თბილისის 172–ე საჯარო სკოლის
ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლის
ნესტან კუბლაშვილის
პროექტი : „მწერლობანა”
ჟანა კვაჭაძე – ინკლუზიური განათლება
სპეციალური საგანმანათლებლო
საჭიროებების მქონე მოსწავლეების განათლებას და ზოგადსაგანმანათლებლო სივრცეში მათ
ინტეგრაციას საკმაოდ ხანგრძლივი ისტორია აქვს.
სპეციალური საგანმანათლებლო
საჭიროების მქონე მოსწავლე არის ყველა ის მოსწავლე, რომელიც ხასიათდება: 1. ფიზიკური
და გონებრივი განვითარების დარღვევით; 2. მხედველობისა და სმენის დარღვევით; 3. მეტყველების,
ქცევისა და ემოციური განვითარების დარღვევით; 4. რომლებსაც სჭირდებათ გრძელვადიანი
მკურნალობა/ჰოსპიტალიზაცია; 5. რომლებიც წარმოადგენენ ეროვნულ უმცირესობას; 6. რომლებიც
არიან სოციალურად დაუცველნი და 7. რომლებსაც სწავლასთან დაკავშირებული სირთულეების
გამო საგანმანათლებლო პროცესიდან გარიყვა ემუქრებათ.
არცთუ შორეულ წარსულში
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეები ფორმალურ განათლებას მხოლოდ
ინსტიტუციურ დაწესებულებებში, კერძოდ, სკოლა-ინტერნატებში იღებდნენ. მათი უმრავლესობა
ყოველგვარი განათლების გარეშე რჩებოდა. ძალიან იშვიათი იყო შემთხვევები, როდესაც სპეციალური
საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეები ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში
სწავლობდნენ.
დღეს დემოკრატიული
საზოგადოება მიზნად ისახავს, რომ ყველა მოზარდს ხარისხიანი განათლება მისცეს. ამასთან
მნიშვნელოვანია, რომ ყველა მოსწავლეს, მათ შორის სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების
მქონეს, ჰქონდეს შესაძლებლობა, რომ განათლება ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში
თანატოლებთან ერთად მიიღოს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, დღეს ყველა დემოკრატიული სახელმწიფო
მიზნად ისახავს ინკლუზიური განათლების დანერგვას.
ინკლუზიური განათლება
ხშირად განიხილება, როგორც სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეების
ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში ინტეგრაცია, რაც, სინამდვილეში, ინკლუზიური განათლების
ერთ-ერთი, და არა ერთადერთი მიმართულებაა. დღეს ინკლუზიურ განათლებას განმარტავენ,
როგორც იდეას, მრწამსსა თუ საგანმანათლებლო მიდგომას, რომლის ფარგლებშიც განათლების
სისტემა უზრუნველყოფს ყველა ბავშვის ხარისხიან განათლებას ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში,
მიუხედავად მათი ფიზიკური, შემეცნებითი, სოციალური, ემოციური, ლინგვისტური თუ სხვა
ტიპის საჭიროებებისა. განსაკუთრებული ყურადღება მახვილდება იმ ბავშვებზე, რომლებსაც
ზოგადსაგანმანათლებლო პროცესიდან გარიყვის საფრთხე ემუქრებათ. ისინი შეიძლება იყვნენ
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეები: განსაკუთრებით ნიჭიერი ბავშვები,
უსახლკარო ბავშვები; ეთნიკური, რელიგიური თუ ლინგვისტური უმცირესობის წარმომადგენელები
და ა.შ.
ინკლუზიური განათლება
ეფუძნება მიდგომას, რომლის ცენტრშიც მოსწავლეა თავისი შესაძლებლობებითა და საჭიროებებით
და არა კონკრეტული საგანი თუ პროგრამა. ხარისხიანი განათლების მიღება მაშინ არის შესაძლებელი,
როცა სწავლების მეთოდები და სტრატეგიები მოსწავლის შესაძლებლოებებსა და საჭიროებებზეა
მორგებული და არა პირიქით. შესაბამისად, ის სირთულეები, რომლებსაც ბავშვი სკოლაში განიცდის,
სკოლის და ზოგადად, საგანმანათლებლო სისტემის ორგანიზების, სწავლების მეთოდიკის ნაკლად
განიხილება და არა მოსწავლის სისუსტედ.
ეს მიდგომა არსებითად
განსხვავდება წარსულში არსებული მიდგომისგან, რომლის მიხედვითაც, სპეციალური საჭიროება
ინდივიდის “ნაკლოვანებად” ითვლებოდა და პედაგოგთა მთელი ძალისხმევა ასეთი მოსწავლეების
რეაბილიტაციაზე – მათი ნაკლოვანებების აღმოფხვრასა და უნარების ”აღდგენაზე” იხარჯებოდა.
მათი აზრით, ეს ყველაფერი საშუალებას აძლევდა მოზარდს, რომ სკოლის გარემოს მორგებოდა
და იმ მოთხოვნებისა თუ მიზნებისათვის ეპასუხა, რასაც ზოგადსაგანმანათლებლო სისტემა
უსახავდა. მრავალწლიანმა გამოცდილებამ აჩვენა, რომ ამგვარი მიდგომა ადამიანის უფლებების
დარღვევაა და თან არაეფექტურია სასწავლო შედეგების მიღწევის თვალსაზრისითაც.
დღეს განათლების სისტემა
ცდილობს, სკოლების ორგანიზება და სწავლების სტილი იმგვარად შეცვალოს, რომ მოსწავლეთა
ინდივიდუალობა დაფასდეს და მათი განსხვავებული საჭიროებები დაკმაყოფილდეს. სწორედ ამ
მიზანს ემსახურება ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის შემოღება სპეციალური საგანმანათლებლო
საჭიროებების მქონე მოსწავლეებისთვის, კერძოდ, მათთვის, ვისაც, ამა თუ იმ მიზეზის გამო,
ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული მიზნების მიღწევა არ შეუძლია. სკოლა იღებს
ვალდებულებას, შექმნას ინდივიდუალური სასწავლო გეგმები სპეციალური საგანმანათლებლო
საჭიროებების მქონე ბავშვებისთვის. ასეთი გეგმები ეროვნულ სასწავლო გეგმაზე დაყრდნობით
იქმნება და მათში სასწავლო მიზნები განსაზღვრულია მოსწავლეების შესაძლებლობებიდან და
საგანმანათლებლო საჭიროებებიდან გამომდინარე. ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის შედგენაში
აუცილებლად მონაწილეობს მოსწავლის მშობელი, კლასის დამრიგებელი და სხვა სპეციალისტები.
ერთ–ერთი უმნიშვნელოვანესი ფიგურა, რომელიც
მონაწილეობას იღებს როგორც ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის შედგენაში, ასევე ზოგადად, ინკლუზიური განათლების დანერგვასა
და უზრუნველყოფაში, სპეციალური მასწავლებელია. მას
აქვს სპეციალური
საგანმანათლებლო საჭიროებების
მქონე მოსწავლეების სწავლების კომპეტენცია და ასევე შეუძლია
დაეხმაროს მათ მშობლებს, მასწავლებლებს და სხვა სპეციალისტებს
ზოგადსაგანმანათლებლო სივრცეში ამ
მოზარდებისინტეგრაციის პროცესში. სპეციალური მასწავლებელი ეხმარება კლასის
დამრიგებელსა და საგნის მასწავლებელს მოსწავლის საგანმანათლებლო საჭიროების შეფასების,
მისთვის ეროვნული სასწავლო გეგმის მორგებისათუ ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის შედგენა-განხორციელების დროს. ის მათ რეკომენდაციებს აძლევს მოსწავლის განათლებასთან,
ქცევის მართვასა თუ სხვა საკითხებთან დაკავშირებით.
დღეს ბევრი სირთულეა
ინკლუზიური განათლების სფეროში. საკმაოდ ცოტაა სპეციალური მასწავლებელი და სხვა სპეციალისტი,
ვისაც სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეებთან მუშაობის ცოდნა
და გამოცდილება აქვს. არ არსებობს სპეციალური მასწავლებლის სტანდარტიც. ეს ყველაფერი
მცირე ნაწილია იმ პრობლემური საკითხებისა, რომელთა გადაჭრა აუცილებლია იმისთვის, რომ
სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეებისთვის ხარისხიანი განათლების
მიცემა შესაძლებელი გახდეს.
ასეთი სირთულეების
არსებობამ განაპირობა მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრში ინკლუზიური განთლების
ცალკე მიმართულებად გამოყოფა. ერთ-ერთი უმთავრესი საკითხი, რომლზეც მასწავლებელთა პროფესიული
განვითარების ცენტრი მუშაობს, სპეციალური მასწავლებლის სტანდარტი და სამუშაოს აღწერილობაა
_ ის როლი და პასუხისმგებლობა, რომელიც სპეციალურ მასწავლებელს შეიძლება ჰქონდეს ზოგადსაგანმანათლებლო
სკოლასა თუ კლასში, სპეციალურ კლასსა თუ ნებისმიერ სხვა საგანმანათლებლო სივრცეში.
მომავალში ამ სტანდარტის და სამუშაოს აღწერილობის მიხედვით მოხდება როგორც უკვე დასაქმებული
სპეციალური მასწავლებლების გადამზადება, ასევე ამ სფეროში საუნივერსიტეტო განათლების
დაგეგმვაც.
ადამიანური რესურსების
სიმცირის პირობებში მნიშვნელოვანია, რომ მიზანმიმართულად გამოვიყენოთ ყველა იმ ადამიანის
ცოდნა და გამოცდილება, რომლებიც სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეებთან
წლების მანძილზე მუშაობენ. საქართველოში სპეციალიზებული პროფილის მქონე 13 სკოლაა.
ასეთი სკოლების განვითარება ისე უნდა მოხდეს, რომ საკუთარ რეგიონებში მათ ინკლუზიური
განათლების დანერგვის ხელშემწყობი ცენტრის ფუნქცია შეითავსონ. მასწავლებელთა პროფესიული
განვითარების ცენტრი სპეციალურ სკოლებში, პედაგოგთა სპეციალური უნარების განვითარების
ხელშეწყობის მიზნით, ტრენინგებს გეგმავს. პარალელურად ამ სკოლების მასწავლებლები მომზადდებიან,
როგორც კონსულტანტები, რომლებიც რეგიონში არსებულ ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებთან ითანამშრომლებენ
და დაეხმარებიან მათ სსსმ მოსწავლეების შეფასების, მათთვის ინდივიდუალური სასწავლო
გეგმების შედგენის და კლასში ჩართვის პროცესში.
