ახლა ასეთი პოეტი მახსენდება, არც ცნობილი , არც უცნობი – ილო მოსაშვილი.

აი, მისი ასეთი ლექსი:

“ფორუღი” სპარსულად “სინათლეს”, “ნათელს” ნიშნავს. ფორუღ ფაროხზადისათვის ცხოვრებამ მხოლოდ სახელი თუ გაიმეტა თბილი და ნათელი. დანარჩენი ყველაფერი წაართვა და ისე საგულდაგულოდ ცდილობდა მისი მგრძნობიარე პიროვნების წაშლას, რომ ცოტა ვინმე თუ მოახერხებდა გაეძლო იმდენი უბედურებისა და განსაცდელისათვის, რისი გადატანაც შეძლო აწ უკვე თანამედროვე საპარსული პოეზიის კლასიკოსად აღიარებულმა ამ დიდმა ქალბატონმა. შეძლო ლექსით, რომელსაც ნათესავ-მეგობართაგან განსხვავებით, იგი არასოდეს მიუტოვებია და რომელიც მხარში ედგა მას უმძიმეს წუთებში: _ ბავშვობაში, როცა სალდაფონი მამა ჯარისკაცის მძიმე ჩექმებით უმნიშვნელო ცელქობისათვისაც კი მიწასთან ასწორებდა, ყმაწვილქალობაში, როცა მეტისმეტად თამამი ლექსებისთვის, სახლიდან გააძევეს. უიღბლო ქორწინებაში, რომელიც სწორედ ისევ ლექსებისათვის, განშორებით დასრულდა და ასე განსაჯეთ, მაშინაც, როცა მისი პოეზიის “ამორალური ხასიათის გამო” ქმართან გაყრილ ფორუღ ფაროხზადს დედობის უფლება ჩამოართვეს და ერთადერთი შვილის ნახვაც კი სასტიკად აუკრძალეს. მოგვიანებით, ფორუღ ფაროხზადი ლექსში, რომელსაც თავის შვილს მიუძღვნის, იტყვის: “აქ ჩამქრალია ყველა ვარსკვლავი, აქ პეპლის ცრემლი არ უღირთ გროშად, აქ ეკლებს უფრო მეტი ფასი აქვს, ვიდრე სინაზით გადაშლილ შროშანს”. ეს ერთი შეხედვით ტკბილხმოვანი ლექსი არ არის “იავნანა”, შვილს რომ უმღერიან. ეს თავის მართლებაა და იმავდროულად მხილებაა საზოგადოებისა, სადაც არა ღირს შროშანივით სინაზით გაიშალო, რადგან ყვავილობას _ სიყვარულსა და სიფაქიზეს _ არავინ გაპატიებს. ამ შემზარავი ჭეშმარიტების ცოდნა ფორუღ ფაროხზადთან უმძიმესი პიროვნული გამოცდილების საფასურად მოვიდა, რის შემდეგაც ძირეულად შეიცვალა საზოგადოებასთან დაპირისპირების ტაქტიკა და შესაბამისად _ შეიცვალა გამოხატვისა თუ თვითდამკვიდრების ფორმაც: ფორუღ ფაროხზადის “ბრიალა” ლექსი ნელ-ნელა მიყუჩდა და მთელი ცეცხლი, მთელი გიზგიზი შიგნით ჩაიგროვა; ამიტომაც, იგი თავის ბოლო კრებულებში “ხელახალი დაბადება” და “ვერწმუნოთ სიცივეს” სრულიად ახლებური კუთხით, მოულოდნელი რაკურსით წარმოჩინდა.

