სანამ თხუთმეტი წლის გავხდებოდი, დრო იდგა. ჰო, არაფრით იძვროდა წინ. არა და არ მოვიდა სანატრელი 15 წელი. რას ველოდებოდი? ვერ გეტყვით. უბრალოდ, როგორც ყველა მერწყული, მეც თავისებურად აღვიქვამდი სამყაროს, ფერებს და ეტყობა რიცხვებსაც… მომწონდა 15 და მორჩა.

შემდეგ, დრომ ზნე იცვალა და დატრიალდა, მაგრამ რა დატრიალდა. ისე მიჰქროდა, თვალს ვეღარ ვაწვდენდი. ერთი თავისებურებაც შევამჩნიე, როდესაც რაღაცას ელოდები, დრო ჭირვეულობს, სვლას ანელებს. ელოდები და აღარ მოდის ის დღე და თარიღი. თუ გინდა, რომ ნელა გავიდეს, მაშინაც ჯიუტობს და გარბის, მიფრინავს.

ზოგჯერ, გაიგებ რაღაც პერიოდის გასვლას და გაოცდები… ნუთუ ამდენი დრო გავიდა? ახლაც, სწორედ ასე მოხდა. ჟურნალ „მასწავლებლის“ გამოსვლის დღიდან  10 წელი გასულა… წარმოგიდგენიათ? მთელი ათი წელი… მე კიდევ, მგონია გუშინ იყო…

10 წელი გავიდა და „მასწავლებელი“ უფრო და უფრო მოთხოვნადი გახდა. ფიქრობთ იოლია? დღეს „ქანცის გაწყვეტამდე უნდა ირბინო, რომ ადგილზე დარჩე. აი, თუ სადმე, წინ  გინდა მოხვედრა, მინიმუმ ორჯერ უნდა მოუმატო ტემპს“. (ლუის კეროლი „ალისა საოცრებათა ქვეყანაში“).

„მასწავლებელი“ კი ამ  ათ წელიწადში უფრო გაიზარდა, თავდაჯერებული გახდა და ერთი თავისებურება შეიძინა, თითქმის ყველანაირი გემოვნების მკითხველი მასში რაღაც თავისას პოულობს. თითქმის ყველა მნიშვნელოვან სფეროს მოიცავს და უკვე თავისი მკითხველებიც ჰყავს, ყოველდღე მოუთმენლად, რომ ელოდებიან ახალი სტატიის გამოქვეყნებას.

„მასწავლებლისთვის“ წერისას სულ ვფიქრობ, შემდეგი რა დავწერო? რა თემა იქნება საინტერესო და არამოსაწყენი. ქიმიური თემატიკა ქიმიის წიგნებში ხომ ისედაც წერია? აქ საქმე სხვაგვარად დგას, ქიმიური თემატიკა საინტერესოდ და სახალისოდ უნდა გადმოიცეს, ქიმიის არმოყვარულ მკითხველს რომ შემოეკითხოს. ზოგჯერ, რაღაც ამბავს სპეციალურად ვაზვიადებ ან სულაც ვაშარჟებ, მხოლოდ იმიტომ, რომ „მასწავლებლის“ მკითხველი გავამხიარულო და ღიმილის გუნებაზე დავაყენო, რადგან სწორედ  კარგი განწყობიდან  იწყება  სიმხნევისკენ მიმავალი გზა.

ხანდახან, დასაწერი ქიმიური თემა ვიცი და ამბავს მის გარშემო ვეძებ ან ვთხზავ. ზოგჯერ, ისტორიული ან სახალისო ამბავი ვიცი და მის შესაფერის თემას ვეძებ გამალებით. ზოგჯერ ქუჩაში ფეხით ან ტრანსპორტით მიმავალი ვინმეს ან რამეს მოვკრავ თვალს და უკვე ვიცი, რომ პასაჟი მის შესახებ სტატიის ფრაგმენტი იქნება.

ასე აღმოჩნდნენ სტატიებში „ბლის გამყიდველი“, „მეზობლის ბიჭი ბებოს სოფლიდან“, „თვითმფრინავის აბეზარი მგზავრი“, „თურქი ბურაქი“ ან უბრალოდ „ქუჩაში მიმავალი კაცი“, რომელიც… რა ვქნა, პარაცელსს ჰგავდა საოცრად.

ახლაც ვფიქრობ, რაზე დავწერო? დასაწერის მეტი რა არის, მაგრამ მაინცდამაინც ახლა რაზე დავწერო?

მოდი, რეიტინგს შევადგენ… „ყველაზე, ყველაზე“…

„ყველაზე, ყველაზე“… ბევრ რამეს მოერგება.

ყველაზე, ყველაზე… ლამაზი; ყველაზე, ყველაზე… სურნელოვანი; ყველაზე, ყველაზე… გემრიელი; ყველაზე, ყველაზე… ცივი; ყველაზე, ყველაზე… ცხელი და რა ვიცი, ათასი რამ შეიძლება იყოს…“ ყველაზე, ყველაზე“…

ჩემი „ყველაზე, ყველაზე“ რეიტინგი ჩემივე აზრითაა შედგენილი და სხვამ შეიძლება სხვა თავისი „ყველაზე, ყველაზე“ რეიტინგი მოიფიქროს, ასევე „ყველაზე, ყველაზე“ სხვა თვისებებით.

1. ყველაზე წვადი ნივთიერება… ClF₃ ქლორის (III) ფტორიდია, რომელიც ძლიერ მჟანგავს წარმოადგენს და თითქმის ყველა ქიმიურ ელემენტთან შედის რეაქციაში. მას შეუძლია ბეტონის გამოწვა, მინა კი მის არეში  იოლად  აალდება.  სწრაფი აალებადობის გამო, მისი პრაქტიკულად გამოყენება ძალიან რთულია.  მასთან მომუშავე ადამიანს უსაფრთხოების განსაკუთრებული დაცვა სჭირდება.
2. ყველაზე შხამიანი ნივთიერება… ბოტულოტოქსინია, ჩვენ მას ბოტოქსად ვიცნობთ. სწორედ ასე უწოდებენ მას კოსმეტოლოგიაში, სადაც ძირითადად გამოიყენება. ბოტულოტოქსინი ქიმიური ნივთიერებაა, რომელსაც ქატერია Clostridium botulinum გამოყოფს. ეს ტოკსინი ყველაზე შხამიანია და ცილებს შორის, ყველაზე დიდი მოლეკულური მასაც აქვს. საკმარისია 0, 00002მგ/ლ. ბოტულოტოქსინი, რომ სიკვდილის დიდი საფრთხე შეიქმნას.
3. ყველაზე კოროზიული ნივთიერება… ფტორ-სტიბიუმის მჟავაა H[SbF₆]. გოგირდმჟავას კოროზიულობით 2X10¹⁶ აღემატება.  ძალიან აქტიური ნივთიერებაა და წყლის მცირე რაოდენობის დამატებითაც კი შეიძლება აფეთქდეს. მისი ორთქლი ძალიან მომწამლავია.
4. ყველაზე ფეთქებადი ნივთიერება… ჰეპტანიტროკუბანია C₈HN₇O₁₄. ძალიან ძვირადღირებულია და მხოლოდ განსაკუთრებული სამეცნიერო კვლევებისთვის იყენებენ. შედარებით ნაკლებად ფეთქებადი ოქტოგენი კი გეოლოგიური ჭაბურღილების გათხრებისას გამოიყენება.
5. ყველაზე რადიოაქტიური ნივთიერება… „პოლონიუმ-210“-ია, რომელიც პოლონიუმის იზოტოპია და ბუნებრივი სახით არ გვხვდება, რადგან ხელოვნურად მიიღება. მინიატურული, თუმცა მძლავრი ენერგიის მომცემი წყაროს შესაქმნელად გამოიყენება. ნახევრად დაშლის მოკლე პერიოდი აქვს და მძიმე სხივურ დაავადებას იწვევს.
6. ყველაზე მძიმე ნივთიერება… ფულერიტია. მისი სიმაგრე ორჯერ აღემატება ბუნებრივი ალმასის სიმაგრეს. ფულერიტი კრისტალია, რომელიც შედგება მოლეკულებისგან და არა ცალკეული ატომებისგან. მისი სიმაგრის კოეფიციენტია – 310.
7. ყველაზე ზედენადი ნივთიერება… ჰელიუმ II-ია, რომელსაც აბსოლუტურ ნულთან მიახლოვებულ ტემპერატურაზე არ აქვს სიბლანტე. ამით აიხსნება ის ფაქტი, რომ ნებისმიერი მყარი მასალისგან დამზადებული ჭურჭლიდან  გადმოდინება შეუძლია. მომავალში, ის შესაძლოა იდეალური თერმოგამტარი იყოს, რომელშიც სითბო არ განიბნევა.

8. ყველაზე შავი    ნივთიერება… ვანტაბლექია (Vantablack-vertically aligned nanotube arrays), რომელიც ნახშირბადის ნანომილაკების ერთობლიობისგან შედგება. სხვა სიტყვებით, რომ ვთქვათ, ის შედგება უამრავი რაოდენობის „ღეროსგან“, მათში მოხვედრილი შუქი კი ერთი ღეროდან მეორეში გადაინაცვლებს. ამგვარად, შთაინთქმება შუქის ნაკადის 99,965% და ძალიან მცირე ნაწილი აირეკლება გარეთ. ამ მასალის გამოყენებას დიდი პერსპექტივები აქვს ასტრონომიაში, ელექტრონიკასა და ოპტიკაში.

