თბილისის ყოფილი მერის სახელობის დიეტაზეც ვყოფილვარ, რუსეთის საპრეზიდენტოზეც – ძეხვეულით რომაა დახუნძლული, „ტყვილი ბორშით“ დაკლებაც მიცდია და იმ ფრანგი მწვალებლის დიეტაც, თვითონ რომ ცხოვრებაში არ გამოუცდია კვების რეჟიმი და ჩვენ სულს გვხდის. მოკლედ, ათას დიეტაზე გადამხტარი კაცი ვარ. ბოლოს ერთს მივაგენი, როგორც იტყვიან ჩემსას, და მივდივარ ასე, ნება-ნება. თუმცა ეს წერილი სარეკლამო არ არის. ეს წერილი სხვა რამეა, გემოსა და მეხსიერების სხვა მწვერვალებს ეხება.

დიეტაზე ყოფნის დროს ჭკუიდან რომ არ გადადგეთ, ერთი სანდო და ნაცადი ხერხი არსებობს კულინარიული ილუზიის შესაქმნელად და სტომაქის ნაცვლად გონების გამოსაკვებად: უნდა ჩართოთ ფილმი, რომელშიც ყველაზე გემრიელად ჭამენ და წარმოიდგინოთ, რომ ის, რასაც იმ მომენტში მიირთმევთ, სწორედ ის კერძია, რომლითაც ეკრანზე იკოკლოზინებენ ყელს. ჩემთვის რამდენიმე ასეთი ილუზიონი არსებობს: „კარგი, ცუდი და ბოროტი“, როცა დამშეული ტუკო მთელ მათლაფას მოიდგამს და ღლურძნის; „კრიმინალური საკითხავი“, სადაც სემუელ ლ. ჯექსონის პერსონაჟი „ბიგ კაჰუნას“ ბურგერს ილუკმება და ზედ სპრაიტს აყოლებს საყლაპავის ჩასაწმენდად; „ჯული და ჯულია“, მერილ სტრიპი რომ კარაქში ჩაჟიპჟიპებულ თევზს მიირთმევს და, რა თქმა უნდა, „უსახელო ნაბიჭვრები“, სადაც ჰანს ლანდა შოშანა დრეიფუსს სახელგანთქმულ შტრუდელს გაასინჯებს ერთ პარიზულ კაფეში.

თუმცა ამ ისტორიის მთელი ვიტამინები სხვაგანაა.

სინამდვილეში ეს პარიზული კაფე სულაც არ არის პარიზული კაფე – ბერლინურია და „აინშტაინი“ ჰქვია. კვენტინ ტარანტინომ სწორედ აქ გადაიღო საკულტო ეპიზოდი. გებელსი რაღაცებს ტლიკინებს, აქეთ საყვარელთან აქიცინებს კუდს, იქით ახალგაზრდა, პერსპექტიულ სნაიპერს უსვამს თავზე ხელს, რა მაგარი ბიჭი ხარ, გერმანიის სიამაყე, ეს რამდენი კაცი დაგიხოცავსო. შოშანა კიდე ამ გველების ბუდეში ეკლებზე ზის და რას არ გაიღებდა, ეს სამნი კუპრში რომ ჩამხრჩვალიყვნენ იქვე. გავიხედოთ და ჰანს ლანდა შემოდის, ჩათლახობის ერთი, დიდი აბეზარი და ჭკუაბოროტი კაცი, აი, ის, შოშანას ოჯახი რო ამოუჟლიტა და ობლად დაარჩინა. ისე მოხდება, რომ ლანდა და შოშანა აქ მარტოკები დარჩებიან რაღაც ამბების გასარჩევად და შტრუდელს შესჭამენ. მაიცა, მაიცაო, ლანდა ეტყვის, ნაღებს დაელოდე, რამ გაგახელა ეს პატარა გოგოო. დიდად ეპიკური ეპიზოდია. შავი ყავა და რძე ერთვის. რას გიყვებით, ნანახი გექნებათ.

მე და ნინია დავირაზმეთ და კაფე „აინშტაინში“ წავედით. ისეთ ადგილზეა, ტურისტს შემთხვევით არ აუცდება ფეხი. მეტროდან ამოსულმა, ერთი კილომეტრი ფეხით უნდა მოლიო და კაფესაც მიადგები. კაფე რა, ჩათვალე, სახლია – ეზოში შეხვალ, პატარა კიბეს აირბენ და ეგაა. კარს აღებ და რას ხედავ… ხედავ, რამხელა ძალა აქვს კინოს და იმ გაუსაძლისად ნიჭიერ კაცს, არაფრისგან რომ ყველაფრის შექმნა შეუძლია.

იქაურობა არ შეუცვლიათ – დგახარ და კადრებად გახსენდება ყველაფერი. გარემო იმდენად ნამდვილია, რომ ფიქრობ, ნეტაი ვინმე ქორვაჭარმა ზუსტი ასლი ხომ არ გააკეთა, მერე ერთი-ორ საჭირო კაცს ფული შეაძლია და დააწერინა, ტარანტინომ აქა და აქ გადაიღო ეგ სცენაო.

– დავაზუსტოთ, – ვუთხარი ნინიას.

– ეგაა, დათო, ეგ. ნახე, ზუსტად ეგაა.

მაინც გადავამოწმე, მაგრამ მიმტანმა შეკითხვა არ დამასრულებინა.

– დიახ, აი, იმ ოთახშია გადაღებული ცნობილი სცენა, მაგრამ იქ ყველა მაგიდა დაჯავნილია, – მიპასუხა დაღლილი ხმით. ვინ იცის, მერამდენედ უწევდა ამ კითხვაზე პასუხის გაცემა.

შევევედრე, იქნებ რამე გაგვიხერხოთ, აგერ, გუგულებივით წყვილი ჩამოვედით შორეული საქართველოდან. საქართველო, შევარდნაძე, ბერლინის კედელი, გენშერი, რამე, რუმე. ეშმაკი აუთამაშდა თვალებში იმ ოხერს. ჰანს ლანდასავით ტუჩის კუთხე გატეხა ღიმილით. კარგითო, ოღონდ სწრაფად ჭამეთო. მეთქი, მოტანილი არ გექნებათ – შეჭმული გვექნება. არა, ეგრე სწრაფადაც არ გინდათო, გემო ხომ უნდა გაუგოთო. გაახარებს იმ კაცს მამა უფალი. შეკვეთა ზუსტად გავიმეორეთ: ორი შტრუდელი ნაღებით და შავი ყავა. რძის შეკვეთაც გვინდოდა, მაგრამ ნინიამ იუარა. მართლა SS-ის პოლკოვნიკი ხომ არ ვიყავი, რძე დამეძალებინა.

ჩვენ გვერდით შარვალ-კოსტიუმებში გამოწყობილი გერმანელები მიირთმევდნენ ლანჩს და ისეთი პირი უჩანდა, დიდ გეგმებზე ჰქონდათ სჯა-ბაასი. ერთი მათგანი ისეთი გახარებული იყო (ალბათ ის, ამ გეგმებიდან დიდი ფულის გამოდნობას რომ გეგმავდა), დროდადრო თავაშვებული ხარხარით იპყრობდა ხოლმე ოთახს და მალევე მშვიდდებოდა, ვიდრე მომდევნო გადახარხარებამდე. მეორე მხარეს ქალ-ვაჟი იჯდა. იოლად შეიმჩნეოდა, რომ ჩვენ მოსვლამდე კამათი გამოევლოთ და უგემურად ღეჭავდნენ ღვთიური შეფერილობის ომლეტსა და სალათს. შტრუდელმა, რუდუნებით რომ მოჰყავდა მიმტანს, გერმანელის ხარხარი ჩაახშო. ის ჰგავდა გვირაბს, რომელიც სიტკბოთი იყო ამოვსებული და შიგ ბრილიანტებივით მოჩანდა ვაშლის ანასხლეტები, გვერდით კი ედგა ნაღების რძისფერი ტბა. ტბა გიბიძგებდა, დაგევიწყებინა ყოველგვარი ეტიკეტი, საჩვენებელი თითი ჩაგეძირა მასში და სახალხოდ გაგელოკა, მაგრამ ის მოწიწება, რომელსაც შტრუდელი აღძრავდა ჩემში, თავშეკავებისკენ მომიწოდებდა. გემოს რეცეპტორებთან მათი ერთობლივი შეხება ჰგავდა სიტკბოსა და სიმჟავის ქორწინების 50–ე წლისთავს. ვაშლი თოვლივით დნებოდა პირში, ნაღები კი ბლანტად მისრიალებდა ენაზე.

