აგერ უკვე მეორე კვირაა, დიდიან-პატარიანად უჩვეულო მდგომარეობაში აღმოვჩნდით – შინ გამოკეტილნი. ვინ იცის, სამსახურებისკენ მიმავალთ რამდენჯერ გვინატრია სახლში მოსვენებულად ყოფნა, არაფრის კეთება. მაგრამ როცა შინ დარჩენა იძულებითია და, ამასთან, არც ვიცით, როდემდე მოგვიწევს, თითო წუთი საათად გვეჩვენება.

ბავშვები და მასწავლებლები ორმაგად უცნაურად ვგრძნობთ თავს. რაც უნდა ვიწუწუნოთ დატვირთულ რეჟიმსა თუ სხვა რუტინებზე, სასკოლო ცხოვრება, თავისი უსწრაფესი, მომთხოვნი, ყიჟინა ტემპორიტმით, ჩვენი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია და ერთ მშვენიერ დღეს ასე, მოსხლეტით, მის გარეშე დარჩენა არცთუ სახალისო ყოფილა.

თავის მხრივ, სოციალურ ქსელებსა თუ პირად საუბრებში მშობლებიც დაბნეულნი კითხულობენ ორკვირიანი კარანტინის თავზე, ახლა რა(ღა) გავაკეთოთ, რომ დავაინტერესოთ ეს ბავშვებიო.

სახლურ მოწყენილობას რომ თავი დავანებოთ, ჩვენც, ბავშვებიცა და მშობლებიც ახალი გამოწვევის წინაშე აღმოვჩნდით – დისტანციური სწავლება – სოციალურ ქსელში მასწავლებელთა ჯგუფებში ეს სიტყვები სულ უფრო ხშირად გვხვდება.

ეს სტატია მიზნად არ ისახავს დისტანციურ სწავლებაზე ინფორმაციის მოწოდებას. მისი მიზანია დაეხმაროს მასწავლებლებსა და მშობლებს ბავშვებთან დროის საინტერესოდ გატარებაში – პირისპირ თუ დისტანციურად. და ამისათვის ხელახლა აღმოაჩენინოს ერთი კარგად ნაცნობი რესურსი – ანიმაციის ერთად ყურება.

ანიმაცია/ფილმი, როგორც შემეცნებით-გასართობი რესურსი, ალბათ არცერთი მასწავლებლისა თუ მშობლისთვის არ არის უცხო. ჩვენ ვხედავთ, რომ ბავშვები ხშირად უყურებენ სხვადასხვა ანიმაციას და კმაყოფილნიც ვართ – რაღაც ახალს იგებენ, ერთობიან, წყნარად სხედან, ბოლოს და ბოლოს.

ეს ძალიანაც კარგია, თუმცა მთავარია არ  გამოგვრჩეს ერთი მნიშვნელოვანი რამ – როგორც ნებისმიერი სხვა რესურსი, ანიმაციაც შეიძლება ძალიან სასარგებლო და ნაყოფიერ მასალად იქცეს მისი სწორად გამოყენების შემთხვევაში და პირიქით, სრულიად უსარგებლო, მეტიც, მავნე იარაღადაც იქცეს გაუაზრებელი სარგებლობით.

ყველამ კარგად ვიცით, რომ ბავშვებს რაღაც ახლის შემეცნებისათვის სჭირდებათ ხარაჩოები, რომლებიც ჩვენ, უფროსებმა უნდა გავდოთ და ამით მათ სიახლეებისკენ სწრაფვას, აღმოჩენებს, ახალი ცოდნის, უნარებისა თუ დამოკიდებულებების ჩამოყალიბებას ხელი მნიშვნელოვნად შევუწყოთ. „ხარაჩოების გადება“ ყოველთვის მარტივი არ არის და ჩვენგან, უფროსებისგან, ხშირად ძალისხმევას, ნებისყოფასა და ენთუზიაზმს მოითხოვს. თუკი უფროსები ხშირად გავიაზრებთ, რა მნიშვნელოვანია ჩვენი „ხარაჩოები“ პატარა ადამიანებისთვის, სწორედ ეს შეგვმატებს ენერგიასა და ახალ-ახალ იდეებს მათ „გასადებად“.

მაშ ასე, „ხარაჩო“ – ანიმაციის/ფილმის ერთობლივად ყურება შეკითხვებით

კონკრეტულ ანიმაციაზე გადასვლამდე მოკლედ შევეხოთ იმ ზოგად რეკომენდაციებს, რომელთა გათვალისწინებაც დაგვეხმარება ერთად სანახავი მასალის შერჩევისას.

1. შეეცადეთ შეარჩიოთ იმგვარი ანიმაცია/ფილმი, რომელიც ეხება ამა თუ იმ ღირებულებას, ფასეულობას (მაგ., სამოქალაქო პასუხისმგებლობა, ემპათია, თავისუფლება, მეგობრობა და სხვ.). ძალდაუტანებლად,“ჩვეულებრივ“ ფორმატში ამგვარ საკითხებზე მსჯელობა, როგორც წესი, ორმაგად ნაყოფიერია.
2. არ შეარჩიოთ ძალიან გრძელი ანიმაცია/ფილმი, რადგან ბავშვებს უჭირთ დიდხანს ერთ საკითხზე კონცენტრირება, რაც უნდა საინტერესო იყოს იგი მათთვის (დიდებსაც გვიჭირს ხშირად).
3. გაითვალისწინეთ, რომ ერთად ყურება არ ნიშნავს „ჩაგირთავ და მეც აქ ვიჯდები“-ს. პატარა ადამიანებს ზუსტად ისეთივე მოლოდინები აქვთ თქვენთან ერთად რაიმეს ყურებისას, როგორიც თქვენ, მეგობრებთან ერთად საყვარელი სერიალისა თუ ფეხბურთის მატჩის ყურებისას. მაშასადამე, თქვენი ჩართულობა, ემოციის გამოხატვა, რეაქციები, უკუკავშირი, დროული რეპლიკები ძალიან მნიშვნელოვანია. თუკი ატყობთ, რომ განწყობა, დრო, მოტივაცია არ გაქვთ, ბავშვთან ერთად უყუროთ ანიმაციას/ფილმს და გულგრილად ჯდომას აპირებთ, სჯობს სხვა დროისთვის გადადოთ, რადგან ინდიფერენტულობა ბავშვებისთვის მოსაწყენიცაა და გადამდებიც.
4. თუკი ვგეგმავთ ანიმაციის/ფილმის, როგორც „ხარაჩოს“ გამოყენებას, არ დაგვავიწყდეს, ე.წ. სამფაზიანი მოდელის გამოყენება „-მდე“, „დროს“ და „შემდეგ“ აქტივობებით. იგულისხმება, რომ ანიმაციის/ფილმის ყურებამდე შევამზადოთ ბავშვები, გავააქტიუროთ მათი წინარე ცოდნა/მოლოდინები/ვარაუდები მის სათაურთან/თემატიკასთან დაკავშირებით; ყურებისას გავაკეთოთ ლოგიკური პაუზები, დავუსვათ/დავასმევინოთ შეკითხვები/გამოვათქმევინოთ ვარაუდები/დავამყარებინოთ კავშირები; ყურების შემდეგ გამოვათქმევინოთ/გამოვთქვათ მოსაზრებები, დამოკიდებულებები პერსონაჟების, შინაარსის, მთავარი იდეის, რეჟისურის, მხატვრობის მიმართ, შევავსოთ სხვადასხვა სააზროვნო სქემა (მაგ., მოთხრობის რუკა, პერსონაჟის რუკა, შთაბეჭდილებების ფურცელი და სხვ., შევეცადოთ, ახლად შეძენილი ცოდნა და დამოკიდებულებები დავუკავშიროთ უკვე არსებულს და ამის შედეგად შევქმნათ რაიმე პროდუქტი, რომელიც ბავშვების ყოველდღიურ ცხოვრებას უკავშირდება (მაკეტი / ბუკლეტი / მინი-ვიდეო / დიორამა / წერილი / დღიური / აფიშა / რეკლამა / განცხადება / სიმულაციური ფბ პოსტი/ ბლოგი / სხვ.).

მნიშვნელოვანია!