9. ყველაზე ცხელი    ნივთიერება… ე.წ. კვარკ-გლუონის პლაზმაა. ნივთიერება შეიქმნა ოქროს ატომების ძალიან სწრაფი შეჯახებით. ამ პლაზმის ტემპერატურა ოთხი ტრილიონი გრადუსია. უფრო თვალსაჩინო, რომ გახდეს, მზეზე არსებულ ტემპერატურას 250000-ჯერ აღემატება. ნივთიერების არსებობის დრო წამის ერთი ტრილიონედია.

10. ყველაზე ძვირფასი მეტალი… პლატინაა. რა თქმა უნდა, ოქროც ძვირია, მაგრამ პლატინა ჯაბნის. მის აღმოჩენას უდიდეს გეოგრაფიული აღმოჩენების ეპოქას უკავშირებენ. პირველად პლატინა ესპანელებმა აღმოაჩინეს და ევროპაში ჩამოიტანეს. მანამდე, ის მხოლოდ ამერიკელი აბორიგენების მიერ გამოიყენებოდა. ევროპაში მეტალი არ დააფასეს. გარეგნულად ვერცხლს ჰგავდა, თუმცა მისი დამუშავება უფრო რთული იყო. ამიტომ, ოქროსთან შედარებით, არაფრად ითვლებოდა. თუმცა, ყალბი მონეტების შემქნელებმა მისი გამოყენება მაინც შეძლეს და ოქროსთან შერევა დაიწყეს. ცოტა ხნის შემდეგ ესპანეთის მთავრობა ეშმაკობას მიუხვდა და ქვეყანაში პლატინის შეტანა აიკრძალა. პლატინის უკვე არსებული მარაგი კი ზღვაში ჩაძირეს. დღეს პლატინა ფართოდ გამოიყენება სამრეწველო, საიუველირო და სამედიცინო საქმეში.
11. შემდეგი ყველაზე ძვირფასი მეტალი… როდიუმია. გარეგნულად და თვისებებით პლატინას ემსგავსება, თუმცა ქიმიური და ფიზიკური ზემოქმედების მიმართ გაცილებით მედეგია. სახელწოდება ბერძნული ენიდან მომდინარეობს და ვარდს ნიშნავს. როდიუმის დაჟანგვა ძნელია, მისი ლღობის ტემპერატურა კი პლატინასთან შედარებით გაცილებით მაღალია. გამოიყენება მანქანათმშენებლობასა და ტექნოლოგიებში. საიუველირო საქმეში სიძვირის გამო იშვიათად შეხვდებით. მხოლოდ ნაქლიბის სახით იყენებენ, შედეგად კი გვაქვს-როდირებული ვერცხლი, რომელიც არ იჟანგება და არ შავდება.
12. კიდევ ერთი ყველაზე ძვირფასი მეტალი… ოსმიუმ-187-ია. მისი ერთი გრამი ათი ათასი დოლარიდან ფასდება. ოქროს ფასით ჩამორჩება, თუმცა სამრეწველო პირობებში ოსმიუმისგან მიიღეს გაცილებით ძვირფასი იზოტოპი ოსმიუმ-187. სახელს თავისსავე სურნელს უნდა უმადლოდეს, ქლორისა და ნივრის შეზავებული სურნელი აქვს. ნახევარლიტრიან ქილაში მოთავსებული ოსმიუმის წონა ერთი სათლი წყლის წონას აღემატება. ოსმიუმ-187 წარმოებისთვის ცხრა თვეა საჭირო. პროცესი სპეციალურ ცენტრიფუგაში მიმდინარეობს. საწყისი სახით იყენებენ მედიცინაში; ასევე, მდგრადი შენადნობების დასამზადებლად.
13. დაბოლოს… კიდევ ერთი ყველაზე ძვირფასი მეტალი…კალიფორნიუმ-252-ია. ის 1960 წელს კალიფორნიის უნივერსიტეტში მიიღეს. ერთი გრამი 10 მილიონ დოლარზე მეტი ღირს. ეს იმას უკავშირდება, რომ ბუნებრივი სახით არ მოიპოვება, პლანეტაზე კი მხოლოდ ათიოდე გრამი კალიფორნიუმ-252-ია. მნიშვნელოვანია მედიცინისთვის. რეაქტორის გრამი გამოიმუშავებს ნეიტრონების იმ რაოდენობას, რასაც ბირთვული რეაქტორი აწარმოებს. მედიცინაში მისი მეშვეობით კიბოს უჯრედებს ამუშავებენ და ამისთვის რამდენიმე მიკროგრამია საკმარისი. ასევე იყენებენ კოსმოსურ ტექნოლოგიებშიც.

„- რა გინდა?

– დრო მინდა მოვკლა.

– ჰმ, დროს ძალიან არ უყვარს, როცა კლავენ…“. (ლუის კეროლი „ალისა საოცრებათა ქვეყანაში“).

თუმცა, თუ დროის მოკვლა მაინც გადაწყვიტეთ, მაშინ მხოლოდ ჟურნალ „მასწავლებელის“ კითხვით მოკალით.

ცქრიალა ღვინის, და ზოგადად ღვინის, დამზადებისას ძირითადი ყურადღება გამახვილებულია ადამიანის გრძნობებზე და მათ ანალიტიკურ შესაძლებლობებზე. ტექნიკური ანალიზის არცერთ ინსტრუმენტს არ შეუძლია ადამიანის რთული, სენსორული აღქმების დონემდე მისვლა ან მასზე უკეთესი შედეგის მიღება; ასევე, დეგუსტაციის დროს ამუშავებული მრავალფეროვანი ქსელებისა და ურთიერთქმედების გამეორება.

როგორც წესი, დეგუსტაციის შედეგები უფრო მკვეთრად განსხვავებულია ერთმანეთისაგან, ვიდრე ტექნიკური საშუალებებით ჩატარებული ტესტების შედეგები, რაც დეგუსტატორების სუბიექტური შეფასებებითა და ადამიანების მიერ დეგუსტაციისას გამოყენებული განსხვავებული სენსორული ორგანოებით არის განპირობებული. შესაბამისად, სენსორული გადაწყვეტილებები ყოველთვის ჯგუფურ შედეგზე უნდა იყოს დაფუძნებული. დეგუსტაციისას გამოყენებული უნდა იყოს შესაბამისი მეთოდები, რომელიც დეგუსტატორების კონკრეტული რაოდენობის მონაწილეობას გულისხმობს. სენსორულ შესაძლებლობებს, ისევე როგორც სხვა საზომ ინსტრუმენტებს, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ორგანოლეპტიკური გამოცდისათვის გამოცდილ დეგუსტატორებს იწვევენ.

ე.წ. „სენსორული სწავლებები“ და სხვა სატრეინინგო პროგრამები გვეხმარება კონკრეტული დეგუსტატორის სენსორული უნარების ძლიერი და სუსტი მხარეების გამოვლენაში. გარდა ამისა, ამგვარ სატრეინინგო პროგრამებს დეგუსტატორის უნარების მონიტორინგისა და შეფასების განხორციელება შეუძლია. ღვინის/ცქრიალა ღვინის სენსორული თვისებებისა და მახასიათებლების აღწერისას, ძალზედ მნიშვნელოვანი მოთხოვნაა სტანდარტული ტერმინოლოგიის გამოყენება. აღნიშნული, ღვინის აღწერისას, გაუგებრობების მინიმიზაციის ერთადერთი საშუალებაა. გარდა ამისა, სტანდარტული ტერმინოლოგია უზრუნველყოფს, რომ დეგუსტატორების სენსორული აღქმები გამოყენებადი იყოს.

დეგუსტატორს სენსორული ტესტის მიმართ პოზიტიური განწყობა უნდა გააჩნდეს, რაც იმას ნიშნავს, რომ მას უნდა შეეძლოს პროდუქციის მიმართ ობიექტური და ნეიტრალური დასკვნების გამოტანა.

დეგუსტატორს უნდა გააჩნდეს შემდეგი მახასიათებლები:

ტესტირების, პროცედურებისა და ღვინის/ცქრიალა ღვინის შესახებ ცოდნა;

აქტიური პროფესიული ჩართულობა ღვინის ბიზნესში;

გამოცდილება დეგუსტაციის სფეროში (გავლილი უნდა ჰქონდეს ტრეინინგპროგრამები);

ხშირად უნდა ატარებდეს დეგუსტაციას;

მინიმუმ წელიწადში ერთხელ უნდა გადიოდეს ტრეინინგს;

უნდა შეეძლოს დეგუსტატორების ჯგუფში ინტეგრირება (გუნდური მუშაობა);

უნდა შეეძლოს საკუთარი დასკვნების დაცვა, თუმცა, ამავდროულად არც დომინანტობისკენ უნდა ისწრაფვოდეს და არც ზედმეტად თავშეკავებული უნდა იყოს.