– შოშანას მოსაგონარი იყოს – ვუთხარი ნინიას.

გემოსგან დამუნჯებულმა ნინიამ გაიღიმა. მიმტანმა მითხრა, შემდეგში წინასწარ დარეკე და ადგილს დაგახვედრებო. თვალი ჩავუკარი. ციოდა, მაგრამ მე და ნინია ვხვდებოდით, რომ ამ სიცივეში ჩვენ ერთმანეთი გვყავდა, მსოფლიოს კი – კვენტინ ტარანტინო. დაბნელებამდე ჯერ დიდი დრო იყო, ბერლინის კედლამდე კი – მცირე მანძილი.

განათლების თანამედროვე სისტემა ისეა აწყობილი, რომ სასწავლო პროცესი უმეტესად საკლასო ოთახებსა და აუდიტორიებში მიმდინარეობს. მართალია, ტექნოლოგიები ამ ჩაკეტილ ოთახებშიც შეიჭრა, მაგრამ არა იმდენად, რომ მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინოს. როცა ერთფეროვან სასწავლო გარემოზე ვსაუბრობ, ხშირად მახსენდება არისტოტელეს პერიპატეტიკული სკოლა ლიკეაში, სადაც ის ხეივნებში მოსეირნე ესაუბრებოდა თავის მოწაფეებს და ვფიქრობ, რა კარგი იქნებოდა, აუდიტორიები და სასწავლო ოთახები ორანჟერეებში მაინც რომ მოეწყოთ. ერთი ასეთი კაბინეტი ნამდვილად ვნახე ევროპულ სკოლაში – იქ ბოტანიკის გაკვეთილები ტარდება, მე კი ასეთ ადგილას სიამოვნებით ჩავატარებდი ლექციებს პოეზიაში ან რიტორიკაში.

თუ ფიქრობთ, რომ სასწავლო პროცესისთვის გარემოს მნიშვნელობა არ აქვს, ერთხელ განსხვავებული ადგილი მოძებნეთ გაკვეთილისთვის და შედეგს დააკვირდით. მაგალითად, შემოგთავაზებდით თბილისში, ჩახრუხაძის ქუჩაზე, ახალგარემონეტბულ და განახლებულ ნიკოლოზ ბარათაშვილის მუზეუმს. აქ ნიკოლოზ ბარათაშვილის ცხოვრებასა და შემოქმედებაზე საუბარს ჩვეულებრივ, შაბლონურ გარემოში მიღებული ცოდნისგან განსხვავებული ეფექტი ექნება. მოსმენასთან ერთად აქ სანახავიც ბევრი რამაა. ამ მულტისემიოტიკურ გარემოში მოგზაურობა ნამდვილად დაემსგავსება დროში მოგზაურობას. მუზეუმში აღდგენილია მე-19 საუკუნის საქართველო და ის გარემო, რომელშიც ტატოს უწევდა ცხოვრება და მოღვაწეობა. მოღვაწეობას ახლა ვუწოდებთ, თორემ ბარათაშვილის სიცოცხლეში არასდროს არავის უთქვამს, რომ ის „მოღვაწეობდა“, პოეტადაც არავის უღიარებია, თუმცა ლექსებს ლიტერატურულ სალონებშიც კითხულობდა და გრიგოლ ორბელიანსა და ალექსანდრე ჭავჭავაძესაც უზიარებდა. მხოლოდ ეკატერინე ჭავჭავაძემ იცოდა ტატოს პოეზიის ფასი და მისივე დამსახურებაა, რომ დღეს ნიკოლოზ ბარათაშვილი გვყავს.

ბარათაშვილის მუზეუმი მრავალგანზომილებიანია იმ მხრივაც, რომ აღდგენილი საყოფაცხოვრებო კონტექსტის გვერდით, იმავე დარბაზში, წარმოდგენილია ტატოს შემოქმედების მთავარი კონცეპტის, მერნის, ინსტალაცია. შეგიძლიათ, უმზიროთ მას და სპეციალური ყურსასმენებით მოისმინოთ ლექსიც. მერწმუნეთ, ზემოქმედება სრულიად განსხვავებული იქნება. ეს უკვე აღარ არის სამყარო „გარედან“, ან „მერანი“, რომელსაც კითხულობ ან ისმენ – ეს არის გადასვლა იმ ეპოქაში და არამხოლოდ… ეს არის ყოფნა ტატოს სამყაროში, „შიგნით“ ყოფნა… ლირიკულ გმირთან ერთად სულის მოგზაურობა ცნობიერების ლაბირინთებში, სადაც მეტაფორები და სიმბოლოები შინაგან განცდათა აღმნიშვნელებად ქცეულა და თანაგანცდა გიპყრობს:

მირბის, მიმაფრენს უგზო-უკვლოდ ჩემი მერანი,

უკან მომჩხავის თვალბედითი შავი ყორანი!

გასწი, მერანო, შენს ჭენებას არ აქვს სამძღვარი,

და ნიავს მიეც ფიქრი ჩემი, შავად მღელვარი!

ასეთი კავშირის შემდეგ თქვენი გულიც სხვაგვარად დაიწყებს ძგერას და ამ დროს დაიმახსოვრებს თქვენი სული და სხეული „მერანის“ თავისუფლების იდეას, რომელსაც ვერასდროს დაივიწყებთ.

შვიდი წუთის შემდეგ ამავე დარბაზში სხვა ინსტალაცია ჩაირთვება და დაინახავთ, როგორ წამოიმართება ბარათაშვილის ჰოლოგრამა და ლექსების კითხვას დაიწყებს. აქვე, კედლებში ჩამონატაჟებული სპეციალური ეკრანების წყალობით, ძველ თბილისსაც მოივლით, ეტლების ხმასაც გაიგონებთ და თვალს გააყოლებთ მოკირწყლულ ქუჩებს.

აივანზე კი ტატოს ცხოვრების კიდევ ერთ მნიშვნელოვან კონცეპტს – „საყურეს“ გადაეყრებით. აქ აუცილებლად უნდა გაიხსენოთ ეს ისტორია:

1838 წლის 18 დეკემბერს სამეგრელოს მთავარი დავით დადიანი ეკატერინე ჭავჭავაძეზე დაინიშნა. 1839 წლის დამდეგს ნიკოლოზ ბარათაშვილის მამიდაშვილმა, ალექსანდრე დიმიტრის ძე საგინაშვილმა, ცოლად შეირთო სამარაგდონ ივანეს ძე ორბელიანის ასული ბარბარე. ამ საზეიმო მოვლენის აღსანიშნავად საგინაშვილის სიდედრმა ელისაბედმა წვეულება გამართა. საპატიო სტუმართა შორის იყვნენ ნიკოლოზ ბარათაშვილი და ეკატერინე ჭავჭავაძეც.