ფორუღ ფაროხზადმა ასე სადად, ლამაზად და უპრეტენზიოდ წერის ხელოვნება ძნელად შეისწავლა. მისი თავდაპირველი კრებულები “ტყვე”, “კედელი” და “ჯანყი” ტრადიციული ლექსებია, რომელთაც ბუნებრივია, აჩნევია ნიჭიერი პოეტის ხელი, მაგრამ ნამდვილი ფორუღ ფაროხზადი, შემოქმედი, ვის გარეშეც წარმოუდგენელია უახლესი სპარსული ლიტერატურის ისტორია, სწორედ “ხელახალი დაბადებიდან” იწყება. ამ წიგნში პოეტი ქალის ის მუდმივი ამბოხი და წინააღმდეგობაა საკუთარ თავთან თუ საზოგადოებასთან, რაც, პრინციპში, მთლიანად განსაზღვრავდა მისი შემოქმედების ხასიათს, პიროვნული ტკივილებიდან და ვიწრო ოჯახური გარემოდან ჭეშმარიტ პოეზიამდე მაღლდება. “ხელახალ დაბადებაში” ფორუღ ფაროხზადი ყოველგვარი ზედმეტი მინარევისა და გავლენისაგან თავისუფალია. თვითონ პოეტი ჟურნალისტ სადროდ-დინ ელაჰისთან საუბრისას აღნიშნავდა: “კედელში” (და ბუნებრივია _ “ტყვეშიც”) მე მხოლოდ ჩემს გარეთ არსებული სამყაროს გამომხატველი თუ ვიყავი. იმ დროისათვის პოეზია ჩემში დავანებული არ იყო. ის მხოლოდ ჩემთან ერთად ცხოვრობდა, როგორც ქმარი, როგორც საყვარელი, ან საერთოდ, როგორც ის ხალხი, რომელთაც ადამიანთან გარკვეული პერიოდის განმავლობაში უხდებათ ყოფნა. მაგრამ მერე ლექსმა ჩემში ფესვი გაიდგა. ამის გამო, ჩემთვის საერთოდ პოეზიის გაგება შეიცვალა და ლექსს მხოლოდ ჩემი პირადი განცდების გამოხატვის საშუალებად აღარ მივიჩნევდი. პირიქით, რაც უფრო მტკიცდებოდა ჩემში პოეზია, უფრო ვივრცობოდი და ახალ-ახალ სამყაროს ვპოულობდი”.

“¼თოთხმეტი წლის ასაკში _ მეჰდი ჰამიდი, ოცი წლის ასაკში კი _ ნადერფური, საიე, მუშირი ჩემი უსაყვარლესი პოეტები იყვნენ. ამ პერიოდშივე აღმოვაჩინე ლაჰუთი და გოლჩინ გილანი. ამ აღმოჩენამ განსხვავებებზე ჩამაფიქრა და კიდევ იმ ახალ საკითხებზე, რომელთაც შემდგომ ჯერ აჰმად შამლუმ მისცა ფორმა ჩემს გონებაში, უფრო მოგვიანებით კი ნიმა იუშიჯმა, რომელმაც თითქმის საბოლოოდ ჩამოაყალიბა ჩემი პოეტური გეზი და გემოვნება.

ნიმა იუშიჯი იყო პოეტი, რომლის ლექსებშიც პირველად მივაკვლიე სააზროვნო სივრცესა და ჰაფეზის მაგვარ თავისებურ სრულქმნილებას ადამიანისას. მე _ მკითხველმა _ ვიგრძენი, რომ საქმე მაქვს ადამიანთან და არა ზედაპირული გრძნობებისა თუ ყოველდღიური, გაცვეთილი ტერმინების უსახურ გროვასთან. მე ნიმასგან ვისწავლე, როგორ უნდა დამენახა. უფრო უკეთ _ ნიმამ ხედვის სივრცე გამითავისუფლა¼ ამიტომაც, ფესვი ერთია, აი, ის კი, რაც ამ ფესვზე იზრდება, სხვადასხვაა: მე ჩემი სულიერი წყობისა და პიროვნული მრწამსის თავისებურების გამო (და თუნდაც იმიტომ, რომ ქალი ვარ) საგნებს, ბუნებრივია, სხვანაირად აღვიქვამ, მაგრამ მინდა მქონდეს ნიმა იუშიჯის მზერა, ოღონდ ჩემს სარკმელთან ვიჯდე და იქიდან ვხედავდე”.

“ჩემთვის სიტყვები ძალიან მნიშვნელოვანია. ყოველ სიტყვას საკუთარი და განსაკუთრებული სული აქვს, ასევე საგნებსაც. ამიტომაც, ყურადღებას არ ვაქცევ საგნებისა და სიტყვების პოეტურ წრასულს. მერე რა მოხდა, თუკი რომელიმე სპარსულენოვან პოეტს თავის ლექსებში დღემდე სიტყვა “აფეთქება”, ვთქვათ, არასოდეს უხმარია. მე დილიდან საღამომდე საითაც გავიხედავ, ყველგან ვხედავ, რომ რაღაცა ფეთქდება. და როცა მინდა ლექსი დავწერო, საკუთარ თავს ხომ არ ვუღალატებ და მოვატყუებ?! თუკი “ხედვა” თანამედროვე ხედვაა, მაშინ ენაც იპოვის თავის სიტყვებს. ხოლო როცა ენა ჩამოიქნება, შეიკვრება და გულწრფელი გახდება, რიტმიც იქვე დაიბადება თავისთავად.”

