გეოგრაფიული აღმოჩენების შესახებ ალბათ ყველამ იცის, მაგრამ გამქრალი გეოგრაფიული ობიექტების შესახებ, მგონი, ბევრს არაფერი გაუგონია. არადა, გეოგრაფიულ აღმოჩენებთან ერთად ასეთი რამაც ხშირად ხდება და ეს ფენომენიც დიდ როლს ასრულებს გეოგრაფიული მეცნიერების განვითარებაში.

არცთუ დიდი ხნის წინ ატლანტის ოკეანის ფსკერის იმ ნაწილის რუკაზე გამოსახვისას, რომელიც კ. გრენლანდიასა და შპიცბერგენის არქიპელაგს შორის მდებარეობს, ოკეანოგრაფები მონიშნავდნენ დიდ ქედს, რომელსაც ნანსენის ბარიერი ერქვა. ამჟამად ეს ადგილი რუკებზე შესწორებულია, რადგან ყოფილი საბჭოთა კავშირის ექსპედიციამ ფსკერის გამოკვლევისას დაადგინა, რომ ამ ადგილას არავითარი ქედი არ არის. ექოლოტებით გაზომილ იქნა სიღრმეები და საბოლოოდ დადგინდა, რომ ოკეანეში მხოლოდ ცალკეული წყალქვეშა მთებია, რომლებიც ერთმანეთისგან 3000 მ სიღრმის ფართო „სრუტეებითაა” გამოყოფილი. ამრიგად, ინფორმაცია მითიური წყალქვეშა ბარიერის შესახებ, რომლის არსებობაში გეოგრაფები მრავალი წელი იყვნენ დარწმუნებულები, მცდარი აღმოჩნდა და ეს ობიექტიც რუკიდან გაქრა.

გამქრალი გეოგრაფიული ობიექტების სიმრავლით გამოირჩევა ანტარქტიდის ნაპირები. ცნობილია, რომ დროდადრო ამ კონტინენტს გიგანტური აისბერგები – მოდრეიფე ყინულის კუნძულები – სწყდება და ოკეანეში დაცურავს. მეცნიერებმა გამოიანგარიშეს, რომ ანტარქტიდის ყინულოვანი სანაპირო მცირედ გადაადგილდება ჩრდილოეთით წელიწადში 50-დან 500 მ-მდე, ზოგჯერ კი 2000 მ სიჩქარით. ამ გადაადგილების შედეგად ანტარქტიდის სანაპირო ხაზი გამუდმებით იცვლება. მაგალითად, ერთ-ერთი გიგანტური აისბერგის წყალობით არცთუ დიდი ხნის წინ ოკეანეში „გაცურდა” ეიმერის კონცხი, ევანსის, ტორეჰავნისა და ინგრამის უბეები. ასევე გაქრა პრიუდსისა და მაკენზის ყურეები და მათ ადგილას ერთი დიდი ყურე წარმოიქმნა.

სახელგანთქმულ ნორვეგიელ პოლარულ მკვლევარ რუალ ამუნდსენს ჩვენს დროში ხელახლა რომ მოეწყო ექსპედიცია ანტარქტიდაზე, უბრალოდ ვერ იპოვიდა ცნობილ ვეშაპთა უბეს, სადაც მდებარეობდა მისი ფრამჰეინის ექსპედიციის ბაზა და საიდანაც ის სამხრეთ პოლუსზე გაემგზავრა – აღმოჩნდა, რომ ნაპირის ეს ნაწილი გიგანტურ აისბერგთან ერთად ჯერ კიდევ 1940 წელს გაცურდა ჩრდილოეთისკენ. 1963 წელს როსის ზღვაში მცურავი ამერიკული გემი ნაპირიდან 500 კმ-ის მოშორებით ამ კუნძულის ნაშთებს გადაეყარა.

შეიძლება ითქვას, იგივე ბედი ეწია საკმაოდ დიდი ფართობის ჩელუსკინელების ნახევარკუნძულს, რომელიც 1956 წელს საბჭოთა ექსპედიციამ აღმოაჩინა. ეს ნახევარკუნძული, რომელიც გამუდმებით იცვლებოდა, საბოლოოდ 1964 წელს მოსწყდა კონტინენტს, 5 000 კვ. კმ ფართობის კუნძულად იქცა და ვეება ლაინერივით მშვიდად გაცურა ოკეანეში ჩრდილოეთის მიმართულებით.

რუსმა მეცნიერებმა 1959 წელს „გააუქმეს” კუნძულები სუეინს-აილენდი და მეისის-აილენდი, რომლებიც ჯერ კიდევ 1800 წელს აღმოაჩინა ინგლისელმა კაპიტანმა სუეინსმა. ეს კუნძულები, რომლებიც ს.გ. 59 გრადუსსა და დ.გ. 90 გრადუსზე მდებარეობდა, როგორც შემდეგ გაირკვა, კუნძულები კი არა, აისბერგები ყოფილა. ასევე „გაქრა” ვულკანი სოვოლდიც, რომელიც ყველა ამერიკულ და ნორვეგიულ რუკაზე იყო გამოსახული. ეს 300 მ სიმაღლის ვულკანი კონტინენტზე მყინვარ ეიმერის მახლობლად მდებარეობდა.

1982 წელს ექსპედიციამ, რომელიც დედამიწის გარშემო ფ. ბელინსჰაუზენისა და მ. ლაზარევის მარშრუტით მოგზაურობდა, დაადგინა რომ კ. ტერა-ნოვა მხოლოდ და მხოლოდ დიდი ყინულის მასივია, რომელიც ერთ მშვენიერ დღეს კონტინენტს მოსწყდა და ოკეანეში ისევე გაცურდა, როგორც კლარას მიწა, რომელიც ფრანგმა მოგზაურმა დიუპონ-დიურვილმა აღმოაჩინა. 1987 წელს კი გაჩნდა ცნობა კონტინენტიდან ახალი აისბერგის მოწყვეტის შესახებ, რომლის ზომები იყო 134/37 კმ და რომელმაც შესამჩნევად შეცვალა როსის ზღვის სანაპირო ხაზი.

უნდა ითქვას, რომ გეოგრაფიული ობიექტები არა მარტო მაღალ განედებში „ქრებიან”, არამედ იმ ტერიტორიებზეც, რომლებიც დიდი ხანია გამოკვლეულია. მაგალითად, ამჟამად რუკაზე ვერ იპოვით ისეთ კუნძულთა ჯგუფს, როგორიცაა განგესი, რომელიც მე-17 საუკუნეში ესპანელმა ზღვაოსნებმა აღმოაჩინეს. ესპანელების აღმოჩენილია წყნარი ოკეანის კუნძულები ბონინი, იდჰუ და ვოლკანოც. ექსპედიციის უკან დაბრუნებისას კი მათ ეს ობიექტები უკვე სხვა რაკურსით დაინახეს, მაგრამ ვერ იცნეს და ამავე დროს შეცდომითაც განსაზღვრეს მათი გეოგრაფიული კოორდინატები. „ახალ” კუნძულებს განგესი უწოდეს. არარსებულ კუნძულთა ჯგუფს თითქმის 300 წლის განმავლობაში აღნიშნავდნენ რუკებზე. 1965 წელს საბჭოთა ექსპედიციამ საბოლოოდ გააქარწყლა მითი ამ კუნძულების შესახებ და ეს აღმოჩენა „გააუქმა”.

ასეთი შემთხვევები იშვიათი არ არის. თანამედროვე გეოგრაფიულ რუკებზეც კი გვხვდება კუნძულები, რომლებიც აღნიშნულია აბრევიატურებით: „ПС” და „СС”, რაც ნიშნავს „მდებარეობა საეჭვოა” ან „არსებობა საეჭვოა”.

დიდი ხნის წინ აღმოჩენილი ზოგიერთი კუნძული უკვე რამდენიმე ასეული წელია „დამალობანას” გვეთამაშება. ამის კარგი მაგალითია კ. ბუვიე, რომელიც თეორიულად ნორვეგიის საკუთრებაა და სამხრეთ ოკეანეში ანტარქტიდის ახლოს მდებარეობს. ეს ვულკანური კუნძული თითქმის მთლიანად ყინულით არის დაფარული და სქელი ნისლით არის გარემოცული. იგი ფრანგმა კაპიტანმა ბუვიემ აღმოაჩინა ჯერ კიდევ 1793 წელს, რამდენიმე ათწლეულის შემდეგ კი ცნობილმა ინგლისელმა მოგზაურმა ჯ. კუკმა ამ ადგილას ხმელეთის ნაგლეჯიც კი ვერ იპოვა. კუკი დარწმუნებული იყო, რომ ბუვიემ რუკაზე კუნძულად აისბერგი მონიშნა. კიდევ 200 წლის შემდეგ ინგლისური ვეშაპებზე მონადირე შხუნის კაპიტანი ლინდსეი სრულიად მოულოდნელად დაეტაკა ნისლში გახვეულ კუნძულს და მას თავისი სახელი უწოდა. ალბათ წარმოგიდგენიათ, რაოდენ დიდი იყო მისი იმედგაცრუება, როცა ეს ბუვიეს კუნძული აღმოჩნდა.

კ. ბუვიეს ხელახალი აღმოჩენა დიდი ხნით მივიწყებულ იქნა. მოგვიანებით ინგლისელმა კაპიტანმა ნორისმა კიდევ ერთხელ იპოვა კუნძული და დარწმუნებულმა, რომ სრულად ახალი ტერიტორია აღმოაჩინა, მას ლივერპული უწოდა, იქვე ახლოს კი მეორე კუნძულიც ნახა და მას ტომპსონიო დაარქვა.

ვულკანური კუნძულები გეოგრაფებს და ზოგიერთი ქვეყნის მთავრობებს ბევრ უსიამოვნო მოულოდნელობას სთავაზობს. როგორც წესი, ისინი მალევე უჩინარდება და რამდენიმე ხნის შემდეგ ხელახლა ჩნდება. ზღვაოსნები და მოგზაურები აღმოაჩენენ ხოლმე ვულკანურ კუნძულებს, მათ რუკაზე აღნიშნავენ, კუნძულის ტერიტორიაზე საკუთარი ქვეყნის დროშას აღმართავენ, ერთი წლის შემდეგ კი კუნძულები ისე ქრებიან, თითქოს არც არასდროს ეარსებათ. ამის გამო ზოგჯერ საერთაშორისო კონფლიქტებიც კი ხდება. მაგალითად, 1831 წლის 13 ივლისს ხმელთაშუა ზღვაში, კ. სიცილიასა და აფრიკის ნაპირებს შორის, უეცრად ახალი მიწა გაჩნდა, რომელსაც კ. იულია უწოდეს. სავსებით ლოგიკურია, რომ ხელსაყრელი გეოგრაფიული მდებარეობის გამო „ახალდაბადებული” კუნძული მაშინვე იქცა დიპლომატიური კონფლიქტის მიზეზად იტალიასა და გაერთიანებულ სამეფოს შორის. ორივე ქვეყანას ის თავის საკუთრებად მიაჩნდა. მაგრამ სანამ ისინი ერთმანეთთან ურთიერთობას არკვევდნენ, კუნძული გაუჩინარდა. საინტერესოა, რომ მას შემდეგ იგი არაერთხელ გამოჩნდა და გაქრა და ყოველ გამოჩენაზე ახალ-ახალ სახელწოდებას იღებდა.

1935 წელს კურიოზული შემთხვევა მოხდა: ერთ-ერთმა იაპონურმა კომპანიამ ამერიკულ ტრესტს მიწა მიჰყიდა, რომელიც იაპონიის საკუთრებაში, კაროლინას არქიპელაგში, შემავალ რამდენიმე კუნძულზე მდებარეობდა. ამერიკელებს ამ ტერიტორიაზე ტროპიკული კულტურების პლანტაციების გაშენება სურდათ. მაგრამ როდესაც ამერიკელთა მცენარის თესლებითა და ნერგებით დატვირთული გემი დანიშნულების ადგილს მიადგა, იქ კუნძულები ვეღარ ნახა. აღმოჩნდა, რომ დოკუმენტების გაფორმებისას ისინი ოკეანეს შთაენთქა.

1957 წლის 28 სექტემბერს პორტუგალიის საკუთრების, აზორის კუნძულების სიახლოვეს წყალქვეშა მიწისძვრის შედეგად კიდევ ერთი ახალი კუნძული წარმოიქმნა, რომელმაც სულ რაღაც ერთი თვე იარსება. ალბათ იგივე ბედი ეწევათ 1963 წელს ისლანდიის მახლობლად გაჩენილ კ. სურსეის და 1986 წელს იაპონიის ნაპირებთან წარმოქმნილ ფუკუტა-კუილობას. 1992 წლის ივლისში ახალი კუნძული გაჩნდა ალეუტის არქიპელაგში, რომლის სიგრძე 1.5 კმ-ია, ხოლო სიმაღლე ზ.დ. 100 მ.