იონა მეუნარგიას ეს შემთხვევა შემდეგნაირად აქვს ჩაწერილი:

„ბარათაშვილი იყო თურმე მიწვეული საგინაშვილის სიდედრთან საღამოზე და იქიდან შემოვარდა ყაფლან ორბელიანთან, საცა დაუხვდა იმას ლევან მელიქიშვილი: ლევან, ლევან! გავგიჟდი, მეტი აღარა ვარ! ეკატერინა იქ არის და მისმა საყურის თამაშმა გადამრია! ღვთის განაჩენი კაცი ვერ ნახავს ვერაფერს უკეთესს“. ეს განწყობა შემდეგ გადავა ლექსში „საყურე“:

ვითა პეპელა

არხევს ნელ–ნელა

სპეტაკს შროშანას, ლამაზად ახრილს,

ასე საყურე,

უცხო საყურე,

ეთამაშება თავისსა აჩრდილს.

ნეტავი იმას,

ვინც თავისს სუნთქვას

შენსა ჩრდილშია მოიბრუნებდეს!

შენის შერხევით,

სიო-მობერვით

გულისა სიცხეს განიგრილებდეს!

ჰოჲ, საყურეო,

გრძნებით ამრეო,

ვინ ბაგე შენს ქვეშ დაიტკბარუნოს?

მუნ უკვდავების

შარბათი ვინ სვის?

ვინ სული თვისი ზედ დაგაკონოს?

მაგიდაზე ბარათაშვილის ხელნაწერები ელექტრონულად იფურცლება… აგერ, ეკეტერინე ჭავჭავაძის სახეც გაიელვებს… პოეტის მარადიული მუზა, რომელიც ყოველთვის შთააგონებდა ტატოს, ცხოვრებაში დაუძლეველი ტექსტებში დაეძლია.

ტატოს უჭირდა, მარადიული გრძნობა წარმავალი სიტყვების საბურველით შეემოსა, ამიტომ წერდა:

მაგრამა მშვენიერება

გაქვს, ცისიერო, უხრწნელი,

და ჩემთა გრძნობათ შენდამი

ვერ დასდვან კაცთა სახელი.

ან კიდევ:

არ უკიჟინო, სატრფოო,

შენსა მგოსანსა გულისთქმა,

მოკვდავსა ენას არ ძალუძს

უკვდავთა გრძნობათ გამოთქმა!

***

ბოლოს მაინც გამოთქვა.

P.S. ასე რომ, ძვირფასო მასწავლებლებო, ქალაქში გაქვთ ერთი მშვენიერი ადგილი, ძვირფასი რესურსი იმისთვის, რომ ერთი გაკვეთილი მაინც ჩაატაროთ მულტიმედია გარემოში.

ნუ გაუშვებთ ამ შანსს ხელიდან, მით უმეტეს, ამ ყველაფრის ორგანიზატორი, თბილისის სამუზეუმო გაერთიანების დირექტორი, ქალბატონი ნინი სანადირაძე, ყოველთვის მზად არის თანამშრომლობისთვის. ის აცხადებს, რომ მუზეუმები უნდა გაცოცხლდეს და ახალი ფუნქცია შეიძინოს.

ჰოდა, გავაცოცხლოთ მუზეუმები!

სასკოლო რაციონი,  ჯანსაღი პროდუქტით (აკადემიურით თუ ორგანულით) შევსებას მოითხოვს.

სკოლებში უმეტესად მოსწავლეთა მიერ უკვე დაძლეული სირთულეები ფასდება, ძალისხმევის აღიარება კი უფრო დაწყებით კლასებში და ისიც მასწავლებლის კეთილი ნებით ხდება. არადა, თუ მივიჩნევთ, რომ ადამიანი მუდმივად განვითარებადი არსებაა, მისი თითოეული მცდელობა, თუნდაც ის ჯერ არ  შეესაბამებოდეს საზოგადოების მიერ დაწესებულ სტანდარტებს, აუცილებლად უნდა აღინიშნებოდეს, რადგან მცდელობის  აღიარების  შემთხვევაში მოზარდები გამოწვევებსა და სირთულეებს უფრო ხარისხიანად გაართმევენ თავს.

ამას წინათ ქეროლ დვეკის შესანიშნავ გამოსვლას მოვუსმინე. ის ლაპარაკობდა ჩიკაგოს ერთ-ერთი სკოლის ყველასგან განსხვავებული და განვითარებაზე ორიენტირებული შეფასების შესახებ, რომელიც გამოიხატება სიტყვებით – „ჯერ არა“. ქეროლ დვეკი ერთმანეთისგან გამოყოფს ფიქსირებულ და ზრდის მენტალიტეტებს და ორივე მათგანს პიროვნების წარმატების ხარისხთან აკავშირებს. მისი აზრით, ნებისმიერ ჩვენგანს შეუძლია საკუთარი გონებრივი შესაძლებლობების გაუმჯობესება და ნებისმიერი პრობლემის  სხვადასხვა გზით გადაჭრა.

https://www.ted.com/talks/carol_dweck_the_power_of_believing_that_you_can_improve?language=ka#t-22158

ადამიანის თვითგანვითარების ზემოაღნიშნულ ხედვას ეყრდნობა „პომოდოროს ტექნიკაც“. დროის ფლანგვა ყველაზე გავრცელებულ ადამიანურ სისუსტედ შეიძლება მივიჩნიოთ. დედლაინები რომ არა, გამოგიტყდებით, დროში ორიენტირება და მისი ნაყოფიერად გამოყენება მეც ძალიან გამიჭირდებოდა. ალბათ ამავე მიზნით გამოიგონეს დროის ეფექტურად მართვის მეთოდები, მათ შორის – Pomodoro Technique–იც.

„პომოდოროს“, ერთი შეხედვით, დროის მთვლელის ფუნქცია აკისრია, თუმცა  წუთები სპეციალური მოწყობილობის გარეშე, ნებისმიერ სმარტფონში არსებული ტაიმერითაც შეგიძლიათ აკონტროლოთ. ამ ტექნიკის ყველაზე მნიშვნელოვან ნაწილს პროდუქტიულობის წიგნაკი წარმოადგენს. სანამ მუშაობას დაიწყებთ, ანუ ტაიმერის დაყენებამდე მივა საქმე, პომიდვრების დღიური ულუფა ისე უნდა გაანაწილოთ, რომ ძალიან მნიშვნელოვანი საქმეებთან ერთად სასიამოვნო აქტივობებისთვისაც შემოინახოთ დრო.

თვითრეგულაციის პროცესი თავისთავად გულისხმობს წინასწარჭვრეტისა და დროის მენეჯმენტის უნარების განვითარებას. თქვენ წინასწარ გეგმავთ, რამდენი ოცდახუთწუთიანი „პომოდორო“ დასჭირდება სავალდებულო საქმეების მოგვარებას. შესაბამისად, დღის დაწყებამდე უკვე იცით, რამდენი თავისუფალი დრო დაგრჩებათ სასურველი ფილმის სანახავად თუ მეგობრებთან ერთად გასეირნებისთვის. თითოეული ბურთულის გაფერადებას დამსახურებული ხუთწუთიანი შესვენება მოსდევს. ამგვარი „ამოსუნთქვები“ სხეულის სტატიკური მდგომარეობისგან დასახსნელადაც კარგია.  ყოველი მეოთხე ბურთულის გაფერადების შემდეგ კი დიდი შესვენების დროც დგება.

როგორც ხედავთ, პომოდოროს ტექნიკა სიზარმაცესა  და გაფანტულობასთან ერთად ადამიანთა დიდი ნაწილისთვის დამახასიათებელ რამდენიმე საათის განმავლობაში შეუსვენებლად მუშაობის ჩვევასაც ებრძვის, რადგან ხანგრძლივად კონცენტრირებული გონება ნელ-ნელა კარგავს სისხარტეს და ეფექტურობას და ჩვენც ნაკლებად პროდუქტიულები ვხდებით.

ალბათ ყველა საქმიანი ადამიანი იყენებს ორგანაიზერს, რომელიც დროის ნაყოფიერად განაწილების პროცესს ერთმნიშვნელოვნად აადვილებს. აქედან გამომდინარე, ალბათ დაგაინტერესებთ, რით განსხვავდება მისგან Pomodoro. პასუხი მარტივია – ის დროის სწორად განაწილებასთან ერთად საკუთარი თავის რეგულირებასაც გვასწავლის.