ამა თუ იმ კატეგორიის ღვინის დაგემოვნებისას,  განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს შესაბამისი ჭიქის შერჩევას, ღვინის ტემპერატურის დაცვას და კერძთან შესაბამისობას. მაგალითად, ღვინის დასალევად გამოიყენება თხელი, გამჭვირვალე მინის ჭიქა. არ არის მიღებული სქელკედლიანი და ფერადი მინისგან დამზადებული ჭიქის გამოყენება. შესაფერისი ჭიქიდან ადამიანი ღვინის არომატს, გემოსა და ფერს შეიგრძნობს.

ღვინის ფერის უკეთ შეგრძნების მიზნით, ოთახში უნდა იყოს ნორმალური განათება. ჭიქა კი უნდა გაირეცხოს თბილი წყლით და გამშრალდეს მშრალი სუფთა ტილოთი. ღვინოს ამშვენებს გამჭვირვალე თხელი ბროლის, ზომიერი მოცულობის, ფეხიანი ნაზი ჭიქა, რომელიც უნდა შეივსოს 2/3-ით. ასევე, გასათვალისწინებელია ღვინის ტემპერატურა. სასურველ ტემპერატურაზე ღვინო თანდათანობით უნდა მიიყვანოთ. ღვინო უნდა იყოს ჩაცივებული, მაგრამ არა გადაცივებული ან გაყინული. ღვინის სასურველ ტემპერატურაზე მიყვანის მიზნით, დაუშვებელია მისი ძლიერი გაციება, საყინულეში მოთავსება, შიგ ყინულის ჩაგდება და ასე შემდეგ.

სანამ მაგიდასთან მიიტანთ მშრალი, თეთრი და ვარდისფერი ღვინოები უნდა ჩააციოთ 8-12 გრადუსზე, თეთრი ნახევრად მშრალი, ნახევრად ტკბილი, ცქრიალა და შუშხუნა ღვინოები 6-8 ცელსიუს ტემპერატურაზე; მშრალი წითელი ღვინოები 18-19 გრადუსზე; წითელი ნახევრად ტკბილი, ნახევრად მშრალი და მსუბუქი წითელი ღვინოები კი – 10-12 ტემპერატურამდე.

მედიათეკა მულტიმედიური ბიბლიოთეკაა, რომელიც გვთავაზობს სხვადასხვა სახის მომსახურებას: უახლეს წიგნებს, წვდომას ელექტრორესურსებთან, სამუშაო სივრცეს, ხელსაყრელ ინფრასტუქტურას შეხვედრებისთვის, კულტურულ-საგანმანათლებლო ღონისძიებებს.

მედიათეკასთან ჩემი პირველი შეხება სამი წლის წინ უწერიდან თბილისის წიგნის ფესტივალისთვის მოსწავლეების წამოყვანას უკავშირდება. ფესტივალის პარალელურად ვათვალიერებდით ქალაქს, მოვინახულეთ მუზეუმები, მთაწმინდის პანთეონი, ძველი თბილისის ქუჩები. ეროვნულ ბიბლიოთეკაში სტუმრობისას ვესტუმრეთ ფრანგულ მედიათეკას. თანამედროვე ინფრასტურქტურამ, ფერადმა წიგნებმა, ძველმა ვინილებმა, საბავშვო ოთახმა იმდენად მოგვხიბლა, რომ სურვილი გამიჩნდა მსგავსი სივრცე ჩვენს სკოლაშიც მოგვეწყო. ყველაზე მეტად კი მედიათეკაში არსებულმა არაფორმალურმა გარემომ გამიღვივა მოქმედების სურვილი.

სოფელში დავბრუნდით და თან ჩამოვიტანეთ ას ორმოცდაათამდე ძველი თუ ახალი წიგნი. მერე სკოლის დირექტორს – ქალბატონ ნაილის – გავუზიარე იდეა და მანაც სიხარულით აიტაცა. გამოგვიძებნა თავისუფალი ოთახი, მოგვცა საჭირო ინვეტარი და ბიბლიოთეკიდან ახალნაყიდი რამდენიმე თაროც დაგვითმო. ხმაურით მოვფინეთ ნაჩუქარი წიგნები მაგიდებზე, თაროებზე დავაბინავეთ და ჩვენი მცირედი ქონება  რვეულის რამდენიმე ფურცელზე დავტიეთ. ასე სპონტანურად დაიწყო ამბავი სკოლის მედიათეკისა, რომელსაც ბავშვებმა „ჯადოსნური სამყაროს ოთახი“ უწოდეს.

თავდაპირველად ოთახი ცარიელი და უღიმღამო იყო. გადავწყვიტე, ნელ-ნელა იქაურობა ისეთ მექცია სივრცედ, სადაც მოსწავლეებს ყოფნა გაუხარდებოდათ, სადაც მოვაწყობდით ლიტერატურულ კაფეებს, ჩავატარებდით სამოდელო გაკვეთილებს, ერთმანეთს ხმამაღლა წავუკითხავდით წიგნებს, დავგეგმავდით სპექტაკლებს, გავივლიდით რეპეტიციებს, აღვნიშნავდით მწერლების დაბადების დღეებს,  ვუმასპინძლებდით სტუმრებს, მოვუსმენდით სხვადასხვა ჟანრის მუსიკას.

რაც მთავარია, ოთახის მოწყობაში ბავშვებს უნდა მიეღოთ აქტიური მონაწილეობა. მართლაც, არა მხოლოდ დირექტორი, მასწავლებლები და მოსწავლეები, არამედ მშობლებიც კი ავიყოლიეთ. მოსწავლის მამამ ფიცრები გვაჩუქა, რომლებიც სკოლის წითელი მოფახფახებული ავტობუსით მოვაქროლეთ. ჩემმა მეგობრებმა ხის ღია კარადა აგვიწყვეს წიგნებისთვის, მეთორმეტეკლასელმა ბიჭებმა კი ოთახშივე დაამზადეს მაგიდა, სკამები, ტანსაცმლის საკიდი, საპრეზენტაციო სკამი. მერე ოთახი ნელ-ნელა აივსო და გაფერადდა რესურსებითა და საჩუქრებით. ახლა კი რას არ ნახავთ აქ: ერთგან გოდერძი ჩოხელის მოთხრობებისთვის დამზადებული ნაჭრის პოსტერი გვიკიდია; კარზე ორიგამის ხელნაკეთი ნივთია ჩამოკონწიალებული, ზამთრის ერთ დღეს გაღმა სოფლიდან სტუმრად მოსულმა გოგომ რომ მოგვიტანა;  ხის ყუთში წიგნების მიხედვით დამზადებული პრეზენტაციები მოვათავსეთ და კუთხეში მივუჩინეთ ბინა; საკიდზე ჰალსტუხები და ხის წკეპლებზე დამაგრებული ჭრელი ბადეები ჩამოვკიდეთ, რომლებზეც  ეპიზოდები და ახალი სიტყვები გვახსენებენ წაკითხულ წიგნებს, საპრეზენტაციო სკამის უკანა კედელზე ბავშვებმა ფერადი ცარცით პლანეტები მიახატეს, მზის სხივებზე წიგნების სათაურები დაწერეს და უსასრულობის კედელი უწოდეს. აქვეა გოდერძი ჩოხელის სპექტაკლითვის შეკერილი მთვარე და თევზები; დარდების შემგოვებლის გუდა, რომელშიც ძველი სცენარები დავაბინავეთ. მეორე მსოფლიო ომში გამოვლილი ძველებური ჩემოდანი ჯერ ხომ წიგნის ფესტივალზე ვამოგზაურეთ, მერე ოთახში გამოვკეტეთ და შიგნით სხვადასხვა ნივთი ჩავალაგეთ: განსაკუთრებულ ყურადღებას შავი ბუმბულები იქცევს, უფროსკლასელმა პაატამ რივნის პირას ნაპოვნ მკვდარ ჩიტს დააცალა და სპექტაკლზე რეკვიზიტად -კალმად- გამოვიყენეთ. კედელზე გაბმულ თოკზე ერთად შეკერილ-მოხატული ხელნაკეთი ნაჭრის თოჯინები გვიკიდია;  ოთახის ფანჯრებზე ლიტერატურული პერსონაჟები გავაცოცხლეთ, რომელთაც დროდადრო ვცვლით; ჭერში პერსონაჟთა გალერეა მოვიწყვეთ – თავზე დაგვყურებენ კლასიკური თუ თანამედროვე ლიტერატურიდან გაცოცხლებული ქართველი და უცხოელი გმირები. ზამთარში ოთახს შეშის ღუმლით ვათბობთ, რომელზეც ცაცხვის ჩაის ვიდუღებთ, ლიტერატურულ კაფეებში კი გლინტვეინს ვათუხთუხებთ. კარს შემოაღებთ თუ არა, იგრძნობთ კვამლის, ხისა და წიგნების სუნს, რომელსაც სტუმრად მოსულმა ბავშვობის მეგობარმა თავისუფლების სურნელი უწოდა.

მედიათეკის ოთახის ყველაზე მთავარი დანიშნულება მოსწავლეებში წიგნიერების დონის ამაღლებაა. ყოველდღიურად წიგნებთან თავისუფალი ურთიერთობის შესაძლებლობამ ბავშვებს შემეცნებითი თვალსაწიერი გაუფართოვა და ახლა თითქმის თითოეულმა მათგანმა – მკითხველმა თუ არამკითხველმა – ზეპირად იცის, რომელ თაროზე რა წიგნი დევს, თავისუფლად ცნობენ ავტორებსა და სათაურებს.

