირება – ალტერნატიული მიზანი არ არის განსაზღვრული ეროვნული სასწავლო გეგმით. მისი საჭიროების შემუშავება დგება, როდესაც მოსწავლეს არ შეუძლია ეროვნული სასწავლო გეგმით დადგენილი მინიმალური ბარიერის გადალახვა ან შეიძლება იყოს პარალელური გეგმის სახით. (აღნიშნული მიზნები მიმართულია, ძირითადად, დამოუკიდებელი ცხოვრებისათვის საჭირო უნარების განვითარებაზე).

შემუშავებული მიზნები ეფუძნება SMART (გონივრულ) მოდელს და ისინი უნდა იყოს:

• (S –) სპეციფიკური – მარტივად დაწერილი, კონკრეტული; მოსწავლის მოსალოდნელი ქცევა და შესრულების კრიტერიუმები კი – ნათელი;
• (M –) მოსწავლის მიღწევების მზომი, მონიტორინგის საშუალების მომცემი;
• (A –) აწონილ-დაწონილი, შესაბამისი მოსწავლის საგანმანათლებლი საჭიროებისადმი;
• (R –) რეალისტური, მისაღწევი, მოსწავლის შესაძლებლობების გათვალისწინებით;
• (T –) ტაბელური, თანადროული, დროის კონკრეტულ მონაკვეთში განსახორციელებელი.

მიზნების შემუშავება ხდება მოსწავლის ძლიერი და სუსტი მხარეების, მიმდინარე, აქტუალური ცოდნის დონის, მასწავლებლის და მშობლის პრიორიტეტების გათვალისწინებით.

თითოეული სსსმ მოსწავლისათვის სკოლამ უნდა განსაზღვროს ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის შესამუშავებლად სამუშაო ჯგუფი (შემდგომში – ისგ ჯგუფი), რომელიც უზრუნველყოფს სსსმ მოსწავლისათვის ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის შემუშავებას და ხელს შეუწყობს მის განხორციელებას. ისგ-ს ჯგუფი ვალდებულია მონაწილეობა მიიღოს ისგ-ს შიდა მონიტორინგში და მასალა წარუდგინოს სკოლის დირექტორს.

ისგ ჯგუფში უნდა გაერთიანდნენ ის პედაგოგები, რომლებიც უშუალოდ ასწავლიან მოსწავლეს, აგრეთვე  მშობელი/მშობლები, სკოლის ადმინისტრაციის წევრი/წევრები, ფსიქოლოგი, მეტყველების თერაპევტი ან სპეციალური მასწავლებელი.

ისგ ჯგუფს უნდა ჰყავდეს კოორდინატორი, რომელიც  წარმართავს ჯგუფის წევრების მუშაობას და პასუხისმგებელია ჯგუფის საქმიანობაზე; სასურველია, ჯგუფს ხელმძღვანელობა გაუწიოს დამრიგებელმა ან სპეციალურმა მასწავლებელმა.

ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის შედგენის შემდეგ უნდა ჩატარდეს ისგ ჯგუფის წევრების მინიმუმ ერთი მიმდინარე და ყოველი სემესტრის ბოლოს ერთი შემაჯამებელი შეხვედრა.  შეხვედრებზე განიხილება გეგმის შესრულების მიმდინარეობა და გეგმაში შესატანი ცვლილებები (თუკი ამის საჭიროება არსებობს). გეგმის განხორციელების მონიტორინგის შედეგად გეგმა ექვემდებარება პერიოდულ ცვლილებებს. ინდივიდუალური გეგმით წარმართული სასწავლო პროცესის ეფექტურობის შეფასების მიზნით, საჭიროა პერიოდული (4-6 კვირაში ერთხელ) მონიტორინგი, რაც გულისხმობს ისგ ჯგუფის შეკრებას, პროცესის განხილვას და მიზნების გადახედვას. ისგ ჯგუფის შეხვედრებზე იწარმოება სხდომის ოქმები. ყველა სხდომის ოქმი ინახება მოსწავლის პირად საქმეში.

 ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა შედგენისთანავე დასამტკიცებლად წარედგინება პედაგოგიურ საბჭოს. ისგ ჯგუფმა სასწავლო წლის ბოლოს სკოლის ადმინისტრაციას უნდა მიაწოდოს სსსმ მოსწავლის პირად საქმეში შესატანად მოსწავლის შესახებ წარმოებული სრული დოკუმენტაცია (ინდივიდუალური სასწავლო გეგმა, სამედიცინო დაწესებულების მიერ გაცემული ცნობები და სხვ.). ყოველი სასწავლო წლის ბოლოს სსსმ მოსწავლის თითოეული საგნის მასწავლებელმა ისგ ჯგუფის კოორდინატორისათვის გადასაცემად უნდა მოამზადოს სსსმ მოსწავლის მიღწევის ანგარიში, რომელიც წარედგინება პედაგოგიურ საბჭოს და მშობელს[5].

როგორ დავწეროთ ისგ?

უპირველეს ყოვლისა, უნდა გვახსოვდეს, რომ ისგ ჩვენი მოსწავლის ინდივიდუალური განვითარების სერიოზული ინსტრუმენტია. ამიტომ მისი შექმნის გადადება ან უგულებელყოფა არ ეგების.   ქართული ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ნიმუშების ნახვა შესაძლებელია აქ: https://ncp.ge/ge/inclusive-education/general-part/individualuri-sastsavlo-gegmis-nimushebi თუმცა ცალკეული საგნებისთვის აქ მოტანილი ინფორმაცია, რა თქმა უნდა, საკმარისი არ არის.  მნიშვნელოვანია, ინდივიდუალური განვითარების გეგმაში დეტალურად იყოს გაწერილი ყველა აქტივობა თუ მულტისენსორული სტრატეგია, რომელიც მოსწავლის სწავლას წაახალისებს, შეუქმნის სწავლის განწყობას, აუმაღლებს მოტივაციას და განაწყობს სწავლისთვის. რესურსებად გამოვიყენოთ ფერადი ცარცი, მარკერები, იმგვარი საგნები, რომლებთან შეხვედრა და შეხება  გაახალისებთ და სტიმულს მისცემთ. სხვა ყველაფერი, მართალია, ფორმალობაა, თუმცა მისი არსებობა გარკვეულ შიშებსა თუ დაძაბულობას მაინც უკავშირდება და ამიტომაც საჭიროდ ჩავთვალეთ მისთვისაც დრო გამოგვენახა. ვინძლო, მავანს გამოადგეს და მასწავლებლობის ურთულესი ხვედრი იოტისოდენად მაინც შეუმსუბუქოს.