პომოდოროს დღიურებში ყველაზე მნიშვნელოვანი რიგითობის დაცვაა (სასწრაფო საქმეებიდან სასურველ აქტივობამდე). მისი შევსება საკმაოდ ადვილი და სახალისოა. აბა რომელ ორგანაიზერში იპოვით დამატებით სივრცეს იდეებისთვის, სამომავლო საქმეებისა და შთაგონებისთვის?! თანაც თითოეული ნაბიჯის წინასწარ გათვლის საშულება გეძლევათ. უპირველესად, უნდა გაითვალისწინოთ, რომ ყველაზე მნიშვნელოვანი საქმის გრაფაში მხოლოდ ისეთი საქმეები იწერება, რომელთა შესრულების გარეშეც განვლილი დღით კმაყოფილი ვერ დარჩებით. შემდეგ შეგიძლიათ ჩაინიშნოთ ისეთი საქმეები, რომელთა ხვალისთვის გადადება შესაძლებელია, მაგრამ მათი შესრულება თქვენს დღეს გაცილებით საინტერესოს და ნაყოფიერს გახდის. თვითშეფასების რუბრიკა  „პომოდოროს ტექნიკის“ ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილია, რადგან წერითი რეფლექსიის დროს საკუთარ თავს უმხელთ, ანუ ფიქრებს სიტყვად აქცევთ, რაც წინსვლისკენ გადადგმულ საკმაოდ მნიშვნელოვან ფაზად მიიჩნევა განათლების სფეროში.

აუცილებლად დააკვირდით და ერთმანეთს შეადარეთ წინასწარ დაგეგმილი და რეალურად გამოყენებული დროის მონაკვეთები (პომიდვრები),  ჩაინიშნეთ  დაგეგმვის ან შესრულების პროცესში აღმოჩენილი ხარვეზები და მომდევნო დღის განაწილების დროს გაითვალისწინეთ. თავდაპირველად შესაძლოა გასაკეთებელი საქმე და მისთვის მისადაგებული პომიდვრები არ გეყოთ ან მოგრჩეთ, მაგრამ ესეც თვითსწავლისა და საკუთარი თავის რეგულირების ხანგრძლივი პროცესის შემადგენელი ნაწილია.

სამყაროში, სადაც არსებობს დროის ფლანგვის შესანიშნავი საშუალებები: ინტერნეტსაიტები, ელექტრონულ ფანჯრებში მუდმივად განახლებადი გზავნილები, საქმიანი თუ სასხვათაშორისო სატელეფონო ზარები და მსოფლიოს ნებისმიერ წერტილში ტექნოლოგიების დახმარებით დაკავშირების შესაძლებლობა,  პომოდორო-ტაიმერი ერთგვარ კომპასადაც შეიძლება მივიჩნიოთ. გარდა ამისა, საქმეში ერთვება აზარტიც  (თავის გამოცდა: მართლა მოვასწრებ თუ ვერა). დროთა განმავლობაში მარეგულირებელი წიგნაკის დახმარებით საკუთარ თავთან საუბარი ჩვევაში გადაიზრდება, საბოლოოდ კი უკვე განმტკიცებულ თვითმართვის უნარს ყოველგვარი გარეგანი გამღიზიანებლის გარეშე გამოიყენებთ.

სანამ სკოლაში ზემოაღნიშნული ტექნიკის დანერგვის შესაძლებლობაზე დავიწყებდე საუბარს, გთავაზობთ ლაურა ვანდერკამის შესანიშნავ გამოსვლას, სადაც ის გვიზიარებს ხანგრძლივი დაკვირვების შედეგებს XXI საუკუნის ერთგვარი სენის – დროის უკმარისობის შესახებ.

https://www.ted.com/talks/laura_vanderkam_how_to_gain_control_of_your_free_time/transcript?language=ka#t-27588

ქართულ საგანმანათლებლო სივრცეში თვითრეგულაციით სწავლა-სწავლების შესახებ ბევრს ვერაფერს იპოვი. ამ საკითხზე მეც არაფერი მეცოდინებოდა, რომ არა ჩემი თანამშრომლის  მოხსენება თბილისის გ. ზალდასტანიშვილის სახელობის ქართულ-ამერიკულ აკადემიაში. პროდუქტიულობის დღიურის შესახებაც მისგან შევიტყვე. წელს კი პომოდოროების პოპულარიზაციის მიზნით ერთობლივი პროექტი დავგეგმეთ და ექსპერიმენტისთვის ერთ-ერთი კლასი ავირჩიეთ. უპირველეს ყოვლისა, თვითრეგულაციით სწავლის სიკეთეებზე ვისაუბრეთ, მერე კი ჩემი მეწყვილის მიერ გადმოქართულებული პომიდვრები დავარიგეთ. პირველ კვირას აქტიურ მონიტორინგს ვაწარმოებდით, მომდევნო შეხვედრაზე კი მოსწავლეებმა პირველი შთაბეჭდილება გაგვიზიარეს. აღმოჩნდა, რომ სამუშაო ფურცლების დახმარებით დრო გაცილებით ეფექტურად თერთმეტიდან რვა მოსწავლემ გამოიყენა და მის სასკოლო რაციონში პომოდოროების ყოველდღიურად ჩართვაც გვთხოვა.

იმედია, წარმატების ბურთულების თვლა მოსწავლეებს დროის გაცილებით ეფექტურად გამოყენებაში გამოადგებათ. ექსპერიმენტმა თუ გაამართლა, მომავალი სასწავლო წლიდან ზემოაღნიშნული ტექნიკის დახმარებით სასკოლო ცხოვრებას თითოეული მოსწავლისთვის გაცილებით პროდუქტიულს გავხდით.

დამატებითი ინფორმაციისთვის იხილეთ ლინკები:

https://www.coursera.org/learn/learning-how-to-learn

https://cirillocompany.de/pages/pomodoro-technique

ახალი წელი მუდამ სძულდათ, როგორც რომ ერთი რამ, გადმონაშტპამიდვრის  წვენიანი ქილები არ დაუმალავთ.  საგანგებოდ, დემონსტრაციულად  ამ ,, იარაღით’’ ხელში ჩაიარეს მთელი რუსთაველი. გზად მეტნაკლებად აკადემიურს ყველაფერს წითლად წუწავდნენ – ადამიანს (ასე ჩაცმულს), აფიშას თუ დაწესებულებას. მერე მცირედით დააჯარიმეს. რა იყო ეს სასჯელი მათთვის, ვინც მსოფლიო რევოლუციაზე მეოცნებეთა რიგებს შეუერთდა, ამ პატარა, ქვეყნად უმყოფ ქვეყანაში? სრულიად პირიქით. საერთოდაც, ხვალი უტირალუ ინგი მონალინგი არჩა ხაბალარჩა.

ვიღაც ფიქრობს, რომ ქართული ლიტ-ფუტურიზმი და დადაიზმი გვიანი და უნიჭო მონაჭორია. მე არ მგონია. ხოლო, დროში აცდენას რაც შეეხება, ჩვენი მწერლობა ბარემ ყველგან  კუდში სდევდა პროცესებს, ხანაც სულაც კლასის გამოტოვებით გადადიოდა შემდეგ კლასში. ამათ გარემო მაინც ჰქონდათ შესაბამისი – მულტიკულტურული თბილისი მთელი თავისი ავლა-დიდებით, 3 წლიანი დამოუკიდებლობა და მერე, შედარებით თავისუფალი, ე.წ. საბჭოთა ავანგარდული პერიოდი. და კარგი ავტორები, რომელთა სახელ-გვარის ქვეშ, ისტორიისთვის დიქტატურამ მერე სხვა სივრცე მონიშნა. მანამდე კი H2SO4, ლიტერატურა და სხვა და თოლაბულისის სარტყელი გამოდიოდა, სრულიად უნიკალური ხასიათის თუ დიზაინის ჟურნალები. ეჰ, ანკარა, ხერელირა, რანგულისო, ურისოილო.