ასეთი კუნძულები ზოგჯერ ლიტერატურულ ნაწარმოებებშიც აისახება. მაგალითად, რომანში „ბიძია ანტიფერის საოცარი მოგზაურობა” ცნობილმა მწერალმა ჟიულ ვერნმა დიდი ოსტატობით აღწერა ვულკანური კუნძულების მოძრაობა. რომან „საიდუმლო კუნძულში” კი ასევე შთამბეჭდავადაა აღწერილი აბრაამ ლინკოლნის კუნძულის გაქრობა. მის პროტოტიპად იქვა კ. კრაკატაუ, რომლის დიდი ნაწილი 1883 წლის ვულკანურ ამოფრქვევას შეეწირა.

გთავაზობთ გეოგრაფიის ჩვეულებრივი გაკვეთილის გეგმას, რომლისთვისაც, გარდა სახელმძღვანელოსი და რვეულისა, არავითარი დამატებითი რესურსი არ არის საჭირო. გაკვეთილის დაგეგმვის ნიუანსებზე ყურადღებას აღარ გავამახვილებ – ისინი დაწვრილებით ვარის განხილული არაერთ თეორიულ მასალაში.

მე-9 კლასი

გაკვეთილის თემა: ჰავის ძირითადი ტიპები

ვრცლად

მსოფლიო ოკეანის თვალუწვდენელ წყლებში დღესაც გვხვდება უკაცრიელი კუნძულები და ზოგჯერ მათზე თავშესაფარს ჩვენი დროის რობინზონები პოულობენ. სავსებით შესაძლებელია, ახლაც კი, როცა თქვენ ამ სტრიქონებს კითხულობთ, ჩვენი პლანეტის სხვადასხვა კუთხეში ისინი ველურ პირობებში არსებობისთვის იბრძოდნენ. სხვათა შორის რობინზონებს მხოლოდ დაუსახლებელ კუნძულებზე კი არ შეხვდებით, არამედ სხვაგანაც, ცივილიზაციის კერებიდან არცთუ შორს.

მაგალითად, 1983 წელს ინდონეზიის კუნძულ სუმატრაზე, პატარა მდინარე სამხრეთ სარმატის ნაპირას, გაუვალ ჯუნგლებში, მონადირეთა ჯგუფი 12 წლის გოგონას, იმაიატას, წააწყდა, რომელმაც აქ სრულ მარტოობაში ექვსი წელი გაატარა. 1977 წლის თებერვლის ერთ დღეს იმაიატა მეგობრებთან ერთად მდინარეზე სათევზაოდ წავიდა და უგზო-უკვლოდ გაუჩინარდა. ყველამ ჩათვალა, რომ გოგონას ნავი გადაუბრუნდა და დაიხრჩო. ექვსი წლის განმავლობაში იმაიატა ისე გაველურდა, რომ მშობლიური ენაც კი დაავიწყდა. მიუხედავად ამისა, ბედნიერმა მშობლებმა მაშინვე იცნეს ქალიშვილი. ყველაზე საინტერესო კი ამ ისტორიაში ის არის, რომ პატარა „რობინზონი” მშობლიური სახლიდან სულ რაღაც 20 კმ-ზე ცხოვრობდა.

მომდევნო გმირი, შეიძლება ითქვას, ჩემპიონია ყველა დროის რობინზონებს შორის. 1911 წელს ბრიტანული შხუნა „მშვენიერი ნეტარება” წყნარი ოკეანის სამხრეთ ნაწილში ქარიშხალში მოჰყვა და ჩაიძირა. ქოქოსის პალმებით დაფარულ, მაგრამ უკაცრიელ მარჯნის კუნძულს მხოლოდ 14 წლის იუნგამ ჯერემი ბიბსმა მიაღწია. ბიჭი მხოლოდ იმიტომ გადარჩა, რომ კარგად იცნობდა დანიელ დეფოს რომანს, რომელიც მისთვის მრჩევლის ფუნქციას ასრულებდა. ჯერემიმ ქოხი აიშენა, ჩიტებზე სანადიროდ მშვილ-ისარი დაამზადა… იუნგა ფრინველთა კვერცხებით, ქოქოსის პალმის ნაყოფითა და ქოქოსის რძით იკვებებოდა. როგორც რობინზონ კრუზო, ჯერემიც საკუთარი ხელით შექმნილი ხის კალენდარით სარგებლობდა. ასე გაატარა მან მრავალი წელი და მხოლოდ 1985 წელს კუნძულთან შემთხვევით მოხვედრილმა გერმანულმა გემმა დააბრუნა სამშობლოში 88 წლის ჯერემი ბიბსი.

რობინზონებს შორის ისეთებიც არიან, ნებით რომ ტოვებენ ცივილიზებულ სამყაროს და უკაცრიელ კუნძულებზე თუ სხვა დაუსახლებელ ადგილებზე მიდიან. თუმცა თანამედროვე მსოფლიოში ასე დამალვა, შეიძლება ითქვას, წარმოუდგენელია; ასეთ რობინზონებს ადრე თუ გვიან პოულობენ. მაგალითად, 1957 წელს წყნარ ოკეანეში მდებარე პოლინეზიის ერთ-ერთ დაუსახლებელ კუნძულზე ინგლისელმა მეზღვაურებმა აქ შოტლანდიელი ადამ მაკაალოკას კვალს მიაგნეს. მან მრავალი წელი გაატარა ნახევრად დანგრეულ ქოხში. სწორედ აქ იპოვეს მისი დღიური, საიდანაც ცნობილი გახდა, რომ მაკაალოკი კუნძულზე 1850 წელს დასახლებულა.

მომდევნო რობინზონის ცხოვრება კი ინგლისელმა მწერალმა სომერსეტ მოემმა აღწერა თავის მოთხრობაში „გერმანელი ჰარი”. სინამდვილეში ამ რობინზონის სახელი ჰენრი ელვორტია და ის 1849 წელს დანიაში დაიბადა. ჰენრი 16 წლიდან მოგზაურობაზე ოცნებობდა. ის აფრებიან იახტა „ჟიბროზე” მოეწყო მეზღვაურად. 1884 წელს იახტა ავსტრალიასა და ახალ გვინეას შორის მდებარე ტორესის სრუტეში მარჯნის რიფს შეასკდა და ჩაიძირა. ელვორტი უკაცრიელ კუნძულ ტერედიზე მოხვდა, სადაც მოულოდნელად თავის ძველ ნაცნობს ლუი გრეკს გადაეყარა. მეგობრებმა გადაწყვიტეს, სამუდამოდ დარჩენილყვნენ ტროპიკულ „სამოთხეში”. ისინი აგროვებდნენ მარგალიტებს, ნადირობდნენ და თევზაობდნენ. ცხრა წლის შემდეგ ამ რობინზონების პოლკს კიდევ ერთი წევრი შეემატა: მათ თავგადასავლების მაძიებელი ჯოზეფ დე პაოლი შეუერთდა. მალე მან მეგობრების მიერ შეგროვებული მარგალიტების მთელი მარაგი მოიპარა და კოლონისტების გემით გაიქცა კუნძულიდან. 1900 წელს კუნძული ლუი გრეკმაც დატოვა. ის დიდხანს სთხოვდა მეგობარს, მასთან ერთად წასულიყო, მაგრამ ვერ დაიყოლია. კუნძულზე მარტო დარჩენილმა ელვორტმა, დ. დეფოს რობინზონის მსგავსად, 28 წელი გაატარა იქ და 1928 წელს გარდაიცვალა.

1960 წელს წყნარი ოკეანის სამხრეთში, კუკის არქიპელაგში შემავალი უკაცრიელი ატოლის სუვოროვოს თავზე გადაფრენისას, ამერიკული სამხედრო გემის შვეულმფრენის ეკიპაჟმა ადამიანი შეამჩნია. ეს ახალზელანდიელი ტომ ნილი აღმოჩნდა, რომელიც 1957 წლიდან ნებით ცხოვრობდა იქ. ნილი ძალზე წინდახედული რობინზონი აღმოჩნდა. კუნძულზე ცხოვრების გასაადვილებლად მას თან წაუღია საკმაო რაოდენობის საწვავი, ასანთის კოლოფები, რამდენიმე საბანი, საპონი და სხვა სასარგებლო წვრილმანები. გარდა ამისა, ატოლზე მან ბოსტანი გააშენა, ქათმები, მტრედები და ღორებიც კი მოაშენა… ნილმა კუნძულზე თავისი ძაღლიც წაიყვანა და მთელი ცხოვრება მასთან ერთად 700 მ სიგრძისა და 250 მ სიგანის ხმელეთის ნაკუწზე გაატარა.

განცვიფრებული ამერიკელი მეზღვაურები უფრო მეტად გააოცა მოხალისე რობინზონის დამცინავმა სიტყვებმა – მან კატეგორიული უარი განაცხადა უკან დაბრუნებაზე და თქვა, რომ საერთოდ არ აინტერესებდა, რა ხდებოდა იმ სამყაროში. ცხრა წლის შემდეგ, 1966 წელს, ტომ ნილი სამშობლოში დაბრუნდა და გამოსცა წიგნი სათაურით „კუნძული ჩემთვის”, რომელშიც კუნძულზე გატარებული წლები აღწერა. 1967 წელს ნილი ისევ ატოლზე დასახლდა და კიდევ 10 წელი გაატარა იქ.

მოხალისე რობინზონები დღესაც არსებობენ. უკვე ოც წელიწადზე მეტია, შოტლანდიის ნაპირებთან განმარტოებით ცხოვრობს შოტლანდიელი დევიდ გრერლი. სამსახურის დაკარგვის შემდეგ ცხოვრებით უკმაყოფილო დევიდმა თვითიზოლაცია გადაწყვიტა და შეგროვებული თანხით სუფთა სასმელი წყლით უზრუნველყოფილი პატარა კუნძული იყიდა. დევიდ-რობინზონი გამოქვაბულში ცხოვრობს და სოფლის მეურნეობას მისდევს: მოაშენა ცხვრები, ღორები და ქათმები; მისდევს თევზჭერათ და უვლის ბოსტანს.

მარადიული ზაფხულის მხარეში, ფილიპინების არქიპელაგში შემავალ კუნძულ ტამლაგუნაზე (კ. პალავანთან ახლოს), გაცილებით უკეთეს პირობებში ცხოვრობს საზოგადოებისგან განდგომილი კიდევ ერთი რობინზონი – წარმოშობით გერმანელი, მიუნხენელი ფრიდრიხ ტეკსტერი, პროფესიით მექანიკოსი. მან მთელი ქონება გაყიდა და ფილიპინებზე 99 წლის ვადით სულ რაღაც 6 000 გერმანულ მარკად იყიდა პატარა მწვანე კუნძული. ტეკსტერი ბამბუკის ქოხში ცხოვრობს და ხილისა და ბოსტნეულის მოყვანითაა დაკავებული.

ბრაზილიელი 80 წლის რობინზონი, უფრო სწორად, მეცნიერი ფერდინად ლი უკვე 40 წელია ბრაზილიის სანაპიროსთან მდებარე პატარა კუნძულზე ბინადრობს. მან აქ პალმები და ბოსტანი გააშენა, კლდეში კი იპროვიზებული რეზერვუარი შექმნა, რომელშიც წვიმის წყალს აგროვებს. ლი ელექტროენერგიას ქარის ელექტროსადგურებიდან იღებს.

ფერნანდო მუდამ ფეხშიშველა დადის, არ აინტერესებს სამყაროში მიმდინარე მოვლენები და ამიტომაც არ უსმენს რადიოს. ლი კუნძულზე მარტო არ არის: მან რამდნეიმე იგუანა მოიშინაურა, რომლებიც მას ერთგული ძაღლებივით დასდევენ უკან.

სინამდვილეში ამ რობინზონს გუს ანჰელმაიერი ჰქვია და გერმანელია. ბრაზილიაში ჰამბურგიდან ჩავიდა ჯერ კიდევ მეორე მსოფლიო ომის დაწყებამდე, მოგვიანებით კი ამ სტუმართმოყვარე კუნძულზე სამუდამოდ დასახლდა.

ავსტრალიის ნაპირებთან, ტორესის სრუტეში, პატარა კუნძულ პაკიზე, პრინც უელსის კუნძულიდან არცთუ შორს, თითქმის ოცი წელი გაატარა კიდევ ერთმა რობინზონმა – შვედმა მეზღვაურმა რუალ ესტა ბანმა. მისი ამორჩეული კუნძული მდიდარია პალმებითა და ცხოველთა სამყაროს წარმომადგენლებით, აქვეა ორი მტკნარწყლიანი ტბა, ამიტომაც რუალ ესტა ბანი საჭმელ-სასმელის დეფიციტს არსდროს შეუწუხებია. რობინზონ რუალი ამბობდა, რომ სწორედ აქ გრძნობდა თავს ყველაზე მდიდარ და ბედნიერ ადამიანდ მთელ მსოფლიოში.