ჩვენი ჯადოსნური სამყაროს ოთახი სამი წლის ხდება და მინდა გითხრათ, რომ არცერთი ნივთი არ დაკარგულა. ყოველი წიგნის თავგადასავალი იციან: ვინ და როდის გვაჩუქა, ვის აქვს წაკითხული ან ვის რომელი აქვს წაღებული. ოთახის გასაღები მეცხრეკლასელ გოგოებს აქვთ და მათ ევალებათ გაღება-დაკეტვა. დროდადრო ყველა ერთად ალაგებს, უვლის, ზრუნავს, ხელნაკეთ ნივთებს ამზადებს. ზაფხულში მთის ყვავილებს აგროვებენ და ახმობენ ხელნაკეთ მაგიდაზე დადებულ შუშაში გამოსამზეურებლად ან წიგნის ფურცლებში ჩასატოვებლად.

ჩვენი პატარა სკოლის მედიათეკის ქონება ხუთასამდე წიგნს ითვლის, თითოეულს თავისი თავგადასავალი აქვს. მათ ჩვენამდე მოსასვლელად ნაქერალას უღელტეხილის გადმოვლა მოუხდათ. წიგნები გვაჩუქეს გამომცემლებმა, მთარგმნელებმა, მწერლებმა, უცნობებმა, ჩემმა ჯგუფელებმა, უფროსმა მეგობრებმა. გასულ შემოდგომას პროექტი „ეკვილიბრიუმი“ გვესტუმრა და თაროები კიდევ უფრო აფერდადდნენ და გადაივსნენ ახალი წიგნებით.

მედიათეკის ოთახი ჩემი მასწავლებლური პრაქტიკისთვის დაუშრეტელი იდეების წყაროა. აქ დატრიალებული ამბები და წიგნიერების განვითარებისთვის გამიზნული აქტივობები მიგროვებს დიდ გამოცდილებას, რომელსაც ვარგებ პრაქტიკის კვლევას, სტატიის შინაარსსა თუ კონფერენციის თემას. ოთახში განთავსებული რესურსები კი  საინტერესო აქტივობების გამოგონებაში მეხმარებიან.

ხშირად ვფიქრობ, თუ რა არის მიზეზი იმისა, რომ ინტერესი ამ ოთახისადმი არ იკლებს და რატომ უყვართ ბავშვებს ასე განსაკუთრებულად. პირველ რიგში, ალბათ, ეს არის ნდობასა და თავისუფლებაზე აგებული ურთიერთობის ხელშემწყობი წიგნიერი გარემო, სადაც სკოლის ერთფეროვნებიდან არაფორმალურ გარემოში ხვდებიან ბავშვები, საუბრობენ, ათვალიერებენ და კითხულობენ წიგნებს, ერთმანეთს უსმენენ, ირგვლივ კი საკუთარი ხელით შექმნილი ნივთები ახვევიათ. ნაჩუქარი წიგნები პირად მაგალითად ციმციმებენ და ახლა თვითონ მიგზავნიან წიგნებს სოფლიდან ქალაქში, თვითონ ზრუნავენ ოთახზე, ალაგებენ, აკვირდებიან, უფრთხილდებიან, პასუხისმგებლობით ეკიდებიან ყველაფერს, რაც თავისთავად ბავშვებში კმაყოფილების განცდას ბადებს.

ახლა, როცა რამდენიმე თვეა მათთან ერთად აღარ ვარ, „ჯადოსნური სამყაროს ოთახის“ კარი მაინც ყოველდღე იღება, სკოლის დირექტორი მეუბნება, რომ ის ისევ აქტიურად მოქმედებს და პერიოდულად ლიტერატურულ დღესასწაულებსაც მასპინძლობს.

სოფლის პატარა სკოლაში, სადაც სულ 21 მოსწავლეა, ადვილია მედიათეკის მსგავსი სივრცის მოწყობა, რისი განხორციელებაც  ქალაქის მრავალრიცხოვან სკოლაში, რა თქმა უნდა, გაჭირდება. მიუხედავად ამისა, ვფიქრობ, ყველა სკოლაში მოიძებნება ერთი ცარიელი ოთახი, რომლის გასულიერება მოსწავლე-მასწავლებლების ძალისხმევით მეტ სიხარულს შეიტანს სასკოლო ცხოვრების რუტინაში. გარკვეული მექანიზმების გამოგონებით, მართვაც შესაძლებელი გახდება და ნდობის გაღვივებითა და პასუხისმგებლობის დაკისრებით უფრო რეალიზებულად იგრძნობენ თავს მოზარდები.

რამდენიმე რჩევა ჩვენი პატარა გამოცდილებიდან: დაისახეთ მიზანი და  გააცანით ის სკოლის ადმინისტრაციას, გაუზიარეთ მოსწავლეებს, გადაანაწილეთ პასუხისმგებლობები – ზოგი ხელმარჯვეა, ზოგი კარგად ხატავს, ზოგს კარგი ორგანიზების უნარი აქვს. შემოიკრიბეთ ირგვლივ მოხალისეები, დააკისრეთ ვალდებულებები. ოთახის წიგნებით შესავსებად სოციალურ ქსელში წამოიწყეთ საქველმოქმედო აქცია და შედეგი ნამდვილად გაგაკვირვებთ. თავდაპირველად თქვენ თავად მოგიწევთ ყველაფრის კეთება, თანდათან კი ფასილიტარობას მოსწავლეები გადაიბარებენ. ყოველდღიური ზრუნვა დადებით ენერგეტიკას შესძენს ოთახს და ნელ-ნელა დაგიგროვდებათ თქვენი პირადი ამბები, რომლებსაც შეიძლება ბლოგის შექმნა მოჰყვეს. რაც მთავარია, დროდადრო აუცილებელია  ინტერიერის განახლება  და  მისი გამრავალფეროვნება.

ქალაქში დაბრუნებულმა სწავლა მაგისტრატურაში განვაგრძე.  როცა ლექციებს შორის თავისუფალი დრო მაქვს, ვაკის მედიათეკას ვაკითხავ. შენობის თანამედროვე ინფრასტრუქტურა მიმზიდველია. ადგილ-ადგილ ამოჭრილი ჭერიდან ცამდე აწვდილ ხეებსა და ცას ვხედავ. შუშის კედლების წინ გამჭვირვალე სამყაროა – საბავშვო ატრაქციონებით, ასწლოვანი ხეებითა და პარკში მოსეირნე ადამიანებით. მედიათეკის შიდა სივრცე დაყოფილია სხვადასხვა დანიშნულების მიხედვით. მიყვარს თვალთვალი, როგორ მეცადინეობენ სტუდენტები, მათ მეტაკოგნიტურ უნარ-ჩვევებზე დაკვირვებაც ჩვევად მექცა. ღია კაფეში ვსადილობ, ყავას ვსვამ და  ფოთლების, მზისა და წვიმის სურნელით ვტკბები. უნებურად ვისმენ ერთად შეკრებილი მეგობრების საუბარს, ჰიჩკოკის ერთ-ერთი ფილმის შესახებ იმდენს საუბრობენ, რომ სახლში დაბრუნებული ვეძებ და ვუყურებ. აქედან ვწერ წერილებს რაჭველ მოსწავლეებს და ვუამბობ ახალი სკოლის, მოსწავლეების, სტუდენტობისა და წიგნების შესახებ. ვუყვები, როგორია ნამდვილი მედიათეკა, სადაც სკოლის დამთავრების შემდეგ მინდა, რომ მათი სტუდენტური ცხოვრება  გაგრძელდეს.

როცა ქალაქში მსტუმრობენ, აუცილებლად მიმყავს და ვათვალიერებინებ ვაკის მედიათეკას. ისინიც „ჯადოსნური სამყაროს ოთახის“ შემდეგ ადვილად ერგებიან ახალ გარემოს, წიგნების თაროებს შორის თვალებაციმციმებული იწყებენ სიარულს და საყვარელი ავტორებისა და სათაურების ძებნას. რამდენიმე კვირის წინ ვაკის მედიათეკაში მეცხრეკლასელი გოგო წავიყვანე და თამაში წამოვიწყეთ, რაც შეიძლება მეტი ნაცნობი წიგნი უნდა ეპოვნა. მე კი უკან დავყვებოდი ჩემი წითელყდიანი დღიურითა და ფანქრით ხელში. ჩემდა სასიხარულოდ, სამოცზე მეტი ავტორი ჩამოვწერე, რომლებიც მარიამმა წიგნებით სავსე თაროებზე აღმოაჩინა.  ჩარლზ დიკენსის „ოლივერ ტვისტი“ კი დიდხანს ამაოდ ვეძებეთ. როგორც ჩანს, ვიღაცას გატანილი ჰქონდა და ვინ იცის, სანამ ჩვენ მას ვეძებდით, უცნობი მკითხველი ოლივერს ფეხდაფეხ დაჰყვებოდა ლონდონის ქუჩებში.