აიდა – ბაიდებს. არავინ იცის საით წავიდოდა სამამულო ლიტერატურა, ეს მიმდინარეობები ცოტა უფრო დიდხანს რომ გაგვესინჯა. უფრო უპირატესი უნარის და გაქანების ხალხსაც  (ურიგო არტისტები არც ესენი ყოფილან) რომ ეცადა ამ მიმართულებით ბედი. ამ ოცნების დამამსხვრეველი  კომუნისტების ტერმინი რომ მოვიმარჯვოთ – სხვა რელსებზე გადავიდოდით. ხსენებული საქმის მცოდნე ხალხმა კარგად იცის – უკეთესობისკენ გადავიდოდით და დღევანდლამდე სხვანაირად გამოწვრთნილები მოვიდოდით. მოკლედ, ალთა, ბალთა, ბარიბართუბართა. სამწუხაროდ.

გარდა ჩვეულებრივი მკითხველისთვის (ერთი ხანი ვიფიქრე და მაინც ეს ამაზრზენად გაუგებარი სიტყვათშეთანხმება გამოვიყენე) ინტერესის გაღვიძებისა, სპეციალური პროფესიის ხალხსაც მეტი დაინტერესება  მართებთ.  თუ ლიტერატურის თეორეტიკოსების საქმეა იკვლიონ,  რა ჟანრები დაცადეს ტიციან ტაბიძემ, სიმონ ჩიქოვანმა, ბესო ჟღენტმა.  ისტორიკოსების – რა გარემოებებმა განაპირობა ჩამოთვლილთა (ტიტეს ამბავი კი იცით)  და კიდევ სხვათა, ვთქვათ შალვა ალხაზიშვილისა და აკაკი ბელიაშვილის სახეცვლილება. ლექსთმცოდნეების – როგორ წვრთნიდნენ ჩაჩავა და შენგელია ნიკოლოზები ლექსს –  სილაბური(ეს, ისე), ტონური თუ სილაბურ-ტონური იყო ამ ხალხის სიტყვის ჟღერადობა.   სხვები ირაკლი გამრეკელისა და ბენო გორდეზიანის გრაფიკულ თამაშებს გააანალიზებენ. ვიღაც ჟანგო ღოღობერიძის ჟონგლიორობას მიაქცევს ყურადღებას. ცალკე საქმეა თუნდაც ზაუმის  ,,გარეშე“  წინადადების სინტაქსი, ათასგვარად დახლართული, უუნაგირო. მოკლედ, რაც უნდა ფუტუროდ გეჩვენოთ, ხანდახან უკანაც უნდა მივაპყროთ თვალები – არაერთ საინტერესო და გამოსადეგ რამესაც კი (გა)მოვკრავთ (ხელს)თვალს. ასე იყოს – სულ გუშინწინ, სულ შარშან, სულ ხვალ, უფრო ზეგისზეგ.

რა ჟურნალები იყო მათი ჟურნალები? გინახავთ მანამდელი და მერენდელი ლიტერატურული პრესა? მათ შორის გაჩხერილი ნამდვილი ქარიშხალი გახლდათ – მოულოდნელი, უპრეცედენტო და განუმეორებელი (ამ სიტყვის რაგინდარა მნიშვნელობით). ჩახედეთ და მიხვდებით, თუ როგორ შეიძლება ფურცელზე თავი აიშვა. აქ დავა მხოლოდ ერთზე შეიძლება – უფრო ხარისხიანად შეიძლებოდა თუ არა ეს თავაშვება. ის რომ ქართველი ფუტურისტები და დადაისტები ამბიციებით და ფანტაზიებით (სულ სხვა კაცის ნათქვამით – ,,ოცნებების სიგრძე’’) ევროპელ კოლეგებს არ ჩამორჩებოდნენ – ცხადზე ცხადია. ის რომ ჩვენ ქართველი ფილიპო მარინეტი,  ტრისტან ცარა და მარსელ დიუშანი არ გვყოლია – სხვა სიმღერიდანაა, ხოლო  მერე ყურძენმა მიირთვა კაცობრიობა, ისმინეთ ყველამ, რომ საქართველო არის ქოთანი სააკაძე და მეწისქვილე.

ჰოდა, ეს ამბავი იქვე მოკვდა. არქივი დარჩა მუზეუმებში და ბიბლიოთეკებში. არქივი, მუზეუმი და ბიბლიოთეკა გამორჩეულად სძულდა ამ ჯურის ხალხს. დამცინავი პარადოქსია. რას ვიზამთ. ასეთია ცხოვრება – სულ ასე იყო – ქარს ქონდა ფრთა ფრინდალი, ქარი გაფრინდა, ქარს გაყვა ცინდალი, ერთი ციდა.

დემოკრატიის ფენომენი ხანდახან სრულიად ამოუცნობია. დემოკრატიული მმართველობა შეიძლება სრულიად უცნაური, პარადოქსული ფორმით გამოვლინდეს. ალბათ ამგვარი მახასიათებლები განაპირობებენ აღნიშნული მოვლენის შესახებ მიმდინარე დაუსრულებელ დისკუსიებს. ფორმების მრავალფეროვნება გახლავთ წინაპირობა იმისა, რომ ზუსტად არცერთ ბრძენს არ აქვს პასუხი კითხვაზე – რა არის დემოკრატია?

ცხადია, ჩვენ გენიოსების მიერ ამოუხსნელი ამოცანის გადაწყვეტას არ ვისახავთ მიზნად. ჩვენი მხრიდან შეუფერებელი და არაადეკვატური საქციელი იქნებოდა. თუმცა, უნდა შევეცადოთ, რომ სამოქალაქო განათლების გაკვეთილზე მსხდომმა მოსწავლეებმა დემოკრატიის უცნაური გამოვლინებების შესახებ ერთი-ორი ამბავი მაინც შეიტყონ.

რამდენიმე თვის წინ გერმანიაში საპარლამენტო არჩევნები ჩატარდა. არჩევნების შედეგად ვერცერთმა პოლიტიკურმა პარტიამ ვერ მოიპოვა გადამწყვეტი უპირატესობა. გერმანია ძველი ევროპული საპარლამენტო დემოკრატიაა და მისი მთავრობის შემადგენლობა ძალიან დიდი ხანია ერთპარტიული არ ყოფილა. როგორც წესი, ფედერაციულ რესპუბლიკას ორპარტიული კოალიციები მართავენ ხოლმე. არჩევნების შემდეგ ორმა ტრადიციულმა და უდიდესმა პოლიტიკურმა პარტიამ უახლეს ისტორიაში ყველაზე ცუდი შედეგი აჩვენა. ქრისტიან-დემოკრატებმა ხმათა მხოლოდ 33%-ის მოგროვება მოახერხეს, სოციალ-დემოკრატთა მხარდაჭერების რაოდენობა კი კატასტროფულ, 20%-იან ნიშნულს მიუახლოვდა. იყო დრო, როდესაც ძველი პარტიები ამომრჩეველთა ნახევრის მომხრობასაც კი ახერხებდნენ. 2017 წელს კიდევ ერთი საარჩევნო სენსაცია გამოვლინდა. ჰიტლერის დამარცხების შემდეგ პირველად ევროპის შუაგულში მდებარე ქვეყნის პარლამენტში ფრაქციის ჩამოყალიბების უფლება კვლავ მოიპოვეს მემარჯვენე რადიკალებმა. ანტირესპუბლიკურად განწყობილი ძალა სიდიდით მესამე პარტიაა ბუნდესტაგში.