დარწმუნებული ვარ, ყველა ჩვენგანს წაუკითხავს ინგლისელი მწერლის დენიელ დეფოს რომანი „რობინზონ კრუზო”. თუ არ წაუკითხავს, ამავე სახელწოდების ფილმი მაინც ექნება ნანახი. ჰოდა, ალბათ ერთხელ მაინც დავფიქრებულვართ, მართლა არსებობდა თუ არა რობინზონ კრუზო და სად მდებარეობდა მისი უკაცრიელი კუნძული.

რობინზონი არ ყოფილა მწერლის ფანტაზიის ნაყოფი – დეფოს რომანს საფუძვლად უდევს ისტორიული ფაქტი და წიგნში მხოლოდ მთავარი გმირის სახელი და გვარია შეცვლილი, ხოლო კუნძული, სადაც ის მოხვდა, მწერალმა ატლანტის ოკეანეში, კარიბის ზღვაში ჩამდინარე მდინარე ორინოკოს შესართავთან გადაიტანა. რობინზონის კუნძულის ბუნებრივი პირობების აღწერისას მან კუნძულების ტრინიდადისა და ტობაგოს ბუნება დაახასიათა.

მაინც სად მდებარეობს რობინზონის ნამდვილი კუნძული? თუ რუკას დახედავთ, ს.გ. 33 გრადუსსა და დ.გ. 80 გრადუსზე კუნძულთა პატარა ჯგუფს შეამჩნევთ. ეს ხუან-ფერნანდესის კუნძულებია, რომლებიც 1563 წელს აღმოაჩინეს და სახელიც მათი პირველაღმომჩენის, ესპანელი მოგზაურის პატივსაცემად ეწოდა. ხუან-ფერნანდესის კუნძულთა შორისაა ვულკანური კუნძული მას-ა-ტერა, რომლის სახელი ესპანურიდან ასე ითარგმნება: „ნაპირთან ახლოს”, – კუნძული მას-ა-ფუერა, ანუ „ნაპირიდან შორს” და კუნძული სანტა-კლარა. სამივე ჩილეს ეკუთვნის. პირველი მათგანი ანუ მას-ა-ტერა კი სწორედ რობინზონ კრუზოს რეალური კუნძულია, რასაც იქ აღმოჩენილი წარწერები მოწმობს. მე-20 საუკუნის 70-იანი წლებში კუნძულს ოფიციალურად ეწოდა რობინზონ კრუზოს სახელი.

რიბინზონ კრუზოს კუნძულის სიგრძე 23 კმ-ია, სიგანე – 8 კმ, ხოლო ფართობი – 144 კვ. კმ. არქიპელაგის სხვა კუნძულების მსგავსად, მისი რელიეფი მთაგორიანია. მისი უმაღლესი მწვერვალის, მთა იუნკეს სიმაღლე 1000 მ-ია ზ.დ-დან.

კუნძულის კლიმატი რბილი ოკეანურია. ყველაზე ცივი თვის, აგვისტოს, ჰაერის საშუალო ტემპერატურა +12 გრადუსია, ხოლო ყველაზე თბილის, თებერვლის – +19 გრადუსი. კუნძულის დაბლობ ადგილებში სავანებია გავრცელებული, სადაც ალაგ-ალაგ გვიმრები და პალმის ჭალები გვხვდება, ხოლო მთის ფერდობები ტყეებითაა დაფარული, რომლებიც ადამიანის სამეურნეო საქმიანობის გამო საკმაოდ შემცირდა. რამდენიმე ხნის წინ კუნძული მისი ფლორისა და ფაუნის დაცვის მიზნით ეროვნულ პარკად გამოცხადდა. აქ 100-ზე მეტი სახეობის მცენარე ხარობს, რომელთა უმრავლესობა უნიკალურია. მაგ., ხე ნალკა და პალმა ჩონთა. ასევე მრავლადაა სხვადასხვანაირი ყვავილები და გვიმრები, რომლებიც სხვაგან არსად გვხვდება დედამიწაზე. ოდესღაც კუნძული ხშირი ტყეებით იყო დაფარული, მაგრამ დღეს მათ მხოლოდ ზოგიერთი მთის ძნელად მისადგომ მწვერვალებზეღა ნახავთ. ნიადაგი აქ ძალიან ნაყოფიერია, ხოლო მთელ კუნძულზე კრისტალური სისუფთავის ნაკადულები მოედინება.

კუნძულის სანაპირო წყლები მდიდარია ცოცხალი ორგანიზმებით. აქ შეხვდებით კუს, ზღვის ლომებს, ლანგუსტებს, სელაპებსა და სხვა თევზებს. ერთ დროს კუნძულზე თურმე იმდენი სელაპი ბინადრობდა, რომ ნაპირთან მიახლოება შესაძლებელი რომ ყოფილიყო, მათ ნიჩბებით იგერიებდნენ. კუნძულის ბინადარია აგრეთვე თხა, რომლის „წინაპარი” 1563 წელს აქ ხუან-ფერნანდესმა ჩამოიყვანა.

1709 წლის 2 თებერვალს სწორედ მას-ა-ტერას მიუახლოვდა ორი ინგლისური სამხედრო გემი – „დიუკი” და „დიუშესი”. ხანგრძლივი ცურვის შემდეგ ეკიპაჟებს დასვენება სჭირდებოდათ. 7 მეზღვაური და ოფიცერი კუნძულამდე პატარა ნავით მიცურდნენ და მალევე დაბრუნდნენ უკან თხის ტყავისგან დამზადებულ სამოსში გახვეულ მამაკაცთან ერთად, რომელსაც გრძელი თმა და წვერი ჰქონდა. სტუმარი კაპიტანისთვის რაღაცის ახსნას ცდილობდა, მაგრამ მხოლოდ გაურკვეველ ბგერებს გამოსცემდა, რომლებიც თითქოს ინგლისურს წააგავდა.

რამდენიმე ხნის შემდეგ მამაკაცმა თავისი საოცარი თავგადასავლის მოყოლა მოახერხა. ეს იყო ვინმე ალექსანდრე სელკირკი, რომელიც 1676 წელს შოტლანდიის პატარა ქალაქ ლარგოში ღარიბი მეწაღის ოჯახში დაიბადა. 19 წლის ასაკში, მშობლებთან გაუთავებელი კონფლიქტის გამო, მან გვარი გამოიცვალა და უკვე სელკირკის გვარით სახლიდან წავიდა. რამდენიმე წლის განმავლობაში ის მეზღვაურად მუშაობდა ინგლისის სამხედრო ფლოტის გემებზე. ერთხელაც მან მოისმინა, რომ სამეფოში ცნობილი მეკობრე დამპირი თავისი გემისთვის მეზღვაურებს ეძებდა. სელკირკსაც ბევრი არ უფიქრია და მასთან მისვლა გადაწყვიტა. ის დამპირთან არა, მაგრამ მეორე გემის კაპიტანთან – პიკერინგთან მოხვდა.

1703 წლის სექტემბერში მეკობრეთა გემებმა სტარტი აიღეს. ეს იყო იმ დროისთვის ტიპური მეკობრული რეისი. ესკადრა პერუს ნაპირებთან ერთმანეთის მიყოლებით იპყრობდა და ძარცვავდა ოქროთი და სხვა ძვირფასეულობით დატვირთულ ესპანურ გემებს, რომლებიც ევროპისკენ მიემართებოდნენ. მალე პიკერინგი გარდაიცვალა და გემის კაპიტანი ვინმე სტრედლინგი გახდა, რომელიც ვერ შეეწყო დამპირს და ამიტომ გამოეყო მას. გამჭრიახი სელკირკი იმ დროისთვის უკვე კაპიტან სტრედლინგის მეორე თანაშემწედ ითვლებოდა. 1704 წლის მაისში გემი შტორმში მოხვდა, დაზიანდა და ღუზა მას-ა-ტერას შორიახლოს ჩაუშვა. გემს კაპიტალური რემონტი სჭირდებოდა, ეს კი კაპიტანს არ სურდა. ამის გამო მასა და მის თანაშემწეს შორის კონფლიქტი მოხდა. შედეგად სელკირკი, სტრედლინგის ბრძანების თანახმად, უკაცრიელ კუნძულზე გადასვეს და მხოლოდ აუცილებელი ნივთები დაუტოვეს: იარაღი და ტყვიები, დანა, ცული, სათვალთვალო მილი, ცოტაოდენი თამბაქო და საბანი.

თავდაპირველად სელკირკი სასწარკვეთილებამ შეიპყრო, მაგრამ მალევე მიხვდა, რომ ეს მის დაღუპვას მოასწავებდა და საქმეს შეუდგა. „მე მხოლოდ შრომამ გადამარჩინა”, – ამბობდა მოგვიანებით მეზღვაური. მან პატარა ქოხი აიშენა, კუნძულზე მოგზაურობისას მრავალი საკვებად ვარგისი და გემრიელი მცენარე იპოვა, რომლებიც თავის დროზე თავად ხუან-ფერნანდესმა დარგო. მოგვიანებით სელკირკმა თხებიც მოიშინაურა და ზღვის კუებზე ნადირობა და თევზაობაც ისწავლა. ყოფილი მეზღვაური ცეცხლს ხახუნით აჩენდა, ხოლო ტანსაცმელს თხების ტყავისგან საკუთარი ხელით დამზადებული ლურსმნებით კერავდა. კუნძულზე ცხოვრებისას სელკირკმა სხვა სასარგებლო ნივთებთან ერთად საკუთარი კალენდარიც კი შექმნა.

ასე, სრულ მარტოობაში გაატარა ინგლისელმა უკაცრიელ კუნძულზე ზუსტად 5 წელი, სანამ შემთხვევით ამ კუნძულს ინგლისელი მეზღვაურები არ ესტუმრნენ კაპიტან როჯერსის მეთაურობით. მოგვიანებით გაირკვა, რომ მას შემდეგ, რაც სელკირკი კუნძულზე გადასვეს, სტრედლინგის გემი შტორმში მოხვდა, ხოლო მისი ეკიპაჟის გადარჩენილი წევრები ესპანელებმა დაატყვევეს. როჯერსი მოხიბლული იყო სელკირკის გამჭრიახობით, გამძლეობითა და უნარ-ჩვევებით და იგი თავის თანაშემწედ დანიშნა. ამგვარად, სელკირკი ისევ მეკობრულ საქმიანობას დაუბრუნდა.

1712 წელს სელკირკი სამშობლოში დაბრუნდა. იმავე წელს დაისტამბა კაპიტან როჯერსის წიგნი სათაურით „მოგზაურობა დედამიწის გარშემო”, რომელშიც მოკლედ იყო აღწერილი ინგლისელი მეზღვაურის თავგადასავალი. რამდენიმე ხნის შემდეგ კიდევ ერთი წიგნი გამოვიდა: „ბედისწერის ხელი ანუ ალექსანდრე სელკირკის საოცარი თავგადასავლი”, რომელიც მან თავად დაწერა. სამწუხაროდ, ალექსანდრეს არ ჰქონდა მწერლის ნიჭი, ამიტომ წიგნს დიდი წარმატება არ მოჰყოლია. მხოლოდ დენიელ დეფოს რომანმა, რომელიც 1817 წელს გამოვიდა, მოუტანა მეზღვაურს ნამდვილი აღიარება, წიგნი კი ბესტსელერი გახდა. ახალი წიგნის სათაური საკმაოდ გრძელი იყო: „ცხოვრება და საოცარი მოგზაურობა რობინზონ კრუზოსი, იორკელი მეზღვაურისა, რომელმაც 28 წელი გაატარა უკაცრიელ კუნძულზე”. მიუხედავად იმისა, რომ წიგნში ვინმე რობინზონ კრუზოს თავგადასავალი იყო მოთხრობილი, ხოლო მისი კუნძულზე ყოფნის პერიოდი რამდენიმე წლით იყო გაზრდილი, მთავარ გმირში მაშინვე იცნობოდა ალექსანდრე სელკირკი. მით უმეტეს, წიგნის პირველ გამოცემაში ავტორი პირდაპირ ამბობდა: „ჯერ კიდევ ჩვენს შორის არის ადამიანი, რომლის ცხოვრებაც დაედო საფუძვლად ამ წიგნს”.

ალექსანდრე სელკირკი 1723 წლის 17 დეკემბერს გარდაიცვალა. მშობლიურ ქალაქ ლარგოში გარდაცვალების მე-100 წლისთავზე სელკირკს ძეგლი დაუდგეს, ხოლო 1868 წელს კ. მას-ა-ტერაზე, იმ მთაზე, საიდანაც სელკირკი გემებს უთვალთვალებდა, მემორიალური დაფა დადგეს.