სასურველია, საგნობრივ ინდივიდუალურ სასწავლო გეგმას დაერთოს თავფურცელი, რომელზეც დატანილი იქნება ინფორმაცია სკოლის, კლასისა და საგნის შესახებ, ასევე მოსწავლის, საგნისა და სპეცპედაგოგის, ასევე კლასის დამრიგებლის სახელები, გვარები და სასწავლო წელი. მომდევნო გვერდებზე კი აიტვირთოს შემდეგი ტიპის ინფორმაცია:

სახელმძღვანელო –  X XX-ის  ,, ქართული ენა და ლიტერატურა“,  Vკლასი.

Y-ის პრობლემა: სმენის მე-4 ხარისხის დაქვეითება, სმენაჩლუნგობა (თუმცა სარგებლობს კოხლეარული იმპლანტით), მეტყველების შეფერხება,  სწავლაში მნიშვნელოვნად ჩამორჩენა. მშობლის გადაწყვეტილებით, Y არ ფლობს ჟესტურ ენას. მეტყველების პრობლემების გამო იგი ხშირად მიმართავს სხეულის ენასა და საკუთარი აზრების ნახატებით გადმოცემის მეთოდს. Y  ფლობს მშობლიური ენის ლექსიკის უმწირეს მარაგს. არ სარგებლობს ლოგოპედის დახმარებით. ამდენად, მნიშვნელოვნად გვესახება, ქართულის გაკვეთილებზე Y-მა ისარგებლოს ამავე საგნის დაწყებითი საფეხურის მოდიფიცირებული სტანდარტით.

https://ncp.ge/files/ESG/2016-2021/58%20muxli%20-%20qartuli%20ena%20da%20literatura%20-%20standarti.pdf

მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

(I). 1 სათანადო სამეტყველო ქცევის გამოვლენა მისალმებისადა დამშვიდობების  საკომუნიკაციო სიტუაციაში.

(I). 2 სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ადაპტირებული ტექსტების მოსმენა, შეძლებისადგვარად გაგება-გააზრება და ნახატებით გადმოცემა.

(I).3 პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა ტექსტის თემის, მასში განხილული საკითხების მიმართ; მხატვრული ნაწარმოების პერსონაჟ(ებ)ის, მისი/მათი ქცევის შეფასება და საკუთარი თვალსაზრისის ემოციით ან ნახატებით გადმოცემა.

(I). 4  ნაცნობი ლექსიკის სათანადოდ გამოყენება; მართლმეტყველებისა და სამეტყველო ეტიკეტის საბაზისო ნორმების დაცვა.

(I).5 ზეპირმეტყველების ნაცნობი სტრატეგიების გამოყენება მიზნის შესაბამისად.

2. 2. მიმართულება: კითხვა

შედეგების ინდექსი: მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

(I).6 დამარცვლით კითხვა.

(I).7 სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების ადაპტირებული ვერსიების  წაკითხვა და გაგება- გააზრება; ტექსტში ვერბალური და არავერბალური ფორმით მოწოდებული ინფორმაციის (მაგ., ილუსტრაციისა და ტექსტის) ურთიერთდაკავშირება.

(I).8 მცირე ზომის მხატვრული ტექსტების ინტერპრეტირება არავერბალური გზით; ვერბალური ინფორმაციის ვიზუალურად გარდაქმნა და/ან პირიქით.

(I).9. წაკითხული ტექსტის მიმართ პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა;

3. მიმართულება: წერა

შედეგების ინდექსი: მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

ქართ.დაწყ.(I).13 სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის მცირე ზომის მარტივ ტექსტებში გამოტოვებული სიტყვების ჩასმა. ორ ან სამსიტყვიანი წინადადებების შექმნა.

ქართ.დაწყ.(I).14 კალიგრაფიისა და მართლწერის საბაზისო ნორმების დაცვა.

მიმართულება: ზეპირმეტყველება

გრძელვადიანი მიზანი (წლიური)

ქართ. V. 1. მოსწავლეს აქვს ასაკის შესაფერისი სირთულის ადაპტირებული ტექსტების მოსმენის უნარი, თუკი იგი დასურათებულია.  (მოდიფიცირებულია)

მოკლევადიანი მიზნები

1. „კარგის“ და „ცუდის“ პრიმიტივებზე დაყრდნობით გამოხატავს საკუთარ ემოციურ დამოკიდებულებას მოსმენილ ტექსტებში გადმოცემული ფაქტების მიმართ

მიანიშნებს ნაწარმოების პერსონაჟის  დადებით  და უარყოფით თვისებებზე.

მიმართულება: კითხვა

გრძელვადიანი მიზანი (წლიური)

ქართ. V. 11. მოსწავლეს შეუძლია ადაპტირებული ტექსტის ვერბალური და არავერბალური ნაწილების ერთმანეთთან დაკავშირება

( მოდიფიცირებულია)

მოკლევადიანი მიზნები

1. ქმნის წაკითხული ან მოსმენილი ტექსტის ილუსტრაციას/ილუსტრაციებს
2. დამარცვლით წაკითხული წინადადებიდან გამოყოფს საგნის სახელებს და პლასტელინით ან თიხით ამზადებს მათ.
3. დამარცვლით კითხულობს ტექსტს, აკვირდება მასზე დართულ ილუსტრაციებს და მიანიშნებს, რა არის მასზე გამოხატული
4. აკვირდება და აფასებს თანატოლის მიერ შექმნილ ილუსტრაციას იმ თვალსაზრისით, რომ შეადაროს საკუთარ ილუსტრაციას.

მიმართულება:   წერა

გრძელვადიანი მიზანი (წლიური)

ქართ. V. 13.  მოსწავლეს შეუძლია მცირე ზომის ტექსტების (2-3 სიტყვიანი) შექმნა   (მოდიფიცირებულია)

მოკლევადიანი მიზნები

1. 1. თხრობითი წინადადების ბოლოს სვამს წერტილს.
2. იცავს სიტყვებს შორის მანძილს.
3. ქმნის მარტივ (ორ-სამსიტყვიან) წინადადებას

აღნიშნული სტრატეგიების, აქტივობების, მეთოდების, რესურსების სია, რა თქმა უნდა, მასწავლებელმა საჭიროებისამებრ უნდა ცვალოს. თუმცა მთავარია, ინდივიდუალური საგნობრივი სასწავლო გეგმის სრულყოფისათვის ყველა ამ მინიშნების შემდეგ მოხდეს შესასწავლ თემებთან ინტეგრაცია და თემატურ გეგმაში შეივსოს აქტივობების, მეთოდების, ესგ-ს ველები, თარიღების მითითებით.