ორი ტრადიციული პარტიის განსაკუთრებულმა წარუმატებლობამ და მემარჯვენე რადიკალთა ტრიუმფმა გერმანიაში ყველაფერი არივ-დარია. არცერთი ორი პარტიის მანდატები არ აღმოჩნდა საკმარი მინისტრთა კაბინეტის დასაკომპლექტებლად. პირველად ისტორიაში კანცლერის ასარჩევად სამი პარტიის შეამხანაგება გახდა საჭირო. ქრისტიან-დემოკრატებმა, მწვანეებმა და ლიბერალებმა რამდენიმე კვირა მოლაპარაკებების მაგიდასთან გაატარეს. ოთხმოცდაორი მილიონი ადამიანი ყოველდღიურად თვალს ადევნებდა ერთგვარ „რეალითი შოუს“, რომლის მონაწილენი ქვეყნის ყველაზე პოპულარული პოლიტიკოსები იყვნენ. დიდი დავიდარაბის შემდეგ ლიდერები მთავარზე ვერ შეთანხმდნენ და დაიშალნენ. არჩევნებიდან სამი თვის შემდეგაც კი გერმანიას მთავრობა არ ჰყავს?

როგორ უნდა დარეგულირდეს ხელისუფლების გარეშე მუშაობის პრობლემა?

კანცლერ მერკელის პარტიამ მხარდაჭერისთვის ოპოზიციაში გადასულ სოციალ-დემოკრატებს მიმართა. მხოლოდ მერკელის გუნდისა და შულცის პარტიის მანდატების გაერთიანებით შეიძლება ახალი მთავრობის ჩამოყალიბება. სოციალ-დემოკრატთა ხელმძღვანელებმა ქ-ნ ანგელას შემოთავაზებას დამოუკიდებლად არ უპასუხეს. მრავალკვირიანი მოლაპარაკებების შემდეგ მინისტრთა კაბინეტის ფორმირების საკითხს სოციალ-დემოკრატიული პარტიის წევრები შიდაპარტიულ პლებისციტით გადაწყვეტენ.

არ მინდა, რომ დაგაბნიოთ. ყველაფერი ძალიან მარტივია. მოცემულ ეტაპზე გერმანიის დემოკრატიაში გადამწყვეტი სიტყვა დამარცხებული პარტიის რიგით წევრებს ეთქმით. მათი საერთო რაოდენობა კი მხოლოდ 400 000 ადამიანია.

შეგვიძლია გავიხსენოთ აშშ-ის 70-იანი წლების ისტორიაც. მოგეხსენებათ, რომ აშშ-ის პრეზიდენტსაც და ვიცე-პრეზიდენტსაც ხალხი ირჩევს. საპრეზიდენტო არჩევნებზე ორივე პარტია ორი შესაბამისი კანდიდატით გამოდის. კენჭისყრის დროს ამომრჩევლები ნდობას მხოლოდ მთავარ კანდიდატს არ უცხადებენ. ისინი გამოხატავენ თავის დამოკიდებულებას ვიცე-პრეზიდენტის მიმართ.

1973 წელს კორუფციული და საგადასახადო სკანდალის გამო ვიცე-პრეზიდენტის თანამდებობიდან გადადგომა მოუწია ბერძნული წარმოშობის რესპუბლიკელ პოლიტიკოსს სპირო აგნიუს. მეოცე საუკუნეში ამგვარი მოვლენა ერთადერთხელ მოხდა. ახალი სახალხო კენჭისყრა მხოლოდ ვიცე-პრეზიდენტის შესარჩევად ვერ ჩატარდებოდა. ამერიკის კონგრესმა პრეზიდენტის წარდგინებით აგნიუს შემცვლელად სენატის რესპუბლიკელი ლიდერი ჯერალდ ფორდი დაამტკიცა.

ფორდის ვიცე-პრეზიდენტად გამწესებიდან რამდენიმე თვეში „უოტერგეიტის სკანდალმაც“ უმწვავეს ფაზაზე გადაინაცვლა. პრეზიდენტი ნიქსონიც იძულებული გახდა თანამდებობა დაეტოვებინა. სრულიად მოულოდნელად, აშშ-ის პრეზიდენტი გახდა ადამიანი, რომელიც მოსახლეობას არც სახელმწიფოს მეთაურად და არც მის მონაცვლედ არ აურჩევია. არაარჩეული პირის პრეზიდენტობას თითქმის არავინ მიიჩნევდა უკანონოდ. ჯერალდ ფორდი არჩევნების გარეშე, მაგრამ აბსოლუტურად დემოკრატიულად გახდა ამერიკის პირველი პირი.

დამარცხებული პარტია და არჩევნების გარეშე დაწინაურებული პირი დემოკრატიის ზოგიერთ მოდელში შეიძლება გადამწყვეტი მოთამაშეები აღმოჩნდნენ. სწორედ ამაში მდგომარეობს მისი უცნაურობაც.