იქ, სადაც გავიზარდე, ჩემი სახლის წინ პატარა პარკი იყო, რომელშიც პატარა შავი ქვა იდგა წარწერით: „აქ აღიმართება 9 აპრილს დაღუპულთა მემორიალი“. თექვსმეტი წელი ვუყურებდი ამ პატარა ქვას, რომელზე გაკეთებული წარწერაც თავდაპირველად ჩემთვის ბუნდოვან შინაარსს ატარებდა. მერე გავიგე მემორიალების, 9 აპრილისა და სამშობლოსთვის თავგანწირვის ამბები. დროთა განმავლობაში ჩვეულებრივი გახდა ეს ქვა, ყურადღებას აღარ ვაქცევდი. გაშიფრული ტექსტი კონკრეტულ დაპირებას შეიცავდა, რომელიც, მივხვდი, არასოდეს შესრულდებოდა და რომც შესრულებულიყო, რა – 9 აპრილს დაღუპულებს მაინც ვეღარაფერს უშველიდა.

დარწმუნებული ვარ, ის ქვა დღესაც იქ დგას, ასეთი ქვები სხვაგანაც ბევრი მინახავს, მონუმენტებად ვერგადაქცეულები, ვიღაცის მიერ გაცემული შეუსრულებული დაპირებების პატარ-პატარა ძეგლები.

ცოტა რომ წამოვიზარდე და ხელოვნების შესახებ რაღაცები გავიგე, ყველაზე ნაკლებად, მგონი, მონუმენტური ხელოვნება მაინტერესებდა. ყველაფერი, რაც მხვდებოდა, ან ვიღაცის თავი იყო, ან ცხენზე შემომჯდარი კაცი, ან რამე სხვა, ჩემთვის ნაკლებად საინტერესო ფორმისა და შინაარსის მქონე სკულპტურა. რა თქმა უნდა, არსებობს ისეთი ქანდაკებებიც, რომლებიც სუნთქავს, აღგაფრთოვანებს, გიზიდავს, მაგრამ უფრო სხვაგან, ვიდრე ჩვენთან.

ვის და რატომ ვუდგამთ ძეგლებს, რა ადგილს ვარჩევთ მათთვის, რატომ არ გვაქვს, მაგალითად, თავისუფლების ქანდაკება, რა ურთიერთობა აქვთ კონიუნქტურასთან იმ მოქანდაკეებს, რომელთა ნამუშევრებიც თვალში საცემ ადგილებში დგას, ახდენს კი ძეგლები ღირებულებების, იდეების, ავტორიტეტების პოპულარიზებას თუ ეს ყველაფერი, რასაც ჩვენ გარშემო ვხედავთ, ადვილად გადახდილი ხარკი, თავიდან მოშორებული მოვალეობებია? – ეს კითხვები უფრო გვიან გაჩნდა, როცა საჯარო სივრცით და მისი შინაარსით დავინტერესდი და ალბათ სწორედ ამ კითხვებზე პასუხმა შეიძლება გახადოს ნათელი, რატომ არის ქართული ძეგლების უმეტესობა რიგითი მოქალაქისთვის უინტერესო და ბევრი სხვა რამეც დაგვანახოს ჩვენი უახლესი ისტორიიდან.

ერთხელ ყური მოვკარი, რას ეუბნებოდა ახალგაზრდა კაცი თავის შვილს, რომელმაც ირაკლი აბაშიძის ბიუსტზე კითხა, ვინ არისო. მისი ნაამბობი ძალიან განსხვავდებოდა იმისგან, რაც მე ვუთხარი ჩემს შვილს ამავე კითხვის პასუხად. კარგი კაცი იყო, ქვეყანა უყვარდა და იმიტომაც დაუდგეს ძეგლიო, ამბობდა ახალგაზრდა მამა. მე კი ვთქვი: არც ისე კარგ ლექსებს წერდა, მაგრამ იმას აკეთებდა, რასაც მისგან და სხვა ლექსების მწერლებისგან მოითხოვდნენ იმ დროს, როცა ჩვენი ქვეყანა სხვა დიდი ქვეყნის ნაწილი იყო და იმ დიდი ქვეყნისგან თავსმოხვეული წესებით ცხოვრობდა. ეს დაუფასეს, ამ ქუჩაზე მისცეს სახლი და ბევრი სხვა სიკეთეც, მერე კი ეს ძეგლიც დაუდგეს–მეთქი. ცოტა შემეცოდა ის პატარა ბიჭი, რომლის მამასაც გულუბრყვილოდ ეგონა, რომ ძეგლებს მხოლოდ კარგ ხალხს უდგამენ და ავტორიტეტებსა და ღირებულებებს გადაფასება არ სჭირდება.

ცოტა ხნის წინ ერთი კარგი გზამკვლევი გამოვიდა. მასში თბილისში მდგარი ქანდაკებებია აღნუსხული და რუკაზე დატანილი. როცა მის ავტორს ვკითხე, როგორ წარმოგიდგენია ამ გზამკვლევის სიცოცხლე–მეთქი, მიპასუხა: ალბათ ტურისტებისთვის იქნება განსაკუთრებით საინტერესო, მაგრამ არ გამოვრიცხავ, მშობლებმა შვილები წაიყვანონ ამ რუკის მიხედვით შედგენილ მარშრუტებზე ან მასწავლებლებიც დაინტერესდნენო. ექსკურსიების არატრადიციულ მარშრუტებზე ადრეც დამიწერია და ვფიქრობ, ბავშვებს მუზეუმებისა და ეკლესიების გარდა სხვა რამეებიც უნდა ვაჩვენოთ, როცა სკოლიდან სადმე მიგვყავს ახალი შთაბეჭდილებების, გამოცდილებისა და ცოდნის მისაღებად. ნამდვილად შეიძლება, კიდევ ერთი საიტერესო ტური გამოვიდეს, თბილისში არსებულ ძეგლებს თუ გავყვებით და იმაზეც ვისმჯელებთ, რა აკლია ჩვენს გარემოს, რა მოითხოვს შეცვლასა და გადაფასებას, ახლებურად შეხედვას. მთავარიც ალბათ ის არის, ბავშვებს კრიტიკული ანალიზი და მახვილი თვალი განვუვითაროთ, საკუთარი გარემო სხვადასხვა მხრიდან დავანახოთ და ამბების ინტერპრეტაციის თავისუფლება მივცეთ. ძეგლები მხოლოდ ერთ-ერთი საშუალებაა ამ ყველაფრისთვის.

სკოლის დამთავრების შემდეგ ანა სწავლას გერმანიაში გააგრძელებს. მან იცის, რომ ამ ქვეყანაში სწავლა უფასოა, სწავლის დონე კი – მაღალი. ანა ბიოლოგობაზე ოცნებობს. მას კვლევები და აღმოჩენები იზიდავს. ის შესანიშნავად ფლობს გერმანულ ენას, მოსწონს მისი  რთული ჟღერადობა და გრამატიკა. გასული წლიდან ანა გოეთეს ინსტიტუტის პროგრამაში „ხიდი განათლებისკენაა“ ჩართული. ანას აზრით, სადაც არ უნდა წავიდეს, საყვარელი ენის ცოდნა ყველგან გამოადგება, განსაკუთრებით კი გერმანიაში, პროფესიული ურთიერთობების დამყარებაში.

ანა თოიძე გერმანული ენის ეროვნული ოლიმპიადის წლევანდელი გამარჯვებულია. ის თბილისის №6 სკოლის მეთერთმეტე კლასის მოსწავლეა. გერმანულის გარდა, ინგლისურსაც კარგად ფლობს. „ინგლისურის სწავლა ხუთი წლიდან დავიწყე, გერმანული ენის – ცხრა წლიდან. თუმცა გერმანულმა მეტად დამაკავშირა ევროპასთან, სადაც ბავშვობიდანვე ვოცნებობდი სწავლის გაგრძელებას,“ – გვიყვება ანა.

გერმანული ენის ეროვნულ ოლიმპიადიაში გამარჯვებისთვის ანამ მთავარ პრიზად სტიპენდია მიიღო, რომლის ფარგლებში 15-28 ივლისს ფრაიბურგში, საერთაშორისო ოლიმპიადაზე გაემგზავრება.

ანასთან ერთად გერმანიაში საქართველოს კიდევ ერთი ეროვნული ფინალისტი, ზუგდიდის რაიონის სოფელ კახათის №1 სკოლის მოსწავლე, ანანო ბაკარნაძე წარადგენს. ქართველი ახალგაზრდები საერთაშორისო ოლიმპიადაზე მსოფლიოს 60-მდე ქვეყნის 100 მოსწავლეს შეუერთდებიან და ერთმანეთს ენის ცოდნაში, ჯგუფურ მუშაობასა და კომუნიკაციის უნარებში გაეჯიბრებიან.

„დარწმუნებული არ ვიყავი, რომ ფინალში გავიდოდი. ამიტომ ჩემს ემოციებს ვერც კი აღვწერ! ძალიან ვღელავდი და ცოტა გვიან გავაცნობიერე არა მხოლოდ გამარჯვება, არამედ ის მაღალი პასუხისმგებლობაც, რომელიც დამეკისრა – მე გერმანიაში საქართველოს სახელით წარვსდგები, უამრავ ახალ ადამიანს გავიცნობ და ახალ გამოცდილებას მივიღებ,“ – ამბობს ანა და იმედოვნებს, რომ გერმანული ენის სრულყოფა განვითარების სხვა ეტაპზე გადაიყვანს.