სპეციალურ სკოლებს
შეუძლიათ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულონ საკუთარ რეგიონის მოსახლეობის ინფორმირების
პროცესში. ინკლუზიური და სპეციალური განათლებისადმი მიძღვნილი სემინარები ყველა რეგიონში
მოეწყობა მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრის უშუალო ხელმძღვანელობით. მათზე
განხილული იქნება, თუ რა გზებს და საშუალებებს უნდა მიმართოს ზოგადსაგანმანათლებლო
სკოლამ იმისთვის, რომ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროებების მქონე მოსწავლეთა განათლება
უზრუნველყოს.
ვფიქრობ, აღნიშნული
აქტივობები ხელს შეუწყობს საქართველოში ინკლუზიური განათლების დანერგვას და დაეხმარება
ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებს თითოეული მოსწავლის ინდივიდუალური საგანმანათლებლო საჭიროებების
დაკმაყოფილებაში.
„საგანმანათლებლო პროექტი წიგნიერების უნარების განვითარებისთვის
სასწავლო პროექტის
გეგმა
„წიგნიერების განვითარება მოზარდებში”
ნინო სურმავა
|
1. პროექტის სახელწოდება |
“ვწეროთ ერთად” |
|
2. პროექტის მთავარი იდეა |
მოსწავლეები საბავშვო |
|
3. პროექტის აქტუალობა |
თანამედროვე ქართულ |
|
4. პროექტის მიზნები |
პროექტის 3. *(იხ. პუნქტი 10.
|
|
5. მონაწილეთა ასაკი |
13–14 წელი (საბაზო საფეხური) |
|
6. პროექტის ხანგრძლივობა |
ერთი ტრიმესტრი |
|
7. მოსალოდნელი პროდუქტი |
ბავშვების მიერ დაწერილი და ბეჭდური და ელექტრონული სახით* გამოცემული წიგნი.
|
|
8. პროექტისთვის საჭირო |
ა) მატერიალური ბ) ადამიანური
|
|
9. პროექტის მსვლელობა |
I
II
ა) თანაავტორები; ბ) ილუსტრატორები; გ) კორექტორები, რედაქტორები; დ) დამკაბადონებლები; ე) წიგნის ამწყობები.
*ყოველ მონაწილეს აქვს მონაწილეობდეს რამდენიმე ან ყველა შეიცვალოს ჯგუფი.
III
IV
V
VII
VIII
*
|
|
10. საგნობრივ ჯგუფებთან და |
პროექტის კავშირი საგანთან – ქართული ენა და ლიტერატურა:
ამოცანები
(ესგ, გვ. 45–46)
გარდა ქართ. (ესგ, გვ. 109–110) პროექტის კავშირი საგანთან – ისტ–ი:
|
|
პროექტის ავტორი |
ნინო სურმავა, ქართული ენისა და
|
|
|
|
რა ვიცით ჩვენი მოსწავლეების შესახებ
თანამედროვე საგანმანათლებლო პოლიტიკის ყურადღების ცენტრში ინტელექტუალურად წინმსწრები მოსწავლეების სკოლარიზაციის საკითხი დგას.
ვიცით თუ არა, როგორები არიან ინტელექტუალურად წინმსწრები მოსწავლეები და როგორი უნდა იყოს სასწავლო გარემო, რომელშიც ისინი სწავლობენ?
ძნელია, მოძებნო ზუსტი განმარტება, როცა საქმე „ნიჭიერ” ან „წინმსწრები განვითარების მქონე” ბავშვს ეხება. ზოგადად, ამ ტერმინით იმ ბავშვებს მოიხსენიებენ, რომლებსაც აქვთ უნარი, იაზროვნონ და იმოქმედონ თანატოლებისგან განსხვავებულად. ასეთი ბავშვები, ასაკთან შედარებით, საგრძნობლად განვითარებული ინტელექტით ხასიათდებიან. მათი მდგომარეობის ზუსტად გადმოსაცემად ხაზი უნდა გაესვას ძირითად პრობლემებს:
არაერთგვაროვანი შედეგი სხვადასხვა მიმართულებით, რაც გამოიხატება შემდეგში: ასეთი ბავშვების უმრავლესობის ინტელექტუალური მაჩვენებელი მაღალია, მაგალითად, ლექსიკის, კითხვის, ზეპირმეტყველების, მეხსიერების თვალსაზრისით, მაშინ, როცა საწინაღმდეგო მაჩვენებელი იკვეთება წერაში, საშინაო დავალებების მომზადებაში, პრაქტიკულ საქმიანობაში, კომუნიკაბელურობაში, სხვებთან თანამშრომლობაში, საქმიანობის ორგანიზებაში, საკუთარი ემოციებისა და ჟესტიკულაციის ფლობაში, ფიზიკურ აქტივობებში.
უმთავრესი პრობლემა გამოიხატება სასკოლო სიტუაციებთან ადაპტაციის უუნარობით, ან ამ უნარის სუსტი მაჩვენებლით და შესაბამისი შედეგებით: იზოლირება, მოწყენილობა, მეოცნებეობა, აჟიტირება, სასკოლო გარემოს მიმართ უარყოფითი დამოკიდებულება…
ეს პრობლემები არ უნდა განიხილებოდეს მარტივად, როგორც უბრალო მოწყენილობა, მიუჩვევლობა და ასე შემდეგ.
მოცემული შემთხვევები მთელ რიგ სირთულეებს წამოსწევს წინა პლანზე:
* ასეთი ბავშვები უინტერესო დამოკიდებულებას იჩენენ სასკოლო აქტივობების დიდი ნაწილის მიმართ იმის გამო, რომ ეს ყველაფერი მათთვის უკვე ძალიან ადვილია, მათ ეს აღარ სჭირდებათ, ან არ აინტერესებთ იმიტომ, რომ წერის, ფიზიკური აღზრდის, ორთოგრაფიის საკითხებში სიძნელეებს აწყდებიან.
* მათ ასევე უჭირთ სასკოლო ცხოვრებაში ჩართვა, მაგალითად, სხვების მოცდა, ან სხვებთან თანამშრომლობა.
* ისინი ადვილად არ იღებენ უკვე შემუშავებულ მეთოდებს, პრობლემის გადასაჭრელად უკვე შერჩეულ გამოსავალს, ან ახალი გამოსავალის მოსაძებნად სხვადასხვა ეტაპის გავლის აუცილებლობას.
* ისინი ამჯობინებენ, უეცარი ნახტომი გააკეთონ და შედეგი პირდაპირ მიიღონ.
* მათ აქვთ ჩვევა, ერთპიროვნულად მიიღონ გადაწყვეტილება. ზოგიერთ შემთხვევაში, ისინი შემეცნებისკენ სიამოვნებით მიდიან და არ სურთ, გაითვალისწინონ ის „რეალური” მხარეები, რომლებსაც მათ სასკოლო გარემო სთავაზობს.
სწორედ ამიტომ, მოსწავლეების შედეგები უარესდება იმ საქმიანობებშიც, რომლებშიც თითქოსდა კარგი მაჩვენებელი უნდა ჰქონოდათ. ეს ყველაფერი კი მთავრდება მათი მხრიდან უკმაყოფილების გამოხატვით. მოზარდებს უჩნდებათ უსამართლობის და მიუსაფრობის განცდა, რითიც კიდევ უფრო უარესდება მათი მდგომარეობა.
ასეთი ბავშვები მარტოსულობით ხასიათდებიან და არ ერთვებიან სასწავლო პროცესში, რის გამოც მათ დისციპლინის პრობლემა ექმნებათ. მასწავლებლები ხშირად აწყდებიან მათი დაუმორჩილებლობის და მოუსვენრობის პრობლემებს. ამ ბავშვების სწორად განვითარებისთვის, ასევე, მათი მდგომარეობის გაუარსების თავიდან ასაცილებლად დიდი მნიშვნელობა აქვს მასწავლებლის, მშობლისა და სასწავლო დაწესებულების ერთობლივ ძალისხმევას.
გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ინტელექტუალურად წინმსწრები ბავშვები ძალიან სხვადასხვანაირები არიან.
იკვეთება ოთხი მნიშვნელოვანი საკითხი, რომლებსაც ყურადღება უნდა მიექცეს მათთან ურთიერთობისას:
1.
როგორი განსხვავებულიც არ უნდა იყოს ესა თუ ის მოსწავლე, ის ყოველთვის უნდა გრძნობდეს კეთილგანწყობას;
2.
საჭიროა გაფრთხილება და ზრუნვა იმისთვის, რომ შემსუბუქდეს მათი მდგომარეობა როგორც სკოლაში, ასევე სკოლის გარეთ (მითუმეტეს, თუ მათ ფსიქომოტორული პრობლემები აქვთ);
3.
მოსწავლეთა მოტივაციის გაზრდა: მათ ყოველთვის უნდა შეძლონ კლასში დასმულ შეკითხვებზე პასუხების მიღება;
4.
ისინი ნაბიჯ-ნაბიჯ, ყოველდღიური დახმარებით უნდა ჩაერთონ სოციალურ აქტივობებში. მათ უნდა გამონახონ საერთო ენა სხვებთან, შეძლონ დანარჩენებთან თანამშრომლობა და საკუთარი თავის დამკვიდრება.
პირველ რიგში, გასათვალისწინებელია ასეთი მოსწავლეების და მათი მშობლების საჭიროებები და მოლოდინი. მნიშვნელოვანია წინმსწრები მოსწავლეების მდგომარეობის დადგენის მეთოდების შერჩევა იმისთვის, რომ გაიზარდოს მათი მხარდაჭერის ეფექტურობა.ყურადღება უნდა მიექცეს შემდეგ საკითხებს:
- ინტელექტუალურად წინმსწრები განვითარების შემთხვევების დადგენის მეთოდების გაუმჯობესება;
- მასწავლებლებისა და მშობლების ინფორმირების ხარისხის გაუმჯობესება;
- ინტელექტუალურად წინმსწრები მოსწავლეებისთვისსაგანმანათლებლო პროგრამის შემუშავება;
- საგანმანათლებლო მოდულების, კონცეფციისა და დამხმარე სახელმძღვანელოს შექმნა.