ქართული (თუნდაც სუსტი) ფილმები ხომ ისეთია, ათასჯერ გვაქვს ნანახი, მაგრამ რომელიმე არხზე როცა უჩვენებენ, კიდევ ერთხელ ვუყურებთ სიამოვნებით.
საზ. მაუწყებელზე „ფეოლას” ვუყურე. იმ ეპიზოდმა, როცა მორიგი გამარჯვების შემდეგ ფეოლა ბავშვებს სასადილოში დაპატიჟებს, ყრმობა გამახსენა. მახსოვს, საფეხბურთო ჩემპიონატი იყო სკოლებს შორის და დაბალი კლასის ბავშვებს რაიონის საფეხბურთო სკოლასთან გვქონდა გასვლითი თამაში. ტრანსპორტი ჩვენ არ გვემსახურებოდა, ცხადია. ხუთისნახევრიან „სენაკი-ჩხოროწყუს“ ავტობუსში ვერ ჩავეტიეთ, ხოდა დავაწექით ფეხით, სიცხეში, ქვედა ჩხოროწყუდან რაიონამდე, და სპორტული სკოლის დაუმარცხებელ გუნდს გამანადგურებელი ანგარიშით მოვუგეთ. შემდეგ რაც მახსოვს, იყო მათი გაოგნებული მწვრთნელი და ჩვენი ფიზკულტურის მასწავლებელი, ბედნიერი იზო მასწი, რომელიც უახლოეს მაღაზიამდე გაგვიძღვა, საფულიდან უკანასკნელი ხურდები ამოფხიკა და ადგილობრივი წარმოების მსხლის ლიმონათები გვიყიდა. ვიდექით პარკში, ბესარიონ ქებურიას ბიუსტთან, ოფლიანი ტუჩებით თბილ და გაზგასულ ლიმონათს ვსვამდით და ძალიან ბედნიერები ვიყავით.
არც მახსოვს, როდის შემოვიდა ფეხბურთი ჩემს ცხოვრებაში. ალბათ დაბადებამდე და დაბადებიდან ჩემში იყო. ჯერ ერთი იმიტომ, რომ მამაჩემი მთელი ახალგაზრდობა ფეხბურთს თამაშობდა, და მეორე: სტადიონი სახლის წინ მქონდა (ახლაც იქაა, ცხადია) და ყოველ ნაშუადღევს თამაშობდნენ უფროსები ფეხბურთს. მახსოვს, მამაჩემი შუადღეს შედიოდა სათოხნად ყანაში, რომ ადრე გამოსულიყო და რაც არ უნდა დაღლილი ყოფილიყო, ფეხბურთი ეთამაშა. ახლაც მახსოვს ის მოწიწება, რასაც ვგრძნობდი მამაჩემის ბუცებისადმი, რომლებიც რელიქვიასავით ეწყო ოთახის კუთხეში და მისი ჩაცმა და უდიერად მოპყრობა აკრძალული მქონდა. შემდეგ კი, როცა მე წამოვიზარდე, ხოლო მამაჩემი ორმოცს გადასცდა, როლები შეიცვალა, ახლა მე ვთამაშობდი და მამაჩემი მიყურებდა. როცა მეზობელ სოფელს ვეთამაშებოდით მაზიანზე (თხაზე ან თიკანზე), მამაჩემთან დელეგაცია მოდიოდა, რომ თამაშზე დაეყოლიებინათ, როგორც „პირველ მერცხალშია”. დიდი ხვეწნის შემდეგ, იასონივით, მამაჩემიც თანხმდებოდა ხოლმე მეტწილად. გამომიცდია, რა შეგრძნებაა, როცა მამასთან ერთად თამაშობ ფეხბურთს და წარმომიდგენია, რა შეგრძნება იქნება, როცა მამასთან ერთად ომში იბრძვი. ჩვენი სახლის შუშაბანდი ძლიერი წვიმის დროს ტრიბუნასაც წარმოადგენდა: მაყურებლები აფარებდნენ თავს და იქიდან გულშემატკივრობდნენ გუნდებს.
ერთმა ჩემმა მეზობელმა თავისი თავი მწვრთნელად დანიშნა, ოღონდ ეს მწვრთნელობა ტაქტიკის მოხაზვაში, ვარჯიშებში და მისთანებში არ გამოიხატებოდა, სხვა სოფლებთან თამაშის დროს გვერდითა ხაზთან იდგა და ნერვიულობდა. მის განკარგულებებს და დირექტივებს, ცხადია, არავინ ითვალისწინებდა და, მით უმეტეს, არც მისი მოთხოვნით ტოვებდა ვინმე მოედანს, მაგრამ გვერდითა ხაზთან მისი ბორგვა და ყვირილი აკადემიურ და სოლიდურ იერს ანიჭებდა ჩვენს გუნდს. მან ერთხელ დამორცხვებულმა აღიარა, რომ მას შემდეგ ოცნებობდა მწვრთნელობაზე, რაც პირველად ნახა ტელევიზორში ნოდარ ახალკაცი, და მე მაშინ გული დამეწვა.
მახსოვს, ბავშვებს ბუცების და კედების ფუფუნება ნაკლებად გვქონდა, ფეხშიშვლები ვთამაშობდით. ვერ ვიტანდი, როცა ბალახის სიმწვანეს ვერაფრით ვიშორებდი ტერფებიდან და სქელი წინდებით ვთამაშობდი ხოლმე. ბედნიერი იყო, ვისაც ბუც-კედები ჰქონდა. ეს ბუც-კედები წითელიც იყო და მწვანეც, რეზინის შიპებიც ჰქონდა, მოსახერხებელი, მაგრამ უხარისხო იყო, რამდენიმე თამაშის მერე იხეოდა. თან ყოველ კვირა ვერ იყიდდი, თორმეტი ლარი ღირდა. თორმეტი ლარი კი მაშინ ფული იყო, გიმნაზიაში, სადაც ვსწავლობდი, თერთმეტ ლარს ვიხდიდი ყოველთვიურად.
ცალკე ამბავი იყო ბურთის დეფიციტი – რეზინის კამერიანი, სტანდარტული ბურთი დიდი ფუფუნება იყო. პატარაობისას მუჭისხელა პლასტმასის ბურთით ვთამაშობდით ხოლმე. რომ წამოვიზარდეთ, ლეგენდარულ ლარიან ბურთს ვყიდულობდით, ვდებდით ტყავის საფარში და თავს ხრახნით ვუცობდით. ამის გამო ერთ მხარეს მძიმე იყო და სიზუსტეში მოიკოჭლებდა: მარცხნივ რომ ურტყამდი, მარჯვნივ მიდიოდა, თანაც ხრახნის ბოლო თუ თავში მოხვდებოდა, კოპი გარანტირებული გქონდა. იყო ასევე დერმატინის ბურთები, რომლებიც ტყავის ბურთთან შედარებით იაფი ღირდა, მაგრამ მალევე ძვრებოდა დერმატინი, რჩებოდა მხოლოდ შიდა ქსოვილი და ბუშტივით მსუბუქი და უვარგისი ხდებოდა. მის კამერასღა თუ გადადებდი სხვა ტყავში. დიდ პრობლემას წარმოადგენდა ჩემი მეზობლის ტრიფოლიატის ღობე, რომელიც სტადიონის ერთ ბოლოში იყო. ბურთი თუ იქ მოხვდებოდა, ძნელად თუ გადაურჩებოდა ნეკის სიგრძე ეკლებს. წებო ჩვენ არ გვქონდა. ამიტომ კამერის ნახვრეტს ძაფით ვუკრავდით თავს, თუმცა ჰაერს აპარებდა, მალევე იჩუტებოდა და წარამარა რომ არ გვერბინა „ნასოსის” მეპატრონე ბრაზიან მეზობელთან, ნახვრეტში კენჭს ვდებდით და მხოლოდ ამის მერე ვკრავდით ქვევიდან ძაფით. ეს ეფექტური ხერხი იყო, ჰაერს არ აპარებდა, მაგრამ ამასაც ხრახნის ეფექტი ჰქონდა – ცალ მხარეს ამძიმებდა ბურთს და თავში მოხვედრისას მტკივნეული იყო. ერთს და ორს არაუშავდა, მაგრამ საოცარი სანახავი იყო ამ ხერხით ბევრჯერ თავმოკრული, მუჭის ზომამდე დაპატარავებული, კაპრონის ძაფის ბოლოებით და კენჭებით დამშვენებული კამერა. გაბერვის მერე ტყავს კოპებად აჩნდა კენჭები და ყველაზე ნაკლებად ფეხბურთის ბურთს ჰგავდა.
კარში იმას ვაყენებდით ხოლმე, ვინც თამაში არ იცოდა. დღემდე ვერ ვხვდები, მცველის პოზიციაზე თამაში სირცხვილად რატომ ითვლებოდა. ერთგვარად შეურაცხყოფილადაც კი ვგრძნობდით თავს, როცა უფროსები უკან გვაყენებდნენ. ხოლო, როცა თანატოლები ვთამაშობდით, უკან ვინ გამაჩერებდა, თავდამსხმელი ვიყავი და ეფექტური გოლებიც გამქონდა.
ბებიაჩემმა მაისურზე და შორტზე ნომერი „ათი” და დინამოს ლოგო ამომიქარგა. როცა ვიცვამდი, პირველი ბიჭი ვიყავი მოედანზე. მერე, ერთხელ, როცა ავად გავხდი, ხოლო ჩვენებს მეზობელ სოფელთან ჰქონდათ გასვლითი თამაში, ეს შორტი და მაისური მეზობელს ვათხოვე. მხოლოდ მაისური დამიბრუნა, შორტი მომპარესო. კარგა ხნის შემდეგ მდინარეზე ბანაობისას ვნახე, რომ მამამისს საბანაო ტრუსივით ეცვა.
ეს ბლოგი იმ შორტის ნათელ ხსოვნას ეძღვნება.

ეს წერილი სულ სხვანაირი უნდა ყოფილიყო. იყო კიდეც ასეთი: წინა ნაწილის (https://mastsavlebeli.ge/?p=16312) თემატური გაგრძელება და ის დაპირებული გამოსავლის გზები, რომელიც რაღაცით მაინც წაეშველებოდა მატერიალურად რთულ მდგომარეობაში მყოფ ქართველ მწერალს და მწერლობას, როგორც თითქმის გაუფასურებულ პროფესიას.

მაგრამ ბოლო წამს, სანამ ტექსტს გამოვაქვეყნებდი, ყველაფერი შეიცვალა.