აღსანიშნავია, რომ კუნძულის ისტორიაც ისეთივე საინტერესოა, როგორიც თავად სელკირკ-რობინზონისა. აღმოჩნდა, რომ ალექსანდრე სულაც არ ყოფილა პირველი და უკანასკნელი რობინზონი ამ კუნძულზე. პირველი გადასახლებული მისი პირველაღმომჩენი – ზღვაოსანი ხუან-ფერნანდესია. კუნძულზე მან რამდენიმე წელი გაატარა და შემდეგ კონტინენტზე დაბრუნდა. სწორედ მისი „სახსოვარია” კუნძულის ბინადარი თხები, რომლებიც ისე სწრაფად გამრავლდნენ, რომ არც მომდევნო რობინზონებს და არც თანამედროვე ადგილობრივ მონადირეებს თხის ხორცი და რძე არ მოჰკლებიათ.

ოკეანეში დაკარგული დედამიწის ეს პატარა ნაგლეჯი საუკუნეების განმავლობაში ხელიდან ხელში გადადიოდა. მე-17 ს-ის 20-იან წლებში კუნძულზე საკმაოდ დიდხანს ცხოვრობდნენ ჰოლანდიელი მეზღვაურები, ხოლო 1680 წლის იანვრიდან 1683 წლამდე აქ ინდიელი ვილიამი იმყოფებოდა, რომელიც უცნობი მიზეზების გამო ინგლისელმა მეკობრეებმა დატოვეს. სავსებით შესაძლებელია, სწორედ ეს ადამიანი იყოს დეფოს რომანის მეორე გმირის – პარასკევას პროტოტიპი. 1683 წლის 22 მარტს ვილიამი, ბედის ირონიით, ასევე ინგლისელმა მეკობრეებმა იპოვეს და თან წაიყვანეს.

მომდევნო რობინზონების ისტორია ძალიან სახალისოა. 1687 წელს კაპიტან დევისის ბრძანებით კუნძულზე გადასვეს ცხრა მეზღვაური, რომლებიც „ზარს” თამაშობდნენ. მათაც მეტი რა უნდოდათ – „გადასახლებაში” პრაქტიკულად მთელ დროს თამაშში ატარებდნენ. რაკი ამ უკაცრიელ მიწაზე ფულს ფასი არ ჰქონდა, მათ კუნძული გაიყვეს და თავიანთ წილს ჩამოდიოდნენ ფსონად. დროდადრო კუნძულს ესპანელები სტუმრობდნენ და მისი მოთამაშე ბინადრების დაჭერას ცდილობდნენ. მეზღვაურთა უშფოთველი ცხოვრება 3 წელიწადს გაგრძელდა. 14 წლის შემდეგ კი კუნძულზე ა. სელკირკი მოხვდა. მას შემდეგაც, საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში, კუნძული მეკობრეთა გასაჩერებელი ადგილი იყო, 1715 წელს კი აქ ესპანელებმა პატარა კოლონია დაარსეს, რომელიც მიწისძვრამ მალევე გაანადგურა.

მოგვიანებით, 1719 წელს, მას-ა-ტერაზე ერთხანს ინგლისელების ფლოტიდან გამოქცეული დეზერტირები ცხოვრობდნენ, ერთი წლის შემდეგ – ჩაძირული გემის „სპიდუალის” ეკიპაჟის წევრები. 1750 წელს აქ ესპანელებმა ციხესიმაგრე ააშენეს, რომელმაც მოგვინებით ციხის ფუნქცია შეიძინა – აქ ჩილეს დამოუკიდებლობისთვის მებრძოლებს სვამდნენ. მიწისძვრამ ეს შენობაც დაანგრია და კუნძული ისევ გაუკაცრიელდა.

1855 წელს კუნძულზე ჩილედან მოსულმა კოლონისტებმა მორიგი დასახლება დააარსეს. ისინი მიწათმოქმედებას, თევზჭერასა და მესაქონლეობას მისდევდნენ და კუნძულზე საკონსერვო ფაბრიკაც კი ააშენეს. მე-19 ს-ის მიწურულს ჩილეს მთავრობამ საქვეყნოდ ცნობილი კუნძული არენდით მისცა შვეიცარელ ბიზნესმენს ბარონ დე როდტს, რომელმაც აქ ლანგუსტებზე ნადირობა გააჩაღა.

მშფოთვარე მე-20 საუკუნეში ოკეანეში დაკარგული დედამიწის ეს პატარა ნაგლეჯი რამდენჯერმე აღმოჩნდა ყურადღების ცენტრში. 1915 წელს კუნძულის ნაპირებთან ინგლისელთა ფლოტმა გერმანული კრეისერი „დრეზდენი” ჩაძირა. მეორე მსოფლიო ომის დროს მას-ა-ტერასთან იაპონელი და გერმანელი წყალქვეშა ნავები და მსუბუქი კრეისერები იმალებოდნენ.

მოგვიანებით ამერიკულმა კომპანიამ რობინზონ კრუზოს სახელით ტურისტების მოზიდვა განიზრახა და კუნძულზე სასტუმრო ააშენა. გამოუშვა ღია ბარათებიც, რომლებზეც კუნძულის ხედებია აღბეჭდილი. ტურისტებს შორის ყველაზე მეტი პოპულარობით სარგებლობს გამოქვაბული, სადაც ვითომდა ცხოვრობდა სელკირკი-რობინზონი, და ბორცვი, საიდანაც ის ოკეანეს გადაჰყურებდა.

ამჟამდ მას-ა-ტერაზე ერთადერთი პატარა დასახლებული პუნქტია – სან-ხუან-ბატისტა, რომლის მოსახლეობა სულ რაღაც 500 კაცია. სხვათა შორის, კუნძულის ბინადართა უმეტესობას რობინზონი, პარასკევა და დანიელი ჰქვიათ. მართალია მას-ა-ტერაზე არის სატელეფონო კავშირი და ინტერნეტი, მუშაობს ფოსტა, მაგრამ კუნძული მაინც საკმაოდ იზოლირებულია. სურსათით დატვირთული გემი აქ წელიწადში მხოლოდ ერთხელ მოდის, თუმცა უნდა ითქვას, რომ კარგადაა განვითარებული საჰაერო მიმოსვლა.

ქვეყნები ბევრი რამით განსხვავდებიან ერთმანეთისგან, მაგრამ ზოგიერთ მათგანს მხოლოდ ის აერთიანებს, რომ ერთ სასაათო სარტყელში მდებარეობენ. ამ თვალით უხილავი ხაზების გარეშე, რომლებიც გეოგრაფიულ გრძედებზეა გავლებული, მსოფლიო სულ სხვანაირი იქნებოდა. სწორედ სასაათო სარტყელზეა დამოკიდებული, როდის გავიღვიძოთ ან დავიძინოთ, ვიმუშაოთ თუ დავისვენოთ. გაგაცნობთ სასაათო სარტყლებთან დაკავშირებულ საინტერესო ფაქტებს.

დედამიწის განედის ყოველი გრადუსისთვის (და ყოველი მინუტისთვის) ადგილობრივი დრო რომ არ შემოეღოთ, დედამიწის ზედაპირი პირობითად 24 სასაათო სარტყლადაა დაყოფილი. ერთი სარტყლიდან მეორეში გადასვლისას იცვლება დროითი ერთეულები – წუთები და წამები, მაგრამ უცვლელი რჩება საათები.

არსებობს ცალკეული რაიონები, სადაც ადგილობრივი დრო მსოფლიო დროისგან არა მხოლოდ საათების მთელი რიცხვით (1 საათი, 2 საათი და ა.შ.), არამედ წუთებითაც განსხვავდება, მაგ., 30 წუთით, 40 წუთით ან 45 წუთით. თეორიულად ყველა სასაათო ზონა შემოსაზღვრული უნდა იყოს წრფეებით, რომლებიც ზონის ცენტრალური მერიდიანიდან დასავლეთით და აღმოსავლეთით 7,5 გრადუსზე გადის, მაგრამ პრაქტიკაში ისინი კორექტირებულია ქვეყნების ადმინისტრაციული თუ ბუნებრივი საზღვრების მიხედვით.

ზულუს სისტემა

1950 წელს დამკვიდრდა ე.წ. ზულუს სისტემა: სასაათო სარტყლების აღწერას დაემატა ერთასოიანი სუფიქსი: Z – ნულოვანი სარტყლისთვის, A-M (I ასოს გარდა) – აღმოსავლეთ სარტყლებისთვის და N-Y – დასავლეთ სარტყლებისთვის. ასო I-ის (ზოგიერთ წყაროებში – J) გამოყენება შეიძლება მხოლოდ ადგილობრივი დროის აღსანიშნავად. სუფიქსების წარმოთქმა ხდება ფონეტიკული ანბანის საშუალებით, მაგალითად, ზულუ (Zulu) Z-სთვის (გრინვიჩის დრო). სწორედ აქედან მომდინარეობს ტერმინები „ზულუს დრო” ან „დრო ზულუს

მიხედვით”.

ერთდროულად რამდენიმე სასაათო სარტყელში

ზოგიერთი ქვეყნის ტერიტორია ერთდროულად რამდენიმე სასაათო სარტყელში მდებარეობს. მაგ., რუსეთი 11 სასაათო სარტყელშია მოქცეული, რომლებიც 2010 წლის 28 მარტიდან 9 სასაათო ზონად გაერთიანდა; ავსტრალია (ნორფოლკის, ლორდ ჰოუსა და ქოქოსის კუნძულების ჩათვლით) – 7, ხოლო ზაფხულში 8 სასაათო სარტყელს იკავებს; აშშ ალასკისა და ჰავაის ჩათვლით – 6, ხოლო კუნძულოვან ტერიტორიებთან ერათად (ამერიკის სამოა, ამერიკის ვირჯინიის კუნძულები, პუერტო-რიკო და ა.შ.) 11 სარტყელშია; დანიის საკუთრება კუნძული გრენლანდია 4 სასაათო ზოლშია, კანადა – 6-ში, ბრაზილია (ფარნანდუ-დი-ნორონიას, ტრინიდადის, მარტინ-ბასის, როკას და სხვა კუნძულების ჩათვლით), მექსიკა, ინდონეზია და კირიბატი – 3-ში; ესპანეთი (კანარის კუნძულებთან ერთად), პორტუგალია (აზორის კუნძულებთან ერთად), ყაზახეთი, მონღოლეთი, კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა, მიკრონეზიის ფედერაციული შტატები 2 სასაათო სარტყელშია განლაგებული; თავად საფრანგეთი, მართალია, მხოლოდ 1 სასაათო ზოლში ექცევა, მაგრამ ზღვისგადაღმა დეპარტამენტებსა და სხვა ტერიტორიებთან ერთად (სენ-პიერი და მიკელონი, მარტინიკა, გვადელუპა, საფრანგეთის გვიანა, მაიოტა, რეუნიონი, სამხრეთ-ანტარქტიკული ტერიტორია, ახალი კალედონია, ვალისი და ფუტუნა, საფრანგეთის პოლინეზია, კლიპერტონი და სხვა დასახლებული თუ დაუსახლებელი კუნძულები) 12 სასაათო ზოლს მოიცავს; გაერთიანებული სამეფოც, საფრანეთის მსგავსად, 1 ზოლშია, მაგრამ ზღვისგადაღმა ტერიტორიებთან ერთად 8 სარტყელს ფარავს.

არსებობს მოყვანილი მაგალითების შებრუნებული შემთხვევებიც. მაგალითად, ჩინეთი, რომელიც, მართალია, 5 გეოგრაფიულ სასაათო სარტყელშია განლაგებული, მაგრამ ამ ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე ერთიანი ჩინეთის სტანდარტული დრო მოქმედებს.

.

საშუალო დრო გრინვიჩის მიხედვით (GMT) და მსოფლიო კოორდინირებული დრო (UTC)

საშუალო დრო გრინვიჩის მიხედვით (GMT) სტანდარტული ათვლის წერტილია დედამიწის ყველა სასაათო სარტყლისთვის. ეს დრო მოქმედებს გრინვიჩის მერდიანზე, რომელიც დიდ ბრიტანეთში გრინვიჩის სამეფო ობსერვატორიაზე გადის და რომელიც, თავის მხრივ, აღმოსავლეთ გრძედის 0°0′5.31″-სა და ჩრდილოეთ განედის 51°28′40″-ზე მდებარეობს. საშუალო დრო გრინვიჩის მიხედვით თავდაპირველად შუდღიდან შუადღემდე აითვლებოდა, მაგრამ 1925 წელს სახელწოდება GMT (საშუალო დრო გრინვიჩის მიხედვით) შეიცვალა UTC-ით (მსოფლიო კოორდინირებული დრო) და დღეს შუაღამიდან შუაღამემდე აითვლება. მსოფლიო კოორდინირებულ დროს ატომური საათის დახმარებით ანგარიშობენ, რაც გაცილებით ზუსტია, ვიდრე დროის გამოთვლა დედამიწის ზედაპირის გარკვეულ წერტილში მზის მდებარეობის მიხედვით. გარდა იმისა, რომ დედამიწის ქერქი გამუდმებით მოძრაობს, გამოთვლებზე ასევე მოქმედებს ჩენდლერის რხევები, რის გამოც აუცილებელი ხდება დროის კორექტირება. მართალია, 1972 წლის 1 იანვრიდან მსოფლიო კოორდინირებული დრო გახდა ოფიციალური სტანდარტი, რომლის მიხედვითაც ადგენენ დროს, მაგრამ ადამიანები მაინც ხშირად იყენებენ ტერმინს „გრინვიჩის დროით”.