• რეფლექსიის ფაზა ძალიან ღირებულია და სათანადო დრო და ყურადღება უნდა დავუთმოთ.
• დიახ, თქვენ უნდა იყოთ მსჯელობისთვის კალაპოტის მიმცემი, მაგრამ მოქნილი ფასილიტატორი და არა პასიური მსმენელი/მომთხოვნი და ცოდნის გადამმოწმებელი მასწავლებელი ან მშობელი. გავითვალისწინოთ, რომ თუკი ბავშვებს ჩვენთან ერთად რაიმეს ყურება უხარიათ, სწორედ იმიტომ, რომ ჩვენგან ცოცხალ შთაბეჭდილებებს, თანასწორობის ხაზგამსმელი ტონითა და დამოკიდებულებით გაზიარებულ რჩევებსა და გამოცდილებებს, ერთად ხუმრობას, გაკვირვებას, ინტერესს ანუ, ერთი სიტყვით რომ ვთქვათ, სწორად და მოქნილად გაწვდილ „ხარაჩოებს“ ელიან.

სახელწოდება: ლორაქსი

ლინკი: https://www.adjaranet.com/movies/5757/The-Lorax?lang=GEO&quality=SD

თემატიკა: ეკოწიგნიერება

ანიმაციის ყურებამდე

წინარე ცოდნის გააქტიურება. მოლოდინებისა და დამოკიდებულების გაჩენა.

• რით შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადამიანმა გარემოს? ჩამოთვალე.
• როგორ აისახება ჩვენი ქმედება გარემოზე? ჩამოთვალე.

ანიმაციის ყურების დროს

ქვემოთ მოცემულია ძირითადი შეკითხვები, რომლებიც შეგვიძლია დავსვათ ანიმაციის ყურებისას. ცხადია, ყველა მათგანის გამოყენება სავალდებულო არაა. რასაკვირველია, შეკითხვები შეგიძლიათ შეცვალოთ ბავშვის ინტერესებისა და შესაძლებლობების, ყურების პროცესის დინამიკის მიხედვით.

მნიშვნელოვანია, თქვენ მიერ შეთავაზებულ კითხვებში ჭარბობდეს „რატომ“ და „როგორ“ ტიპის შეკითხვები, რომლებიც ნაწარმოების იდეის, მთავარი სათქმელის, პერსონაჟთა ხასიათის, მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების ამოცნობაზე იქნება ორიენტირებული.

რასაკვირველია, ეს პროცესი არ უნდა ატარებდეს „დაკითხვის“ ხასიათს და ბავშვსაც უნდა მივცეთ საშუალება, მეტიც, წავახალისოთ, მოგვმართოს შეკითხვებით.

მნიშვნელოვანია, გავითვალისწინოთ, რომ თუკი ანიმაციის ერთად ყურება არის ცოცხალი, იმპროვიზებული აქტივობა, შეიძლება რაღაც შეკითხვებზე პასუხები თავადაც არ გვქონდეს და/ან სავსებით არ ვეთანხმებოდეთ ერთმანეთს. ეს, ცხადია, მეტ ინტერესსა და ხალისს სძენს პროცესს.

1. 6:18 – თუკი ხელოვნური ხეები აქვთ, რატომ ამბობს გოგონა, ოდრი, „ყველაზე მეტად ის მინდა, რომ ჩემს ეზოში ნამდვილი, ცოცხალი ხე გაიზარდოსო?
2. 8:57 – როგორი ტიპია ბებია? (თვისება + არგუმენტი)

რატომ ეხმარება ის ტედს?

3. 9:14 – შენი აზრით, რისთვის სჭირდება ვანსლერს მაინცდამაინც ეს ნივთები?
4. 11:47 – რას ყიდის ო’ჰერი? რატომ იყიდება ამ ქალაქში მისი პროდუქცია კარგად?
5. 12:07 – რატომ არ უნდა ო’ჰერის, რომ ტედი ქალაქიდან გავიდეს?
6. 13:10 – შენი აზრით, ვინ არის გამოსახული პოსტერზე? რატომ ფიქრობ ასე?
7. 15:20 – რომელ პერსონაჟს გაგონებს გარეგნულად ვანსლერი? (გრინჩს ჰგავს). რით?
8. 15:38 – რატომ არ უნდა ვანსლერს, რომ მის სანახავად ვინმე მივიდეს?
9. 16:24 – ვანსლერი: „ეს ჩემ გამო მოხდა. ჩემი გამოგონების გამო“ – რა გამოიგონა ვანსლერმა, შენი აზრით?
10. 23:11 – რატომ ჩნდება ლორაქსი სწორედ ამგვარად? (ვიდრე გამოჩნდება, როგორია გარეგნულად) – როგორი ტიპი იქნება გარეგნულად?
11. 27:59 – რატომ არ უყვება ვანსლერი ტედს ამბავს პირველივე ჯერზე ბოლომდე?
12. 29:12 – როგორ იშოვა ტედმა ხე ოდრისთვის საჩუქებლად?
13. 32:42 – რას იზამს ტედი ო’ჰერის მუქარის შემდეგ? მაინც წავა ვანსლერთან თუ არა? რატომ ფიქრობ ასე?
14. 33:37 – „გოგოსთვის გინდა, არა?“ – როგორ გამოიცნო ვანსლერმა, რომ ტედს ხე გოგოსთვის უნდოდა?
15. 34:33 – რა არის ტნიდი? გაიხსენე, რა ჰქვია ქალაქს, რომელშიც ტედი ცხოვრობს? (ტნიდვილი). შენი აზრით, რატომ?
16. 38:19 – რატომ ცდილობენ ტედის გადარჩენას ტყის მცხოვრებლები?
17. 44:12 – რატომ დამეგობრდნენ ტედი და ტყის მცხოვრებლები?
18. 48:53 – რატომ იქცევიან უცნაურად ვანსისთან ჩამოსული მისი ოჯახის წევრები?

ლორაქსი რატომ არ აჩერებს მათ ძალადობით? ბოროტი ხერხებით?

19. 53:54 – იწყება სიმღერა ინგლისურად „how bad can I be” – შეგვიძლია გამოვიყენოთ ინგლისურის სასწავლადაც – თარგმნა. მუსიკის კომპონენტის გასააქტიურებლადაც – ერთად მღერა.
20. რა შინაარსი აქვს სიმღერას? რატომ ვარ ცუდი? ეს ბიზნესია, ეს ნიშნავს ბევრ ფულიან ადამიანს.

(აქცენტი სინდისის ქენჯნაზე)

21. 56:32 – როგორ ფიქრობ, რა მოხდება? რატომ ფიქრობთ ასე?
22. 58:04 – რატომ აგდებს ვანსი ლორაქსს? ის ხომ ვერ შეუშლის ხელს ბიზნესში?
23. 58:43 – ხომ არ შეგვხვდა ეს გამოსახულება მანამდეც? როდის?
24. 59:04 – ვინ არის ეს პერსონაჟი?
25. რამ გაუჩინა მას თავისი ბიზნესის იდეა?
26. 59:22 – როგორი პერსონაჟია ვანსის დედა? (თვისება + არგუმენტი)
27. 1:02:01 – როგორ ფიქრობ, რა მოხდება? რატომ ფიქრობ ასე?
28. 1:05:58 – რატომ დაუჯერა ო’ჰერმა გაბრაზებულ ტედის დედას და წავიდა მათი სახლიდან?
29. 1:06:16 – სად გაქრა მარცვალი?
30. 1:08:12 – როგორ ფიქრობ, რა მოხდება? რატომ ფიქრობ ასე?
31. 1:10:39 – რით ჰგავს/განსხვავდება ტედის ბებო თქვენი ბებოებისგან?
32. 1:12:35 – რისი მინიშნება უნდა რეჟისორს ო’ჰერის ქანდაკებისთვის თავის მოძრობით?
33. 1:12:47 – როგორი რეაქცია აქვთ ამაზე მოქალაქეებს? რატომ?
34. 1:13:48 – „ამ პროცესს ფოტოსინთეზი ჰქვია“- ამბობს ოდრი. – რა არის ფოტოსინთეზი?

ბუნებასთან ინტეგრირება.

35. 1:14:09 – რატომ ვერ ხვდებიან მოქალაქეები, რომ ხეები საჭიროა?
36. 1:14:58 – რატომ გადაანგრევს ტედი ქალაქის გალავანს ტრაქტორით?
37. 1:16:09 – მოქალაქეების სიმღერა „let it grow”. სიმღერის შინაარსია, რომ მოქალაქეები გადადიან ტედის მხარეზე. ეს სიმღერაც შეიძლება ინგლ./მუს. ინტეგრირებით წარიმართოს.
38. 1:18:45 – რატომ გამოაჩენს სახეს ვანსი? გამომტვრეული ფანჯარა რას ნიშნავს? რატომ იხდის მადლობას?
39. 1:19:48 – ჩიტის გამოჩენით რაზე მიგვანიშნებს ავტორი?