გერმანული ენის ეროვნული ოლიმპიადა საქართველოში მერვე წელია შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის ორგანიზებით ტარდება. ფინალურ ტურში 100-მდე მოსწავლე ხვდება. ამ მასშტაბურ საგანმანათლებლო ღონისძიებაში გოეთეს ინსტიტუტი მესამე ტურზე, ყოველ მეორე წელს ერთვება, რადგან გერმანული ენის საერთაშორისო ოლიმპიადა გერმანიაში ორ წელიწადში ერთხელ იმართება.

გოეთეს ინსტიტუტის საგანმანათლებლო პროექტების კოორდინატორ ანა მშვილდაძეს განმარტებით, ეროვნული ოლიმპიადის ფინალი ყოველთვის დაძაბული, მაგრამ საზეიმო განწყობით არის შეზავებული. ინსტიტუტის სივრცეში მოსწავლეებს ჯერ ენის ცოდნის დონის განმსაზღვრელი წერილობითი ტესტი უტარდებათ. ნამუშევრები დაჩქარებული წესით მოწმდება და გამორჩეული 20 მოსწავლე შემდეგ ეტაპზე, ზეპირი ნაწილზე გადადის, საიდანაც ორი საუკეთესო ახალგაზრდა შეირჩევა.

ზეპირი გამოცდის პრინციპი ასეთია: მოსწავლეები ჯგუფურად ამზადებენ მოცემულ თემას და პრეზენტაციის სახით წარადგენენ. წლევანდელი თემა ჯანმრთელი ცხოვრების წესს ეხებოდა. მოსწავლეებს მოსამზადებლად ერთი საათი მიეცათ, პრეზენტაციის წარდგენისთვის კი – 10 წუთი. ბევრმა პრეზენტაციის მოსამზადებლად ვიზულიზაციის საშუალებები გამოიყენა – პლაკატები, თოქშოუ, ინტერვიუ, სპექტაკლი. ეს ყველაფერი საჯაროდ, დიდ დარბაზში ჩატარდა. კომპეტენტურმა ჟიურიმ არა ჯგუფი, არამედ თითოეული მონაწილე შეაფასა. ენობრივ დონესთან ერთად, განსაკუთრებული ყურადღება კრიტიკულ აზროვნებაზე, ჯგუფური მუშაობის, შემოქმედებითობის და თანამშრომლობის უნარზე გაამახვილა.

ეროვნული ოლიმპიადის ფინალური ეტაპის ჟიური საკმაოდ კომპეტენტური იყო – ის გოეთეს ინსტიტუტის, გერმანიის საელჩოს, საქართველოს განათლების სამინისტროს, გერმანული საერთაშორისო სკოლისა და გერმანული ენის მასწავლებელთა ასოციაციის წარმომადგენლებისგან შედგებოდა.

გოეთეს ინსტიტუტში დაწესებული პრიზების მოსაპოვებლად გერმანული ენის ეროვნული ოლიმპიადის ფინალურ ტურში მონაწილეობდნენ თბილისისა და რეგიონების გერმანულენოვანი საჯარო სკოლების საუკეთესო მოსწავლეები. საფინალო ეტაპზე მათ მონაწილეობა მიიღეს გამოცდაში, რომელიც ენების ერთიანი ევროპული სარეკომენდაციო ჩარჩოს B2 საფეხურს შეესაბამებოდა.

გოეთეს ინსტიტუტში აღნიშნავენ, რომ სტატისტიკის მიხედვით, საქართველოში უცხო ენებს შორის უპირატესობას ინგლისურს ანიჭებენ, სხვა ენების შემსწავლელთა რაოდენობა კი იკლებს. ამის მანიშნებელია წლევანდელი გერმანული ენის ოლიმპიადაც, რომელშიც ტრადიციული 100 მოსწავლის ნაცვლად, 56-მა მიიღო მონაწილეობა. თუმცა, საგრძნობლად გაიზარდა გერმანული ენის სწავლების დონე, როგორც დედაქალაქში, ისე რეგიონებში – დღეს გოეთეს ინსტიტუტის  ძალისხმევით, ბევრ სკოლას საშუალება აქვს გაძლიერებულად ასწავლოს გერმანული ენა.

2018 წლის ეროვნული ოლიმპიადის შედეგად, ფინალურ ეტაპზე გადასულ 20 მოსწავლეს გოეთეს ინსტიტუტმა და პროექტის პარტნიორმა „არვატო ბერთელსმანმა“ გული არ დაწყვიტა და სპეციალური პრიზით ისინიც დააჯილდოვა – 21-28 ივლისს ახალგაზრდები  გერმანულენოვანი საზაფხულო აკადემიის საგზურებით რუსთავში, სკაუტების საერთაშორისო ბანაკში დაისვენებენ.

ცნობისათვის: გერმანული ენის საერთაშორისო ოლიმპიადა გოეთეს ინსტიტუტის ინიციატივით, გერმანიის მასწავლებელთა ასოციაციასთან ერთად, მეექვსედ ჩატარდება. ის მსოფლიო მასშტაბით გერმანულ ენაში ყველაზე დიდი კონკურსია. ოლიმპიადის მიზანია ახალგაზრდებში გერმანული ენისადმი ინტერესისა და ტოლერანტობის გაღრმავება, გერმანული კულტურული მრავალფეროვნებისა და სამოქალაქო საზოგადოების გაცნობა.

„გერმანიაში ხუთივე კონტინენტიდან იკრიბებიან მოსწავლეები, ერთად ცხოვრობენ, აქვთ ვორქშოპები, სემინარები, ექსკურსიები, ამზადებენ თემებს და კონკურსის პრინციპით შეჯიბრს აგრძელებენ. შემდეგ გამოვლინდება სამი გამარჯვებული, რომელიც გოეთეს ინსტიტუტში ერთთვიანი ენის კურსს გაივლის. თუმცა, გამოცდილება აჩვენებს, რომ ამ ოლიმპიადის ხიბლი არის გერმანიაში გატარებული ორი კვირა, უცხოელ თანატოლებთან ურთიერთობა და ერთმანეთის კულტურის გაზიარება,“ – აზუსტებს ანა მშვილდაძე.

ევროპაში მიმდინარე განათლების რეფორმის პარალელურად, საქართველოშიც დაიწყო საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების სწავლების მიდგომების ცვლილების პროცესი. ჩვენს ქვეყანაში 2004 წლიდან შემუშავდა და დაინერგა ახალი ეროვნული სასწავლო გეგმა, რომელშიც დიდი ადგილი უჭირავს მოსწავლეზე ორიენტირებულ მიდგომებსა და კვლევაზე დაფუძნებულ სწავლებას (ესგ, 2005). საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების სწავლებას საქართველოს ზოგადი განათლების სისტემაში პრიორიტეტული მნიშვნელობა ენიჭება. მისი მთავარი ამოცანაა, მოსწავლეებში გაიზარდოს მეცნიერული კვლევისა და სიახლეების მიმართ ინტერესი,  ჩამოყალიბდეს მათში კვლევითი პროცესების განხორციელებისათვის საჭირო უნარ-ჩვევები.

კვლევაზე დაფუძნებული სწავლების ეფექტურად განხორციელებისათვის, შესაბამისად ორგანიზებულ საკლასო გარემოში, მნიშვნელოვანია, მაღალი კომპეტენციების მქონე მასწავლებელი სასწავლო პროცესში იყენებდეს სწავლების სხვადასხვა თეორიებზე დაფუძნებულ და კვლევით აქტივობებზე მორგებულ,   მრავალფეროვან სასწავლო მეთოდებსა და მიდგომებს.

ბერძენიშვილის (2015) მიხედვით, სწავლების თეორიებიდან ერთ-ერთი მნიშვნელოვანია კონსტრუქტივიზმი. კონსტრუქტივისტული შეხედულებები ეყრდნობა პიაჟესა და ვიგოტსკის ფსიქოლოგიას, ბატლერისა და ბრუნერის კვლევებსა და ჯონ დიუის ფილოსოფიას. კონსტრუქტივისტები იზიარებენ ორ  ძირითად თვალსაზრისს:

1. შემსწავლელები აქტიურნი არიან საკუთარი ცოდნის აგებაში;
2. სოციალური ინტერაქციები მნიშვნელოვანია ცოდნის კონსტრუირებისათვის.

კონსტრუქტივისტული შეხედულების მიხედვით სწავლა არ არის მასწავლებლის ან სახელმძღვანელოს საშუალებით მიღებული ინფორმაციის გადამუშავება, არამედ სწავლა არის ცოდნის აქტიური და პიროვნული კონსტრუირება. კონსტრუქტივიზმის ფარგლებში ჩამოყალიბდა 5 E  სასწავლო ციკლის მოდელი  და კვლევითი ციკლის მოდელი.