ფორუღ ფაროხზადს, გარეგნული სიმშვიდის მიუხედავად, მთელი ცხოვრება აწვალებდა დედა, რომელიც ვითომ კანონის ძალითა და ბავშვის მომავალზე ზრუნვის პრეტენზიით, შეუბრალებლად ჩაწიხლეს და გასრისეს მის არსებაში. შესაძლოა, გულის კუნჭულში თვითონაც დამნაშავედ გრძნობდა თავს შვილის წინაშე და სწორედ დანაშაულის გამოსყიდვას ცდილობდა 1969 წლის იმ წვიმიან დღეს, როცა უცნობი პატარა ბიჭუნას გადასარჩენად ამჯობინა თვითონ გადაჩეხილიყო მანქანით უფსკრულში.

სიკვდილის შემდგომ ფორუღს მისმა მეგობარმა, სოჰრაბ სეფეჰრიმ, ასეთი სტრიქონები უძღვნა: “დიდი იყო და დღევანდელი დღის შვილი იყო და ნათესავად ერგებოდა ყველა ღია ჰორიზონტს”.

“ღია ჰორიზონტებთან ნათესაობამ”, ანუ პოეზიამ წაართვა ფორუღს ყველა ამქვენიური სიკეთე. აკი თვითონაც წერდა: “პოეზიისა დიდხანს არ მჯეროდა და მას გართობის ერთგვარ საშუალებად მივიჩნევდი. მერე დადგა დრო, როცა ვგრძნობდი, რომ თუკი ლექსს დავწერდი, რაღაც უეჭველად შემემატებოდა. ახლა, დიდი ხანია ვფიქრობ, რომ ყოველთვის, როცა ლექსს ვწერ, რაღაც მაკლდება; უფრო უკეთ, მე ჩემგან რაღაც ნაწილს ვითლი და სხვებს ვთავაზობ. სწორედ ამის გამოა, რომ პოეზია სერიოზულ საქმიანობად მესახება და ამ აზრისადმი ფანატიკურად ვარ განწყობილი. პოეზია¼ რამდენხანს ვიწვალე, სანამ ამ უცხო ველურს მოვათვინიერებდი და ჩემს შიგნით დავამწყვდევდი, სანამ შევერწყმოდი მას და ერთმანეთს ისე შევეწებებოდით, რომ განცალკევება ძნელი ყოფილიყო”.

მართლაც, ძალზე ძნელია ფორუღ ფაროხზადის ცხოვრებისა და პოეზიის ცალ-ცალკე წარმოდგენა. წეღან მოგახსენეთ: ფორუღ ფაროხზადს პოეზიამ ყველაფერი წაართვა-მეთქი და რაც არ უნდა პარადოქსულად მოგვეჩვენოს, პოეზიამვე მისცა მას ყველაფერი _ ლექსმა გაამართლა ის ყველასთან, ვინც კი ოდესმე ფორუღს ვერ გაუგო, ვინც კი გაიმეტა იგი და თავიდან მოიშორა.

პოეზია ხომ განსაკუთრებული მადლით აჯილდოებს მისთვის წამებულებს. მარტო ის რად ღირს, რომ დღევანდელი ირანის ისლამურ რესპუბლიკაში, სადაც კანონი სასტიკად კრძალავს საზოგადოებრივ ადგილებში ქალის “ჰეჯაბის” _ მუსლიმური თავსაბურავისა და მანტოს _ გარეშე გამოჩენას, ფორუღ ფაროხზადის სურათი უჩადროდ იბეჭდება.

https://litsakhelebi.ge/index.php?page=14&lang=geo&author=148&composition=482

მიწა აშრა. თქვენი არ ვიცი და ჩემი გონება უმთავრესად განტვირთვასა და დასვენებაზეა ორიენტირებული. ქალაქიდან გასვლამდეც საკმაო ხანია, ამიტომ ვცდილობ, დასვენების იოლი ფორმა ვიპოვო, თანაც ისეთი, ხან თოვლიან ყარსში რომ ამომაყოფინებს თავს, ხანაც პრაღის ქუჩებში მამოგზაურებს. შინიდან გაუსვლელად, ისე როგორ!

ლიტერატურას მივეძალე, გურამ დოჩანაშვილის მოთხრობის გმირისა არ იყოს, სპეციფიკურად – მხოლოდ მხატვრულს. თან გონებაში გეგმას ვადგენ, როდის რა და რამდენ ხანში წავიკითხო. არ გქონიათ საკუთარ თავთან მსგავსი შეჯიბრება? მე – კი.