შეიძლება პარალელიც – ვენეციის არხებში ცოცხალი არსებების კვლავ გამოჩენა.

ანიმაციის ყურების შემდეგ

შეჯამების აქტივობების ვარიანტები:

1. მოთხრობის რუკა

2. დაამყარე კავშირი

3. 5 კითხვა
4. 4.კომიქსი 
   5. მიზეზი – შედეგი (მოვარგოთ ანიმაციაში ნაჩვენებ მნიშვნელოვან მოვლენებსა და მათ გამომწვევ მიზეზებს)

6. პერსონაჟის რუკა – ტედი/ვანსი

7. პერსონაჟის რუკა

8. შთაბეჭდილება
9. 5-სტრიქონიანი ლექსი (ვარიაცია – ბრილიანტი)

10. 3-2-1
11. აფიშა
12. ანოტაცია

მსხვილი, ე.წ. კომპლექსური დავალება

როგორ შეიძლება წინ აღვუდგეთ გარემოს დაზიანებას ადამიანების მიერ?

შეუძლიათ თუ არა ბავშვებს რამე?

ჩამოვწეროთ.

დავამზადოთ ბუკლეტი/მინი-ვიდეო გზავნილებით.

ან მანამდე დავამუშაოთ ეკოთემატიკაზე სხვა ტექსტური და/ან ვიდეომასალა და შემდეგ დავამზადოთ.

სტატიაში მითითებული სქემების ნახვა შესაძლებელია საქართველოს დაწყებითი განათლების პროექტის (G-PriEd) პორტალზე:

https://kargiskola.ge/teachers/resource_books/kitxva/resursi_kitxva_danarti.pdf

საკმარისად დიდი დროა,  რაც სკოლების ტექნოლოგიური გაძლიერებისთვის საჭირო ადამიანურ თუ მატერიალურ კაპიტალში ჩვენი სახელმწიფო დიდ თანხებს იხდის, პირველკლასელებსაც უკვე წლებია, ახალი ლეპტოპებით ახარებს, მაგრამ covid – 19-თან დაკავშირებულმა შექმნილმა მდგომარეობამ გამოავლინა, რომ ის, რაც ყველაზე მეტად გვჭირდება, ტექნოლოგიური სიახლეების მიმართ შინაგანი მზაობა და კულტურაა და ეს თურმე ყველაზე ძალიან გვაკლდა.

დღეს ყველა ვხედავთ ტექნოლოგიების საჭიროებას საუნივერსიტეტო თუ სასკოლო განათლების ფერხულში ჩაბმული თითოეული ადამიანი. დისტანციური სწავლებაც ქართული განათლების სისტემისთვის უკვე არც ისე ახალი, თუმცა უმნიშვნელოვანესი გამოწვევაა და მისი ეფექტური გამოყენება სასიცოცხლო მნიშვნელობისაა სახლში მყოფი მოსწავლეების როგორც კოგნიტური, ასე აკადემიური უნარების განვითარებისთვის. ამ ამბავში მნიშვნელოვან გამოწვევად რჩება იმ რისკების გათვალისწინება, რომლებიც თან  ახლავს სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე, სოციალურად დაუცველ, მრავალშვილიან ოჯახებში მცხოვრებ თუ სხვა სოციალურად  მოწყვლადი  მოსწავლეების ოჯახებს; მათი ჩართვის ხელშეწყობას დისტანციური სწავლების რეჟიმში, რადგან რამდენადაც გამოიკვეთა, დისტანციურად საურთიერთოდ მათ უმრავლესობას აღარც ნაბოძები ბუკი გააჩნია, არც ალტერნატიული საშუალება და ინტერნეტი და, ზოგ შემთხვევაში  – ტელეფონიც კი.

არადა, თუკი უცხოეთის გამოცდილებას გავიზიარებთ, აუცილებელია, შემუშავებული გვქონდეს განათლების დეტალური სამოქმედო გეგმა, რაც განვითარებული ქვეყნების პრაქტიკაში უკვე მუშაობს და – საკმაოდ წარმატებულადაც. მაგალითად, ამერიკის ბევრ შტატსა და სასკოლო ოლქს უკვე აქვს დეტალურად გაწერილი გეგმები კორონავირუსით გამოწვეული ცვლილებების გამო, რამდენადაც სწორედ მსგავს სამუშაო გეგმებს ეყრდნობა და ონლაინსწავლებას მიმართავს სკოლების უმრავლესობა H1N1 გრიპის, ქარიშხლების, დიდთოვლობის თუ სხვა შემთხვევების დროს. გეგმების განსხვავებულობის გამო  რეკომენდებულია იმ კონკრეტულ სკოლასთან დაკავშირება, რომელშიც ესა თუ ის მოსწავლე სწავლობს. სკოლების რუკებიც და სწავლებასთან დაკავშირებული საათობრივი სიახლეების ნახვაც დაინტერესებულ პირებს მარტივად შეუძლიათ[1].

დეტალურ სამოქმედო გეგმებში[2] იმთავითვე მოიაზრებიან განსაკუთრებული საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე (სსსმ) მოსწავლეები, რომელთა განვითარებისთვის აუცილებელია შემდეგი რეკომენდაციების  შემუშავება, გათვალისწინება და ამუშავება:

• სპეციალური საჭიროების მქონე მოსწავლეები ისევე უნდა იყვნენ ჩართულნი დისტანციურ საგანმანათლებლო პროცესში, როგორც დანარჩენი მოსწავლეები/სტუდენტები.

• მათ უნდა მიეწოდოთ ადაპტირებული სასწავლო მასალა.

• დისტანციურ სასწავლო პროცესში აუცილებლად უნდა ამუშავდეს ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალური ჯგუფი, რომელიც მშობელთან ერთად კიდევ ერთხელ მოითათბირებს, შეისწავლის თუ გადააფასებს ბავშვის საჭიროებებს და ამის შემდეგ გადაწყვეტს, რა გზით იმუშაოს ან რა ტიპის მასალები მიაწოდოს სსსმ მოსწავლეს, რომელსაც ასისტირებას მშობელი/კანონიერი წარმომადგენელი უწევს.

• ინდივიდუალური გეგმის ჯგუფი ქმნის ინდივიდუალურ საგანმანათლებლო პროგრამას (Individualized Education Program): სამოქმედო გეგმას, საგნობრივ სასწავლო გეგმებს, ადაპტირებულ საგაკვეთილო გეგმებს და ა. შ.

• კანონის თანახმად, სსსმ მოსწავლის მშობელს აქვს შვილისთვის განათლების სერვისების მოთხოვნის უფლება შვილის შესაძლებლობების, სუსტი მხარეებისა თუ მიზნების გათვალისწინებით. მას შეუძლია დეტალურად აღწეროს, რას აკეთებს ან ვერ აკეთებს კარგად მისი შვილი.

• ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალურ ჯგუფში უნდა შევიდეს: ძირითადი საგნის ის  მასწავლებლები, რომელთაც კარგად იციან ბავშვის შესაძლებლობები, ზედმიწევნით ზუსტად აქვთ შეფასებული მისი აკადემიური უნარები ეროვნულ სასწავლო გეგმებთან მიმართებით.

• ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალურ ჯგუფში უნდა შევიდეს სულ მცირე, ერთი სპეციალური მასწავლებელი, რომელსაც ზედმიწევნით ზუსტად აქვს შეფასებული ბავშვის შემეცნებითი უნარები და შეუძლია მართებულად განსაზღვროს ის საფუძველი, რასაც რეალურ ცოდნას დააშენებს ბავშვთან მუშაობის შეთავაზების ან წარმართვის პროცესში. შეთავაზებები შეიძლება მოიცავდეს ინსტრუქციების მოდიფიცირებას ან მორგების (აკომოდაციის) შეთავაზებას ბავშვის საჭიროებებიდან გამომდინარე.

• ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალურ ჯგუფში უნდა შევიდეს სკოლის დირექციის ის წარმომადგენელი, რომელიც უფლებამოსილი და პასუხისმგებელია სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეთათვის სასწავლო რესურსების მიწოდებაზე. მან შეიძლება აწარმოოს ან გააკონტროლოს სპეციალური განათლების სერვისები.

• ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალურ ჯგუფში უნდა შევიდეს ექსპერტი, რომელსაც შეუძლია შეცვალოს სსსმ მოსწავლის შეფასების შედეგები. ეს შეიძლება იყოს სკოლის ფსიქოლოგი ან სხვა სპეციალური განათლების მასწავლებელი.

• ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალურ ჯგუფში შეიძლება შევიდეს თავად სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე, თუკი ის აღწევს 16 წლის ასაკს და თავად შეუძლია საკუთარი უფლებების ადვოკატირება და ტრანზიციის გეგმის გაწერაში მონაწილეობა. ზოგიერთი მოსწავლე უძღვება კიდეც ისგ გუნდის შეხვედრებს.

• ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალურ ჯგუფში შეიძლება შევიდეს თარჯიმანი (თუკი ბავშვს ენის სირთულეები აქვს), ჟესტური ენის თარჯიმანი (თუკი სმენასთან დაკავშირებული პრობლემები აქვს) ან თარჯიმან-მეგზური (თუკი მოსწავლე ყრუ-უსინათლოა). სკოლისაგან სსსმ მოსწავლის მშობელს ყველა ამ სერვისის კანონიერი  მოთხოვნის უფლება აქვს. იგი ასევე უფლებამოსილია, ინდივიდუალურ სასწავლო გეგმის ჯგუფში მოიწვიოს ადვოკატი და მეგობარიც კი, თუ ამგვარი მხარდაჭერის საჭიროება დგას.

ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ვირტუალური ჯგუფის შექმნა და პირველი ონლაინშეხვედა

ბევრმა სპეციალურმა მასწავლებელმა სსსმ მოსწავლეების მშობლებთან ონლაინ კონსულტაციები უკვე კარგა ხანია, დაიწყო და  ბავშვებს დავალებების ნიმუშებიც გადაუგზავნა. უცხოური გამოცდილება კი გვაჩვენებს, რომ მანამდე აუცილებელია ისგ გეგმის ვირტუალური ჯგუფის შექმნა. საურთიერთოდ  მითითებული კრებულიდან[3] შეიძლება ავირჩიოთ ნებისმიერი ქსელური პორტალი.

მთავარი მაინც ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ჯგუფის ონლაინ შეხვედრის სწორად ორგანიზება და მიმდინარეობის წარმართვაა, ამისთვის კი აუცილებელია გავითვალისწინოთ 10 რჩევა, რომელთაც უცხოელი ექსპერტები გვაძლევენ[4]. ესენია:

წინდაწინ შევაგროვოთ და მოვაწესრიგოთ დოკუმენტები, როგორიცაა: ისგ გეგმები, მოსწავლის პროგრესის დამადასტურებელი ჩანაწერები, ანგარიშის ბარათები, დავალების ნიმუშები, ტესტები და ბავშვის ხელნაწერები. მშობელს აქვს უფლება, თითოეული მათგანი გამოითხოვოს მასწავლებლისაგან, რათა გაზომოს ბავშვის პროგრესი.

• მშობელს უფლება აქვს, მოიწვიოს მხარდამჭერები (ოჯახის წევრი, მეგობარი, დარგის პროფესიონალი ან ადვოკატი). მათთან პოზიტიური დიალოგებით გამოიკვეთება მიდგომები, რომლებსაც მოსწავლის/სტუდენტის შემდგომი პროგრესისთვის გამოვიყენებთ.
• წინასწარ ჩამოვწეროთ შეკითხვები და ვარაუდები; მათ კვალობაზე გამოიკვეთება შეთავაზებებიც.
• ნათლად ჩამოვაყალიბოთ სსსმ მოსწავლის მიზნები და მისაღწევი შედეგები.
• ვიყოთ მაღალი მიმღებლობის და შეგვეძლოს თანამშრომლობა.
• მშობელს შეუძლია იყოს ბავშვის ექსპერტი და ღიად თქვას, რასაც ფიქრობს მის შესახებ, აღწეროს, როგორ ქცევას ავლენს ბავშვი სხვადასხვა საშინაო აქტივობებისას.
• მშობელს უფლება აქვს, დაიცვას ბავშვი და საკუთარი თავი, გაერკვეს, თუკი რაიმე ტერმინი უცხო, ახალი ან გაუგებარია, ჩასწვდეს ყველა დეტალს, არ დაეთანხმოს მისთვის მიუღებელ გადაწყვეტილებას.
• მშობელი უფლებამოსილია, ჩართოს სსსმ მოსწავლე ან სთხოვოს მას ისგ გუნდის შეხვედრის გაძღოლა. ამისთვის წინდაწინ უნდა შეუთანხმდეს მას. მიმდინარეობისას კი ყველაფერი, რასაც ვერ გაიგებს, აუხსნას და გაარკვიოს.
• ფოკუსი ბავშვის ძალებზე. სსსმ მოსწავლის მშობელი უფლებამოსილია იკითხოს: „რას აკეთებს კარგად?“ „ცოდნის რა ნაწილში იმსახურებს მაღალ შეფასებას?“.

აუცილებელია, რომ ერთ ბაინდერში განთავსდეს ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის ჯგუფის შეხვედრის ყველა დოკუმენტი (დამსწრეთა სია, კონტაქტების ფურცელი,  კომუნიკაციის ჟურნალი, მიზნების ჩამონათვალი) და მხოლოდ ამის შემდეგ ვაწარმოოთ შეხვედრის ოქმი.

ასე რომ, ვინც ვიჩქარეთ, ვიცოდეთ, ჯერ ვირტუალური ისგ გეგმის ჯგუფი უნდა შევკრიბოთ და მხოლოდ ამის შემდეგ გადავიდეთ დავალებების ფორმებსა და სხვა დეტალებზე, რომელთა შესახებ მომდევნო ნაწილში ვისაუბრებ.

[1] https://www.edweek.org/ew/section/multimedia/map-coronavirus-and-school-closures.html

https://www.dodea.edu/Coronavirus.cfm

guidance from the U.S. Department of Education on H1N1, another virus         challenge of providing special education when there’s an emergency.

[2] https://www2.ed.gov/policy/speced/guid/idea/h1n1-idea-qa.pdf

https://blogs.edweek.org/edweek/speced/2017/10/special_education_disaster_region.html

[3]https://www.facebook.com/photo?fbid=10157287554199211&set=a.386745164210

[4] https://www.understood.org/en/school-learning/special-services/ieps/the-iep-meeting-an-overview

*

მასზე წერას გაბედვა უნდა. თითქოს ადვილად არ გემორჩილება სათქმელი და არც ის გინდა, მხოლოდ პათოსში და მოკრძალებაში გაიხლართო. მთლად გაშინაურებაც არ გამოდის. თვითონაც ასეთი იყო – ყველა სიტყვის წარმოთქმა მტანჯავსო, რომ ამბობდა, ფიზიკურადაც და სულიერადაც განცდილ-გადატანილს ამბობდა. ბევრმა გაბედა მასზე დაწერა, მეც მათ შორის. თითქმის ყველანი დავმარცხდით. ადრე ვკითხე, 2006 წელს მგონი, – მესმის, ეკრანზე რომ არ ჩნდებით და გასაგებია თქვენი ეს პოზიცია, მაგრამ აი, ისეთი ფილმი რომ გაკეთდეს, სადაც მწერალი თავის ერთ წიგნზე მოჰყვება – ერთი წიგნის ამბავს – მაგაზე თუ დათანხმდებით-თქო. დათანხმება-არდათანხმებაზე არაა საქმე, უბრალოდ რატომ უნდა წავიდე იმაზე, რაც წინასწარვე ვიცი, რომ სიყალბეა. წერის პროცესი იმწუთიერი განცდაა, ვნება, ტანჯვა, ძიება, ის უნიკალურია, მხოლოდ იმ წუთს ეკუთვნის – მაგაზე წლების შემდეგ ვერ ილაპარაკებ, ვერ ახსნი, არც უნდა ეცადო, უკლებლივ ყველა სიტყვა ყალბი იქნებაო.

*

დიდი ხნის წინ ერთ გაზეთს ასეთი რუბრიკა ჰქონდა: „ახდენილი  ნატვრა“. ადამიანები საქართველოს სხვადასხვა მხარიდან თავიანთ სურვილებს იწერებოდნენ და რედაქცია (პარტნიორების მხარდაჭერით) მათ შეძლებისდაგვარად ასრულებდა. ზოგს ველოსიპედს ჩუქნიდა, ზოგს ტელევიზორს, ზოგს – რას და ზოგს – რას. ზუგდიდელი ექიმის, ავრორა შონიას ნატვრა ასეთი იყო: „გთხოვთ, გამომიგზავნეთ წიგნები ოთარ და თამაზ ჭილაძეების ავტოგრაფით“. ერთხელაც ხილიანზე მისულმა ჩემს მასპინძლებს გავუმხილე ეს ამბავი. ძალიან გაუხარდათ. ბატონი თამაზი სამუშაო ოთახში გავიდა, თავისი და ძმის წიგნები მოიტანა, „წათეს წითელი წაღები“ ოთარს გაუწოდა, „დრო“ (წერილები, ესეები, ინტერვიუები) თავისთან დაიტოვა და სატიტულო გვერდზე დიდრონი ასოების გამოყვანას შეუდგა…

წიგნებმა ადრესატი იპოვნეს. „ავრო უბედნიერესია, ამ ღამით ვერ დაიძინებს“ – ჩემმა მეგობარმა ჯაბა გერსამიამ მოკლედ დაარქვა დედის განცდას სახელი.