5 E  სასწავლო ციკლის მოდელი  ჩამოყალიბდა ატკინისა და კარპლუსის (Atkin & Karplus, 1962) მიერ დაწყებითი საფეხურის პედაგოგებისთვის. ბოლო ათწლეულების მანძილზე ეს მოდელი გადამუშავდა ბარუფალდის (Barufaldi, 2002) მიერ, რომელსაც დღესდღეობით აქტიურად იყენებენ აშშ-სა და ევროპის ქვეყნების საბაზო და საშუალო საფეხურის მასწავლებლები. 5E სწავლების მოდელი შედგება ხუთი საფეხურისგან:

1. Explore – კვლევა-ძიება
2. Explane – ახსნა-განმარტებები
3. Elaborate – ანალიზი-განვრცობა
4. Evaluate – შეფასება

   სქემა 1.   5 E  სასწავლო ციკლის მოდელი

ჩართულობის საფეხურზე მასწავლებელი მოსწავლეებს აცნობს გაკვეთილის მიზანს და უზიარებს, თუ რა უნდა იცოდნენ და რისი გაკეთება უნდა შეეძლოთ გაკვეთილის ბოლოს. ამით მასწავლებელი ცდილობს, მოსწავლეები ჩართოს სასწავლო პროცესში.

კვლევა-ძიებითი სტადია შესანიშნავია იმისათვის, რომ მოსწავლეები აქტიურად ჩაერთონ მასწავლებლის მიერ ინიცირებულ კვლევით სამუშაოებში. ამ სტადიაში მოსწავლეები აყალიბებენ კვლევით კითხვებსა და ჰიპოთეზებს, ჯგუფებში მუშაობენ მასწავლებლის ინსტრუქციების გარეშე, აგროვებენ მონაცემებსა და ინფორმაციას, ერთმანეთს უზიარებენ დაკვირვების შედეგებს. ეს სტადია შესაძლებლობას აძლევს სხვადასხვა დონის მოსწავლეებს გაუზიარონ ერთმანეთს საკუთარი გამოცდილება.

ახსნა-განმარტებითი სტადიის დროს მასწავლებელი მითითებას აძლევს ჯგუფებს, თუ როგორ უნდა გადაამუშავონ უკვე არსებული ინფორმაცია და მონაცემები. ის გასაგები ენით უხსნის მოსწავლეებს სამეცნიერო კონცეფციებს, რომლის შესახებაც ჩაატარეს კვლევა. შედეგად, მოსწავლეები ნასწავლ მასალას ადვილად უკავშირებენ ყოველდღიურ ცხოვრებას და საჭიროების შემთხვევაში გამოიყენებენ პრაქტიკაში. ამ სტადიას ხშირად კონცეფციის განმავითარებელ სტადიასაც უწოდებენ.

განვრცობითი სტადიის დროს მასწავლებელი ეხმარება კონცეფციების განმტკიცებაში, არგებს ყოველდღიურ ცხოვრებას მაგალითებით და ამის შემდეგ, შესაძლოა, ახალი საკვლევი კითხვა ჩამოყალიბდეს მოსწავლეებში.

შეფასების სტადიაში მასწავლებელი აჯამებს, თავს უყრის მოსწავლეთა ცოდნას, სვამს მრავალმხრივ შეკითხვებს, რათა მოსწავლეებმა შეაფასონ და გააანალიზონ თავიანთი ცოდნა. ამავდროულად, მასწავლებელი ადარებს ჩართულობის ფაზაში არსებულ ცოდნას საბოლოო ცოდნასთან.

ლეველინი (Llewellyn, 2002) კიდევ უფრო აზუსტებს 5E სასწავლო ციკლის კვლევის ფაზის ეტაპებს და აყალიბებს კვლევითი ციკლის მოდელს, რომელიც კვლევაზე დაფუძნებული სწავლების ასპექტებს ასახავს, დეტალურად გამოყოფს მათ და ორიენტირებულია კვლევის შედეგების გაზიარებაზე. კვლევითი ციკლის მოდელი 6 რგოლისგან შედგება:

1. Acquisition – აღქმადობაInquisition – ძიება
2. Supposition – ვარაუდების გამოთქმა
3. Implementation – განხორციელება
4. Summation – შეჯამება
5. Exhibition – წარდგენა

        სქემა 2.     კვლევითი ციკლის მოდელი

ძიების ფაზის განმავლობაში წარმოიშობა ღია დაბოლოებიანი კითხვები. ისინი უმეტესად ასე იწყება „რა იქნება თუ…?“

აღქმადობის ფაზის მიმდინარეობისას, მასწავლებლის მიერ განხორციელებული გონებრივი იერიშის დროს, მოსწავლეები ეყრდნობიან წინარე ცოდნასა და გამოცდილებას, ებადებათ ახალი იდეები პრობლემის გადასაჭრელად. ამ ფაზის დროს მოსწავლეების კითხვა ძირითადად არის – „რა ვიცი იმისათვის, რომ ამ საკითხს პასუხი გავცე?“

ვარაუდების ფაზაში მოსწავლეებს თავიანთ ცოდნაზე დაფუძნებით შემოაქვთ წინადადებები, ვარაუდები და ძირითადად იყენებენ ტერმინებს, „მე ვფიქრობ…“, „სავარაუდოდ….“, „როგორც ჩანს…“ ეს ფაზა ძირითადად ექსპერიმენტის ჩასატარებლად ჰიპოთეზების ფორმირებას მოიცავს.

განხორციელების ფაზაში მოსწავლეები ადგენენ კვლევის გეგმასა და დიზაინს, გეგმის მიხედვით ატარებენ კვლევას და ამოწმებენ თავიანთ ვარაუდებს.

შეჯამების ფაზაში მოსწავლეები აგროვებენ მონაცემებსა და მტკიცებულებებს, აკეთებენ ჩანაწერებს და აანალიზებენ საკუთარ ქმედებებს, ადარებენ თავდაპირველ, „რა იქნება, თუ…“ გამოთქმას შედეგებთან და აკეთებენ დასკვნებს.

წარდგენის ფაზაში მოსწავლეები აზიარებენ შედეგებს. საკუთარ აღმოჩენებსა და ახალ ინფორმაციას აქვეყნებენ სტატიის, პოსტერის ან ელექტრონულად მომზადებული პრეზენტაციის სახით.

განხილული სტრატეგიები დაეხმარება საბუნებისმეტყველო საგნების მასწავლებლებს სხვადასხვა გარემოში, სხვადასხვა საბუნებისმეტყველო საგნისა და განსხვავებულ საფეხურზე სწავლების დროს. ამასთანავე, გაიზრდება შემსწავლელთა ინტერესი და მოტივაცია, განვითარდება მათი შემეცნებითი, კვლევითი და სოციალური სფეროები.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ბერძენიშვილი, ც. (2015, სექტემბერი 21). კონსტრუქტივისტული შეხედულებები სწავლაზე.
2. ეროვნული სასწავლო გეგმა, 2005
3. Atkin, J. M., & Karplus, R. (1962). Discovery or invention?. The Science Teacher, 29(2), 121-143.
4. Barufaldi, J. (2002, July). Based on the 5E Instructional Model. In Eisenhower Science Collaborative Conference in Austin, Texas.
5. Llewellyn, D. (2002). Teaching high school science through inquiry: A case study approach. Corwin Press. USA

ერთი თვის წინ ილონ მასკმა და მისმა კომპანიამ მარსისკენ კოსმოსური ხომალდი გაუშვეს, რომლის ორბიტიდან გამყვანი რაკეტები, თავისით, უვნებლად დაბრუნდნენ უკან და ელიან შემდეგ შატლს. ვითომ რა შუაშია ეს ამბავი დავუშვათ და მერვე კლასის ქართული ენისა და ლიტერატურის სახელმძღვანელოსთან, ან ისტორიის სახელმძღვანელოსთან, მაგრამ, დამიჯერეთ არის.

რას ვასწავლით ჩვენ სკოლებში იმ გრიფირებული სახელმძღვანელოებით, რომლებიც გვაქვს? როგორ მივყვებით თანამედროვე სამყაროს განვითარებას, ან ჩვენს კულტურულ, ისტორიულ მემკვიდრეობას როგორ ვუკავშირებთ ამ წინსვლას?

ისტორიის სახელმძღვანელოები სავსეა ნაბუქოდონოსორით, ქსერქსეთი, დარიოსით და იმერეთის იმ მეფეებით ორ-ორი თვე რომ იმეფეს თავიანთი სოფლის ორღობეებში. ცუდი თავისთავად არაფერია იმაში, მოსწავლემ დარიოსიც იცოდეს და ისიც თუ რომელ წელს გაშიფრა ჟან ფრანსუა შამპოლიონმა ეგვიპტური იეროგლიფები. აქ სხვა რამ არის მთავარი; ის, რომ ახლა არსებობს ამაზე უფრო მნიშვნელოვანი ინფორმაციები, რომელიც მოსწავლის საზოგადოების წევრად ჩამოყალიბებას, მის დამოკიდებულებებს სოციუმის, მოვლენების მიმართ უფრო მტკიცეს, სწორს, ლოგიკურს, შემწყნარებლურს და პროგრესულს გახდის, ვიდრე ზემოთქმული ინფორმაციები, რომელთა მოძიება ისეც შეიძლება, დამატებით საკითხავად და ა.შ.