გეგმას ემატება შეფასების მონიტორინგის ფურცელიც მოკლე და გრძელვადიანი მიზნების შესაფასებლად.

საერთაშორისო სტანდარტის თანახმად, მოსწავლეები, რომლებიც სარგებლობენ ინდივიდუალური განმავითარებელი გეგმით, თავადაც ავსებენ თვითშეფასების კითხვარებსაც განსაკუთრებით იმ საგნებში, რომლებსაც ისინი ინდ გეგმის მიხედვით სწავლობენ. გეგმა მაშინვე გადაიხედება, რა დროსაც მოსწავლის მხარდაჭერის საჭიროება და სწავლების მიზნები შეიცვლება. სწავლება კი მიმდინარეობს სხვადასხვა ფუნქციონალური მიმართულებით, როგორიცაა: მოტორული, ენობრივ-საკომუნიკაციო, სოციალური, კოგნიტური და ყოველდღიური აქტივობისთვის საჭირო უნარების განვითარება. გარდა ამისა, დიდი ყურადღება ექცევა საარდადეგებო ამოცანებს. სსსმ მოსწავლეთა წრთვნა-განვითარების პროცესში არდადეგების პერიოდშიც კი გარკვეული ინსტიტუტები ერთვება იმისათვის, რომ მოხდეს სტიმულაცია, მიზნებთან მიახლოება და მხარდაჭერის სერვისების სასარგებლოდ გამოყენება. თუმცა უცხოელ კოლეგებს არც საკუთარ განვითარებაზე ზრუნვა ავიწყდებათ და აქტიურად ადგენენ ინდივიდუალური განვითარების სამოქმედო გეგმებსაც.

როგორ შევადგინოთ იგგ?

ინდივიდუალური განვითარების გეგმა[6] (IDP)  არის დოკუმენტი, რომელიც განსაზღვრავს, ჩვენს სამოქმედო მიზნებსა და ხედვებს მომავალი წლისთვის.  მისი შექმნის უმოკლეს გზას სამი ძირითადი ბიჯით გავდივართ:

ქვემოთ წარმოდგენილია დამტებითი ინფორმაცია თითოეული ამ ნაბიჯის შესახებ.

1. მიზნების განსაზღვრა – მიზნები ძირითადად განისაზღვრება იმით, რისი დასრულებაც გვსურს ჩვენი მისწარფებების სრულყოფისათვის. ისინი შეიძლება მივაახლოოთ ჩვენს კვლევებს, პროფესიული განვითარების საჭიროებას და კარიერულ გეგმებს. ზოგი კატეგორია ენათესავება პროფესიულ განვითარებას და კარიერულ დაგეგმვას. მათ შორისაა: ა. ინტერესების, ღირებულებების და უნარების განსაზღვრა. თვითგანათლება გაგვიიოლებს შემდგომი მიზნების პოვნას, რაც დაგვეხმარება, გავხდეთ უფრო წარმატებული ჩვენს კვლევებსა და არჩეულ პროფესიაში. ბ. კვლევითი არჩევანი – განვსაზღვროთ არჩევანი და დავუკავშიროთ იგი ჩვენთვის საჭირო უნარებს. გ. განვივითაროთ უნარები, რომლებიც საჭიროა კარიერული თვისებების გამომუშავებისთვის. მაგ., გავიაროთ კურსები და შევიძინოთ გამოცდილება. დ. დაუკავშირდით თქვენი სასურველ მიმართულების ადამიანებს და განსაზღვრეთ ორგანიზაციები, რომელთათვისაც მუშაობას ისურვებდით. ე. მოემზადეთ სამსხურის მოსაძებნად:  განაცხადეთ, დაწერეთ სამოტივაციო წერილი,  გაიარეთ გასაუბრება, მოილაპარაკეთ.
2. მიზნების დაკავშირება ხედვასთან – შექმენით ამ წელს მისაღწევი მიზნების ჩამონათვალი. შეუსაბამეთ თქვენი მიზნები SMART (გონივრულ) მოდელს.

2. შექმენით განრიგი (ტაიმლაინი) – თითოეული აქტივობა გავწეროთ ვადის მიხედვით. ჩვენი მიზნების და აქტივობების დადამოწმებისას სწორედ განრიგი გვიჩვენებს, რამდენად ახლოს ან შორს ვართ ჩვენ მიერ დასახულ მიზანთან.

    შეჯამება

კარგი და  სასრგებლო იქნება, თუ იგგ-ს შექმნას ჩვენს მოსწავლეებსაც ვასწავლით, მით უფრო მათ, ვისაც ამჟამად ისგ სჭირდებათ. ოღონდ გვახსოვდეს:

1. ისგ მათი ბედის ფურცელია იმისათვის, რომ იგგ ცხოვრებაში წარმატებულად გამოიყენონ;
2. ჩვენი გვარები ამ ფურცელს სამუდამოდ აწერია.

[1] https://www.opm.gov/WIKI/training/Individual-Development-Plans.ashx

[2] https://gradschool.fsu.edu/professional-development/individual-development-plan-idp

[3] ამგვარად მხოლოდ შვედეთის განათლების ეროვნული სააგენტო https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:662097/FULLTEXT01.pdf

[4] https://www.torfaen.gov.uk/en/EducationLearning/Specialeducationalneeds(SEN)/Exciting-Changes/Individual-Development-Plans.aspx

[5] https://ncp.ge/ge/curriculum/general-part/general-part/chapter-v-inclusive-education

განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის 2012 წლის 11 ოქტომბრის ბრძანება №224/ნ – ვებგვერდი, 12.10.2012წ.

განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის 2015 წლის 7 სექტემბრის ბრძანება №118/ნ – ვებგვერდი, 08.09.2015წ.

[6] https://www.mcgill.ca/caps/files/caps/caps_idp.pdf

რამდენიმე თვის წინ სკოლების მიერ გახარჯული თანხების გასული წლის მონაცემებს ვკითხულობდი. ყველაზე თვალშისაცემი ისაა, რომ სკოლის ადმინისტრაციებს უჭირთ თანხების სწორად განაწილება. სწორ განაწილებაში ვგულისხმობ მათ საჭიროებებზე მორგებული რესურსების შეძენას. ძირითადი თანხები, ყველგან, როგორც დიდ ქალაქებში, ასევე სოფლებსა და დაბებში ხელფასებზე, ელექტროენერგიასა და გათბობაზე იხარჯება. მონაცემების შედარებისას, ცოტა ლირიკულად რომ ვთქვა, ისეთი გრძნობა გეუფლება, თითქოს ყველა ეს სკოლა უბრალოდ გადარჩენისთვის იბრძვის.