ინტელექტუალურად წინმსწრები განვითარების შემთხვევების დადგენის მეთოდების გაუმჯობესება
რადგან მოსწავლეების ინტელექტუალური განვითარების წინმსწრებობის სისტემატური გადამოწმება არ არის ეფექტური,მოსწავლის მდგომარეობა უნდა შემოწმდეს იმ შემთხვევაში,თუ მას:
- პრობლემები აქვს სასწავლო დაწესებულებაში;
- აქვს შეფერხება სასწავლო პროცესში;
- მისი საქციელი იწვევს მასწავლებლების შეშფოთებას;
- მოსწავლის მშობლები ითხოვენ მის შემოწმებას.
სკოლის ფსიქოლოგს შეუძლია გააანალიზოს მოსწავლის მდგომარეობა. თუ გამოიკვეთა აუცილებლობა, ფსიქოლოგი მიმართავს ფსიქომეტრულ გამოკვლევას, სიტუაციის გართულების შემთხვევაში კი შესაძლოა ამ პროცესში სკოლის ექიმის ჩართვაც.
აუცილებელია, მშობლები და მასწავლებლები ერთობლივ გადაწყვეტილებამდე სკოლის ფსიქოლოგის დახმარებით მივიდნენ.
მასწავლებლებისა და მშობლების ინფორმირების ხარისხის გაუმჯობესება
ინფორმაცია ინტელექტუალურად წინმსწრები განვითარების შემთხვევების შესახებ განკუთვნილია შემდეგი სპეციალისტებისა და ამ პროცესის თანამონაწილე ადამიანებისთვის:
- პედაგოგებისთვის, რომლებიც ასწავლიან დაწყებით, საბაზო და საშუალო საფეხურზე და ასევე, მომავალი პედაგოგებისთვის, რომლებიც ემზადებიან დაწყებით, საშუალო და საბაზო საფეხურებზე მუშაობისთვის;
- უკვე მოქმედი, ან მომავალი დირექტორებისა და დირექტორის მოადგილეებისთვის;
- სკოლის ფსიქოლოგებისა და ფსიქოლოგიის სფეროშიმოღვაწე მრჩევლებისთვის;
- მშობლებისთვის.
ინტელექტუალურად წინმსწრები მოსწავლეების საგანმანათლებლო პროგრამის შემუშავება
სასკოლო გარემო
ბევრი „გამორჩეულად ნიჭიერი” მოსწავლე ამთავრებს სკოლას განსაკუთრებული პრობლემების გარეშე, შეიძლება ითქვას, საუკეთესო შედეგებით. ზოგჯერ მათი განსხვავებულობა არ არის თვალშისაცემი. ასეთ შემთხვევაში, რა თქმა უნდა, არ არის საჭირო განსაკუთრებული ზომების მიღება. ისინი უპრობლემოდ ართმევენ თავს ჩვეულებრივ სასწავლო პროცესს.
საგანმანათლებლო პროგრამის შემუშავება
პრობლემები საქციელისა თუ აკადემიური მოსწრების მხრივ შეიძლება გამოვლინდეს უკვე საბავშვო ბაღის ასაკში. ასეთი გამოვლინებები უფრო გამოკვეთილ ხასიათს იძენს დაწყებით სკოლაში. მოსწავლის წინმსწრები განვითარების დონის გამოაშკარავებას ხელს უწყობს გამოცდების პროცესიც. ამ შემთხვევაში, მოსწავლის მშობლები, მასწავლებლები და სკოლის ფსიქოლოგი იწყებენ მსჯელობას იმის შესახებ, თუ როგორ შეიმუშაონ ბავშვის მოსწრების შესაბამისი სასწავლო პროგრამა.
რეკომენდებულია სასწავლო პროგრამის გამდიდრება და დახვეწა იმ საგნებში, რომლებშიც მოსწავლის მოსწრების მაჩვენებელი მაღალია, სწავლების ტემპის დაჩქარება, ან სპეციალური კურსის შემუშავება მშობლებთან მოლაპარაკების საფუძველზე.
საგანმანათლებლო მოდულების, კონცეფციის და დამხმარე სახელმძღვანელოს შექმნა
გარკვეული ჯგუფი მუშაობს საგანმანათლებლო მოდულების, კონცეფციის და დამხმარე სახელმძღვანელოს შექმნაზე. აღნიშნულ სახელმძღვანელოში მოცემული იქნება ეფექტური სასწავლო კურსისთვის შერჩეული რესურსები, დოკუმენტები და მეთოდოლოგიური მითითებები.
სახელმძღვანელო აგებულია პრაქტიკულ გამოცდილებაზე და მიზნად ისახავს სხვადასხვა სიტუაციასთან დაკავშირებული შეკითხვებისთვის შესაბამისი პასუხების გაცემას, ასევე, ინფორმაციის გავრცელებას აღნიშნულ საკითხებთან დაკავშირებით.
სოციალური ქსელების შორეული ისტორიიდან
რამდენიმე დღის წინ ფეისბუქის აქციების ბირჟაზე განთავსებამ დიდი აჟიოტაჟი გამოიწვია. ფეისბუქი საინფორმაციო სააგენტოების ყურადღების ცენტრში მოექცა. ამავე დროს, მისმა შემქმნელმა მარკ ცუკერბერგმა ჟურნალისტებს თავისი პერსონით დაინტერესების კიდევ ერთი საბაბი მისცა: მან თავის შეყვარებულზე იქორწინა, რომელთან ერთადაც უკვე რამდენიმე წელია ცხოვრობს. მისი ქორწინების დეტალებისა და ფოტოსურათების პოვნა ინტერნეტში არც ისე ძნელია – ამაში ინტერნეტსაძიებო სისტემები დაგეხმარებიან. მე კი მინდა, ცუკერბერგის მიერ შექმნილ სოციალურ ქსელზე, ფეისბუქზე, გესაუბროთ, უფრო სწორად, იმ პარალელებზე, რომელთაც შორეულ წარსულში მივყავართ.
გთავაზობთ ერთ თავს ჩემი წიგნიდან “სოციალური მედია სკოლაში”. წიგნის სრული ვერსია ინტერნეტშია განთავსებული და მისი ხილვა ამ მისამართზე შეგიძლიათ:
www.glsp.ge/uploads/social_media_at_school_manual.pdf
www.glsp.ge/uploads/social_media_at_school_manual.pdf
თავი XI
სოციალური ქსელების ისტორიიდან
ერთობ თავშესაქცევი რამ არის შორეულ წარსულში პარალელების მოძიება. თუკი ძალიან გაერთე ამგვარი საქმიანობით, ისეთი შთაბჭდილება დაგრჩება, რომ არც არაფერი იცვლება და საერთოდ, შეუძლებელია, რამე ახალი მოიგონო კაცმა. მაგრამ, მეორე მხრივ, კაცობრიობა ხომ წინ მიდის და, შესაბამისად, სულ ახალ-ახალ ტექნოლოგიებს ვიგონებთ. ერთი შეხედვით ძნელი წარმოსადგენია, რა პარალელი შეიძლება მოუძებნო წარსულში, მაგალითად, ბლოგებსა და სოციალურ ქსელებს. მაგრამ, როგორც ჩანს, იმასაც კი, რაც ერთმნიშვნელოვნად თანამედროვეობის პროდუქტად აღიქმება, პროტოტიპები ჰქონია და გამოთქმას, ყველაფერი ახალი კარგად დავიწყებული ძველიაო, ერთობ მოულოდნელი კუთხით მოეძებნება ხოლმე გამართლება.
ვულკანის ფერფლით დაფარული ქალაქი
ჩვენი წელთაღრიცხვის 79 წელს რომის იმპერიის ქალაქი პომპეი თავისი ცხოვრებით ცხოვრობდა. მერე კი, ერთ არც ისე მშვენიერ დღეს, ქალაქის მახლობლად ვულკანი ამოიფრქვა და პომპეი ფერფლით დაიფარა. ყველაფერი ისე სწრაფად მოხდა, რომ ქალაქის მოსახლეობამ ვერც კი მოასწრო სახლების დატოვება. თითოეული ნივთი, პრაქტიკულად მთელი ქალაქი მყისიერად აღმოჩნდა ფერფლის ქვეშ.
მრავალი საუკუნის განმავლობაში ბუნების მიერ დაკონსერვებული ქალაქი არავის გახსენებია. პომპეის დიდი ხნის შემდეგ, მხოლოდ XVIII საუკუნეში დაუბრუნეს სიცოცხლე. თავად განსაჯეთ, რამხელა სიხარულს ანიჭებს საუკუნეების განმავლობაში ხელუხლებლად შემონახული ქალაქი მკვლევრებს. ამ მკვლევართა შორის რებეკა ბენეფიელიც (Rebecca Benefiel) არის. იგი ვაშინგტონის ერთ-ერთ უნივერსიტეტში (Washington and Lee University) მუშაობს. მისი ნაშრომი პომპეის კედლებზე დატოვებულ წარწერებსა და გამოსახულებებს შეეხება, ერთი სიტყვით, ანტიკურ გრაფიტის.
რებეკა ამტკიცებს, რომ კედლის წარწერები ანტიკური ხანის მარგინალების თავშესაქცევი არ ყოფილა; კედლებზე წერით საზოგადოების სხვადასხვა ფენის წარმომადგენლები იქცევდნენ თავს – ღარიბები, მდიდრები, მონები თუ თავისუფალი მოქალაქეები. კედელზე წერა, როგორც ჩანს, გასაკიცხ საქმედ არ ითვლებოდა. თავისი თეზისების დასამტკიცებლად რებეკას პომპეის ერთ-ერთი წარჩინებული მოქალაქის ოთხსართულიან ვილაში ნაპოვნი წარწერები მოჰყავს. სახლის კედლებზე გრაფიტი საკმაოდ კარგად იკითხება. სასტუმრო ოთახში მეგობრებმა პატრონს კეთილი სურვილები მიუძღვნეს. სახლის შიდა კიბეების კედლებზე პოეტური ტაეპები იკითხება – როგორც ჩანს, აქ პოეტური პაექრობა მიმდინარეობდა.
ანტიკური გრაფიტი ქალაქ პომპეის კედელზე
წარწერები აღმოაჩინეს სამზარეულოში, მსახურთა ოთახებში და ქალაქის სხვა კუთხეებშიც.