UTC+4 არის სასაათო სარტყელი, რომელიც ვრცელდება შემდეგ ქვეყნებსა და ტერიტორიებზე (სტანდარტული დრო მთელი წელი): საქართველო, მავრიკი, ომანი, რეუნიონი, სეიშელის კუნძულები და არაბთა გაერთიანებული საამიროები.

ზაფხულის დრო

ზაფხულის დროზე გადასვლისას დრო მოცემულ სასაათო სარტყელში მიღებულ დროსთან შედარებით ერთი საათით წინ გადაიწევს. ეს გაზაფხულზე ხდება. ამ პრაქტიკას მრავალ ქვეყანაში მისდევენ და მისი მიზანი განათებაზე დახარჯული ელექტროენერგიის შემცირებაა, თუმცა არსებობს გამონაკლისებიც: კუნძულ ლორდ-ჰაუზე (Lord Howe) ავსტრალიაში საათის ისრებს ერთი საათით კი არ სწევენ წინ, არამედ მხოლოდ ნახევრით, რაც იმას ნიშნავს, რომ ზაფხულში მათი სასაათო სარტყელია UTC +11, ხოლო ზამთარში – UTC +10:30. იქ, სადაც დღის ხანგრძლივობა ძალიან არ იცვლება, მაგ., ჰავაის კუნძულებზე ან აფრიკის დიდ ტერიტორიაზე, ზაფხულის დროზე გადასვლა მიზანშეწონილი არ არის. აშშ-ში, შტატ არიზონაში, ოფიციალურად მიღებულია ზაფხულის დროზე გადასვლა, მაგრამ ადგილობრივი ინდიელები, რომლებიც ამ შტატის ტერიტორიაზე ნაწილობრივ მდებარე ნავაჰო-ნეიშენის (Navajo Nation) რეზერვაციაში ცხოვრობენ, ზაფხულის დროზე პრინციპულად არ გადადიან.

ზამთრის პერიოდში დროის უკან „გადაწევა” ხდება და ესა თუ ის ქვეყანა ისევ უბრუნდება „ზამთრის დროს” (ეს ტერმინი არ არის ოფიციალური). ქვეყნების უმეტესობაში ე. წ. „ზამთრის დრო” დროითი სარტყლის სტანდარტულ ასტრონომიულ დროს ემთხვევა.

ჰორიზონტალური სასაათო სარტყლები

სასაათო სარტყლები ემყარება ვერტიკალურ ღერძსა და გრძედს, რადგან დედამიწის ბრუნვა ისეთი სქემით ხდება, რომ მზე აღმოსავლეთიდან დასავლეთით „მოძრაობს” და არა ჩრდილოეთიდან სამხრეთით. თუმცა ყოველთვის ყველა არ „ემორჩილება” ამ ბუნებრივ ფენომენს. ავსტრალიის სამხრეთ სანაპიროზე, ქ. ადელაიდას საქმიან რაიონში, დრო ერთი საათით უკან უნდა იყოს ქ. სიდნეისთან შედარებით, სადაც მათი ძირითადი კონკურენტები საქმიანობენ, – მაშასადამე, ხდება სასაათო სარტყლების ვერტიკალური ცვლა, – მაგრამ, კომერციული ინტერესებიდან გამომდინარე, ქალაქის მერიისა და მოსახლეობის გადაწყვიტილებით, მათ დრო სიდნეისთან შედარებით ნახევარი საათით უკან გადასწიეს. გარდა ამისა, ავსტრალიის ზოგიერთი რაიონი არ სარგებლობს ზაფხულის დროით, რის გამოც ქვეყანა-კონტინენტზე კიდევ დამატებით ვერტიკალური და ჰორიზონტალური სასაათო ზოლები ჩნდება.

ერთი სასაათო სარტყელი მთელ მსოფლიოში

იქნებ ჯობდა, მთელ მსოფლიოში ერთი სასაათო სარტყელი ყოფილიყო? ჩინეთი ალბათ სიხარულით დათანხმდებოდა ამ გადაწყვეტილებას. ჩვენც აღარ მოგვიწევდა საათის ისრების წინ და უკან გადაწევა სხვადასხვა ქვეყნაში მოგზაურობისას და ორგანიზმის დღეღამური რიტმიც ნაკლებად დაირღვეოდა. მაგრამ ასე არ არის. დედამიწა ყოველ საათში 15 გრადუსით ბრუნავს. სწორედ ამიტომ არის ზედაპირი 24 ზონად დაყოფილი: ჩვენი პლანეტა ხომ 360-გრადუსიანი სფეროა, ხოლო 360:15=24. ასეთი დაყოფის წყალობით თითქმის ყველა ქვეყანაში მზე ზუსტად შუადღისას არის ზენიტში და ვიცით, რომ ნებისმიერ ქვეყენაში დილის 9 საათზე უკვე გათენებულია, ხოლო ღამის 10-ზე ბნელა. თუმცა აქაც არის გამონაკლისები: სკანდინავიის ქვეყნების ჩრდილოეთით დღეები, ისევე როგორც ღამეები, შეიძლება 6 თვესაც კი გაგრძელდეს.

ყველაზე პატარა სასაათო სარტყელი

ბალტიის ზღვაში მდებარე პატარა კუნძული მერკეტი (Markets Fyr) სულ რაღაც 300-დან 80 მ-მდეა გადაჭიმული. კუნძულის ერთი ნახევარი შვედეთს ეკუთვნის, ხოლო მეორე – ფინეთს. შვედეთის კუთვნილ ტერიტორიაზე დროს ამ ქვეყნის სასარტყლო დროით ითვლიან, ხოლო მეორე ნაწილში – ფინეთის სასარტყლო დროით. ეს კუნძული ერთ-ერთი პატარა ტერიტორიაა დედამიწაზე, რომელიც 2 სასაათო სარტყელშია მდებარეობს.

ნაბიჯი, რომლის სიგრძე 3.5 საათია

თუ ავღანეთ-ჩინეთის საზღვარს გადაკვეთთ, საათის ისრები მაშინვე 3.5 საათით წინ უნდა გადასწიოთ. მსოფლიოში მეტი არსად არის ასეთი ადგილი, სადაც ერთი ნაბიჯის გადადგმას ამდენი ხანი სჭირდება.

მზის ჩასვლა შუაღამისას

ჩინეთი მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი ქვეყანაა: იგი დასავლეთიდან აღმოსავლეთით 5700 კმ-ზეა გადაჭიმული. 1949 წლის რევოლუციამდე სახელმწიფო 5 სასაათო სარტყელში მდებარეობდა. მოგვიანებით, მთავრობის გადაწყვეტილებით, რომლის აზრითაც ამდენი სასაათო ზოლის არსებობა სეპარატიზმს უწყობდა ხელს, სასაათო სარტყლები გაუქმდა და ეს გიგანტი ქვეყანა ერთ სასაათო ზოლში მოექცა. ამჟამად მთელ ქვეყანაში ერთი დრო – პეკინის (ბეიჯინგის) დრო მოქმედებს. ამიტომ, მაგალითად, ტიბეტში მზის ჩასვლა 5 საათით „აგვიანებს” და მზე ლამის შუაღამისას ეშვება.

ამომავალი მზის ქვეყანა

მიიჩნევა, რომ დედამიწაზე მზის ამოსვლას პირველები იაპონელები ეგებებიან. ამიტომაც არის, იაპონიას „ამომავალი მზის ქვეყანას” რომ უწოდებენ, მაგრამ სულ ტყუილად. რუსეთის ქალაქ ვლადივოსტოკში დილა გრინვიჩის დროით ერთი საათით ადრე დგება, ვიდრე ტოკიოში.

„დაკლაკნილი” დრო

ჰიმალაის მთები ტყულად როდი მიაჩნიათ მისტიკურ ადგილად; ამ თვალსაზრისს არა მხოლოდ ფილოსოფოსები, არამედ გეოგრაფებიც იზიარებენ. ჰიმალაი რამდენიმე ქვეყნის ტერიტორიაზეა გადაჭიმული, რომლებიც სხვადასხვა სასაათო სარტყელში მდებარეობს და ამიტომაც სხვადასხვა დრო აქვს.

მოგზაურს, რომელიც ამ 2330 კმ სიგრძისა და 1335 კმ სიგანის მთიანი სისტემის გადაკვეთას გადაწყვეტს, 6-ჯერ მოუწევს საათის გადაწევა: ინდოეთ-ნეპალის საზღვარზე – 15 წუთით წინ, ნეპალ-ინდოეთის საზღვარზე, პირიქით -15 წუთით უკან; ინდოეთ-ჩინეთის საზღვარზე – 2.5 საათით წინ, ჩინეთ-ბუტანის საზღვარზე – 2 საათით უკან, ბუტან-ინდოეთის საზღვარზე – კიდევ ნახევარი საათით უკან და ინდოეთ- მიანმარის საზღვარზე – 1 საათით წინ.

ცხოვრება აწყმოს გარეშე

თარიღთა ცვლის ხაზი პირობითი ხაზია და წყნარ ოკეანეში 180-გრადუსიან მერიდიანზე გადის. თუ თარიღთა ცვლის ხაზს დასავლეთიდან აღმოსავლეთით გადაკვეთთ, 24 საათით უკან ანუ „გუშინდელ” დღეში დაბრუნებას შეძლებთ, ხოლო თუ აღმოსავლეთიდან დასავლეთით, მაშინ ერთი დღით წინ ანუ „ხვალიდელ” დღეში აღმოჩნდებით. „აწყმო” აქ ეფემერულია. ასეთი რამ მთელ დედამიწაზე მეტი არსადაა შესაძლებელი.

ხუთშაბათიდან ოთხშაბათში

რატმანოვისა (რუსეთი) და კრუზენშტერნის (აშშ) კუნძულები ერთმანეთისგან სულ რაღაც 4 კმ სიგანის ზღვის ზოლით არის გამოყოფილი. ჩვეულებრივი მოტორიანი ნავით ამ მანძილის გავლა 15-20 წუთშია შესაძლებელი, მაგრამ გრინვიჩის დროით ამ კუნძულების დროებს შორის განსხვავება, არც მეტი, არც ნაკლები, 21 საათია: თუ რუსეთის კუნძულზე, ვთქვათ, ხუთშაბათის შუადღეა, კრუზენშტერნის კუნძულზე ამ დროს ოთხშაბათის დღის სამი საათია.

თარიღთა ცვლის ხაზი დიომიდეს კუნძულებს შორის გადის: კ. კრუზენშტერნი (მარცხნივ) „გუშინდელი” დღით ცხოვრობს, ხოლო კ. რამტამნოვი – „დღევანდელით”.

სამი სარტყლის შეხვედრის ადგილი

პატარა სოფელ რაიაკოვსკიში, რომელიც სამი სახელმწიფოს: ფინეთის, ნორვეგიისა და რუსეთის ს- საზღვარზე მდებარეობს, სამი სასაათო სარტყელი „ხვდება” ერთმანეთს: როცა რუსეთში შუადღეა, ფინეთში ამ დროს დილის 11 საათია, ხოლო ნორვეგიაში – 10.

15-წუთიანი დამოუკიდებლობა

პატარა, მაგრამ ამაყი სახელმწიფო ნეპალი მრავლი წელი ცდილობდა ინდოეთისგან გამოყოფას, რომელიც მას სამი მხრიდან ესაზღვრება. საკუთარი დამოუკიდებლობის ხაზგასასმელად ნეპალმა გადაწყვიტა, მეზობელი ქვეყნისგან „დროით” მაინც გამოყოფილოყო: მან საათის ისრები 10 წუთით წინ გადასწია, მაგრამ ჩათვალა, რომ ეს საკმარისი არ იყო და 1986 წელს კიდევ 5 წუთით წაიწია წინ.