კურუკულუმის განვითარებაზე, წიგნადი ფონდის შეძენაზე, სპორტული ინვენტარის შეძენაზე, მასწავლებლების გადამზადებაზე, სასკოლო ლაბორატორიის შეძენაზე დახარჯული თანხები თითქმის უკლებლივ ყველგან ნულს უტოლდება.

არ მინდა, დავასახელო კონკრეტული სკოლები, ამიტომ თავს ავარიდებ ქალაქის მითითებას. თუმცა დასავლეთ საქართველოს ერთ-ერთ დიდ ქალაქში სკოლის მიერ მიღებული ვაუჩერული დაფინანსება თითქმის ოთხმოცდაათი ათას ლარს შეადგენს, სკოლაში ცხრამეტი მასწავლებელია და ამ სკოლას მთელი წლის მანძილზე ზემოთ ჩამოთვლილი სასკოლო სიკეთეებიდან არაფერში აქვს თანხა დახარჯული, არცერთი ტიპის მომსახურებასა თუ მატერიალურ რესურსში. დარწმუნებული ვარ, ეს თანხა არც ხელფასებად გაცემულა. ის უბრალოდ გაუხარჯავი დარჩა. ასეთი ძალიან ბევრი მაგალითის მოყვანა შეიძლება. თვალსაჩინოებისათვის ეს ერთიც კმარა, რომელიც შემთხვევითობის პრინციპით ამოვრჩიე.

ჩვენ წლებია, ვსაუბრობთ მასწავლებლების გადამზადებაზე, მათ დაბალპროფესიონალიზმსა და მოსწავლეთა ცუდ შედეგებზე, სახელმძღვანელოების გრიფირებაზე და ა.შ. თუმცა ყველაზე ნაკლებად ჩანს სკოლების ადმინისტრაციების – დირექტორთა პრობლემურობის საკითხი. მე ხშირად მსმენია რაიონებში სოფლის თუ პატარა ქალაქების სკოლების დირექტორებისგან, რომ მათ მიერ თანხებთან დაკავშირებულ ქმედებებს გარკვეული უხერხულობა, შიში ახლავს, რომ გახარჯული თანხები არასწორად, არამიზანმიმართულად შეიძლება ჩაუთვალონ.

შესაბამისად, მათი ძალიან დიდი ნაწილი ამჯობინებს, რომ საერთოდ გაუხარჯავი თანხა უკან დააბრუნოს. ასეთი სიტუაციაა განსაკუთრებით ეთნიკური უმცირესობებით დასახლებულ რეგიონებში. შექმნილ სიტუაციაში უკეთესი იქნება, თუ სკოლის ადმინისტრაციებს შესაბამისი რესურსცენტრები დაეხმარებიან თანხების მიზნობრივ ხარჯვაში.

ამას ახლავს ერთი დადებითი მხარე. მართვის მხრივ დეცენტრალიზაციასთან ერთად, რეგიონებისა და რაიონების დონეზე საჭიროებების შინაარსობრივად და პროფილურად, ფუნქციონალურად  განსაზღვრა მოხდება, რაც შეიძლება რესურსცენტრებს დაევალოს.

ახლა ჩვენ გვაქვს სკოლები, რომელთაც ისედაც ძალიან მცირე თანხები აქვთ იმისათვის, რომ ნორმალური სასწავლო გარემო შექმნან და ამ შემთხვევაშიც ისინი ამ ისედაც მიზერულ დაფინანსებებს ვერ იყენებენ. სწორი დაგეგმვის შემთხვევაში შეუძლებელია ზუგდიდის, ცაგერის, ონის, ქობულეთის სკოლებს დარჩეთ გაუხარჯავი თანხები – ეს შეუძლებელია! იმიტომ, რომ (პირობითად) ამ ქალაქების სკოლებს ბევრი რამ აკლიათ – ლაბორატორიები, კარგი ბიბლიოთეკები, პროექტორები, კომპიუტერები, ინკლუზიური გარემოს სხვადასხვა საჭიროებები… ამ დროს კი მათ რჩებათ თანხები, თითქმის ყველაფერი კარგად იყოს.

რეგიონებში მასწავლებელებსა და სკოლის ადმინისტრაციაზე უფრო ხშირად მოსწავლეებს ვუსვამ კითხვას მათი საჭიროებების, სასწავლო გარემოსთვის აუცილებელ სიკეთეების შესახებ, რომლითაც ისინი ვერ სარგებლობენ. ყოველთვის მართლდება ჩემი აზრი, რომ ამ ქვეყანაში სკოლების საჭიროებები ადგილობრივ დონეზე ყველაზე უკეთ არც სამინისტრომ იცის, არც რესურსცენტრმა, არც დირექციამ, არც მასწავლებლებმა, მხოლოდ მოსწავლეებმა იციან. იქნებ ერთხელ მათთვისაც გვეკითხა რამე, ვიდრე თანხებს უკან დავაბრუნებთ, ვიდრე ფინანსური პოლიციის შეგვეშინდება, ვიდრე ორ ახალ წიგნსაც არ შევმატებთ სკოლის ბიბლიოთეკას ყოველწლიურად. იქნებ გვეკითხა.

ინტერაქტიული მეთოდების ეფექტურობა სიახლეს აღარ წარმოადგენს. სამოქალაქო განათლებაში  ეს  ყოველდღიური პრაქტიკაა.  შედეგისკენ მიმავალი ახალი გამოცდილება კოლეგებისთვის გაზიარებული რესურსია. ეს წერილიც ერთ ასეთ გამოცდილებას ეხება.

საქართველოს ათი რეგიონის სკოლების ნაწილი  მეტად საინტერესო საერთაშორისო პროექტში – „მეტი შეგვიძლია! – ბავშვებისა და ახალგაზრდების სამოქალაქო მონაწილეობის გაძლიერების ხელშეწყობა აღმოსავლეთ ევროპაში“ – მონაწილეობს.  სამოქალაქო ცნობიერების ამაღლებაზე ორიენტირებული პროექტი  დასაწყისშივე აჩენდა კარგ მოლოდინებს. გერმანულ რეალობაში დაბადებული იდეა ეს უკვე ორ ათეულ წელზე მეტია ,,დამოგზაურობს“ აღმოსავლეთ ევროპასა და პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში. „U18”-ის მოდელი  მომავალ ამომრჩევლებს – 18 წლამდე ახალგაზრდებს სამოქალაქო პროცესებში, კერძოდ კი არჩევნებში ჩართვისათვის საჭირო ცოდნასა და უნარებს უვითარებს.