ერთ-ერთ ჭიშკართან ასეთი წარწერაა:
“მარკუსს უყვარს სპენდუზა”;
პინარიას სახლის ატრიუმთან:
“თუკი ვინმეს არ სწამს ვენერასი, მან უნდა ნახოს ჩემი შეყვარებული”;
კაპრისიუს პრიმუსის სახლში:
“ჩემს ქმარს მთელი მსოფლიოს ოქროზეც არ გავცვლიდი”;
ვერუსის სახლში, სახლის ორ კარს შორის:
“სეკუნდუსი გამარჯობას ეუბნება თავის მეგობრებს”;
თეატრის ერთ-ერთ გასასვლელში:
“მეტეს, კამინიუსის მონას, უყვარს კრესუსი. დაე ვენერამ, პომპეის მფარველმა, დაიფაროს ისინი და მათი ცხოვრება ჰარმონიული ყოფილიყოს”;
თეატრების ქუჩაზე:
“ჩემი მაღაზიიდან გაქრა პატარა ქვაბი. ვინც მას დამიბრუნებს, 65 სესტერციას ვაჩუქებ. კიდევ 20-ს მიიღებს ის, ვინც მომაწვდის ინფორმაციას ქურდის შესახებ”.
წარწერები კედლებზე დღესაც საკმაოდ კარგად იკითხება, რაც მოწმობს, რომ თავის დროზე ამგვარ თვითშემოქმედებას არავინ ებრძოდა. მკვლევრის მტკიცებით, ჩატარებული სამუშაოს საფუძველზე შეიძლება ითქვას, რომ პომპეის ქუჩები განცხადებათა დაფებს წააგავდა, რომლებზეც პომპეის მოქალაქენი ერთგვარი “ინტერაქტიული თამაშით” ირთობდნენ თავს. ამ თამაშში საზოგადოების სხვადასხვა ფენის წარმომადგენლები იყვნენ ჩართულნი, რაც მას მოქალაქეთათვის კიდევ უფრო საინტერესოს ხდიდა.
ანტიკური Facebook-ი
დამეთანხმებით ალბათ, რომ პომპეის მოქალაქეთა ეს თავშესაქცევი ნამდვილად ჰგავს Facebook-ს. Facebook-ის პერსონალურ გვერდს, სადაც ყველა შეტყობინება და ფოტო იყრის თავს, კედელი (wall) ჰქვია. Facebook-ში, ისევე, როგორც ძველ პომპეიში, მომხმარებლები თავის ან მეგობართა კედლებზე წარწერებს ტოვებენ. ზოგი წარწერა ყოველგვარ კონტექსტს არის მოკლებული. ზოგის ავტორი რაღაცას ეძებს ან ვინმეს საჭირო რჩევას აძლევს. ხანდახან ვირტუალურ კედლებზე პოლემიკის მოწმენიც ვხდებით.
როგორც ხედავთ, რაც არ უნდა შექმნას კაცობრიობამ, როგორიც არ უნდა იყოს პროგრესი, ჩვენ ისევ ჩვენი ადამიანური სურვილების გარემოცვაში ვიარსებებთ და ახალი ყოველთვის კარგად დავიწყებული ძველი იქნება.
აი-გერლ ტანი – სწავლისა და სწავლების შემოქმედებითი აქტივობები
მასწავლებელმა კლასში უნდა შექმნას ისეთი სასწავლო გარემო, რომელიც ხელს შეუწყობს მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლებასა და შემოქმედებითი უნარების განვითარებას. სწავლების შემოქმედებითი აქტივობები მოსწავლეთა საგაკვეთილო პროცესში აქტიური ჩართვისათვის საჭირო ეფექტური და მნიშვნელოვანი ხერხებია. შემოქმედებითი აქტივობები მოიცავს: თამაშებს, როლების გათამაშებას, გამოცანებს, კითხვასა და წერას, გონებრივ იერიშს, გონებრივი რუკების შედგენას და სხვა.
მუსიკა, თამაში, სიმღერა, ხატვა და თვალსაჩინოებები წარმოადგენს საკმაოდ მოქნილ საშუალებებს, რომლებიც ბავშვებს ეხმარება სამყაროს აღქმასა და შესწავლაში.
სწავლების ამგვარი მიდგომის მთავარი არსი გახლავთ ის, რომ, სიმ-ღერისა და სხვა აქტივობების თანხლებით, სწავლის პროცესი გაცილებით მარტივია. გარდა ამისა, ასეთი აქტივობები ხელს უწყობს ბავშვებში ახალი უნარების განვითარებას, სტრესისა და დაძაბულობის მოხსნას, მაქსიმალურ კონცენტრაციას საგაკვეთილო პროცესზე და სწავლის პროცესს უფრო სახალისოსა და საინტერესოს ხდის.
თამაში
თამაში განიხილება, როგორც დინა-მიური და კვლევის ელემენტების შემცველი ქცევა, რომელიც, ასევე, მოიცავს გართობას. მისი საშუალებით, ბავშვები ჩართულნი არიან ერთგვარ კვლევის პროცესსა და სხვა თანატოლებთან ურთიერთობაში. აშკარაა, რომ, თამაშის საშუალებით, ბავშვი აღიქვამს და სწავლობს მის ირგვლივ მყოფ საგნებსა და ადამიანებს. ჯგუფური თამაში კი ხელს უწყობს სოციალური უნარების განვითარებას. თამაშის დროს, ბავშვები, ასევე, სწავლობენ ფსიქოსოციალურ ცნებებს, როგორიცაა: თანამშრომლობა, ყურადღებით მოსმენა და კონკურენტულობა.
განათლების სპეციალისტები დიდ ყურადღებას აქცევენ თამაშის პროცესს. თამაში მოსწავლეს უფრო თავდაჯერებულსა და მოტივირებულს ხდის საიმისოდ, რომ აქტიურად ჩაებას სწავლის პროცესში.
საბავშო ბაღებსა და დაწყებით კლასებში მასწავლებლებს შეუძლიათ, საკლასო ოთახში გამოყონ სპეციალური ადგილები ან სასწავლო კუთხეები, სადაც სხვადასხვა სახის თამაში, კითხვარები და თვალსაჩინოებები განთავსდება.
სწავლის კუთხეები
მსგავსი კუთხეების არსებობა საკლასო ოთახში ხელს უწყობს ახალი მასალის ათვისებას. მაგალითად: თემატურად, მასწავლებელმა საკლასო ოთახში შეიძლება მოაწყოს სამზარეულო, სამკითხველო, სამუშაო კუთხე და სხვა.
თვალსაჩინოებები
თვალსაჩინოება შეიძლება იყოს ნებისმიერი საგანი, რომელიც ბავშვს დაეხმარება ამა თუ იმ ცნების გაგებაში. მაგალითად, საათი არის თვალსაჩინოება, რომლის საშუალებითაც ბავშვი იწყებს დროის აღქმას. მას შეუძლია, საკუთარი ხელით გადააადგილოს საათის ისრები და თვითონ დააფიქსიროს დროის ცვლილება.
მათემატიკის გაკვეთილზე, როდესაც მასწავლებელი წონის ერთეულებს განიხილავს, სასწორი არის თვალსაჩინოება. ის ათავსებს ფანქარს სასწორზე და მოსწავლეებს ურჩევს, დააკვირდნენ სასწორის ისრის მოძრაობას. შემდეგ ფანქარს სხვა საგნით ჩაანაცვლებს და მოსწავლეები იწერენ თითოეული საგნის წონას. ამ მონაცემებს კი იყენებენ წონის ერთეულების შესწავლის დროს.
შემოქმედებითი დრამა და როლების გათამაშება
პიესების სასწავლო აქტივობად გამოყენება მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, გამოხატონ თავიანთი გრძნობები და განცდები როლების გათამაშების დროს, რაც ხელს უწყობს კითხვის, მოსმენის, წერის, მეტყველებისა და ფიქრის უნარების განვითარებას. ასეთ შემთხვევებში ისინი გაცილებით თავდაჯერებულები ხდებიან. აღნიშნული აქტივობა განსაკუთრებით ეფექტურია უცხო ენის გაკვეთილზე.
მოსწავლეებს თავიანთი როლების შესრულების დროს ახასიათებთ იგივე ქცევა, რაც რეალურ პერსონაჟებს. ეს არის შემოქმედებითი პროცესი, რომელიც მოსწავლეებს ეხმარება, გამოცდილების საშუალებით ისწავლონ ახალი ცნებები. იმისათვის რომ ეს მეთოდი ეფექტური იყოს, აუცილებელია, მასწავლებელმა გაითვალისწინოს შემდეგი რჩევები:
გამოიყენოს მოსწავლისათვის ნაცნობი სასწავლო მასალები;
გამოიყენოს საინტერესო და თვალისმომჭრელი პლაკატები, ჟურნალები და წიგნები;
გამოიყენოს ადვილად აღსაქმელი და მარტივი თვალსაჩინოებები;
ჩართოს მოსწავლეები მოსამზადებელ პროცესში. ამ შემთხვევაში ისინი უფრო მეტი პასუხისმგებლობით მოეკიდებიან სასწავლო პროცესს;
მისცეს სრული თავისუფლება მოსწავლეებს და ჩაერთოს მხოლოდ აუცილებლობის შემთხვევაში, რადგან ამ პროცესში მასწავლებლის ხშირმა ჩართვამ შეიძლება ხელი შეუშალოს მოსწავლის შემოქმედებითი უნარების გამომჟღავნებას.
დიდი წიგნების კითხვა
აღნიშნული აქტივობა აქტიურად გამოიყენება ენის შესწავლის პროცესში. დიდი წიგნების კითხვის დროს ბავშვები სხედან მასწავლებლის ირგვლივ. მასწავლებელი კითხულობს ტექსტს და განმარტავს უცხო სიტყვებსა და ფრაზებს. ზოგჯერ ბავშვები შინაარსიდან გამომდინარე ხვდებიან უცხო სიტყვების მნიშვნელობებს. მასწავლებელმა, შესაძლოა, შეწყვიტოს კითხვა და სთხოვოს მოსწავლეებს, გამოიცნონ მოთხრობის სავარაუდო დასასრული.
ლექსიკის განვითარების მიზნით, მნიშვნელოვანია სხვადასხვა სახის ტექსტების მონაცვლეობით კითხვა: მხატვრული, სამეცნიერო, დოკუმენტური, ბიოგრაფიული და სხვა. არსებობს ლექსიკის განვითარების სხვა საშუალებებიც: კროსვორდები, ასაწყობი სიტყვები, ვიზუალური მასალები.