მსოფლიო დრო

ჩრდილოეთ და სამხრეთ პოლუსებზე ყველა მერიდიანი ერთ წერტილში იყრის თავს და, შესაბამისად, მათ ვერც ერთ სასაათო სარტყელს ვერ მივაკუთვნებთ, ამიტომ ითვლება, რომ ამ ადგილებში მსოფლიო დროა. თუმცა ამერიკულ ანტარქტიკულ სადგურ „ამუნდსენ-სკოტზე”, რომელიც ზედ სამხრეთ პოლუსზე მდებარეობს, ახალი ზელანდიის დრო მოქმედებს, რადგან სწორედ ამ კუნძულებიდან ხორციელდება ავიარეისები სადგურის მიმართულებით.

სილამაზე გადაარჩენს სამყაროს. მაგრამ რა არის სილამაზე და საყოველთაოდ მისაღებია თუ არა იგი? დამეთანხმებით – სილამაზე ფარდობითი ცნებაა, რაც ლამაზია ერთისთვის, მეორისთვის შესაძლოა არაფრით გამორჩეული იყოს. სილამაზის შეფასებისას ხშირად უნებლიეთ ვემორჩილებით საზოგადოებრივ აზრს. კულტურა და ეპოქაც განაპირობებს მის აღქმას.

ამიტომ შეიძლება ითქვას, რომ სილამაზეს თავისი გეოგრაფია აქვს. სხვადასხვა რეგიონში ის სხვადასხვაგვარად აღიქმება. სილამაზის იდეალიც სხვადასხვაა. გარემოს შეუძლია, მნიშვნელოვანი როლი შეასრულოს იმის აღქმაში, რასაც სილამაზეს ვუწოდებთ.

დიდი ნიშნავს ლამაზს

მავრიტანია, დასავლეთ აფრიკის სახელმწიფო, მრავალფეროვანი ბუნებით არ გამოირჩევა, თუმცა ფართობით მსოფლიოს უდიდეს ქვეყანათა 30-ეულში შედის. მიუხედავად იმისა, რომ მავრიტანია ოკეანისპირა ქვეყანაა, კლიმატი აქ საკმაოდ მკაცრია. ტერიტორიის ¾ უდაბნოებსა და ნახევარუდაბნოებს უკავია. მთისწინეთში გვხვდება ოაზისებიც. აქ ხშირია გვალვა, რაც ცხოვრებას ართულებს და საკვების დეფიციტს იწვევს. ქვეყნის მოსახლეობა 3 მილიონს აღემატება. ისინი უმთავრესად სოფლის ტიპის დასახლებებში ცხოვრობენ და სოფლის მეურნეობას მისდევენ. მომთაბარეობა მათი ცხოვრების წესია. თუმცა ბუნებრივი პირობების გამო ხალხი ბოლო ხანს ქალაქებისკენ დაიძრა.

მავრიტანიაში სილამაზის ეტალონად სიმსუქნეა მიჩნეული. ამის კულტურული მიზეზი ალბათ სწორედ ბუნების სიმკაცრეში უნდა ვეძიოთ – მიიჩნევა, რომ მსუქანი ქალი უფრო იოლად გაუძლებს შიმშილობას ხანგრძლივი გვალვების დროს. სიმსუქნე აქ სოციალური მდგომარეობისა და ოჯახის ძლიერების ერთგვარი კრიტერიუმიც არის.

გოგონებს შინ ძალდატანებით აჭმევენ და ასმევენ. არსებობს საგანგებოდ ამისთვის შექმნილი საწამებელი ინსტრუმენტებიც. მრავალი ოჯახი ექსტრემალურ ღონისძიებებსაც მიმართავს და შვილებს სპეციალურად მოწყობილ „ფერმებში” გზავნის, სადაც გოგონების გასუქებაზე უკვე „სპეციალისტები” ზრუნავენ.

მავრიტანია არ არის გამონაკლისი – ასევე მოდურია სიმსუქნე ოკეანეთისა და აფრიკის ზოგიერთ სხვა ქვეყანაშიც, თუმცა ეს ტენდენცია ნელ-ნელა წარსულს ბარდება. ასეთი პრაქტიკის წინააღმდეგ ჯანდაცვის საერთაშორისო ორგანიზაციები და ქალთა და ბავშვთა უფლებადამცველებიც გამოდიან.

ეთიოპია აღმოსავლეთ აფრიკაში მდებარეობს, სადაც ბუნება გაცილებით მრავალფეროვანია. აქ მთები და პლატოები დომინირებს; ნახევარუდაბნოებით დაწყებული, მუსონებით დამთავრებული, ყოველგვარი ტიპის კლიმატი გვხვდება. გარდა კლიმატისა, მრავალფეროვანია ეთნოსიც. ბოდი ერთ-ერთი ტომია, რომელშიც ყოველწლიურად იმართება უცოლო მამაკაცების შეჯიბრება ყველაზე მსუქნის ტიტულისთვის. კონკურსზე თავისი წევრის წარდგენა ყველა ოჯახს შეუძლია. განაცხადი კონკურსამდე 6 თვით ადრე შეაქვთ. ამის შემდეგ კონკურსანტი ყოველგვარ საქმიანობას თავს ანებებს და უმეტესად ისვენებს. ოჯახი კი მის გასუქებაზე ზრუნავს. ის სპეციალურ დიეტაზე გადაჰყავთ.

კონკურსზე გამარჯვებულებს სიცოცხლის ბოლომდე გმირებივით ეპყრობიან. ისინი სასურველი საქმროები ხდებიან და შეუძლიათ, საუკეთესო გოგონები შეირთონ ცოლად. თუმცა ქვეყნის მთავრობას ეს ტრადიცია არ მოსწონს და ბოდის ემუქრება, რომ თუ არ გამოსწორდებიან, გადაასახლებს (https://www.dailymail.co.uk/femail/article-2480870/Ethiopian-Bodi-tribe-big-beautiful-men-compete-fattest.html).

გამხდარი ნიშნავს ლამაზს

ჩვენი კულტურისთვის უჩვეულოს არაფერს ვიტყვი, თუ აღვნიშნავ, რომ დღეს განვითარებული ქვეყნების უმეტესობაში ჯანმრთელისა და ლამაზის სინონიმად სიგამხდრეს მიიჩნევენ. მოდის, კინოსა თუ სარეკლამო ინდუსტრიის სტანდარტით, სიგამხდრე სილამაზეა. ამიტომ არც არის გასაკვირი, რომ მხოლოდ აშშ-ში წონის დაკლების პროგრამებზე წელიწადში 65 მილიარდამდე აშშ დოლარი იხარჯება.

მრავალ მოზარდს გახდომა აკვიატებულ იდეად ექცა და უკიდურეს ფორმებს იღებს. ხანგრძლივმა, მიზანმიმართულმა წონის კლებამ კი შესაძლოა ანორექსია გამოიწვიოს. ამ დაავადების სიმპტომებია გასუქების შიში და გახდომისკენ სწრაფვა. ანორექსიას აქვს გავრცელების მკვეთრად გამოხატული გეოგრაფია – განვითარებული ქვეყნები, ასევე – სქესობრივ-ასაკობრივი გამოხატულება: ის უმთავრესად 12-დან 24 წლამდე ასაკის გოგონებში იჩენს თავს. ამ დაავადებას მეოცე საუკუნის მიწურულს ბარბის დაავადებასაც კი უწოდებდნენ. საშუალო სკოლებში გოგონების 60% დიეტაზეა. 13-15 წლის გოგონების 50%-ს სჯერა, რომ ჭარბი წონა აქვთ, ხოლო 13 წლის გოგონების 80%-ს ერთხელ მაინც დაუცავს დიეტა. ეს სტატისტიკა განვითარებულ ქვეყნებს ეხება, იქ, სადაც საზოგადოებაზე ძალიან დიდი გავლენა აქვს მოდის ინდუსტრიას. ბოლო ხანს მათზე ძლიერ ზეწოლას ახდენენ, რათა მოდელის სტანდარტები შეცვალონ.

უნაკლო კანი ნიშნავს სილამაზეს

აღმოსავლეთი აზიის ქვეყნებში უნაკლო კანი სილამაზის უპირველესი ნიშანია. ამიტომაც გამოირჩევა მისი მოვლის საშუალებები ასეთი მრავალფეროვნებით. თუ აზიელი და ევროპელი ქალების სახის კანის მოვლის რიტუალებს ერთმანეთს შევადარებთ, დავინახავთ, რომ პირველნი გაცილებით მრავალფეროვან პროცედურებს მიმართავენ. მათთვის მასაჟი, გაწმენდა, პილინგი, რადიკალური გათეთრება და მოხვეწა, ემულსიებისა და კრემების გამოყენება თითქმის ყოველდღიურობაა.

სამხრეთ კორეაში კანის სიგლუვე სოციალური სტატუსის ნიშანია. იმავდროულად, სახეზეა მამაკაცებისთვის განკუთვნილი კოსმეტიკური საშუალებების ბუმიც. სწორედ ეს ქვეყანა ლიდერობს მამაკაცთა მიერ კანის მოვლის საშუალებებზე დახარჯული თანხით, რაც წლიურად 850 მილიონს შეადგენს.

გარეგნობის ზოგიერთ თავისებურებას ბუნებრივი გარემოც განაპირობებს. განვითარებადი ქვეყნების უმეტესობა ცხელ, მზიან სარტყელშია, სადაც სოფლის მეურნეობა თვითკმარია. ეს კი გულისხმობს, რომ სოფლის მეურნეობაში ჩართულია მოსახლეობის ნახევარზე მეტი, რომლებიც სარჩოსთვის ღია ცის ქვეშ მძიმე ჯაფას ეწევიან. ასეთ ქვეყნებში თეთრი კანი იმაზე მიუთითებს, რომ ადამიანს მზის გულზე არ უწევს მუშაობა – საკმარისი ფული აქვს, რომ სხვა დაიქირაოს. ამრიგად, სითეთრე მაღალი სოციალური სტატუსის ნიშანია.

ინდოეთში კანის ფერით გარკვეულწილად განისაზღვრებოდა გვარის ამა თუ იმ კასტისადმი კუთვნილებას. ყველაზე მუქკანიანები უმდაბლეს კასტაში ან საერთოდ კასტის მიღმა რჩებოდნენ, რაც მათ არასასურველებს ხდიდა და საზოგადოებიდან რიყავდა.

თანამედროვე საზოგადოებაში კანის ფერის მიხედვით ჩაგვრა დისკრიმინაციის გამოხატულებაა, ამდენად, ასეთი მიდგომა ნელ-ნელა ბარდება წარსულს.

აფრიკის მრავალ ქვეყანაში მიღებულია კანის სკარიფიკაცია – ხელოვნური ნაიარევებით გალამაზება. ბუნებრივი ფერის გამო აფრიკის მკვიდრთა კანს სვირინგი თითქმის არ ეტყობა, ამიტომ ტატუირების უფრო რადიკალურ ფორმას მიმართავენ – ორნამენტებს ნაიარევებით იხატავენ. ეს ისეთი სამკაულია, რომელიც მუდამ თან გაქვს და არასოდეს დაგეკარგება.

ამ ორნამენტების მიხედვით შეიძლებოდა ამოგეცნოთ, რომელ ტომს და სოციალურ ფენას ეკუთვნოდა ადამიანი. მაგ., ბელადის მოხატულობა განსხვავდებოდა მონადირის მოხატულობისგან.

გოგონებისთვის ასეთი ნაიარევები სიმწიფის ნიშანი გახლდათ – ნიშანი იმისა, რომ ისინი მზად იყვნენ ტკივილის ასატანად, მაშასადამე, ბავშვის გასაჩენადაც.

ზოგიერთ ტომში სილამაზედ მიიჩნევენ თიხის ფირფიტებს და სხვა სამკაულებს, რომლებსაც სხეულში იმაგრებენ. მაგალითად, რაც უფრო დიდია ტუჩში ჩადგმული ფირფიტა, მით უფრო მომხიბვლელად მიიჩნევა ადამიანი.

(https://www.ezakwantu.com/Gallery%20Lip%20Plugs%20Lip%20Plate.htm)

მეტყველი თვალები

დედამიწის ყველა კუთხეში ცდილობენ ქალები, თავიანთი გარეგნობით ყურადღება მიიქციონ. სწორედ ამისთვის იყენებენ მაკიაჟს, რომლითაც ყურადღება სასურველ ნაკვთებზე გადააქვთ და ნიღბავენ ნაკლოვანებებს. მუსლიმანურ ქვეყნებში ქალები ხშირად თავიდან ფეხებამდე საბურველში არიან გახვეული, მხოლოდ თვალები უჩანთ, ამიტომ ამ ქვეყნებში ქათინაურების ობიექტი სწორედ თვალებია. ქალებიც გულმოდგინედ უვლიან თვალებს, ატენიანებენ, მზისგან იცავენ და იხატავენ.

სილამაზე, ერთი შეხედვით, უნივერსალური რამაა, მაგრამ სხვადასხვა კულტურაში მას სხვადასხვანაირად აღიქვამენ, ამიტომ კულტურის გეოგრაფიაში ის აქტუალური შესწავლის ობიექტია.