მასწავლებლებისთვის, რომლებიც გრიფმინიჭებული სახელმძღვანელოთი არ შემოისაზღვრებიან და სწავლების ახალ მიდგომებს ეძებენ, ეს საინტერესო გამოწვევა აღმოჩნდა. მათ თავიანთი ქვეპროექტების დაგეგმვა  აგვისტოს ბოლოსვე დაიწყეს. იმიტირებული ახალგაზრდული არჩევნები  (მოიხსენებენ როგორც პროექტს) თავისი არსით სრულ თანხვედრაშია ეროვნული სასწავლო გეგმის სამოქალაქო განათლების საგნობრივ სტანდარტთან.

მოქ.IX.10.  მოსწავლეს შეუძლია  გააანალიზოს  საქართველოს  სახელმწიფო  მმართველობის სისტემა.

• ის თანაკლასელების ჯგუფთან ერთად მოიძიებს ინფორმაციას რომელიმე არჩევითი თანამდებობის ან ორგანოს (მაგ.: სკოლის დირექტორი, დეპუტატი, მერი ან სხვა) შესახებ და სიმულაციურ არჩევნებში მისთვის განკუთვნილ როლს ასრულებს (მაგ: ამომრჩეველი, კანდიდატი, მხარდამჭერი, დამკვირვებელი, ჟურნალისტი, სამართალდამცველი ან სხვა); ერთმანეთს ადარებს ნავარაუდევ და მიღებულ შედეგებს, რის საფუძველზეც თანაკლასელებთან ერთად აფასებს თითოეული მონაწილის როლს/ფუნქციას;

მოქ.X.11.  მოსწავლეს შეუძლია  გააანალიზოს მოქალაქეების როლი ქვეყნის დემოკრატიაში.

• ის ირჩევს მნიშვნელოვან მოვლენას საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ცხოვრებიდან და თანაკლასელების ჯგუფთან ერთად განიხილავს ამ მოვლენაში ადამიანთა მონაწილეობის მოტივაციას, შესაძლებლობებსა და ხარისხს; შესაბამისი სამართლებრივი დოკუმენტების ანალიზის საფუძველზე წერს რეკომენდაციებს საზოგადოებრივი თანამონაწილეობის წასახალისებლად.

ზგემ-ში იგივე შინაარსი უფრო განზოგადებულად არის ფორმირებული. ამონარიდები იმის დასტურად მოვიყვანეთ, რომ ეს გამოცდილება ერგება როგორც სასწავლო პროექტის, ისე სოციალური პროექტის ჩარჩოებსაც.

აქტივობები იწყება და მთავრდება, მაგრამ იქმნება ახალი გამოცდილება, რომლის გაზიარებაც, კოლეგებს სასწავლო და სააღმზრდელო შედეგების მიღწევაში გამოადგებათ.

ყველა სკოლამ თავისი  გზა აირჩია ახალგაზრდული იმიტირებული არჩევნებისათვის. საერთო ის გახლდათ, რომ აქტივობები პირობითად სამ ეტაპზე განაწილდა: არჩევნებისთვის სამზადისი, არჩევნები და არჩევნების შეჯამება-ანალიზი.

სამზადისი მრავალფეროვანი იყო: მოქალაქის უფლება-მოვალეობების გაცნობა, ადგილობრივი თვითმმართველობის არსში გარკვევა, არჩევნების წესებისა და პროცედურების გაცნობა, ვიზიტები საარჩევნო კომისიებში, საორგანიზაციო ჯგუფების შექმნა,  მცირე კვლევები, სლოგანების კონკურსები, საარჩევნო ყუთებისა და პრომომასალის მომზადება, როლების გადანაწილება და, რაც მთავარია, საარჩევნო სუბიექტების საარჩევნო პროგრამებზე მუშაობა.

როგორც თამაშს შეეფერება, შემოთავაზებული 4 საარჩევნო სუბიექტის ( A, B, C და D) პროგრამა ადაპტირებული იყო მოსწავლეებისათვის და იმ 6 ძირითად სფეროს მოიცავდა, რომლის მიმართაც ახალგაზრდების ინტერესი გამოიხატა ( განათლება, გარემოს დაცვა, ჯანდაცვა და სოციალური დაცვა, ინფრასტრუქტურა, უმუშევრობა, ადგილობრივი თვითმმართველობის განვითარება);  მოსწავლეებმა იმსჯელეს, დაიცვეს საკუთარი პოზიციები და  „არჩევნებზე“ დასაბუთებული გადაწყვეტილებით მივიდნენ. ეს ყველაფერი ნახვად ღირდა: „კომისიის წევრები“ სერიოზულად იცავდნენ წესებსა და პროცედურებს, თუ რამ შეეშლებოდათ, „დამკვირვებლებისა“ და „მედიის“ თვალს არაფერი ეპარებოდა; სოციალურ ქსელებში პირდაპირი რეპორტაჟებიც გადაიცემოდა. ზოგიერთი საარჩევნო ყუთი  ნამდვილი (ნათხოვარი) იყო, ზოგიერთი – კონკურსისთვის შექმნილი (საკუთარი). „საარჩევნო კაბინებში“  ტყუპებიც კი არ შეუშვეს ერთად – წესი წესი იყო. „კომისიამ“  დაითვალა ბიულეტინები, ჩასათვლელი ჩათვალეს, არასწორი –  ბათილად ცნეს. შეავსეს ოქმები და მოაწერეს ხელი. პროექტის ბოლო ეტაპი  მიღებულ ცოდნასა და გამოცდილებას განამტკიცებს. არჩევნების მონაწილეები ერთმანეთს შეადარებენ ნავარაუდევ და მიღებულ შედეგებს, გაანალიზებენ ჩავლილ არჩევნებს: რომელმა აქტორმა გაართვა თავი საკუთარ ფუნქციებს და რომელმა ვერა; რა იყო ხელშემწყობი და ხელშემშლელი გარემოება;  დაასკვნიან, რას გააუმჯობესებენ მომავალში. ამ თემებზე მოამზადებენ კედლის გაზეთებს.