გონებრივი იერიში
გონებრივი იერიშის გამოყენება ერთ-ერთი სუკეთესო საშუალებაა მოს-წავლეთა საგაკვეთილო პროცესში ჩართულობისათვის. ის ხელს უწყობს ახალი და ინოვაციური იდეების გაჩენას. გონებრივი იერიშის მთავარი მიზანია, რაც შეიძლება მეტი აზრის მოგროვება. ის მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, თავისუფლად გამოხატონ თავიანთი იდეები და ახდენს მათი ფიქრის პროცესის სტიმულირებას. გონებრივი იერიში შეიძლება ჩატარდეს 5-12 კაცისაგან შემდგარ ჯგუფში და გაგრძელდეს, დაახლოებით, 20 წუთი. პირველ ეტაპზე მასწავლებელი დაფაზე წერს ყველა წარმოთქმულ იდეასა და ინფორმაციას, ხოლო მეორე ეტაპზე ხდება ამ აზრების კლასიფიკაცია და ორგანიზება. გონებრივი იერიშის დროს დაუშვებელია დისკუსია, ერთმანეთის აზრების განხილვა და გაკრიტიკება.
გონებრივი იერიშის ტექნიკას შეიძლება ჯგუფებში მუშაობის დროსაც მივმართოთ. მოსწავლეები დაყავით რამდენიმე ჯგუფად და თითოეულ ჯგუფში გამოყავით ლიდერი, რომელიც გონებრივი იერიშის დროს წარმოთქმულ აზრებს ჩაწერს.
აუცილებელია გონებრივი იერიშის ძირითადი წესების დაცვა:
ყველა იდეა არის კარგი იდეა;
ჩაინიშნეთ ყველა აზრი;
მოერიდეთ შეფასებებს;
მოერიდეთ უარყოფით კომენტარებს;
ყველა მოსწავლის ჩართულობა სავალდებულოა.
გონებრივი იერიში არის ვერბალური ტექნიკა, რომელიც ხელს უწყობს მოსწავლეთა ჩართვას საგაკვეთილო პროცესში, მაგრამ ის შეიძლება ნაკლებად ეფექტური აღმოჩნდეს შედარებით წყნარი და პასიური მოსწავლეებისათვის, რომლებიც უპირატესობას ანიჭებენ თავიანთი აზრების წერილობითი ფორმით გამოხატვას. ასეთ შემთხვევაში, მასწავლებელს შეუძლია მიმართოს გონებრივი იერიშის წერილობით ფორმას. მოცემულ ცხრილში წარმოგიდგენთ გონებრივი იერიშის ვარიანტებს. ორივე მათგანის მთავარი არსი გახლავთ ის, რომ ყველა მონაწილე გამოთქვამს აზრს და ისინი წერილობით ფიქსირდება.
მშობლებთან მუშაობის ინოვაციური ფორმები
ჩვენი საზოგადოების უმრავლესობა, სხვადასხვა
სოციოლოგიური გამოკითხვის მიხედვით, კითხვაზე თუ ვინ არის პასუხისმგებელი ახალგაზრდა
თაობის აღზრდაზე, პასუხობს – ოჯახი და სკოლა.
დიდი
წილი ამ პასუხისმგებლობისა, რა თქმა უნდა, ოჯახზეა, თუმცა, უმნიშვნელოვანესი როლი ბავშვის
აღზრდისა და პიროვნებად ჩამოყალიბების საკითხში სკოლას აკისრია. არადა, სკოლასა და
ოჯახს შორის ურთიერთობა ფორმალურ ხასიათს არ ცდება და უმრავლეს შემთხვევაში ღრმა კრიზისშია
შესული.
შეუძლებელია აღზრდის
პრობლემების ოჯახში და აღზდის პრობლემების სკოლაში ცალ-ცალკე განხილვა და გადაწყვეტა,
რადგან ორივე შემთხვევაში ერთ პიროვნებასთან გვაქვს საქმე და პრობლემის გამომწვევი
მიზეზიც ერთია.
თანამედროვე სკოლას,
რომელსაც უამრავი გამოწვევა აქვს, როგორც განათლების პოლიტიკის, ორგანიზაციული თუ პროფესიული
განვითარების კუთხით, აუცილებელია ქონდეს სოციალურ პროექტები და აქტიურად მუშაობდეს
მასზე, რომელშიც ერთ-ერთი მთავარი ადგილი, მოსწავლესთან ერთად, მშობელთან ურთიერთობასა
და თანამშრომლობას უნდა ეკავოს. მშობლის გარეშე, ამ შემთხვევაში, პარტნიორის გარეშე,
რომელიც დაინტერესებულ მხარეს წარმოადგენს, ვერ მიიღწევა სათანადო შედეგი, რადგან
მისი ინტერესების გათვალისწინების გარეშე, წარმოუდგენელია ჩვენი ინტერესების რეალიზაცია
და სათანადო ხარისხის უზრუნველყოფა.
აღზრდის საკითხებში
თანამედროვე სკოლასა და ოჯახს შორის ბევრი საპირისპირო შეხედულებები არსებობს; მასწავლებლები
უკმაყოფილოები არიან ოჯახის პედაგოგიური კულტურის დაბალი ხარისხითა და უყურადღებობით
ბავშვის აღზრდისა და განათლების მიმართ. თავის მხრივ, მშობლები, მასწავლებელთა პროფესიონალიზმს
უჩივიან, ხშირად კი გადამეტებულ აღმზრდელობით იდეალიზმს, რაც მათი აზრით, რეალურ
ცხოვრებასა და ყოფას უპირისპირდება. ასეთი ტიპის დამოკიდებულებებს, იქამდე მივყავართ, როცა მშობელი და სკოლა პარტნიორები კი
არა ოპონენტები და კონკურენტები არიან, ეს კი ძალიან ცუდ ზეგავლენას ახდენს მოსწავლის აღზრდის პროცესზე.
სოციალური აღზრდის აუცილებლობა სასკოლო პროცესში
სკოლაში ბავშვის
აღზრდა და მოქალაქედ ჩამოყალიბება სამ ძირითად პროცესში ხდება:
1. საგაკვეთილო
პროცესის დროს – გაკვეთილზე, წრეებზე, სექციებზე
და ა.შ.
2. სკოლის
საზოგადოებრივი ცხოვრების დროს – სკოლის თვითმართველობასა და სამეურვეო საბჭოს მუშაობაში
მონაწილეობის დროს, სკოლის კლუბებში გაწევრიანების დროს და ა.შ.
3. არასასკოლო
ღონისძიებებსა და აქტივობებში – ოლიმპიადებში, კონკურსებში, გაცვლით პროგრამებში, საქველმოქმედო
აქციებში და ა.შ. ასეთ ვითარებებსა და სიტუაციებში მოსწავლე ყველაზე მეტად აღიქვამს
საკუთარ თავს საზოგადობის ნაწილად.
ჩვენს შემთხვევაში, უპირატესობას ყოველთვის საგაკვეთილო პროცესს
ანიჭებენ და თან ყურადღება მხოლოდ საგანმანათლებლო ასპექტებზე მახვილდება.
საგაკვეთილო დომინირების დაძლევას სკოლაში და აღმზრდელობითი
პროცესის სოციალური ასპექტით დაბალანსებას, უპირველესად სკოლაში პოზიტიური სამოქალაქო
მაგალითების განმეორება უწყობს ხელს, რაშიც დემოკრატიული ინსტიტუტების ანალოგიების არსებობა იგულისხმება. სამწუხაროდ, მასწავლებლები
ასეთ პროექტებს უნდობლობით ეკიდებიან და დროის ფუჭ ხარჯვად აღიქვამენ.
ფაქტია, თუ სკოლა პრობლემების მოგვარებას სოციალური აღზრდის
პრინციპებით გადაწყვეტს, ის ყოველთვის მოძებნის აღზრდისა და განათლების ნამდვილ ამოცანებს,
აუცილებელ რესურსებსა და პარტნიორებს. ხოლო, ასეთი ფორმის ურთიერთობებსა თუ დამოკიდებულებებში,
რა თქმა უნდა, ყველაზე ახლო პარტნიორი ყოველთვის ოჯახი იქნება.
თანამშრომლობა
ჩვენი დაკვირვებით, მშობლებს აღმზრდელობით
სფეროში სკოლასთან თანამშრომლობა რამოდენიმე ასპექტით აინტერესებთ:
შეიძინონ ფსიქოლოგიურ-პედაგოგიური ცოდნა და უნარები
(“ცოცხალი” და არა წიგნებით ან სახელმძღვანელოებით);
გააუმჯობესონ ურთიერთობა შვილთან;
გაამყარონ საკუთარი ავტორიტეტი.
ნაყოფიერი და წარმატებული თანამშრომლობისთვის
კი აუცილებელია:
საინტერესო და კომფორტული გარემოს შექმნა, დიალოგისა და დისკუსიისთვის;
თანამშრომლობის ძირითად საკითხებსა და ინტერესებზე
შეთანხმება;
იურიდიული და ნორმატიული ბაზის შექმნა საგანმანათლებლო
ორგანიზაციის დონეზე (ეთიკის კოდექსებსა და შინაგანაწესზე დაყრდნობით);
სოციალური თანამშრომლობის მმართველობითი სისტემის
ფორმირება;
პარტნიორული პროექტებისა და პროგრამების დაგეგმვა
და განხორციელება.
ურთიერთობების ახალი ფორმები
განვიხილავთ მშობლებთან მუშაობისა და ურთიერთობის ერთ მაგალითს,
რომელიც არ არის ადაპტირებული ჩვენს სკოლებში:
პედაგოგიური განათლების კურსები მშობლებისთვის
ასეთი ფორმის თანამშრომლობა
ემსახურება მშობელთა ფსიქოლოგიურ-პედაგოგიურ განათლებას. კურსების ორგანიზება სკოლის
ადმინისტრაციამ უნდა უზრუნველყოს და მასში უნდა ჩართოს წარმატებული, გამოცდილი და
აქტიური მასწავლებლები. კურსების მეშვეობით მშობლები აუცილებელი აღმზრდელობითი უნარ-ჩვევებით
აღიჭურვებიან, მიეცემათ ინფორმაცია ასაკობრივ და სხვა ფიზიოლოგიური პრობლემების, ასევე,
ელემენტარული პედაგოგიური მიდგომების, მეთოდებისა და სტრატეგიების შესახებ.
მოსწავლეთა ასაკის მიხედვით კურსების პროგრამას შეიმუშავებენ
პედაგოგები, სასურველია, თუ დაგეგმვაში გამოცდილ ექსპერტებსაც დავიხმართ. კურსის ფარგლებში
შესაძლებელია სხვადასხვა სახის ფორმატის გამოყენება, როგორიცაა: ლექცია, საუბრები,
კონფერენცია, პრაქტიკული სამუშაო და დისკუსია.