თანამედროვე ქართული ლიტერატურით დავინტერესდი და, აი, რატომ:

90-იანი წლების ქართული ლიტერატურა მსოფლიო ლიტერატურულ ასპარეზზე შესაძლოა განსაკუთრებულს ვერაფერს ამბობდეს; ვერც ნობელიანტი მწერლით დავიკვეხნით მეზობელი თურქეთის მსგავსად; თითებზე ჩამოსათვლელი გვყავს მწერლები, რომელთა ნაწარმოებები თუნდაც ერთ ევროპულ ენაზეა თარგმნილი…

ლიტერატურაშიც, როგორც ბევრ სხვა დარგში, ათეულობით წლით ჩამოვრჩით მსოფლიოში მიმდინარე პროცესებს. სამართლიანობისთვის ისიც უნდა ვაღიაროთ, რომ განსაკუთრებული სიმაღლეები იშვიათად თუ გვეპყრა. ლოგიკურიც არის – ჩვენ ხომ რკინის ფარდა გვყოფდა დანარჩენი სამყაროსგან… თუმცა, ნებით თუ უნებლიეთ, მრავალი წლის დაგვიანებით, თანამედროვე ქართველი მწერლები თითქმის იდენტურად იმეორებენ იმ ფაბულებს, რომლებმაც მნიშვნელოვნად შეცვალა როგორც ლიტერატურის ენა, ისე მწერალსა და მკითხველს შორის კომუნიკაციის ფორმაც, რაც იმედის მომცემი ნიშანია, რომ უახლოეს მომავალში ჩვენც ჩავებმებით დიდ ლიტერატურულ ლოკომოტივს და ქართული მწერლობაც მოფლიო ლიტერატურულ პროცესში თუნდაც მცირე, მაგრამ საკუთარ სათქმელს იტყვის, რათა განცალკევებით აღარ იდგეს, როგორც დღეს, მხოლოდ ლოკალური სივრცისთვის არ იყოს გათვლილი.

ქართველმა მწერლებმა განსაბჭოების შემდეგ თავიანთ პროფესიას სულის ინჟინრის მისია ჩამოაცილეს. აღმზრდელობით-შემეცნებითი დემაგოგიური ტექსტები, რომლებიც ხშირად პროპაგანდის მანქანას ემსახურებოდა, საბჭოთა წარსულის საკუთრებად დარჩა. იშვიათია კრიტიკოსი, რომელიც იტყვის, რომ 90-იანების შემდგომი ქართული ლიტერატურის პერსონაჟები ოდნავ მაინც სცდებიან რეალობას. დიახ, ჰეროიკული გმირებისა და მითების ეპოქა წარსულს ჩაბარდა. დღეს ჩამწერი მწერლები მეტად ფასობენ. ჩასაწერი კი საქართველოს უახლეს ისტორიაში მრავლად არის… ჩამწერებიც მეტ-ნაკლებად ნიჭიერი ხალხია. ბოლო ხანს გამოცემულ ქართულ წიგნებს თუ გადავავლებთ თვალს, პროგრესი შესამჩნევია, გაცილებით მეტი ახალი წიგნი იბეჭდება და სულ უფრო მეტად ჭირს საუკეთესოების გამორჩევა.

წიგნებზე მოთხოვნაც  თანდათან იზრდება, განსაკუთრებით – მათზე, რომლებიც ბოლო დროს ჟურნალ-გაზეთებს სხვადასხვა სერიის სახით მოჰყვება. მათი მთავარი პლუსი ხელმისაწვდომი ფასია, ჟურნალ-გაზეთების გავრცელების არეალიც, წიგნის ბაზრისგან განსხვავებით, დიდია, ამიტომ ეს წიგნები საქართველოს ნებისმიერ სოფლამდე აღწევს.

ერთ-ერთი ასეთი ლიტერატურული სერია, “ახალი ქართული ლიტერატურა”, რომელშიც 90-იანი წლების შემდგომი პერიოდის ქართველ მწერალთა ნაწარმოებებია თავმოყრილი, ჟურნალ “ლიტერატურულ პალიტრას” ერთვის. პროექტის მიზანია, მთელ საქართველოს გააცნოს იმ თაობის რჩეულ მწერალთა საუკეთესო ნაწარმოებები, რომლებიც საბჭოთა იმპერიის დანგრევის შემდეგ გამოჩნდნენ ასპარეზზე და ლიტერატურის მოყვარულთა მოწონება დაიმსახურეს.

სერიის მე-14 ტომი მწერალ ანა კორძაია-სამადაშვილის შემოქმედებას დაეთმო. წიგნში შესულია უკანასკნელი 10 წლის განმავლობაში სხვადასხვა კრებულსა თუ პერიოდულ გამოცემაში დაბეჭდილი მოთხრობები, ასევე ნაწარმოებები მისი წიგნებიდან “ბერიკაობა” და “მე, მარგარიტა”. წიგნის პრეზენტაცია რამდენიმე დღის წინ ლიტერატურის მუზეუმში გაიმართა.