23 დეკემბერს, ღამით, თამარ მეფის გამზირზე შსს-ს თანამშრომლებმა პოეტი ზვიად რატიანი დააკავეს. ჯერ ნარინჯისფერ ქურთუკზე მოედავნენ დამცინავად, შემდეგ მანქანაში ჩატენეს და იქიდან დაიწყო ფიზიკური/მორალური შეურაცხყოფის მთელი სერია – გზაში, პოლიციის განყოფილებაში, იზოლატორში, უმაღლესი საპოლიციო ტრიბუნიდან, სოციალური ქსელიდან, დაქირავებულ-დაფინანსებული მედიისა და აგრესიული ფეისბუკ მომხმარებლების მხრიდან. ამის საპირწონედ, ზვიად რატიანს თანადგომა და მხარდაჭერა გამოუცხადა ქართველი მწერლების, გამომცემლებისა და საზოგადოების დიდმა ნაწილმა. ეროვნულ ბიბლიოთეკაში გამართული საგანგებო პრესკონფერენციიდან და სხვადასხვა სატელევიზიო ეთერიდან გაისმა საპროტესტო მოწოდებები ძალადობრივი სისტემის წინააღმდეგ. ამ შესაშური ერთიანობის გასაქარწყლებლად ხელისუფლებამ ყველაზე ულმობელი და გაუმართლებელი იარაღი გამოიყენა: საზოგადოებრივი მაუწყებლის ეთერში უნიჭოდ დამონტაჟებული კადრები გაუშვა და ადამიანური სიძულვილით თუ ხელისუფლებისადმი მაამებლობით აღტყინებული ბრბო პოეტსა და მის მხარდამჭერებს მიუსია.

სისტემა, რომელსაც უნდა დაეცვა მოქალაქე (ხელოვანი), მთელი კვირის განმავლობაში უზნეო ბავშვივით იქცეოდა: ბოდიშის ან უკანდახევის ნაცვლად თავისი გავლენის ყველა წერტილში ნაღმს აფეთქებდა და საზოგადოების ნდობის, ურთიერთობის ხიდებს წვავდა. ბოლო ლურსმანი საქალაქო სასამართლომ ჩააჭედა საქმეში: ზვიად რატიანი დამნაშავედ ცნო ადმინისტრაციული კოდექსის ორი მუხლის დარღვევაში და 2 ათასი ლარის გადახდა დააკისრა. ამასთან მოსამართლემ დამამცირებელი მოწყალებაც მოიღო, – რომ არა საახალწლო დღეები, თქვენ მიმართ პატიმრობას გამოვიყენებდიო.

არადა, ამ წერილის პირველ ნაწილში როგორ მჯეროდა, რომ მწერლის რთული ყოფითი პრობლემებისა და მუშაობისთვის არასახარბიელო გარემოს წარმოჩენის შემდეგ, ამ პრობლემებთან გამკლავების გზებზე უფრო მეტს ვისაუბრებდით. ბევრი საინტერესო ვერსია გაჩნდებოდა და მაშინ მჯეროდა კიდეც, რომ ჩვენს ხმას მივაწვდენდით იმ სახელმწიფო ინსტიტუტებს, რომელთაც ხალხისგან ამ საკითხებზე ზრუნვა დაეკისრათ.

„ზრუნვის“ საბჭოური გამოცდილება წინა ნაწილში გამოვრიცხეთ, მაგრამ მწერლისა და სახელმწიფოს ურთიერთობის თანამედროვე ცივილიზებული გამოცდილება სწორედ ისაა, რაც ჩვენს ლიტერატურას სასიცოცხლოდ სჭირდება. სკანდინავიური და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების მაგალითზე მალევე შეიძლება რამდენიმე ვარიანტის ამუშავება, თუკი, რა თქმა უნდა, ამის ნება იქნება ხელისუფლებისგან.

1) მწერლების მხარდაჭერის სახელმწიფო პროგრამა, რომელიც დააფინანსებს ქართველი ავტორების ცხოვრებასა და შრომას, შეუქმნის ფინანსურ თუ ყოფით პირობებს იმისთვის, რომ წერონ – ტექსტზე ფიქრსა და მუშაობას დაუთმონ ძირითადი დრო. საქართველოში თითქმის ყველა ავტორი თავს არამწერლური სამსახურით ირჩენს, ამიტომ ყოველდღიურად იკარგება ის პოტენციალი (და ეს ბოლო წლებში განსაკუთრებით გამოჩნდა), რომელიც ლიტერატურის/კულტურის განვითარებას უნდა მოხმარებოდა. ცხადია, არსებობს ავტორების შერჩევის კრიტერიუმები და პროგრამის მომზადების დროს, საკონკურსო დოკუმენტში შესაძლებელია ამ დეტალების გაწერა და შემდგომ გათვალისწინება.

2) წიგნის მხარდაჭერის პროგრამა, რომლის მსგავსიც, ვთქვათ, ნორვეგიაშია: სახელმწიფო ყოველწლიურად შეისყიდის იმ წელს გამოცემული ყველა თანამედროვე ავტორის წიგნის 700 ეგზემპლარს საბიბლიოთეკო ქსელისთვის. ეს ქმედება რამდენიმე მხარეს აძლიერებს: მწერალს, რომელმაც იცის, რომ მისი ყოველი ახალი წიგნი გარანტირებულად შვიდასი ეგზემპლარი გაიყიდება, გამომცემელს, ბიბლიოთეკებს და მკითხველს, რომელსაც, ბუნებრივია, ყველა წიგნის შეძენის საშუალება არა აქვს.

3) გრძელვადიანი კამპანია „თანამედროვე ლიტერატურა სკოლაში“, რომელიც უწყვეტად, მიზანმიმართულად, სხვადასხვა ღონისძიების სახით (თანამედროვე ავტორების ტექსტების სასკოლო პროგრამაში შეტანა, შეხვედრები მწერლებთან, სადისკუსიო კლუბებისა და ელექტრონული პლატფორმების შექმნა…) განხორციელდება მთელი ქვეყნის მასშტაბით. ის ერთდროულად რამდენიმე მიმართულებითაა საჭირო და აქტუალური: ა) წიგნის კითხვის პოპულარიზაციისათვის; ბ) მასწავლებლების ახალი, პროგრესული ნაკადის გამოჩენისთვის, რომელიც ლიტერატურას ცოცხალ ორგანიზმად აღიქვამს და არა გაქვავებულ, სტატიკურ მასალად; გ) ახალგაზრდებში სკოლის ასაკიდანვე გაჩენილი ინტერესისათვის თანამედროვე ლიტერატურის მიმართ, რაც ბევრ სხვა სიკეთესთან ერთად, იმ სტიგმასაც მოგვაშორებს, რაც ამ ბოლო დღეებში კიდევ ერთხელ გამეფდა: „ილია და გალაკტიონიც მწერლები არიან და ეგენიც?“ (ცნობისათვის, ინტერესი თანამედროვე ქართული ლიტერატურისადმი ისეთივე დიდია ამჟამად ევროპაში, როგორც კლასიკის მიმართ. ჩვენთან როდემდე უნდა მიიჩნეოდეს „კაი ტონად“ თანამედროვე ხელოვნების აბუჩად აგდება?).

ამ ყველაფრის სანაცვლოდ, განვითარებულ ქვეყნებში მწერლებისგან უპირობო მორჩილებას, ხელისუფლებისადმი ლოიალობასა და კონფორმიზს ცხადია არ ითხოვენ. ყველა მოაზროვნე ადამიანს კარგად ესმის, რომ მსგავსი ცნებები სტალინისა და გორკის ეპოქის ჯოჯოხეთში უნდა დარჩეს სამუდამოდ. ოღონდ სანამ ეს მოხდება, ნაცემი და შეურაცხყოფილი მოქალაქის წინაშე პასუხისმგებლობა უნდა იგრძნოს ყველამ, ვისაც ამ ცუდ საქმეში თავისი წილი უდევს. თორემ ჩვენი დროის დაუსჯელი ჯალათებიც თავს ისე გაიმართლებენ, როგორც სოცრეალიზმის პირანიები სიბერის ჟამს, – რა გვექნა, ძმაო, დრო იყო ასეთიო.