ლექცია
მასწავლებელი /აღმზრდელი/ დამრიგებელი მშობლებთან შეხვედრისას
აანალიზებს და განიხილავს ფსიქოლოგიურ-პედაგოგიურ პრობლემებსა და საკითხებს, მიზეზებს
სხვადასხვა გამოვლინებებისა, პრობლემების მოგვარებისა და პრევენციის ხერხებს, ოჯახური
აღზრდის შესაძლებლობებსა და წესებს.
ლექციის მოსამზადებლად გასათვალისწინებელია მისი სტრუქტურა,
მიზანი და დანიშნულება. უნდა შედგეს გეგმა, სადაც ჩამოვაყალიბებთ იდეებს, ფაქტებს
და სტატისტიკას. ლექციის ერთ-ერთი მთავარი პირობაა აქცენტი გაკეთდეს ოჯახურ აღზრდაზე.
ლექციის წარმართვის მეთოდი დიალოგია, ხოლო თემატიკა უნდა იყოს მრავალფეროვანი და მშობლებისთვის
აქტუალური, მაგალითად:
“ასაკობრივი თავისებურებანი”;
“რა არის თვითშეფასება და თვითაღზრდა”;
“ინდივიდუალური მიდგომები და მეთოდები ოჯახურ
აღზრდაში”;
“ფიზიოლოგიური მომწიფების ასაკი” და ა.შ.
დისკუსია
ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო ფორმა პედაგოგიური კულტურის
ასამაღლებლად. დისკუსიას ის განმასხვავებელი ნიშანი აქვს, მრავალი სხვა სამუშაოსგან
განსხვავებით, რომ იძლევა საშუალებას, პრობლემის განხილვაში ყველა მხარე ერთნაირად
იყოს ჩართული. ხდება იდეათა გენერირება და ყველა აქტიურად მონაწილეობს ფაქტებისა და
ინფორმაციის ანალიზში.
დისკუსიის წარმატება დიდ წილად დამოკიდებულია მის მომზადებასა
და სწორ დაგეგმვაზე. დაახლოებით ერთი თვის წინ მონაწილეებმა უკვე უნდა იცოდნენ დისკუსიის
თემა და საჭირო ლიტერატურის დასახელება, რომლებიც დისკუსიაში მონაწილეობის დროს
დაეხმარებათ. დისკუსიის დროს ყველაზე საპასუხისმგებლო ნაწილია დავის სწორად წარმართვა,
ამ ტიპის სამუშაოს დროს, ბევრ რამეს განაპირობებს წამყვანი (ფასილიტატორი). ფასილიტატორი
შეიძლება იყოს პედაგოგიც, მშობელიც ან მოწვეული ექსპერტი.
აუცილებელია, რომ რეგლამენტი წინასწარ იყოს დათქმული და გათვლილი.
ყურადღებით უნდა მოვუსმინოთ ყველა მონაწილეს, შევთავაზოთ და დავუსაბუთოთ საკუთარი პოზიცია.
ბოლოს დისკუსია უნდა შეჯამდეს და გაკეთდეს ანალიზი. ასეთი შეხვედრის მთავარი პრინციპია
– მოვუსმინოთ და პატივი ვცეთ ყველა მონაწილის შეხედულებებსა და აზრს.
დისკუსიის თემა შეიძლება იყოს ოჯახური და სასკოლო აღზრდის
ყველა სადავო საკითხი, მაგალითად:
“ვის მეტი პასუხისმგებლობა აკისრია- ოჯახს
თუ სკოლას?”;
“მოსწავლის მშობლისა და სკოლის განსხვავებული
შეფასება”;
“სწავლის ხელისშემშლელი მიზეზები”.
და ა.შ.
კონფერენცია
პედაგოგიური განათლების ფორმა, რომლის დროსაც განვიხილავთ,
ვაჯამებთ და ვიღრმავებთ ცოდნას ბავშვის აღზრდის შესახებ. კონფერენცია შეიძლება იყოს
სამეცნიერო ან პრაქტიკული ხასიათის, ასეთი ტიპის ღონისძიება ტარდება წელიწადში ერთხელ,
რადგან მას რთული მოსამზადებელი სამუშაოები უძღვის წინ და მშობლების აქტიურ მონაწილეობას
ითვალისწინებს, ხოლო მშობლებს ხშირად აქვთ დროის დეფიციტი.
ძალიან წარმატებული და ნაყოფიერია, თუ სკოლა კონფერენციის
პარალელურად ორგანიზებას გაუწევს სხვა ტიპის ღონისძიებებსაც (გამოფენებს, წარმოდგენებს,
საზოგადოებრივ და სოციალურ აქციებს და ა.შ.), რაც კვირეულის ფორმატითაც შეიძლება განხორციელდეს.
მომხსენებლები შეიძლება იყვნენ მშობლები, მოსწავლეები, მასწავლებლები და მოწვეული ექსპერტები.
კონფერენციის თემატიკა უნდა იყოს კონკრეტული და მიმართული
ამა თუ იმ აქტიური პრობლემის განსახილველად, ყურადღების გასამახვილებლად ან გადასაჭრელად,
მაგალითად:
“თამაში ბავშვის ცხოვრებაში”;
“მორალური აღზრდის ასპექტები”;
“ეკოლოგია და ბავშვის გარემო”;
“ბავშვთა ჯანმრთელობის პრობლემები”;
“ტექნოლოგიები ბავშვის ცხოვრებაში”
და ა.შ.
ასევე, საინტერესო იქნება, კონფერენციის ჩატარების წინ მშობელთა
გამოკითხვა ჩავატაროთ და გავიგოთ ის საკითხები, რომელთა განხილვის შემთხვევაში მშობლები
ინტერესით ჩაებმებიან ასეთი ტიპის ღონისძიებაში.
პრაქტიკული სამუშაო
ასეთი ფორმის სამუშაო ხელს უწყობს მშობლების პედაგოგიური
უნარ-ჩვევების გამომუშავებას, და რთული სიტუაციების დროს სწორი პედაგოგიური გადაწყვეტილების
მიღებას, და მოქმედებას. პედაგოგიურ-პრაქტიკული სამუშაოს ფარგლებში, მასწავლებელი
ურჩევს მშობელს რთული სიტუაციებიდან ან აღზრდის დროს წარმოქმნილი პრობლემების დროს
გამოსავლის გზებსა და გადაწყვეტის ხერხებს, რამაც უნდა განავითაროს და დადებითი ზემოქმედება
მოახდინოს მშობელსა და ბავშვს შორის, სკოლასა და ბავშვსა თუ მშობელსა და სკოლას შორის
ურთიერთობებს.
პრაქტიკული სამუშაოს ფარგლებში შესაძლებელია, მშობელი დავისწროთ
გაკვეთილებზე, ჩავატაროთ მასთან ინდივიდუალური შეხვედრები ან ვეწვიოთ შინ.
ეკრანიზაცია / ადაპტაცია
ლიტერატურის ეკრანიზაცია კინოს დაბადების (ოფიციალური თარიღი – 1895 წ.) პირველსავე წლებში დაიწყეს. თავდაპირველად ეს იმით იყო განპირობებული, რომ ფილმების შემქმნელები შთაგონებას უფრო ძველი (“მაღალი”) ხელოვნების ნიმუშებში ეძებდნენ. არსებობდა განწყობა, რომ კინო აუცილებლად უნდა დასესხებოდა ხელოვნების სხვა დარგებს, საუკუნეების განმავლობაში იქ დაგროვილი გამოცდილება გამოეყენებინა და ასე დაეინტერესებინა ადრეულ წლებში კინემატოგრაფიის მიმართ სკეპტიკურად განწყობილი მაყურებელი. სწორედ მაშინ გაჩნდა კინოში ეს არაკინემატოგრაფიული ტენდენცია, რომელიც მოგვიანებით, მას შემდეგ, რაც კინოენა დაიხვეწა, მეტ-ნაკლებად გადაილახა. იყვნენ რადიკალებიც, მაგალითად, კინორეჟისორი სერგეი ეიზენშტეინი, რომელიც ამბობდა, რომ ლიტერატურაში არსებობს ნაწარმოებები, რომლებიც წყობითა და მხატვრული აზროვნებით კინემატოგრაფიულია (მათ შორის – კინემატოგრაფიის გაჩენამდე დაწერილი ლიტერატურაც, მაგალითად, პუშკინის „რუსლანი და ლუდმილა”). ასეა თუ ისე, გასული საუკუნის ათიანი წლებისთვის კინოში უკვე მრავალი სქელტანიანი რომანის, პიესისა და მოთხრობის ეკრანიზაცია არსებობდა.
დღეს მათი რიცხვი გაცილებით დიდია. ეკრანიზაციის ანუ ეკრანისთვის ლიტერატურული, პროზაული და პოეტური ნაწარმოებების, ოპერისა და ბალეტის ადაპტაციის პრაქტიკა თანამედროვე კინოში ისევე გავრცელებულია, როგორც საუკუნის წინ იყო. როგორც წესი, ყველა ლიტერატურული ბესტსელერი გარკვეული ხნის შემდეგ კინოეკრანზეც ხვდება. ამის მაგალითებია “ჰარი პოტერი”, “ბეჭდების მბრძანებელი”, “და ვინჩის კოდი” და მრავალი სხვა.
ოცდაათიან წლებში რომანების ადაპტაციას ერთგვარი საგანმანათლებლო ფუნქციაც მიენიჭა. მას, ვისაც დიდი ლიტერატურის ნიმუშები არ ჰქონდა წაკითხული, შეეძლო, კინოდარბაზში სულ რაღაც ორიოდე საათში “განათლებულიყო”. ლიტერატურის ასეთი სახით მოხმარება-მონელების ტენდენციას საბჭოთა კინომცოდნეები აკრიტიკებდნენ. რუსეთში, მაგალითად, წერდნენ, რომ მაყურებლები ამ გზით არასრულფასოვნად შეიცნობდნენ მაღალმხატვრულ ლიტერატურულ ნაწარმოებებს.