გვსურდა ეს გამოცდილება გაგვეზიარებინა მასწავლებლებისათვის, რომლებიც ამ პროექტში არ იყვნენ ჩართული. რადგან ესგ-ის ზემოთ მოტანილ შედეგებზე გასასვლელად ასეთი ინტერაქტიული მიდგომები, იქნება ეს საერთასორისო პროექტის ფარგლებში  თუ დამოუკიდებელი, მეტად ეფექტურია, რაც მთავარია, სახეზე იყო სწავლა ხალისით და ბოლომდე შენარჩუნებული მოტივაციით. „არჩევნები“ ერთნაირი აქტიურობით და პასუხისმგებლობით ჩატარდა აჭარის მაღალმთიანი ზონის მცირეკონტიგენტიან სკოლაშიც და დედაქალაქის მრავალრიცხოვან სკოლებშიც.

სამოქალაქო ინიციატივების ქართული ასოციაცია – „სიქა“, რომელიც ამ საერთაშორისო პროექტის პარტნიორია, საქართველოში შედეგებს აჯამებს.

ინგა პაიჭაძე, პროექტის მენეჯერი: შარშან მხოლოდ 6 რეგიონში მუშაობდა პროექტი, წელს ათი რეგიონია ჩართული. იმიტირებული არჩევნები რეალური არჩევნების ზღურბლზე იმართება. თუ გერმანიაში  კონკრეტული პარტიების  პროგრამებს განიხილავენ, ჩვენ ქართული ვარიანტი შევიმუშავეთ (ანონიმური საარჩევნო სუბიექტებით), რათა მოსწავლეები  არ დაგვეტვირთა პოლიტიკური ასოციაციებით და ფოკუსირება მომხდარიყო  საარჩევნო პროგრამებზე და არა სუბიექტურ ფაქტორებზე.  სხვადასხვა სკოლაში განსხვავებული  შედეგი მივიღეთ. მაგალითად, ზოგიერთ სკოლაში მოსწავლეებმა შეთავაზებულ პროგრამებში მოისაკლისეს მნიშვნელოვანი მიმართულებები, იმსჯელეს ამაზე და საარჩევნო პროგრამების საკუთარი ვარიანტიც კი შეიმუშავეს. მთავარი მიღწეულია,  ახალგაზრდა ამომრჩეველმა გაიაზრა, რომ გადაწყვეტილების საფუძველი პროგრამაში უნდა ეძებოს და ასევე მათ განივითარეს პროგრამის გაანალიზების უნარი. მოზარდები ამ თემებზე ფიქრობენ, ადარებენ, მსჯელობენ, ასაბუთებენ… ანუ ისინი სამომავლოდ, პასუხისმგებლობიანი  გადაწყვეტილებების მისაღებად ემზადებიან.

არ ვიცი, სხვაგან როგორ ხდება, მაგრამ ჩემს სამეგობროში გოგოები დაუფარავად ვსაუბრობთ ჩვენი ასაკში შესული დედების ქცევებზე (ალბათ იმიტომ, რომ უმეტესობას მამები არ გვყავს, თორემ სხვა სამეგობროებში მამებზეც საუბრობენ), უფრო კონკრეტულად, იმ ქცევებზე, რომლებიც გვაღიზიანებს და რომელთა რიცხვიც, თითქოს ჩვენს ჯიბრზე, დღითიდღე სულ უფრო მატულობს წლებთან ერთად. დამეთანხმებით, არ არის ადვილი თუნდაც უახლოეს მეგობართან საკუთარ მშობელზე ლაპარაკი, მაგრამ ერთხელაც, ვერც ჩვენმა „ჭირმა დამალა  თავი“. ჯერ ფრთხილად, მორცხვად, გადაკვრით, მინიშნებით, შემდეგ კი ერთმანეთის წაქეზებით თუ მხარის აბმით, ყველამ ამოვთქვით სათქმელი, რომლის გამოც, თითოეულ ჩვენგანს ყველაზე უღირს შვილად მიაჩნდა თავი. ისიც მალევე გაირკვა, რომ ამ პრობლემიდან თავის დასაღწევად არც წიგნების და სტატიების კითხვა დაგვზარებია, ფილმიც ბევრი გვინახავს და ზოგიერთი ჩვენგანი ფსიქოლოგთან და მოძღვართანაც წასულა შვების მოსაგვრელად, მაგრამ ბოლოს მაინც ყველამ ერთხმად ვაღიარეთ, რომ ასეთ დროს ყველაზე დიდი შვება,  სწორედ შენნაირ მდგომარეობაში მყოფ ადამიანთან საუბარი და მისთვის გულის გადაშლაა.