ბოლო დროს თითქმის ყველა ტერმინი პრეფიქსით „ეკო” საზოგადოების ინტერესს იწვევს. რამდენიმე წელია, მოგზაურობასთან დაკავშირებულ განცხადებებში ხშირად ვხვდებით ტერმინებს: ეკოტური, ეკომოგზაურობა, ეკოარდადეგები, ეკოლოგიურად ჯანსაღი მოგზაურობა, ეკოკრუიზი, ეკოსაფარი, ეკოექსპედიცია და, რა თქმა უნდა, ეკოტურიზმი. და მართლაც, რა არის ეკოტურიზმი?

მე-20 საუკუნის ბოლოს სწრაფად მზარდი ურბანიზაციის საპასუხოდ, განსაკუთრებით – განვითარებულ ქვეყნებში, ბუნებაში დასვენებისა და ადამიანის მიერ ჯერ კიდევ ხელშეუხებელ ადგილებში – დაცულ ტერიტორიებზე – მოგზაურობის მიმართ მასობრივი ინტერესი გაჩნდა.

ტერმინი „ეკოტურიზმი” 1983 წლს დამკვიდრდა. ის მექსიკელმა ეკონომისტ-ეკოლოგმა ჰექტორ ცებალოს-ლასკურეინმა შემოიღო. ეკოტურიზმს იგი უწოდებდა მოგზაურობას „შედარებით ხელუხლებელ ან დაუბინძურებელ ბუნებრივ ტერიტორიებზე სპეციფიკური მიზნით, კერძოდ, განათლებისთვის, ბუნების პეიზაჟებით, მცენარეებითა და ველური ცხოველებით აღტაცებისა და ტკობობისთვის, ასევე – ამ ტერიტორიების კულტურული თავისებურებების შესასწავლად”.

აღსანიშნავია, რომ ეკოტურიზმის იდეა მეცნიერთა კაბინეტებში ჩაისახა, ხოლო რეალურ ცხოვრებაში ხორცი შეისხა 1960-იანი წლებში, როცა ცნობილი გახდა ვეშაპების ოკეანეთა სანაპიროზე გამორიყვის შემთხვევები. სწორედ ამ დროს წარმოიშვა საზოგადოებრივი მოძრაობა – ადამიანები სხვადსხვა ადგილიდან ჩამოდიოდნენ, რათა ვეშაპებისთვის ეშველათ. ამ „ახალი სტილის ტურისტებს” ჰქონდათ პასუხისმგებლობის გრძნობა და აცნობიერებდნენ თავიანთი ქმედების მნიშვნელობას. აქციაში აქტიურად ჩაერთო ადგილობრივი მოსახლეობაც. მოძრაობის დამფუძნებლებმა გადაწყვიტეს, მოგების მნიშვნელოვანი ნაწილი რეგიონს მოხმარებოდა, რათა დაერეგულირებინათ ტურისტების დატვირთვა.

მოგვიანებით კოსტა-რიკის ეკოინსტიტუტში შემუშავდა ფორმულა: „ნამდვილ, გაცნობიერებულ ეკოტურიზმს მოაქვს სამართლიანობა ადამიანებისა და ბუნებისთვის”. სწორედ ამ იდეამ გააერთიანა ეკოლოგები, ეკონომისტები და ტუროპერატორები და სწრაფად განავითარა ეკოტურიზმი მთელ მსოფლიოში.

2002 წელს კვებეკში (კანადა) ეკოტურიზმის მსოფლიო სამიტი გაიმართა. ეკოტურიზმის ცნებისა და სტანდარტების შესახებ დისკუსიების შედეგად შეიქმნა ე.წ. კვებეკის დეკლარაცია, რომელშიც ეკოტურიზმი ასეა ფორმულირებული: „ეკოტურიზმი – ეს არის ტურიზმის სახეობა, რომელიც მიმართულია გარემოს დაცვის პოლიტიკური და ფინანსური მხარდაჭერისკენ, ადგილობრივი და აბორიგენი საზოგადოების უფლებების ცნობისა და დაცვისკენ, ტურისტების კულტურული და გარემოსდაცვითი განათლებისკენ”.

WWF (მსოფლიოს ველური ბუნების დაცვის ფონდი) ეკოტურიზმს ასე განმარტავს: „ეკოტურიზმი ტურიზმის სახეობაა, რომელიც მოიცავს მოგზაურობას ისეთ ადგილებში, სადაც შედარებით ხელუხლებელია ბუნება, მათი ბუნებრივი და კულტურულ-ეთნოგრაფიული თავისებურებების გასაცნობად; რომელიც, ამასთან, არ არღვევს ეკოსისტემების მთლიანობას და ქმნის ისეთ ეკოლოგიურ პირობებს, როდესაც გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვა ხელსაყრელი და მოგებიანია ადგილობრივი მოსახლეობისთვის”.

ეკოტურიზმის საერთაშორისო ორგანიზაციას (The Internacional Ecotourizm Society – TIES) მიაჩნია, რომ ეკოტურიზმი – ეს არის „პასუხისმგებლობით აღსავსე მოგზაურობა ბუნებრივ ზონებსა და რეგიონებში, რომლის დროსაც ხდება გარემოს დაცვა და რომელიც ხელს უწყობს ადგილობრივი მოსახლეობის კეთილდღეობას”.

დღეს ეკოტურიზმი ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული და სწრაფად განვითარებადი ინდუსტრიაა. ეკოტურიზმი, საზოგადოდ, ნიშნავს ბუნებრივი გარემოსა და ადამიანის მიერ შექმნილი კულტურული მრავალფეროვნების დასათვალიერებლად განხორციელებულ მოგზაურობას მათთვის ზიანის მიუყენებლად. ეკოტურიზმი – ეს არის მოგზაურობა ტურისტებისა, რომლებსაც გარემოსადმი თავიანთი პასუხისმგებლობა მკაფიოდ აქვთ გაცნობიერებული. ასეთი ტურების მიზანია ველურ ბუნებასთან ურთიერთობა. ეკოტურიზმს მინიმუმამდე დაჰყავს გარემოზე ეკოლოგიური და კულტურულ-სოციალური ხასიათის უარყოფითი გავლენის შედეგები, ხელს უწყობს დაცული ტერიტორიებისა და რეგიონების მოსახლეობის ეკონომიკური შემოსავლების ზრდას”.

ამჟამად ეკოტურიზმის ოთხ ძირითად სახეობას გამოყოფენ:

1. სამეცნიერო ტურიზმი – წესისამებრ, ასეთ ტურებში ტურისტულ ობექტებს დაცული ტერიტორიები – ნაკრძალები, ეროვნული პარკები, აღკვეთილები, ბუნების ძეგლები და სხვ. – წარმოადგენს. ასეთი ტურების დროს ტურისტები მონაწილეობენ კვლევით ექსპედიციებში, ატარებენ საველე დაკვირვებებს. ფართოდ არის ცნობილი ამგვარი ეკოტურები ლათინურ ამერიკაში – კრუიზები გალაპაგოსის კუნძულებზე.

2. ბუნების ისტორიის ტურები – ეს არის სასწავლო, სამეცნიერო და კულტურული ექსკურსიების ერთობლიობა, რომლებიც სპეციალურ ეკოლოგიურ მარშრუტებზე, უფრო ხშირად კი დაცულ ტერიტორიებსა და აკვატორიებში იმართება. ასეთი ტურები მეტად პოპულარულია გერმანიაში, ამიტომაც მას ხშირად ეკოტურიზმის განვითარების გერმანულ მოდელს უწოდებებნ.

3. სათავგადასავლო ტურიზმი – მასში შეიძლება გავაერთიანოთ ისეთი ტურები, როგორებიცაა: ტურები ცალკეულ რეგიონებში (discovery amp; adventure holidays); ხანმოკლე ტურები ველოსიპედებით (short destinations); ქვეითი მარშრუტები რთულ ადგილებში (walking amp; trekking ); მოგზაურობა ფიზიკური დატვიირთვით (multi activity holidays); მოგზაურობა საცხოვრებლად საგანგებოდ მოწყობილი ავტომობილებით (overland tours). ეკოტურიზმის ეს სახეობა აერთიანებს ყველანაირ მოგზაურობას, რომელიც დაკავშირებულია გადაადგილების აქტიურ საშუალებებსა და ბუნების წიაღში დასვენებასთან. მას ასევე მიეკუთვნება ალპინიზმი, კლდეზე ცოცვა, სპელეოტურიზმი, სამთო და ქვეითი ტურიზმი, წყლის ტურიზმი, სათხილამურო, სამთო-სათხილამური ტურიზმი, საცხენოსნო ტურიზმი, დაივინგი, პარაპლანერიზმი. მრავალი მათგანი არცთუ დიდი ხანია გაჩნდა და ტურიზმის ექსტრემალურ სახეობებს მიეკუთვნება.

4. მოგზაურობა ბუნებრივ ნაკრძალებსა და რეზერვაციებში – აქ მდებარე უნიკალური და ეგზოტიკური ბუნებრივი ობიექტებისა და მოვლენების მაღალი ატრაქციულობა ბევრ ტურისტს იზიდავს. მაგალითად, ლათინური ამერიკის ქვეყნებში მოგზაურობისას ტურისტთა 60%-ის მიზანი სწორედ დაცული ტერიტორიების მონახულებაა. ეკოტურიზმის ეს სახეობა კარგად არის განვითარებული ავსტრალიაშიც, ამიტომ მას ხშირად ეკოტურიზმის განვითარების ავსტრალიურ მოდელსაც უწოდებენ.

ეკოტურიზმი მდგრადი ტურიზმის ის სეგმენტია, რომელიც გულისხმობს შედარებით წყნარი ბუნებრივი ლანდშაფტების დათვალიერებას, მათ შორის – დაცული ტერიტორიებისას. მიუხედავად იმისა, რომ არ არსებობს ზუსტი მონაცემები, მიახლოებითი გამოანგარიშებით, საერთაშორისო ტურიზმის 15-20% ეკოტურიზმს განეკუთვნება. ეკოტურიზმისა და ბუნებრივი მრავალფეროვნების დაცვაზე დაფუძნებული სხვა ტურისტული საქმიანობების ზრდის ტემპიც ყველა სხვა ტურისტულ სეგმენტთან შედარებით მაღალია – დაახლოებით 15% წელიწადში (cebalos-laskureni, 2000).

ეკოტურიზმი არის ბუნებრივი და კულტურული რესურსების (მათ შორის – ბიომრავალფეროვნების) კონსერვაციის მექანიზმი და პერიფერიების მდგრადი განვითარების საშუალება. ეკოტურიზმი იმგვარი მოგზაურობაა, რომელიც მხოლოდ ეკოსისტემების კონსერვაციას კი არ ემსახურება, არამედ, იმავდროულად, პატივს სცემს ადგილობრივი მოსახლეობის ინტერესებს.

ეკოტურიზმის ძირითადი პრინციპებია: არ მოახდინოს რესურსების დეგრადაცია და გარემოსთვის ზიანის მიუყენებლად განვითარდეს; გრძელვადიანი სარგებლობა მოუტანოს რესურსებს, ადგილობრივ მოსახლეობასა და მრეწველობას (სარგებელი შეიძლება იყოს სამეცნიერო, სოციალური, კულტურული და ეკონომიკური); გაავრცელოს ინფორმაცია ადგილობრივ მოსახლეობაში, სამთავრობო და არასამთავრობო ორგანიზაციებში, მრეწველობასა და ტურისტებში (მოგზაურობის დაწყებამდე, პროცესში და მისი დასრულების შემდეგ); გამოიყენოს რესურსები მიწოდებაზე ორიენტირებული პრინციპით; დაამყაროს პარტნიორობა რამდენიმე მხარესთან: მთავრობასთან, არასამთავრობო ორგანიზაციებთან, მრეწველობასთან, მეცნიერებსა და ადგილობრივ მოსახლეობასთან; თითოეულ მათგანს ჩამოუყალიბოს მორალური და ეთიკური პასუხისმგებლობა და ქცევის ნორმები ბუნებრივი და კულტურული გარემოს მიმართ.

ეკოტურიზმს, თუ ის სწორად იქნა წარმართული, მნიშვნელოვანი ეკონომიკური პოტენციალი აქვს. მისი დადებით მხარეებიიდან შეიძლება გამოვყოთ: ეკონომიკური დივერსიფიკაცია (განსაკუთრებით – სოფლებში, პერიფერიებსა და არაინდუსტრიალიზებულ რეგიონებში); გრძელვადიანი ეკონომიკური სტაბილურობა; მოთხოვნა ადგილობრივ საქონელსა და მომსახურებაზე, რაც სარგებლობას მოუტანს ადგილობრივ ეკონომიკას; ინფრასტრუქტურის განვითარება; უცხოური ვალუტის გადაცვლით მიღებული შემოსავლების ზრდა.