*

– ჩვენკენ ხშირად იყო ოთარი, – მიამბობდა რენე კალანდია, – ზღვა როგორ უყვარდა, იცი შენ, ლექსები, მთელი ამბავი, რომანები, ყველგან ზღვაა, მერე აქაური სიტუაცია, სოხუმი, გაგრა, ბიჭვინთა, ქალების მიმართ რომ გულგრილი არ იყო, ეგეც გეცოდინება, არც პირიქით, რა თქმა უნდა… სულ სხვა ამბავს გიყვები, ესე იგი… მწერლების რაღაც შეხვედრა იყო მგონი ლიტფონდში, საერთო ფოტო გადავიღოთო, თქვეს თუ არა, ოთარმა ხელი გადმომხვია და ხმამაღლა მითხრა, მოდი, მარტო მე და შენ გადავიღოთო… ამაზე უკეთესი ჯილდო მე მაგის მერე არ მიმიღია…

*

მაშინ „სკაიპს“ უფრო გასავალი ჰქონდა. ბოლო კლასში ან პირველ კურსზე ვიქნებოდით. ჩემი ძმა ვიღაც გოგოსთან შეჰყვა ჩეთს. იმან ლიტერატურაზე ჩამოუგდო სიტყვა, გაცვალეს ის წიგნები, რასაც იმწუთას კითხულობდნენ და ჩემმა ძმამ – „ყოველმან ჩემმან მპოვნელმან“-ო, უდეპეშა, ეგ უნდა წაიკითხო, ეგაა რაცააო.

თურმე სამი დღე არ გამოჩენილა ის გოგო, უკვე შეშფოთებას ვიწყებდი, რომ ჩეთში აინთო და ეგრევე მივწერეო:

– სად დაიკარგე? სად იყავი?

– ურუქში. – იყო პასუხი.

*

ოთარ ჭილაძის გარდაცვალების შემდეგ, გამოსათხოვარ წერილებში ბევრი ამბობდა, – მერე და მერე უფრო დაფასდება, სულ სხვანაირად დაფასდებაო. დრომ ეს არათუ დაადასტურა, არამედ ბევრი ინდივიდუალური შტრიხითაც შეავსო.

„პოეტი მეტია თუ რომანისტი?“ – პირველ ყოვლისა ამ შეკითხვას დაუკარგა სიმწვავე. დღემდე არც მისი რომანების თემებს და პერსონაჟებს მოკლებიათ აქტუალურობა და ლექსები ხომ ლამის სოციალური ქსელის მუდმივი ბინადრები გახდნენ.

უფრო და უფრო ხშირად ვიმოწმებთ ოთარ ჭილაძის პოზიციას ეროვნულ, კულტურულ-საგანმანათლებლო და ლიტერატურულ საკითხებზე. თუნდაც მისი აზრი რუსეთთან ურთიერთობაზე – ძალიან მკვეთრი სახელმწიფოებრივი შეფასება – თითოეული ჩვენგანისთვის სახელმძღვანელო პრინციპად იქცა (უნდა იქცეს).

„აველუმის“ ავტორის პირადი ჩანაწერები/დღიურები ის გზავნილი აღმოჩნდა, რომელმაც ყველა თაობის მკითხველს თავისი მწერალი, მესაიდუმლე და თანამგრძნობი აპოვნინა. მეტროს ვაგონებში იქნება თუ კორპუსების ფასადებზე, ოთარ ჭილაძის ენა მხოლოდ წიგნში კი არ რჩება, ქვეყნის ნაწილიცაა:

„მაგრამ თუ მეყო დროც და მანძილიც

და მოვუნახე სულს სასთუმალი –

მოვკვდები, როგორც ქვეყნის ნაწილი

და არა – წუთისოფლის სტუმარი“.

დაბადების დღეს გილოცავ, აველუმ!

ქვეყანაში შექმნილი მდგომარეობის გათვალისწინებით და ახალი Covid19 ვირუსის გავრცელების თავიდან აცილების მიზნით საჭირო გახდა სასწავლო დაწესებულებების დისტანციურ სწავლებაზე გადასვლა. ამან ცოტა დაბნეულობა გამოიწვია მათში, ვისაც ამ კუთხით შესაბამისი გამოცდილება არ ჰქონია.

გაგიზიარებთ ჩემს მეთოდს, რომლის მეშვეობითაც ვცდილობ, მოსწავლეებთან დისტანციურად ვიმუშაო. ამისათვის საწყის ეტაპზე, სიმარტივისა და გამოცდილების გამო გამოვიყენე Facebook-ის პლატფორმა. იქიდან გამომდინარე, რომ დაწყებით კლასებს ვასწავლი, კომუნიკაციის პირველი წყარო ჩემთვის პირველ რიგში მშობლები არიან.   Facebook-ში გავაკეთე ახალი ჯგუფი დისტანციური სწავლებისათვის. მოვიწვიე ჩემი მშობლები და კლასის მასწავლებლები, იმისათვის, რომ მათაც ჰქონოდათ საშუალება, მოსწავლეებისათვის მიეცათ დავალებები. მოვამზადე პირველი დავალება: https://www.youtube.com/watch?v=j3yxupzawyc&t=5s&fbclid=IwAR0llFOqKVBGzwn1nV6A6Q1TxwoEfzjsJXVlvXYhgebLBSETPyMZQXNGRWo და შევიმუშავე დავალების მიცემის ფორმა, რომელსაც შემდეგნაირი სახე აქვს:

იქიდან გამომდინარე,  რომ Facebook-ის ჯგუფს ვიყენებდით როგორც საკომუნიკაციო საშუალებას და პრაქტიკაში მრავალჯერადად გვქონდა ნაცადი, გადავწყვიტე, რომ სწავლებაც ამ პლატფორმაზე გამეგრძელებინა. ჯგუფი იძლევა საშუალებას, მოვამზადო დავალებები და ავტვირთო Microsoft Word Document-ისა და PowerPoint Presentation-ის სახით, გავაზიარო ვიდეო და საჭიროების შემთხვევაში ჯგუფიდან შევქმნა სასაუბრო ჯგუფი, სადაც განვახორციელებ ვიდეო ზარს.

აგრეთვე, გავააქტიურე ჯგუფი სახელწოდებით – აქტივობები კლასში👩‍🏫👨‍🏫 https://www.facebook.com/groups/384972735509535/about/ სადაც განთავსებულია სხვადასხვა კლასისა და საგნის სავარჯიშოები, რომლებიც ჩემს კოლეგებს სწავლების დროს დაეხმარებათ.

გთავაზობთ რეკომენდებულ რესურსებს, რომლებიც შეგიძლიათ გამოიყენოთ დისტანციური სწავლების დროს:

1. პროგრამა Teams. ამ პროგრამის გამოყენებით თქვენ შეძლებთ მიმოწერას, სასურველი ფაილების გაგზავნას, ინფორმაციის გაზიარებას. ვირტუალური საკლასო ოთახების მოწყობის საშუალებასაც იძლევა. იმისათვის, რომ უფრო დეტალურად გაეცნოთ ამ პროგრამის გამოყენებას, შეგიძლიათ გადახვიდეთ შემდეგ ბმულზე https://www.youtube.com/playlist?list=PLDMSDtaBUrSmQTFijz5FeCMGiSrdTA847
2. პლატფორმა learningapps, მოგცემთ საშუალებას თავად შექმნათ მოსწავლეებისათვის საინტერესო დავალებები, ან გამოიყენოთ ბაზაზე არსებული რესურსები, რომლებსაც მოარგებთ თქვენი მოსწავლეების ინტერესებსა და ასაკს. https://learningapps.org
3. ,,საშინაო სკოლა“ არის პლატფორმა, რომელსაც დიდი რესურსი აქვს დისტანციური სწავლებისათვის. https://silkschool.ge/lessons ის გაძლევთ საშუალებას, აირჩიოთ თქვენთვის სასურველი კლასი და საგანი.
4. გუდა გახლავთ საიტი, რომელიც კლასგარეშე ლიტერატურის გაცნობის იდეალური საშუალებაა. მოსწავლეები შეძლებენ, მოუსმინონ მათთვის სასურველ წიგნს. https://www.gudabooks.ge/
5. Zoom Video Communications – რომელიც აერთიანებს კომუნიკაციის ბევრ საშუალებას, როგორიცაა ონლაინშეხვედრები, ვიდეოკონფერენციები, ონლაინჩეთები და ა.შ. ის მუშაობს როგორც პერსონალურ კომპიუტერში, ასევე მობილურ ტელეფონში. ონლაინშეხვედრებისთვის საჭიროა რეგისტრაცია და იმ ადამიანების მოწვევა, რომლებთანაც კომუნიკაციას გეგმავთ. შეგიძლიათ აპლიკაცია ჩამოტვირთოთ. https://zoom.us/download ასევე რამდენიმე მოსწავლეს ესაუბროთ ერთად. თქვენ არეგულირებთ, რომელ მოსწავლეს მისცეთ სიტყვა და იმისთვის, რომ თავიდან აირიდოთ ზედმეტი აურზაური, შეგიძლიათ ხმა ჩაურთოთ მას, რომელიც თქვენ გინდათ. https://zoom.us

ეს მცირე ჩამონათვალია იმის, თუ როგორ შეიძლება დისტანციური სწავლება იყოს პროდუქტიული და საინტერესო.

სწავლა-სწავლება  მუდმივი დაკვირვებისა და დროული რეაგირების მოწესრიგებული პროცესია. ამ პროცესში დიდია განმავითარებელი შეფასების როლი. განმავითარებელი შეფასება კი კონსტრუქციულ უკუკავშირს გულისხმობს. კონსტრუქციული უკუკავშირი არის რეაგირება იმაზე, თუ როგორ ასრულებს მოსწავლე დავალებას და როგორ იყენებს ცოდნას. როგორც წესი, უკუკავშირს ზეპირი ან წერილობითი კომენტარის სახე აქვს და მოიცავს შეფასებას, წახალისებას და რჩევას. სტატიაში ყურადღებას გავამახვილებ წახალისებაზე.  კომენტართან ერთად, დაწყებით კლასებში ძალიან ბევრი მასწავლებელი იყენებს წამახალისებელ აღნიშვნებს. ახლა, როცა კონტაქტური  საკლასო გარემო დროებით  დისტანციურმა სწავლებამ ჩაანაცვლა, კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი და აუცილებელია მოსწავლის წახალისებაზე,  მოტივაციასა და ჩართულობაზე ვიზრუნოთ.

დამეთანხმებით, რომ საკმაოდ რთულია სახლიდან მართო ეს პროცესი. მასწავლებლები რთული გამოწვევის წინაშე დავდექით, ამიტომ კოლეგების რჩევები და გამოცდილების გაზიარება, ამ მხრივ, ძალიან მნიშვნელოვანია.

სწორედ ამ მიზნით,  მინდა გაგიზიაროთ წამახალისებელი ვიდეორგოლები, მომზადებული ფაილები, რომელთა გამოყენება პედაგოგისთვის მოსახერხებელია. შეუძლია, თავადაც შექმნას და ამით მოსწავლის დაინტერესება უფრო გაზარდოს. ციფრული ინსტრუმენტები საკმაოდ მოქნილია ამ ფაილების გაგზავნის კუთხით. აქვე გაგაცნობთ, როგორ შექმნათ მსგავსი ვიდეო. PowerPoint-ში მოამზადებთ 2-ან 3- სლაიდს. წინასწარ შეგიძლიათ გადმოწეროთ სხვადასხვა ვებ-გვერდიდან მოძრავი სურათები, მიანიჭოთ მას სხვადასხვა ეფექტი, გაუკეთოთ წარწერა და მოამზადოთ. როგორ ვაქციოთ ვიდეოდ? ფაილის შესანახად ირჩევთ Save as  და ჩამონათვალიდან აირჩევთ MPG-4Video, ვიდეოდ შენახვის შემდეგ კი მიეცით Save ბრძანება.

მომზადებული სლაიდები იქცევა ვიდეოდ . ვიდეოს ნიმუში . ვიდეოები კი უკუკავშირთან ერთად შეგიძლიათ გაუგზავნოთ მოსწავლეებს და ერთგვარი  პოზიტიური განწყობა შექმნათ. ვიდეოების გაგზავნა მარტივი პროცედურაა. თუმცა  PowerPoint-ში მომზადებული სლაიდის გაგზავნაც ასევე  შესაძლებელია და საკმაოდ ეფექტურია.

მინდა გაგიზიაროთ  ბლოგი, სადაც  უკვე მზა ნიმუშებია განთავსებული, შეგიძლიათ ჩამოტვირთოთ და  სასწავლო პროცესში გამოიყენოთ.

განსაკუთრებით ახლა, დისტანციური სწავლებს პროცესში, დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებს სჭირდებათ დახმარება, წახალისება, ეფექტური უკუკავშირი, რათა მათ შეძლონ ამ ტიპის სწავლა-სწავლების პროცესში ადაპტირება.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. სასწავლო-მეთოდოლოგიური რესურსების კრებული ,,კითხვისა და წერის სწავლება დაწყებით საფეხურზე“

https://kargiskola.ge/teachers/resource_books/kitxva/resursi_kitxva.pdf

„სიკვდილის შიშის განადგურება მხოლოდ მისი ბუნების შეცნობით შეიძლება. ადამიანი ვერ მიაღწევს უმაღლეს თავისუფლებას, თუ მან არ გადალახა სიკვდილის შიში, ეს უნდა გააკეთოს სიკვდილის თვალებში მშვიდი ჩახედვით.  რადგან  დამფრთხალი არსებობა სიკვდილზე უარესია“.

ციოლკოვსკი

„გეშინია… სიცოცხლე იმად არ ღირს, მისი გულისათვის შიშს მონად გაუხდე“.

ჯემალ ქარჩხაძე „ანტონიო და დავითი“

მას შემდეგ, რაც კორონავირუსმა საქართველოს კი არა, პლანეტის საზღვრები დაარღვია და დაუპატიჟებლად შემოიჭრა ჩვენს ყოველდღიურობაში, ადამიანებმა მართვის პულტი დაკარგეს და ერთადერთი, რაც მთელი ძალით ამუშავდა, ეს თვითგადარჩენის ინსტინქტია – როგორმე სიცოცხლე შეინარჩუნოს, როგორმე თავი დაიცვას ამ „მკვლელი კორონასგან“, როგორმე თავი დააღწოს ამ უბედურებას და პლანეტის გონიერი არსება არად დაგიდევს, რომ ამის გამო არ დაინდოს სხვა, არავინ და არაფერი…

პლანეტას გლობალურმა შიშის ტალღამ გლობალურად  გადაუარა და ადამიანებმა მთელი ძალით შეიგრძნეს ნამდვილი გლობალურობის არსი! შიშის სიხშირეებმა უფრო და უფრო იწყო მატება, კომბინეზონებში თავიდან ბოლომდე შემალულმა ადამიანებმა ბრძოლა გამოუცხადეს ამ უხილავ მტერს და სადაც ეგულებოდათ თუ არ ეგულებოდათ, ყველგან სადეზინფექციო ხსნარებით საგულდაგულოდ მორწყეს პლანეტა…