მინდა, ამ  ქცევებიდან რამდენიმე ჩამოვთვალო, რომელიც ყველაზე მეტად გვაღიზიანებს. მაგრამ მანამდე ვიტყვი, რომ ამაში დამნაშავე, პირველ რიგში, მათი ასაკია, ანუ სიბერე – „ყველა ჭირზე უფრო ძნელი ჭირი“ (რომელიც, რა თქმა უნდა, ვიცით, რომ მათი ბრალი სულაც არ არის,  მაგრამ, რა ვქნათ, გვაღიზიანებს); გვაღიზიანებს ცხელი ჩაის ან წვნიანის  კოვზით დიდხანს გაცივება და მერე მათი იმხელა ხმით ხვრეპა, რაზეც ბავშვობაში თავადაც არაერთხელ მიუთითებიათ სახლში ხმამაღლა, ხოლო სტუმრად ყოფნისას – თვალების ან მკლავებზე ხორცის გადატრიალებით (და ასეთ დროს, მოთმინების ფიალაავსებული, რომ არ დაგვეყვიროს, ხშირად უჭმელი ვდგებით მაგიდიდან); გვაღიზიანებს მათ მიერ გარეცხილ ჭურჭელზე შერჩენილი ცხიმი, რომლის აღმოჩენისასაც, განსაკუთრებით, თუ სტუმრები არიან სახლში, გულში ვიქადნებით, რომ თუ ახლა გადავურჩით სირცხვილს, აღარასოდეს არაფერს გავარეცხინებთ; გვაღიზიანებს ჭამის დროს  თეფშის გვერდით ჩანგლის „ფასონად“ დება და მთელი კვირის დამშეულივით საჭმლის ხელით ჭამა; გვაღიზიანებს უკბილო პირის წკლაპუნი ან პროთეზის  პაკუნი, რომელსაც ყურებზე ჩვენი ხელების აფარება (ოღონდ დედა ვერ უნდა მიხვდეს, რომ ეს მის გამო ხდება) და ნატვრა მოჰყვება, ღმერთო, რა იქნებოდა, კბილები არ ფუჭდებოდეს, ან მათთვის იმპლანტანტის ჩასმის საშუალება გვქონდეს! და მით უფრო აუტანელია ეს განცდა, როცა იცი, რომ თავადაც ცუდად გაქვს უკვე კბილების საქმე და შეიძლება რამდენიმე წელიწადში შენც ამავე მდგომარეობაში აღმოჩნდე; გვაღიზიანებს ჩუმჩუმად უზომოდ ბევრი ტკბილეულის  ჭამა, განსაკუთრებით, თუ დიაბეტი აქვთ; გვაღიზიანებს მუქი ქვედაკაბების სათავიდან ან ბოლოებიდან თეთრად ან ვარდისფრად გამოკრეჭილი „პოდიუბკები“ და „ჟორსეს“ პერანგები (თუმცა ამის დანახვაზე ზოგჯერ ისე გვიჩუყდება გული, რომ თუ იმ დღისით სხვა არაფერს გავუღიზიანებივართ, მივდივართ და ჩვენივე ხელით ვუსწორებთ); გვაღიზიანებს სულ „ცივა-ცივა“-ს ძახილით ფენა-ფენა, აჯაჯული ტანსაცმლით სიარული  და წინდების უკუღმა ან ცალ-ცალი ჩაცმა; გვაღიზიანებს ინდური და თურქული სერიალების ყურება და ტელევიზორის ისეთ ხმაზე აწევა, რომ სახლში მისულებს კარს ზოგჯერ ნახევარი საათის დაგვიანებით გვიღებენ: ჯერ ზარის ან კაკუნის ხმა არ ესმით, ხოლო როცა გაიგებენ, ამის შემდეგ კიდევ იმდენ ხანს მოდიან, იმდენ ხანს ისმის მათი ფლოსტების ფლარტუნის ხმა, რომ მზად ვართ, გავბრუნდეთ და აღარასოდეს დავბრუნდეთ უკან. და როცა, ადრე თუ გვიან, კარში საკეტი გაჩხაკუნდება, უკვე ისე უთავმოყვარეოდ ვართ აღშფოთებულები, რომ  პირგამეხებულები აქეთ-იქით ვისვრით ჩანთას, ფეხსაცმელს, დორბლებს, და გაჩენის დღეს ვიწყევლით იმის გამო, რომ ყველა ისე ცხოვრობს, როგორც უნდა, ჩვენ კი იმის უფლებაც არ დაგვიტოვეს, რომ კარი შიდა საკეტით არ იყოს ჩაკეტილი და ჩვენი შინ დაბრუნება მთელმა კორპუსმა არ გაიგოს; და ყველაზე უფრო გამაღიზიანებელი, მომაკვდინებელი და საკონტროლო გასროლის ტოლფასი, ეს არის ჩვენი წარმოუდგენლად საშინელი აგრესიის დროსაც კი, მათი მზრუნველი და იმავდროულად, დამნაშავე თვალების დანახვა.

რა გინდა რომ ქნა ამ თვალების შემხედვარემ? არაფერი, გარდა იმისა, რომ იმ წამსვე აორთქლდე, გაქრე, დასრულდე, მოუსავლეთში წახვიდე, დაიძინო და აღარ გაიღვიძო,  ჰარაკირი გაიკეთო ან ფანჯრიდან გადახტე (თუ, რა თქმა უნდა, მაღალ სართულზე ცხოვრობ)… და კიდევ სხვაც ბევრი ალტერნატიული ვერსია დაგირბის თავში ძალაგამოცლილს და გაცამტვერებულს. სინამდვილეში კი რას აკეთებ? რას და, რისი გაკეთებაც ყველაზე გონივრულია ამ დროს:  მეგობრებთან მიდიხარ გულის გადასაშლელად, ან თუ ამას ვერ ახერხებ, იკეტები შენს ოთახში (თუ ასეთის ბედნიერება გაქვს), ტელეფონზე ურეკავ ისევ რომელიმე მათგანს და უყვები შენს განცდებსა თუ განსაცდელებზე (შიგადაშიგ წაუტირებ კიდეც ცოტას. მეგობართან შეიძლება ამის გაკეთება).

ვიცი, ჩვენსავით ბევრს გაწუხებთ ეს პრობლემა, მაგრამ გიჭირთ ამაზე საუბარი, რომ არ შეგაჩვენონ, შინაბერობა არ დაგწამონ, ნათქვამი ქვეყანას არ მოსდონ და მშობელი დედის „სიძულვილში“ არ დაგადანაშაულონ. მაგრამ უნდა გაბედოთ და სხვებიც მალევე აგყვებიან. რაღაც პერიოდის შემდეგ კი მსგავს საუბრებს იუმორით გაახალისებთ და ცხოვრებაც ისე საშინელი აღარ მოგეჩვენებათ. თანაც, ახლა თქვენ უკვე გყავთ „თანამოაზრეები“, რომლებიც ზუსტად ისე გაიგებენ თქვენს ნათქვამს, როგორც ამბობთ: რომ ამ ნათქვამის ხმამაღლა გაჟღერების მიზანი დედის დამცირება ან მისი ცუდი მხარეების საქვეყნოდ გამომზეურება კი არა, საკუთარი თავის თერაპიაა იმ რეალობის გასაძლებად, რომელშიც გიწევთ ცხოვრება.