საქართველოში დღესაც არსებობს ეკრანიზაციის კრიტიკის ტენდენცია. ჩვენ გარშემო ბევრი ისეთი ადამიანია, რომელიც აცხადებს, რომ ჯერ წიგნი უნდა წაიკითხო და შემდეგ ნახო მისი კინოვერსია. ასევე პოპულარულია მოსაზრება, რომ მხატვრული ნაწარმოების მიხედვით გადაღებული ფილმი ყოველთვის უფრო სუსტია, ვიდრე მისი ლიტერატურული პირველწყარო. ამ მოსაზრების ეჭვქვეშ დაყენება თავისთავად აუცილებელი მგონია (თუმცა აქ ამაზე საუბარი შორს წაგვიყვანს), მაგრამ ისიც ფაქტია, რომ მრავალი ნაწარმოები, განსაკუთრებით – მაღალმხატვრული ღირებულებისა, სჯაბნის ეკრანიზაციას. ეს უმეტესად მაშინ ხდება, როცა ფილმის ავტორებისთვის ამოსავალი წერტილი ლიტერატურაა და არა კინემატოგრაფი. თანაც, როგორც წესი, აკრიტიკებენ ადაპტაციებს XIX-XX საუკუნეებში დაწერილი ნაწარმოებებისა, რომლებიც დღემდე შედის იმ ადამიანთა წასაკითხი წიგნების სიაში, ვისაც პრეტენზია აქვს, განათლებულ პიროვნებად მიიჩნევდნენ.
მე მაინც მგონია, რომ ეკრანიზაციებისადმი იმთავითვე სკეპტიკურად მიდგომა არ ღირს და რომ სასკოლო პროგრამაში მათი ჩართვით შესაძლებელია საპროგრამო კურსის გამრავალფეროვნება და გახალისება. მით უმეტეს, როცა საზღვარგარეთული საგანმანათლებლო სექტორის პრაქტიკაში ამის მაგალითები არსებობს.
ეკრანიზაციების ჩვენება შეიძლება უცხო და ქართულენოვანი ლიტერატურის კურსის ფარგლებში, რომელიმე ნაწარმოების შესწავლის დაწყებამდე ან შემდეგ. არ არის აუცილებელი, ეს ფილმი შედევრი იყოს. თუ მასწავლებელი მიიჩნევს, რომ ეკრანიზაცია პირველწყაროს ჩამოუვარდება, კარგი იქნება სათანადო არგუმენტების მოხმობა, ასევე – განსხვავებული ხედვის ერთმანეთისთვის გაზიარება. ფილმისა და ლიტერატურული ნაწარმოების პარალელური განხილვის მეშვეობით გაიზრდება ინტერაქცია კლასსა და მასწავლებელს შორის, რაც მოსწავლეებისთვის კრიტიკული აზროვნების გაღვივების შესაძლებლობას მოგვცემს.
მოგეხსენებათ, ადაპტაციები არსებობს როგორც რომანებისა, პიესებისა და მოთხრობებისა, ასევე ბიოგრაფიებისაც. ცნობილი მწერლების შესახებ უამრავი ბიოგრაფიული ფილმია გადაღებული. ლიტერატურული მიმდინარეობის ან კონკრეტული მწერლის შემოქმედების შესწავლისას ასეთი ფილმების ჩვენებამ შესაძლოა მოსწავლე პროგრამით უფრო მეტად დააინტერესოს, ჩართოს კლასის მუშაობაში და ცოდნის გაღრმავებაში დაეხმაროს.
არა მხოლოდ მწერლების, არამედ მუსიკოსების, მხატვრების, მეცნიერების, საზოგადო მოღვაწეების შესახებაც მრავალი ბიოგრაფიული (მხატვრული თუ დოკუმენტური) ფილმის მოძიებაა შესაძლებელი. გაკვეთილზე მათი გამოყენება უთუოდ წაადგება სასწავლო პროცესს.
ეკრანიზაციები ქართულ კინოშიც მრავლადაა (“მაგდანას ლურჯა”, “ნატვრის ხე”, “ვინ არის დამნაშავე”, “სამანიშვილის დედინაცვალი”, “უბედურება”, “ვედრება”, “არ იდარდო”, “ოტელო” და სხვ.). არსებობს ბიოგრაფიული ფილმებიც (“ლადო გუდიაშვილი”, “ნიკოლოზ ბარათაშვილი”, “დავით გურამიშვილი” და ა.შ.). საბჭოთა დროს შექმნილი ეს ფილმები ხშირად იდეოლოგიური კონიუნქტურის მატარებელია. კომუნიზმის ეპოქისთვის დამახასიათებელი ეს ფაქტი მოსწავლისთვის დამატებითი ინფორმაციის წყაროდ შეიძლება გამოვიყენოთ და მისი ცოდნა იმაზე საუბრით გავამდიდროთ, რატომ და როგორ იყენებდნენ მეოცე საუკუნის რამდენიმე ათეული წლის განმავლობაში კინო- და ტელემედიას პროპაგანდისტული მიზნით და როგორ აისახებოდა ეს სინამდვილე ამა თუ იმ ავტორის ბიოგრაფიული პორტრეტის შექმნის პროცესზე.
ბიოლოგია ოცდამეერთე საუკუნის ერთ-ერთი წარმატებული მეცნიერებაა
ბიოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის, ეკოლოგიის ინსტიტუტის, ემერიტუს პროფესორი, ბატონი აივენგო შათირიშვილი, რომელიც გამოცდების ეროვნულ ცენტრში ბიოლოგთა ჯგუფს ხელმძღვანელობს, მასწავლებლებს, აბიტურიენტებსა და მეთორმეტე კლასის მოსწავლეებს წინასაგამოცდოდ რჩევებს აძლევს. ბიოლოგთა ამ ჯგუფის მიერ არის ვიზირებული და შედგენილი აბიტურიენტთა და მასწავლებელთა საგამოცდო პროგრამები, პრეტესტები და ტესტები ბიოლოგიაში.
– რომელ დამხმარე სახელმძღვანელოს ურჩევდით პედაგოგებს მასწავლებელთა სასერტიფიკატო გამოცდებისთვის მოსამზადებლად?
– სამწუხაროდ, მოხდა ისე, რომ საქართველოში მასწავლებლებისთვის სპეციალური ლიტერატურა ბიოლოგიაში ძალიან მწირია. ბოლო ხანს ეს განსაკუთრებით მწვავედ იგრძნობა. მეცნიერება წინ მიდის, ამიტომ მასწავლებელს სჭირდება სრულყოფილი, თანამედროვე მიღწევების ამსახველი სახელმძღვანელო, რომელიც მას დროისთვის ფეხის აწყობაში დაეხმარება.გამოცდების ეროვნული ცენტრმა,დირექტორის, ქალბატონი მაია მიმინოშვილისა და საბუნებისმეტყველო ჯგუფის კურატორის, ბატონი გოგი ჩეჩელაშვილის ინიციატივით ავტორთა კოლექტივმა ბატონებთან ილია ლაზარიშვილსა და სულხან ცაგარელთან ერთად ბიოლოგიის მასწავლებლებისთვის ასეთი სახელმძღვანელო შეადგინა
. ბიოლოგიის მასწავლებლებისთვის სახელმძღვანელო შეადგინადა გამოსცა. ბიოლოგთა ჯგუფმა შეიმუშავა მასწავლებლის პროფესიული სტანდარტიც. სახელმძღვანელო საგამოცდო პროგრამის მიხედვით არის შედგენილი. ის მომზადდა, რათა მასწავლებლებს გამოცდისთვის მომზადება არ გასჭირვებოდათ. სადღეისოდ არსებობს მისი ორი გამოცემა. ვფიქრობ, იგი კარგი გზამკვლევი იქნება ბიოლოგიის მასწავლებლებისთვის, რადგან საგამოცდო ტესტები სწორედ ამ სახელმძღვანელოს მიხედვით არის შედგენილი. მასში განხილულია ზოგადი ბიოლოგიის, ადამიანის ანატომიის, ზოგადი და ადამიანის გენეტიკის საკვანძო საკითხები, ასევე – ფიზიოლოგიის ყველა აქტუალური საკითხი, ეკოლოგიის თანამედროვე პრობლემები და ბიოტექნოლოგიის გამოყენებით მათი გადაჭრის გზები.
– გვესაუბრეთ მასწავლებელთა საგამოცდო ტესტების შინაარსის, ღია და დახურული კითხვების შესახებ
– საგამოცდო ტესტების დახურული კითხვები ორიენტირებულია ცოდნაზე და ზოგადი ბიოლოგიის კარდინალურ საკითხებს მოიცავს. ეს ის საკითხებია, რომელთა ცოდნაც მოეთხოვება ყველა პედაგოგს და რომელთა უმეტესობას განიხილავენ მასწავლებლები საგაკვეთილო პროცესში. საგამოცდო ტესტების ღია კითხვები კი წარმოაჩენს მასწავლებლის ერუდიციას, მის მიდგომას, პედაგოგიურ უნარ-ჩვევებს, მეთოდიკას – როგორ გეგმავს იგი გაკვეთილს, რამდენად შემოქმედებითად უდგება სწავლებას, როგორ იყენებს საჩვენებელ მასალას, ამა თუ იმ ინოვაციას და ასე შემდეგ. პედაგოგიური უნარების წილად მოდის საგამოცდო ტესტების 30%, თეორიულის წილად – 70%, თუმცა იქაც არის როგორც ღია, ასევე დახურული კითხვები.
– როგორ ასწორებენ ტესტებს?
– ლოჯისტიკის ჯგუფი შიფრავს ნაწერებს, რომლებსაც შემდეგ ასწორებს ბიოლოგიური ჯგუფისგან იზოლირებული საგამოცდო კომისია, ხოლო ჩვენ საბოლოო შედეგს მოგვიანებით ვიღებთ.
– წელს პირველად საბუნებისმეტყველო დარგებში სერტიფიცირებულმა მასწავლებლებმა ჩააბარეს გამოცდა სპეციალობის ექსპერიმენტულ ნაწილში. გვიამბეთ პროგრამის, ტესტების შედგენისა და შედეგების შესახებ.
– დავიწყოთ შედეგებით. მოხარული ვარ, რომ მასწავლებლებმა წარმატებით ჩააბარეს გამოცდა. უდავოდ რთული იყო, მაგრამ პედაგოგების 90%-მა ბარიერი გადალახა და ეს არა მარტო მათი, არამედ საგამოცდო ცენტრის გამარჯვებაც არის.