მეც ამ სამყაროს ნაწილი ვარ და ეს ყველაფერი მეც ისევე შემეხო, როგორც სხვას… მაგრამ რაღაცნაირად ორი გავხდი: ერთი, რიგითი მოქალაქე და მეორე, ვიღაც სხვა, რომელიც შეეცადა დისტანცირებას და ყველაფრისათვის შორიდან შეხედვას… ერთმა ცრემლიც ღვარა ადამიანთა უმწეო მდგომარეობაზე, ხოლო მეორემ კარგად ვერ გაიგო, რა ხდებოდა დედამიწაზე… დისტანციიდან ცოტა სასაცილოც კი გახდა ამის ყურება: თეთრხალათიანები, ცისფერკომბინეზონიანები, პირბადეებით, სათვალეებით… დარბიან…დარბიან…დარბიან… წამლავენ…წამლავენ…წამლავენ… თითქოს ყველაფერი გაჩერდა…. დრო გაჩერდა, დედამიწა გაჩერდა, ადამიანები სახლებში შეიკეტნენ… ადამიანი გაჩერდა… გესმით…? ადამიანი გაჩერდა! ის ხომ გათენებიდან დაღამებამდე, საწოლიდან საწოლამდე, სულ გარბოდა-გამორბოდა-გადარბოდა-გადმორბოდა… შეიძლება ითქვას, რომ კი არ ცხოვრობდა, დარბოდა… ჰოდა, გაჩერდა… სხვა გზა არ ჰქონდა და გაჩერდა… და ეს სირბილის წყურვილი ისეთი დაუოკებელი აღმოჩნდა, რომ ბევრი რისკის მქონე, ორკვირიან კარანტინშიც კი ვერ გაჩერდა და გაიპარა… გაიქცა… დაედევნენ, დაიჭირეს… მგონია, რომ ფენტეზის ჟანრის ფილმში აღმოვჩნდით… პანიკა, ისტერია, შეშინებული ადამიანები… სოციალური ქსელებით და მედიით ტირაჟირებული შიში…შიში…შიში…. კორონამ გარჩევა არ იცის… კორონა ვერ ცნობს მდიდარს და ღარიბს, ქალს და კაცს, კორონას ვერ მოისყიდი, ვერ მოთაფლავ, ვერ მოიშინაურებ… მოკლედ, კორონა აღმოჩნდა ღმერთივით! კორონა არ ცნობს საზღვრებს, არ აღიარებს ტერიტორიებს, ვერ აჩერებს ბლოგპოსტები…

კორონა მოვიდა, რომ შიში გვაჭამოს! ის იკვებება შიშით, მას იზიდავს შიში, მას უხარია, როცა გაშინებს… ის ცოცხალი ორგანიზმია… შიშის სახელია კორონა და მას უნდა, უფრო დიდი გახდეს, უფრო გაძლიერდეს… ის გაშინებს და როცა შიშს გაჭმევს, თავად მაშინ ძლიერდება! მოდი და ნუ შეგეშინდება! მთელი მსოფლიო წრიალებს – გაიზიდა სუპერმარკეტები, დაცარიელდა თაროები… დაცარიელდნენ ქალაქები…

ჩემმა მეორე მემ, პირველს რომ ზემოდან უყურებდა, შიშის წამალი გამოიგონა და სტრიქონებად დაალაგა კორონობის დროს… ალბათ ჩემი შიშებიც მაშინ გაქრა… განა არ მქონდა… მქონდა, მაგრამ დავწერე და გაქრა. აგერ ეს ლექსიც და იქნებ თქვენც გაგიქროთ.

* * *

როცა კარზე კორონა/შიში გიკაკუნებთ,

ნუ შეგეშინდებათ…

ადექით და გაუღეთ კარი…

შიშს ექნება დიდი თვალები,

შემოვა და კარგად დაათვალიერებს

თქვენს საცხოვრებელს…

შიში იქნება დაღლილი და მშიერი,

მწყურვალი და სუსტი

და გეტყვით: –

მოწყალება გაიღე, მაჭამე, – ცოტა ურწმუნოება,  უიმედობა,

სასოწარკვეთა, ცახცახი, ცოტა კანკალი,

დესერტად დავაყოლებ ელდას…

თქვენ მაცივრის კარს გამოხსნით

და იქ ვერცერთ პროდუქტს ვერ აღმოაჩენთ…

ეტყვით, რომ გაქვთ მხოლოდ სიყვარული, სიკეთე,

გაქვთ მხოლოდ სინათლე და სხვა არაფერი…

შიშს მხოლოდ თვალები დარჩება,

მუდარით სავსე… მაჭამეთ რამე…

ღონემიხდილი სიყვარულს გაუსინჯავს გემოს და…

და გაქრება სამუდამოდ!

ყოველ მოსვლაზე ასე იქნება…

3-ჯერ გამეორების შემდეგ კი

თქვენს კარზე შიში/კორონა აღარასდოს დააკაკუნებს!

აი, ასე… ჩავხედე თვალებში და გაქრა… ჩვენ ხომ მხოლოდ იმის გვეშინია, რაც არ ვიცით? და რა არის აქ საშიში? მოვიდა – მოვიდა… გასცემ პასუხს და გაქრება, რადგან ის მანამდეც არ არსებობდა, ჩვენმა გონებამ შექმნა…

ასეა თუ ისე… ამ ამბავს კარგი მხარეც აქვს: ადამიანი ხომ გააჩერა? ადამიანი ხომ დააფიქრა? ავტომატიზმიდან ხომ ამოაგდო…? ხომ გაახსენა, რომ ის უბრალო ავტომატური და მექანიკური მანქანა არ არის? (ყველა თუ არა, ნაწილი ხომ მაინც…). ამ ფიქრის შემდეგ ცნობიერებამ ერთი ფრაზა ამომიგდო მონიტორზე: „სამყარო აღარასდროს იქნება ისეთი, როგორიც აქამდე იყო“. სოციალურ ქსელშიც ნახევრად იუმორით დავწერე:

როგორც წუხელ უცხოპლანეტელმა (ანუ ჩემმა მეორე მემ) დიალოგისას მითხრა:

დამთავრდა ძველი სამყარო თავისი პოლიტიკით, ეკონომიკით, განათლებით… ყველაფრით…!

ძველი წესრიგით ვეღარაფერი იმუშავებს!

• ყალიბდება აზროვნების ახალი პარადიგმა… ახალი კოსმოსით… ეს არის ცნობიერების ევოლუციის პროცესი!

რამდენიმე რჩევა ჩემს ერთ მეს მეორე მესგან:

• ნუ ჩაეჭიდებით ძველ წესებს და ჩვევებს… გაუშვით ხელი, თორემ ჩაბღაუჭებულებს უფრო გაგიჭირდებათ!
• მიიღეთ ახალი სამყაროს გამოწვევები!
• მხოლოდ ცხოველური თვითგადარჩენის ინსტინქტი არ უნდა ამოძრავებდეს ადამიანს…
• უნდა ფიქრობდეთ, რისთვის გჭირდებათ ეს გადარჩენა?
• ადამიანი უნდა გახდეს შემოქმედებითი და ეს შემოქმედებითობა უნდა დაეფუძნოს სიყვარულის ენერგიას!
• ყველაფერი იქნება ძალიან კარგად!

როგორც აღმოჩნდა, მსგავსი ფრაზა ამ დღეებში ბევრმა ადამიანმა გაიმეორა, რამაც რწმენა კიდევ უფრო განმიმტკიცა… რა კარგია… ბევრი ფიქრობს ასე… და რაკი ფიქრობს, ეს კორონა-ტესტი აუცილებლად შეცვლის ჩვენს რეალობას!

აგერ ახლა, ამ წერილის წერისას, ლაშა ბუღაძის სტატია გამოჩნდა. გავხსენი და რას ვკითხულობ? სტატია, არც მეტი და არც ნაკლები, იწყება ასე:

„სამყარო  აღარასდროს იქნება ისეთი, როგორიც იყო.

მაგრამ, ალბათ, აღარც უნდა ყოფილიყო ისეთი, როგორიც იყო აქამდე.

და როგორი იყო? იდეალებისგან და, არსებითად, იდეებისგან დაცლილი, როცა მთავარი იდეა მექანიკური სვლაა წარმატებისკენ, – წარმატება, წარმატება, წარმატება, – რუტინული და უმეტესად გონებადანისლული რბოლა ბუნდოვანი მიზნისკენ, როცა მთავარია, ვიერთებდეთ, ვივსებდეთ, ვფლობდეთ, ვიხვეჭდეთ და ვიმარაგებდეთ – როგორც ახლა, როცა რომელიმე ჰომო-ფაგუსი თხუთმეტ ბოთლ რძეს ყიდულობს, რომელსაც სამ დღეში გაუდის ვადა, ან იმ რაოდენობის ტუალეტის ქაღალდს იმარაგებს, რაბლეს დიადი მჭამელ-მომსაქმებელი გარგანტუაც კი მთელი ასი წელი რომ ვერ გამოლევდა უკანალში გამოსასმელად, რადგან ჩვენი დროის თაურ-ინსტინქტ-იდეა საჭიროზე ათმაგად მეტის ფლობაა…

სიტყვები, „სულიერი იდეალი” ან მხოლოდ „სულის” თქმაც კი საერთოდ უხერხულობის გამომწვევია, რადგან ის კარგა ხნის წინ გააუქმეს „სულიერების ოფიციალურმა ყარაულებმა”.