მიუხედავად იმისა, რომ „მსხვერპლის“ როლში  ჩვენივე სურვილის საწინააღმდეგოდ აღმოვჩნდით (ან ასე გვგონია), ჩვენ მაინც არ უარვყობთ იმას, რომ ცუდი შვილები ვართ, ოღონდ არა – სულელები, რადგან  ბევრი გვიფიქრია იმაზე, თუ რატომ ხდება ასე, რატომ გვჭირს ის, რაც გვჭირს, და ცხადია, ამ კითხვებზე პასუხებიც გვაქვს. პირველ რიგში ეს იმის ბრალია, რომ ჩვენ იდეალური შვილები არ  ვართ (სიმართლე თუ გაინტერესებთ, არც გვინდა, რომ ვიყოთ).  ამის გარდა კი, სხვა უამრავი ობიექტური (სუბიექტური ალბათ უფრო ნაკლებად) მიზეზიც არსებობს: ჩვენ ცუდი დროის შვილებიც ვართ, დაღლილი, დანევროზებული შვილები, ქვეყნისა და  ხელისუფლებებისგან შეურაცხყოფილი შვილები, ოცნებაჩაკლული, ჯანმრთელობაგანადგურებული შვილები; ის შვილები, რომლებსაც გაქცევა შეეძლოთ, მაგრამ საზღვრები არ გადაკვეთეს ბევრი მიზეზის, მათ შორის, იმავე დედების (მშობლების) ვერმიტოვების გამო; ჩვენ ვართ შვილები, რომელთა უმეტესობა ვერ გათხოვდა მხოლოდ იმიტომ, რომ მათი პოტენციური ქმრები გაურკვეველმა ომებმა შეიწირეს და რომლებმაც, ისევ დედების (ოჯახის) ღირსება რომ არ შეელახათ, თავიანთი  საკუთარი შვილებიც კი ვერ გააჩინეს (ერთეულებმა მოახერხეს ამის გაკეთება, მაგრამ უმრავლესობა მხდალები აღმოვჩნდით და შეგვინდეთ ეს სისუსტე!). ჩვენ ისიც ვიცით, რომ არც ისე ბევრი დრო  გავა და მწარედ ვინანებთ ჩვენს აგრესიულ განწყობას (იმაზე უფრო მტკივნეულად, ვიდრე ახლა ვნანობთ), ხოლო როცა ჩვენი დედების ასაკისები გავხდებით, თავადაც გავიმეორებთ მათ  ქცევებს, ოღონდ, იმ განსხვავებით, რომ ჩვენ არ გვეცოდინება, ვის გააღიზიანებს ჩვენი ქცევები – ჩვენ ხომ ჩვენი საკუთარი „ცუდი შვილებიც“ კი არ გვეყოლება. და  მიუხედავად იმისა, რომ  ეს ყველაფერი ვიცით, მაინც გვიჭირს კარგად მოქცევა (ესეც მოგვიტევეთ!).

ნეტავ, საერთოდ არსებობენ იდეალური შვილები? და თუ არსებობენ, როგორები არიან ისინი? ახალგაზრდობიდანვე კარიერისკენ ისწრაფიან და უნდათ კარგი სამსახურები და ბევრი ფული იშოვონ? ყველა ასაკსა და სიტუაციაში  მშვიდდები და გაწონასწორებულები არიან? მშობელ დედას მუდამ ერთი და იმავე ფორმით –  „დედიკო“, ან „საყვარელო დედა“ – მიმართავენ, რომელსაც ემოცია არც ემატება და არც აკლდება? უნდა გითხრათ, რომ ჩვენ, ცუდი შვილები და გოგოები, ვერ ვიტანთ ასეთ ფშუტე და ფუტურო ურთიერთობას და ასეთობას ისევ ჩვენნაირობა გვირჩევნია. ჩვენ იდეალურები არ ვართ, მაგრამ, სამაგიეროდ, სხვა ღირსებები გაგვაჩნია: ყოველთვის შეგვიძლია ბოდიშის მოხდა,  უძღები შვილის სინანულიც  ვიცით და დედებთან ათასი ჩახუტების დამტევი ერთი უხერხული ჩახუტებაც, რომელიც შესაძლოა, წამზე ნაკლებ ხანს გრძელდება მხოლოდ იმიტომ, რომ ჩვენი ურთიერთობის სტილი არ ცნობს ასეთ ბანალურ  ფრაზებს:

„- მაპატიე, დედა, ხომ იცი, როგორ მიყვარხარ.

– მეც ძალიან მიყვარხარ, შვილო“…

ჩვენ, ცუდმა შვილებმა, რა თქმა უნდა, ვიცით, რომ ისეთი შვილებიც არსებობენ, სულ მუდამ თვალებში რომ შესციცინებენ დედებს. თუმცა, უფრო ხშირად, „შვილები არ არიან“ მშობლებისთვის, ისინი მაინც უფრო თავისთვის არიან (თუ მისცეს ამის უფლება). რადგან სიტყვამ მოიტანა, ვიტყვი, რომ ამ სტრიქონების ავტორი, მგონი, მართლა იყო  იდეალური შვილი. აქ აღარ ჩამოვთვლი, რამდენი გულმდუღარე ამბავი გვაკითხა „ბესიკ-ბესო“ ხარანაულმა დედაზე – თუ ახალგაზრდამ, თუ ასაკში შესულმა, თუ „8-10-ისამ“, თუ „14-15-ისამ“, და კიდევ ბევრმა სხვა მწერალმაც (ისეთებიც ვიცი, დედას რომ დასანახად ვერ იტანდნენ სიცოცხლეში), მაგრამ მწერლობა მაინც მწერლობაა, და საკმაოდ შორსაა რეალური ცხოვრებისგან.

თუ თქვენ ცუდი შვილების მსგავსი არა ხართ და მშობელ დედას გულშიც კი არასოდეს გასწყრომიხართ, მაშინ გვაპატიეთ, რომ „დაგაბრკოლეთ“ და სულ სხვა რაკურსით გაგახედეთ, თან კი გილოცავთ – თქვენ „აქ“ ღვთისთვის სათნოდ გიცხოვრიათ და, ალბათ, როცა ამის დრო დაგება, „იქაც“, ანგელოზთა დასში ჩაგრიცხავენ. ხოლო იმათ, ვისაც ჩემი და ჩემი მეგობრების მსგავსი განცდები გაქვთ, გირჩევთ, რომ ფიქრით და თვითგვემით ნუ დაიავადებთ თავს. ასეთ დროს, მეგობრები და იუმორი მოიშველიეთ  და რაც შეიძლება ხშირად, „კარჩაკეტილი ცხოვრებიდან – გამოდით მზეზე“.  თანაც, ნურც იმას დაივიწყებთ, რომ ეს ჩვეულებრივი ადამიანური სისუსტეებია, რომელიც თვით ქრისტესაც კი ჰქონდა. და თუ სულ ცდილობთ, მაგრამ მაინც ვერ უმკლავდებით აგრესიას და გამუდმებით იტანჯებით ამის გამო, მაშინ თქვენც მოსალოცად გქონიათ საქმე –  მეხუთე მცნება კარგად გხსომებიათ!

P.S. დაბოლოს, რადგან იმაზე მეტად გულახდილი ვიყავი და იმაზე მეტი ვიფილოსოფოსე, ვიდრე საჭირო იყო, იმ იმედით გემშვიდობებით, რომ ოდესმე შევძლებ ცუდი შვილის და ავტორის შელახული რეპუტაციის აღდგენას.