ეკოტურიზმის საერთაშორისო ორგანიზაცია TIES-მა შეიმუშავა ეკოტურისტის 10 ცნება, რომლებიც თითოეულ ჩვენგანს მუდამ უნდა ახსოვდეს და იცავდეს:

1. გვახსოვდეს დედამიწის დაუცველობა;

2. დავტოვოთ მხოლოდ ნაკვალევი, თან წავიღოთ მხოლოდ ფოტოსურათები;

3. შევიცნოთ სამყარო, რომელშიც მოვხვდით: ხალხთა კულტურა, გეოგრაფია;

4. პატივი ვცეთ ადგილობრივ მოსახლეობას;

5. არ ვიყიდოთ იმ მწარმოებლების პროდუქცია, რომლებიც საფრთხეს უქმნიან გარემოს;

6. ყოველთვის ვიაროთ გაკვალული ბილიკებით;

7. მხარი დავუჭიროთ გარემოსდაცვით პროგრამებს;

8. სადაც შესაძლებელია, გამოვიყენოთ გარემოსდაცვითი მეთოდები;

9. მხარი დავუჭიროთ (ვითანამშრომლოთ) ორაგნიზაციებს, რომლებიც გარემოსდაცვით სფეროში საქმიანობენ;

10. ვიმოგზაუროთ იმ ტურისტულ ფირმებსა და კომპანიებთან ერთად, რომლებიც ემხრობიან ეკოტურიზმის პრინციპებს.

ნათელია, რომ ეკოტურიზმი ტურიზმის განსაკუთრებული სახეობაა, რომ ეს მხოლოდ კარგად ორგანიზებული ტურები კი არ არის, არამედ მოგზაურობაა, რომელიც მოიცავს როგორც საგანმანათლებლო და შემეცნებით, ისე სოციალურ და, რა თქმა უნდა, გარემოსდაცვით პროგრამებს.

ეკოტურიზმი ცალკეული ადამიანების და, ზოგადად, კაცობრიობის საქმიანობის ნათელი მაგალითია, რომელიც მკაფიოდ წარმოაჩენს, რა არის „ეკოლოგიური შემეცნება”.

ამ დღეებში საინფორმაციო საშუალებებში გამოქვეყნდა ინფორმაცია, რომელმაც ცოტა შემაფიქრიანა, შემდეგ კომპიუტერთან გამატარებინა საკმარისი დრო საჭირო ინფორმაციის გადასამოწმებლად და საბოლოოდ დამარწმუნა, რომ დედამიწაზე, რომელზეც ადგილი აღარაა ადამიანების კვალი რომ არ ეტყობოდეს, კვლავაც არის შეუსწავლელი ადგილები, ან თუნდაც ძველი – მაგრამ ახლებურად დანახული, ან სულაც კარგად ცნობილი – ახალი დასახელებებით.

მოსახლეობის ზრდით განპირობებული ახალი სახელწოდებები

მე-20 და 21-ე საუკუნე სწრაფი ცვლილებებით ხასიათდება, იზრდება მოსახლეობის რაოდენობა, რომელმაც უკვე 7 მილიარდს გადააბიჯა, ყველაზე ოპტიმისტური პროგნოზით 9 მილიარდამდე გაიზრდება. რას ნიშნავს ეს სახელწოდებების ენაზე?

ეს ნიშნავს ახალ დასახლებულ პუნქტებს, ზოგჯერ კი – ძველი დასახლებების შერწყმით ახლების წარმოქმნას. ასევე ქალაქების ზრდას მოყვება ახალი ქუჩების გამოჩენა, მხოლოდ ჩინეთში სწრაფი ურბანიზაციის პროცესის გამო ყოველწლიურად 20000 ახალი ქუჩა არსდება.

ახალი მიგრანტების საცხოვრებლები

იცით თუ არა, რომ 200 მლნ კაცი არ ცხოვრობენ იმ ადგილებში, რომლებშიც დაიბადნენ. ესენი არიან მიგრანტები, რომლებმაც განსხვავებული (ეკონომიკური – უმუშევრობა, სიღარიბე, სოციალური – განათლების მიღება, უთანასწორობის და უსამართლობის დაძლევა, პოლიტიკური – ომი და კონფლიქტები, ტოტალიტარიზმისა და სხვა რეჟიმებისგან თავის დაღწევის სურვილი) მიზეზების გამო დატოვეს საკუთარი საცხოვრებლები. ბევრი მიგრანტი, განსაკუთრებით ჯგუფურად დასახლების შემთხვევაში ფუძნდებიან ამათუ იმ ადგილას, რომელსაც თავდაპირველად ბანაკია, ხოლო დროთა განმავლობაში დასახლებად გარდაიქმნება. ამ დასახლებებს ხშირად სახელწოდებაც არ აქვთ და მათი მონახვა რუკაზე არ შეიძლება.

ასევე ურბანიზაციის გამო ქალაქები იზრდება, ხშირად ეს ზრდა არ არის ქალაქის დაგეგმარებაში გათვალისწინებული, ამდენად იქნება ე.წ. ბიდონვილები, ან სპონტანური და ქაოტური განსახლებები. ასეთ დასახლებებში უკვე მილიარდი ადამიანი ცხოვრობს, 2030 წლისთვის კი ეს რიცხვი 2 მილიარდამდე გაიზრდება.

ფაქტობრივად, აქ არანაირი პირობები არაა შექმნილი ცხოვრებისთვის, არის სუფთა წყლის, სანიტარულ-ჰიგიენური ნორმების, სერვისების და ინფრასტრუქტურის დეფიციტი, აქ მაცხოვრებლებს სიღარიბის ზღვარზე აქცევს. ხშირად ეს ადგილები ადგილობრივი მთავრობების თავის ტკივილია, მათ მიერ მიტოვებულია, სახელწოდებებზე კი ლაპარაკიც ზედმეტია.

პოლიტიკური ცვლილებები

მრავალი ახალი სახელმწიფოს გამოჩენა მსოფლიო რუკაზე არის მე-20 საუკუნისთვის დამახასიათებელი, ეს არის აფრიკის და იუგოსლავიის ქვეყნები, ყოფილი საბჭოთა რესპუბლიკები. ასე მაგალითად, ბირმის სახელწოდება მიანმით ჩანაცვლდა. ბირმელები ეთნიკურ უმრავლესობას წარმოადგენდნენ და მათ კონფლიქტი ჰქონდათ სხვა ეთნიკურ ჯგუფებთან, როგორებიცაა შანი, კარენი. გამეფებული კონფლიქტების გადაჭრის ერთ-ერთ გზად მიიჩნიეს სახელმწიფოსთვის სახელწოდების შეცვლა.

ასევე საფრანგეთის სუდანს გადაერქვა და ეწოდა მალი (1959წ.), ცეილონს ეწოდა შრილანკა (1972წ.), ბრიტანეთის ჰონდურასს – ბელიზი (1973წ.),

ასევე პოლიტიკურ ცვლილებებს მოყვა მრავალი „ახალი”-ს შემცველი სახელწოდებების გამოჩენა, ასევე საბჭოთა კავშირში რევოლუციისა და კომუნისტების ლიდერების პატივსაცემად დასახლებებმა, ქუჩებმა შეიცვალეს სახელწოდებები. დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ბევრმა მათგანმა თავისი პირვანდელი სახელწოდება დაიბრუნა.

გარემოს ცვლილებები

გარემო განიცდის დრამატულ ცვლილებებს, რისი მაგალითიცაა ჩერნობილი ატომური სადგურის აფეთქება, რამაც მიმდებარე ქალაქებისა და სოფლების დაცლა გამოიწვია.

ამის გარდა, გლობალურ კლიმატცვლილებას მოჰყვა არქტიკაში მყინვარის დნობა, რაც ახალი მიწების აღმოჩენის წინაპირობა აღმოჩნდა. ასე მაგალითად, 2007 წელს დენის შმიტმა გრენლანდიის აღმოსავლეთით ახალი კუნძული აღმოაჩინა, რომელსაც უუნურთოქ ქექერთოქი (გამთბარი კუნძული) ეწოდა. ასევე სულ ახლახან, მიწისძვრის შედეგად პაკისტანთან ახალი კუნძული ამოიწვერა. ასევე 2006 წელს ბენგალის ყურეში ლოჰაჩარას კუნძული დატბორვის გამო გაუჩინარდა

ახალი ზელანდიის მაგალითი

ეს მაგალითი ახალ ზელანდიას და მის ორ მთავარ კუნძულს ეხება, რომლებზეც მაორები საუკუნეების წინათ დასახლდნენ. სულ რაღაც 370 წლის წინ კი მის სანაპიროებზე უკვე ევროპელები გამოჩნდნენ.

ქვეყნის მოკლე მიმოხილვა: წყნარი ოკეანის ქვეყნებს შორის ახალი ზელანდია განვითარებული ქვეყანაა. აქ ორი კულტურული ჯგუფი დომინირებს სხვა დანარჩენზე: ახალ ზელანდიელები, რომლებსაც ევროპული წარმოშობა აქვთ და მაორები, რომლებსაც პოლინეზიური ფესვები აქვთ.

ამ ქვეყნის მთავარი ეკონომიკური საქმიანობა სოფლის მეურნეობაა, ასევე ტურიზმსაც მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს და კინო-ინდუსტრიასაც.

როდესაც წარმოიდგენთ ახალი ზელანდიის მდებარეობას, მაშინ ადვილად გასაგები გახდება მისი მთავარი ეკონომიკური ურთიერთობები ავსტრალიასთან და იაპონიასთან. ასევე 2008 წელს მან ჩინეთთან თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებას მოაწერა ხელი.

ბუნების მოყვარულებს კი ამ ქვეყნის გახსენებაზე თვალწინ მრავალფეროვანი ლანდშაფტები დაუდგებათ, მყინვარებით დასერილი მთები, ტბები და ჩანჩქერები, სანაპიროები და თერმული წყლები და რა თქმა უნდა, კუნძულის იზოლირების გამო გამორჩეული ფლორა და ფაუნა, რომლებშიც ენდემები ჭარბადაა წარმოდგენილი. ეს კი მართლაც არის საუკეტესო წინაპირობა ტურიზმის განსავითარებლად.

დღევანდელ იდილიას წინ უძღვოდა 1840 წლის ხელშეკრულება ბრიტანეთის მთავრობასა და მაორის ბელადებს შორის მიწის უფლებებზე. შედეგად, ჩრდილოეთში დაიწყო შეტაკებები კოლონიზატორების შეიარაღებულ ძალებსა და ადგილობრივებს შორის, რაც ახალი ზელანდიის ომის სახელწოდებით შემორჩა ისტორიას.

მხოლოდ ახლა გადაწყდა, რომ ახალი ზელანდიის ძირითად კუნძულებს მიენიჭოთ ოფიციალური სახელწოდებები. თაობებისთვის, რომლებიც ახალ ზელანდიაში აღიზარდნენ, ეს მთავარი კუნძულები ჩრდილოეთ და სამხრეთ კუნძულებათ იწოდებოდნენ. არაა გასაკვირი, რომ ევროპელების დასახლებების გაჩენამდე ახალი ზელანდია რუკებზე არც გამოისახებოდა, ამის შემდეგ კი, ცრდილოეთის და სამხრეთის კუნძულების სახელწოდებებით აღინიშნებოდნენ რუკებზე და მსოფლიოსთვის ასევე გახდნენ ცნობილები.

ამ შეცდომის აღმოფხვრაზე ფიქრი მხოლოდ 2009 წელს დაიწყო, როდესაც ამ ფაქტმა ყურადღება მიიქცია და ოფიციალური გადაწყვეტილებაც იქნა მიღებული სახელწოდებების შერჩევაზე.

ხუთშაბათს, 17 ოქტომბერს ოფიციალურად გამოცხადდება ამ კუნძულების ახალი სახელწოდებები. გადაწყვეტილებაში კი ასახული იქნება კულტურული და მემკვიდრეობითი იდენტობა. მათ მაორული სახელწოდებები თე-ვაიპონამუ (სამხრეთი კუნძული) და თე იკა-ა-მაუი (ჩრდილოეთი კუნძული) ეწოდებათ. პირველი ნიშნავს მწვანე ქვების მდინარეს, ხოლო მეორე – მაუის თევზი (მაუი მაორების ღვთაებაა).

ამ სახელწოდებებს არაოფიციალურად მაორის ხალხი იყენებდა, ვიდრე ევროპელები გამოჩნდებოდნენ.

ამ ეტაპზე შესაძლებელი იქნება ორივე სახელწოდების გამოყენება ოფიციალურ წყაროებში, რადგან ეს უფრო ნაკლებხარჯიანია, ვიდრე ყველა რუკისა და წიგნების, ასევე ოფიციალური დოკუმენტების ცვლილება, რაც დიდ დროსა და ფინანსებს მოითხოვს.