დანარჩენი შეგიძლიათ ამ ლინკზე წაიკითხოთ: https://bit.ly/2wcUhB9

ჯიმ ქერი ერთ თავის გამოსვლას ასე ასრულებს: „აქედან რომ გახვალთ, ორი არჩევანი გექნებათ: შიში და სიყვარული. აირჩიეთ სიყვარული და არასდროს მისცეთ შიშს უფლება, თქვენი გულების საწინააღმდეგოდ შემოგატრიალოთ!“

სამედიცინო გეოგრაფია საზოგადოებრივი გეოგრაფიის დარგია, რომელიც დაავადებების გავრცელებასა  და ადამიანის პათოლოგიურ მდგომარობას,  ამ დაავადებების გავრცელების მიზეზებსა  და  მოსახლეობის ჯანმრთელობაზე  გეოგრაფიული გარემოს  გავლენას შეისწავლის.  სამედიცინო გეოგრაფია  იმ ბუნებრივ და სოციალურ ფაქტორებს იკვლევს, რომლებიც სხვადასხვა ადგილას მცხოვრებ  მოსახლეობაში ცალკეული დაავადებების გავრცელების თავისებურებებსა და სიხშირეს  განაპირობებს. დაავადებების გეოგრაფიული გავრცელება  განპირობებულია ბუნებრივი (კლიმატი,ზოგიერთი ქიმიური ელემენტის   ზედმეტობა ან დეფიციტი წყალში, ნიადაგსა და შესაბამისად კვების პროდუქტებშიც) და სოციალური  (ცხოვრების მატერიალური პირობები, მოსახლეობის კულტურული დონე, ტრადიციული კვება და სხვ.) ფაქტორებით, რომელთაც გადამწყვეტი  როლი აქვთ  ადამიანის ცალკეული დაავადებების გეოგრაფიაში   ანუ ნოზოგეოგრაფიაში.  დაავადებების გეოგრაფია მჭიდროდაა დაკავშირებული ეპიდემიოლოგიასთან, მიკრობიოლოგიასთან, ჰიგიენასთან, პათოლოგიასთან, ასევე ფიზიკურ და საზოგადოებრივ გეოგრაფიასთან, განსაკუთრებით კი ლანდშაფტმცოდნეობასთან.

ცნობილია, რომ ბევრი დაავადება ადამიანებს ჯერ კიდევ კაცობრიობის გარიჟრაჟზე ჩაესახათ, როგორც ბუნებრივი პირობების არახელსაყრელი გავლენის შედეგი. ზოგიერთი დაავადება კი მემკვიდრეობითაა გამყარებული.  ადამიანის ცხოვრების პირობების კომპლექსი საკმაოდ რთულია. ის მოიცავს შრომისა და ყოფის პირობებს, ეკონომიკურ სიტუაციას, ქვეყნის მოსახლეობის უზრუნველყოფის დონეს და სხვ. ამიტომ დაავადება, ისევე როგორც ჯანმრთელობა – სიცოცხლისუნარიანობის პროცესია და არ მხოლოდ შედეგების დარღვევა.

ასევე უძველესი დროიდანაა  დაკვირვებადი, რომ ბევრი დაავადება დედამიწის მხოლოდ გარკვეულ ადგილებში გვხვდება. ასე მაგ; ყვითელი ციებ-ცხელება მხოლოდ სამხრეთ ამერიკისა და აფრიკის ქვეყნებშია გავრცელებული, ლეიშმანიოზი მხოლოდ ცხელ ქვეყნებში, კერძოდ კი შუა აზიისა და სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებში  ჩნდება, ქოლერა – ინდოეთსა და  მის მეზობელ ქვეყნებში და ა.შ.

დაავადებების გავრცელებაში გარკვეული კანონზომიერება შეინიშნება: ზოგიერთი დაავადება დედამიწის ყველა კონტინენტზე გვხვდება, ხოლო  ზოგიერთი მხოლოდ  გარკვეულ არეალებში. დაავადებებს, რომლებიც ფართო  გეოგრაფიული გავრცელებით  ხასიათდება, გლობალურს, საყოველთაოს ანუ ევრიქორულს ( ბერძ. „ევრის“ – ფართო. „ხოროს“ – სივრცე) უწოდებენ,ხოლო  დაავადებებს,  რომლებიც გავრცელების მხოლოდ გარკვეული არეალით შემოიფარგლებიან, ლოკალურს ანუ  სტენოქორულს (ბერძ. სტენოს“ – ვიწრო)  უწოდებენ.  ამ ძირითადი ტიპების  გავრცელების კანონზომიერებებს შორის არსებობს სხვადასხვა გარდამავალი ფორმები.

გეოგრაფები ნოზოარეალის ორ მთავარ ტიპს გამოყოფენ – ვრცელს  და იზოლირებულს. ვრცელი არეალები  საკმაოდ დიდ ტერიტორიებს მოიცავს და მათთვის ძირითადად ანთროპოგენული ინფექციები  ანუ ისეთი დაავადებებია დამახასიათებელი, როგორიცაა   გრიპი, დიზენტერია და სხვ.

იზოლირებული არეალები  ცალკეულ  შემოსაზღვრულ ტერიტორიებს წარმოადგენენ, რომელთა ფარგლებში ბუნებრივი ფაქტორებით გამოწვეული  დაავადებები წარმოიქმნება.  ასეთებია, ბუნებრივ-კერული დაავადებები (მაგ; ტკიპა-ენცეფალიტი, შავი ჭირი და სხვ.), ენდემური დაავადებები (მაგ; ენდემური ჩიყვი).

სამხრეთ კაროლინის (აშშ)  სახელმწიფო  უნივერსიტეტის  მეცნიერებმა პლანეტის რეგიონების მიხედვით  სხვადასხვა დაავადების გავრცელების რუკა შეადგინეს.  რუკაზე სხვადასხვა ინფექციური დაავადებების აქტიურობის დონე იყო გამოსახული, რაც საშუალებას იძლეოდა, თვალსაჩინოდ დაგვენახა, სად უფრო ხშირად გვხვდება ესა თუ ის დაავადება, რომელ რეგიონებში შეინიშნება პათოგენების „მსგავსი“ ნაკრები.  სულ რუკაზე ვექტორული დაავადებების  (დაავადებები, რომლებიც  გადადის კოღოებით, შინაური ცხოველებით, პარაზიტებით და სხვ. მაგ; მალარია) შვიდი და  არავექტორული  დაავადებების  (მაგ; ქოლერა) ხუთი რეგიონია წარმოდგენილი. უნივერსიტეტის მეცნიერებმა მსოფლიოს 229 ქვეყანა შეისწავლეს და  მათი აზრით ახალი რუკა დაგვეხმარება, უკეთ გავერკვეთ დაავადებების გავრცელების მექანიზმებში.

დაავადებების გავრცელების  გეოგრაფია: ა – ვექტორული დაავადებები და ბ – არავექტორული დავადებები.

2019-2020 წლები მსოფლიოს  გავრცელებული კორონავირუსის ე.წ.  SARS-CoV-2-ის პანდემიით  დაამახსოვრდება. პანდემიის  კერად  ჩინეთის ხუბეის პროვინციის ქალაქ უხანის ზღვისპროდუქტებისა და ცხოველების ბაზრობა ითვლება. ახალი, მანამდე უცნობი ვირუსული შტამის გავრცელებაზე ეჭვი მას შემდეგ გაჩნდა, რაც ხუბეის პროვინციაში 41 ადამიანს ყოველგვარი გამოკვეთილი მიზეზის გარეშე პნევმონია დაუდგინდა. ვირუსის გავრცელება ხდება ადამიანიდან ადამიანზე და იწვევს სასუნთქი გზების მძიმე დაავადებებს. დაავადების გართულებები მოიცავს პნევმონიას, სუნთქვის უკმარისობას, სასუნთქი გზების მწვავე დისტრეს-სინდრომს, თირკმლის უკმარისობას, რასაც თან ახლავს ფატალური გამოსავლის რისკი. SARS-CoV-2 ვირუსის მიერ გამოწვეულ დაავადებას მიენიჭა სახელი COVID-19.

COVID-19-ის პანდემიად გამოცხადება არ ნიშნავს, რომ ვირუსი უფრო მომაკვდინებელი გახდა, არამედ წარმოადგენს დაავადების გეოგრაფიული გავრცელების დადასტურებას.

მოცემულ  ბმულზე  შეგიძლიათ თვალყური ადევნოთ კორონა ვირუსის გავრცელების გეოგრაფიას  და სტატისტიკას ქვეყნების მიხედვით.

https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6

გისურვებთ ჯანმრთელობას და მშვიდობას!