ექსპერიმენტული ნაწილი ითვალისწინებდა საგაკვეთილო გეგმაში ანიმაციის ჩართვას, ასევე მოიცავდა პრეპარატის ამოცნობას და გენეტიკურ ექსპერიმენტს. ანიმაცია მოითხოვდა ზოგადი ბიოლოგიური მოვლენებისა და კანონზომიერებების ცოდნას, ხოლო გენეტიკური ამოცანები ორიენტირებული იყო საკითხებზე, რომლებიც არ სცილდებოდა საშუალო სკოლის მოსწავლეთა პროგრამის ფარგლებს – ისეთებზე, როგორებიც არის, მაგალითად, მონოჰიბრიდული შეჯვარება, არასრული დომინირება… საგამოცდო დრო სავსებით საკმარისი აღმოჩნდა. გამოცდებმა მშვიდ ატმოსფეროში ჩაიარა. ამოცანები მასწავლებლებს ინდივიდუალურად დაურიგდათ, ხოლო პროგრამა იცვლებოდა სესიების მიხედვით. შესაბამისად იცვლებოდა ანიმაციებიც.
მასწავლებლის სახლში მიმდინარე ტრენინგები პედაგოგებს უდავოდ გამოადგათ. ჩვენ მჭიდროდ ვთანამშრომლობთ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის სერტიფიცირებისა და ტრენინგების სამსახურის უფროსთან, ქალბატონ ნინო გორდეზიანთან და მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის ბიოლოგიის კონსულტანტთან, ქალბატონ რუსუდან თედორაძესთან. ჩვენი საერთო მიზანი მასწავლებლების დახმარებაა. ვმოქმედებთ კოორდინირებულად. სწორედ ასეთ მიდგომას უნდა ვუმადლოდეთ შედეგს, რომელიც წელს აჩვენეს მასწავლებლებმა ექსპერიმეტული ნაწილის ჩაბარებისას. ამდენად, ჩვენს თანამშრომლობას აქვს მომავალი.
ტრენინგები, რომლებიც მასწავლებლის სახლში იმართება, მასწავლებლებისთვის ნამდვილად სასარგებლოა. განვიხილეთ ტრენინგისთვის მომზადებული საკითხებიც. სამწუხაროდ, უფლება არ გვაქვს, კონკრეტული საგამოცდო თემები მივუთითოთ, თუმცა შევთავაზეთ საკითხები, რომელთა ირგვლივაც მათ როგორც სასერტიფიკატო, ასევე ექსპერიმენტული ნაწილის ტრენინგმოდული მოამზადეს.
– რა დოზით შევა სასერტიფიკატო გამოცდებში ბიომეტრიის ელემენტები?
– რაც შეეხება მათემატიკურ ორიენტირებას, მხოლოდ ექსპერიმენტულ ნაწილში სჭირდებათ ამ საკითხების ინტეგრირება. მათ ბიოლოგიურად დაამუშავეს მონაცემები ამოცანების დროს. ამ საკითხებს საგამოცდოდ პედაგოგებს ცალკე არ ვაძლევთ; მიგვაჩნია, რომ ისინი თან უნდა ახლდეს პრაქტიკულ ნაწილს, გენეტიკური კანონზომიერების გამოსავლენად მათემატიკური აპარატის გამოყენება. დამატებით ტესტების სახით თეორიულ ნაწილში ეს არ შევა. არც ერთი მათემატიკური ფორმულა არ იქნება გამოყენებული გამოცდებში ტესტების სახით. აღსანიშნავია, რომ წელს მასწავლებლები ძალიან კარგად ფლობდნენ მათემატიკურ გამოთვლებს და ამ ნაწილში მაღალი შეფასებებიც დაიმსახურეს, რაც დაეხმარა კიდეც ზოგიერთ მათგანს ბარიერის გადალახვაში.
საინტერესო იქნება ექსპერიმენტული ნაწილის შესახებ იმ მასწავლებელთა მოსაზრებები, რომლებმაც ეს გამოცდა ჩააბარეს.
– დამამთავრებელი კლასის ტესტების ნიმუშებზე მინდა გკითხოთ. წელს პროგრამიდან ამოღებულია ეკოლოგია და დამატებულია გენეტიკა. შევა თუ არა ეკოლოგიის საკითხები ტესტებში?
– მეათე კლასის მოსწავლეები ბიოლოგიას გენეტიკის შესწავლით ასრულებენ. ახალი სასწავლო წლიდან უკვე სპეციალური სტანდარტი დაინერგება, რომლის შემუშავებაში მეც ვმონაწილეობდი. ამ სტანდარტის მიხედვით, ბიოლოგია უწყვეტად შეისწავლება მეათე, მეთერთმეტე და მეთორმეტე კლასებში. აქამდე გენეტიკას მხოლოდ მეათე კლასში შეისწავლიდნენ. ახალი სასწავლო წლიდან საატესტატო პროგრამაში ჩართული იქნება გენეტიკის მარტივი ელემენტები: მონოჰობრიდული და დიჰიბრიდული შეჯვარება, სქესის გენეტიკა და ცვალებადობა. ტესტები აგებული იქნება სურათებზე, რაც კომპიუტერულ თაობას ამ საკითხების აღქმას გაუადვილებს.
საატესტატო გამოცდებზე არ მოითხოვება ეკოლოგიისა და ევოლუციის საკითხების ცოდნა, შევა მხოლოდ პროგრამით გათვალისწინებული საკითხები; ეკოლოგიის საკითხები შეტანილია მხოლოდ სააბიტურენტო პროგრამაში.
გამოცდაზე უმთავრესად იმავე სირთულის საკითხები იქნება, რაც შარშან.
– რა მიზანს ემსახურება პრეტესტირება?
– პრეტესტირების შედეგები მუშავდება და სტატისტიკურად აღირიცხება, რამდენმა მოსწავლემ გაართვა თავი ამა თუ იმ საკითხს. ამ მონაცემებს რვა სხვადასხვა პარამეტრით ამუშავებს ცალკე ჯგუფი. თუ რაიმე ხარვეზი აღმოაჩინეს ან მოსწავლეებს პასუხის გაცემა გაუჭირდათ, მოხდება ასეთი ამოცანების ამოღება ან გადაკეთება. ტესტირებამდე ყველა ამოცანა გამოცდილი და სტატისტიკურად დამუშავებულია. ისინი არ იქნება იმ ამოცანებზე რთული, რომლებიც სასკოლო სახელმძღვანელოებშია შეტანილი.
– რატომ უნდა ჩააბაროს აბიტურიენტმა საბუნებისმეტყველო მეცნიერების ფაკულტეტზე ბიოლოგიის სპეციალობით?
– ბიოლოგია ოცდამეერთე საუკუნის ერთ-ერთი წარმატებული მეცნიერებაა. თუ მეოცე საუკუნის პირველი ნახევარი ატომის ბირთვის შეცნობის ეპოქა იყო, ხოლო მეორე ნახევარი – უჯრედის ბირთვის შეცნობისა, დღეს უკვე გენებზე ვმანიპულირებთ. აქტიურად ვითარდება გენური ინჟინერია და შესაძლოა, მალე ისეთი გენეტიკური დაავადების განკურნებაც მოხერხდეს, რომლებიც აქამდე უკურნებლად იყო მიჩნეული. კარგი იქნება, თუ ქართველი ახალგაზრდები დაინტერესდებიან ამ დისციპლინით და ჩვენს ადგილს დაიკავებენ.
– თქვენ ამჟამად ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში შვიდ სხვადასხვა სალექციო კურსს უძღვებით ბაკალავრიატისა და მაგისტრატურის სტუდენტებისთვის. რა მიმართულებებია ბიოლოგიის კუთხით ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში და რომელ სალექციო კურსს კითხულობთ ამჟამად?
– ამჟამად ვკითხულობ ევოლუციის თეორიას, გენეტიკას, ზოგად გენეტიკას, გენეტიკა და საზოგადოებას, პოპულაციების გენეტიკას, მოლეკულური გენეტიკის საფუძვლებს. ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში ბიოლოგიის ორი კარდინალური მიმართულებაა ეკოლოგიისა და მოლეკულური ბიოლოგიის განხრით. ლექციებს კითხულობენ გამოჩენილი მეცნიერები – ბატონები დავით თარხნიშვილი, დავით მიქელაძე, ზაზა კიკვიძე, რეზო სოლომონია და სხვები. უნივერსიტეტში მიმდინარეობს კვლევები მოლეკულურ დონეზე ბატონ დავით თარხნიშვილთან თანამედროვე ხელსაწყოების გამოყენებით. ჩვენი სტუდენტები უცხოეთში სტაჟირებასაც გადიან.
– მადლობა საინტერესო საუბრისთვის. თქვენი რჩევები ნამდვლად დროული და სასარგებლოა მასწავლებლების, აბიტურიენტებისა და დამათავრებელი კლასის მოსწავლეებისთვის.
ესაუბრა ხათუნა გოგალაძე
თამარ კაციტაძე – საით წავიდეთ ექსკურსიაზე – თბილისი
თბილისის მთავარი ღირსშესანიშნაობები მისი ისტორიული ძეგლებია – ციხე-სიმაგრე ”ნარიყალა” IV საუკუნეში დაფუძნდა როგორც “შურის ციხე”. დღემდე მოღწეული ძირითადი გამაგრებები XVI და XVII საუკუნეებით თარიღდება; ”აბანოთ უბანი” თავისი გოგირდის წყლებით, რასაც უკავშირდება ლეგენდა თბილისის დაარსებაზე; მეტეხი V საუკუნის ძეგლი; თბილისის ქარვასლები; მეფე ერეკლეს მეუღლის დარეჯანის სასახლე; V ს-ის II ნახევარში აგებული სიონის ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი; VI საუკუნით თარიღდება ანჩისხატის ტაძარი; VI საუკუნიდან იწყება მამადავითის ეკლესიის ისტორიაც; ქაშვეთის ეკლესია- XVIII საუკუნის ძეგლი; დიდუბის ღმრთისმშობლის ეკლესია, რომელშიც 1189 წელს დაიწერეს ჯვარი თამარ მეფემ და დავით სოსლანმა; ლურჯი მონასტერი, ძველი ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლი, აშენებულია XII საუკუნის მიწურულს და ა.შ. თბილისი გამოირჩევა მუზეუმების სიუხვითაც, რომლებიც ჩვენ თემების მიხედვით დავყავით
ვიდეობლოგი
მეცა, სიტყუაო…
დავით აღმაშენებლის „გალობანი სინანულისანი“-ს შესახებ
თუკი საქართველოს ცნების ერთ კონკრეტულ პიროვნებაში განსხეულებას დავაპირებთ, უსათუოდ და უპირველესად, ალბათ დავით აღმაშენებელი მოგვაგონდება - დიდი ხელმწიფე, რომელმაც საქართველოს...