სახელმძღვანელოებში მეტად უნდა იყოს თუნდაც მეფის რუსეთის ბოლო პერიოდის დროს ევროპაში, საქართველოში, რუსეთში მიმდინარე მოვლენების, დამოუკიდებელი საქართველოს (1918-1921წ.წ.), საბჭოთა კავშირის პერიოდ(ებ)ის, კავშირის დაშლის შემდეგ მსოფლიო და რეგიონულ დონეზე ფაქტების შესახებ ინფორმაცია, მისი განხილვა-გაანალიზება.

რეალობა, რომელიც დღეს ტექნოლოგიურმა განვითარებამ შექმნა, აბსოლუტურად ცვლის იმ საჭიროებებს, რომლებიც მოსწავლეს სწავლის პროცესში აქვს და უნდა ჰქონდეს კიდეც, რომ პიროვნულად განვითარდეს. არ მგონია მის განვითარებას ეხმარებოდეს იმ ტიპის ინფორმაციებით წლების განმავლობაში ტვინის გადაღლა, თუ როგორი ხმლით იბრძოდა მავანი შაჰი, რა უთხრა კახეთის მეფის ვაჟმა ქართლის მეფის ქალიშვილს და მსგავსები. უკეთესი იქნებოდა ამ ტიპის ინფორმაციების დამატებით შეტანა, განსაკუთრებით იმ მოსწავლეებისთვის, ვინც ისტორიისადმი მეტ ინტერესს გამოიჩენდა.

იგივე შეიძლება ითქვას ქართულ ენასა და ლიტერატურასთან დაკავშირებით. სახელმძღვანელოები სავსეა გაუგებარი ნაწყვეტებით დიდებული ტექსტებიდან და სავსეა სულელური ტექსტებით, სადაც მოქმედი გმირების ერთი მახასიათებელი ნიშანიც, სახელიც, თვისებაც, ჩვევაც კი არ ჩანს. ან მეორე უკიდურესობა: წიგნში შეტანილია ისეთი ტექსტები, რომელთა სწავლებაც არანაირ აუცილებლობას არ წარმოადგენს, მაგალითისთვის, ჩემთვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მწერლის ნაწარმოები „დარისპანის გასაჭირი“. ძალიან დამავალებთ, თუ ამ ბლოგის მკითხველი მასწავლებლები არ დაიზარებთ და კომენტარებში დაწერთ, რით შეიძლება იყოს ეს ტექსტი მნიშვნელოვანი. რეალურად მნიშვნელოვანი, თორემ ის, რომ რამდენიმე უცხო სიტყვას ისწავლის მოსწავლე და კიდევ ერთი-ორი ასეთი ზოგადი დასაბუთებით მეც ვეპაექრები ჩემს თავს.
და გამოდის ის, რომ ვიდრე ადამიანების ნაწილი სხვა კონტინენტებზე სხვა პლანეტებისკენ იხედებიან და იქ კოლონიების დაარსებას გეგმავენ, ვიდრე პროგრესული სამყარო ჰაბლის ტელესკოპივით აკვირდება თავის განვითარებას, ჩვენ ვრჩებით შავ ხვრელად, რომელიც მხოლოდ თავის თავსღა ჭამს და ისრუტავს, მისგან კი შუქიც არ აღწევს გარეთ და ამ დროით-სივრცით დეფორმაციიდან ვერ გამოვდივართ.

ერთ საახალწლო ღონისძიებაზე, სადაც საზოგადოება სამომავლო სურვილებს გამოთქვამდა, ლიტერატურულ-საზოგადოებრივი ჟურნალის შექმნის იდეაც გაჩნდა. ეს სურვილიც და იდეაც კი ათასჯერ მეტ ფასს შეიძენს, როცა ვიტყვით, რომ საახალწლო ღონისძიება ზუგდიდის ბიბლიოთეკაში ჩატარდა და საქმე სწორედ ქალაქის ლიტერატურული პერიოდიკის შექმნას ეხებოდა.

იდეა თავისი საქმის ერთგული და პროფესიონალი ადამიანების ხელში აღმოჩნდა, ამიტომ მალევე და, რაც მთავარია, ხარისხიანად განხორციელდა – დღეს ზუგდიდს თავისი ჟურნალი აქვს და სამომავლოდ ის რეგიონის მასშტაბით მნიშვნელოვან გამოცემად ჩამოყალიბებას ისახავს მიზნად.

ჟურნალი „ებგური“.

პირველი ნომრის პრეზენტაცია ცოტა ხნის წინ თბილისშიც – მწერალთა სახლში – გაიმართა.

ჟურნალის შესახებ მისი რედკოლეგიის წევრები – ნიკა ლაშხია, ხათუნა გოგია, ზეინაბ სარია და ზაალ ჯალაღონია გვესაუბრებიან.

ხათუნა გოგია: ზუგდიდში ლიტერატურულ პერიოდულ ორგანოს არასოდეს უარსებია. შემთხვევიდან შემთხვევამდე, დროის დიდი შუალედით იბეჭდებოდა ალმანახები და ინტენსიურად არც თბილისიდან შემოდის მხატვრული ჟურნალ-გაზეთები. პერიფერიაში დარჩენილ ნიჭიერ ადამიანებს, რომლებიც არცთუ ცოტანი არიან, არ აქვთ საშუალება, საზოგადოებას გააცნონ თავიანთი შემოქმედება. დედაქალაქისგან მოშორებული მკითხველი მოწყვეტილია თანამედროვე ლიტერატურულ პროცესებს. ქალბატონმა ზეინაბ სარიამ მიუთითა, რომ ხარისხიანი პერიოდული ჟურნალი შესამჩნევად შეავსებდა ამ ვაკუუმს.

მოგეხსენებათ, ჟურნალი უნდა ესაუბროს არა მხოლოდ თანამედროვე მკითხველს, არამედ მომავალსაც, რადგან ნაბეჭდი სიტყვა რჩება როგორც მატიანე, რომელმაც უნდა ასახოს ეპოქის მსოფლმხედველობა, პრობლემები, სულისკვეთება… ყველაზე მკაფიო წარმოდგენას წარსულის ესთეტიკასა და ადამიანთა სულიერ სწრაფვებზე ხომ ლიტერატურა და ხელოვნება იძლევა! სრულფასოვნებისთვის და იმისთვის, რომ ეს მისია შეასრულოს, აუცილებელია, ჟურნალი თავისუფალი იყოს ყოველგვარი დიქტატისა და ცენზურისგან, სტერეოტიპისა თუ დაკანონებული სტანდარტისგან. მას უნდა ჰქონდეს მკვეთრად ჩამოყალიბებული და განსაზღვრული ესთეტიკური მრწამსი და ნიშა, რის გარეშეც ღირებულებას დაკარგავს. სხვადასხვა ეპოქაში ლიტერატურას სხვადასხვა საზომით აფასებდნენ. ხან მის ფუნქციად მხოლოდ მშვენიერების ასახვა მიაჩნდათ, ხანაც ტრიბუნად მიიჩნევდნენ ზნეობისა და მორალის ან ეპოქალური იდეოლოგიის საქადაგებლად… დღეს შემოქმედი თვითონ ირჩევს, რა გამოსახოს – მშვენიერი სასახლე ვარდებით, თუ კომბოსტო ქოხებთან. თანამედროვე ლიტერატურული პროცესები დიდი ხანია გასცდა ამ კლიშეებს და ახლა უკვე ეჭვი არავის ეპარება, რომ ადამიანის სულის უფსკრულებისა და შრეების გადმოსაცემად არავითარი ჩარჩო, წითელი ხაზი, სტანდარტი და დოგმა არ შეიძლება არსებობდეს. ნამდვილი ლიტერატურა არის ცოცხალი პროცესი, რომელიც მოედინება როგორც მდინარე და მასავით ხან კამკამაა, ხანაც – ამღვრეული. მას ვერასოდეს შეაკავებს გუბერნიის მაღალი სამსახურიდან საყვედურით დაქნეული თითი.

ჟურნალი ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის მერიამ დააფინანსა. როცა ფინანსური საკითხები მოგვარდა, დაიწყო პირველ ნომერზე მუშაობა, რედკოლეგია წარმომადგენლობითი აღმოჩნდა: ნიკა ლაშხია, ხათუნა გოგია, ზამირა ღადუა,ზეინაბ სარია, ზაალ ჯალაღონია და ზურაბ ცხონდია, რომელიც, სამწუხაროდ, ვერ მოესწრო ჟურნალის გამოსვლას. პირველი ნომერი მის ხსოვნას ეძღვნება. პირველ ნომერზე სამუშაოდ მიიწვიეს ასევე მწერალი გური ოტობაია და პოეტი შუკო ჯიქია.

ნიკა ლაშხია: ვფიქრობ, დიდი პასუხისმგებლობით შევუდექით საქმეს, გვინდოდა, ჟურნალი მრავალფეროვანი ყოფილიყო. მასში შევიდა: პროზა, პოეზია, თარგმანები, დოკუმენტური პროზა, მეცნიერება, მეგრული პოეზია, თეატრი, ესე, ფერწერა, ერთი ლექსის ორი თარგმანი, ინტერვიუ, დავიწყების ფერფლწაყრილი სახე, დებიუტი…

პირველივე ნომერს არაერთგვაროვანი შეფასება მოჰყვა. ერთი სრულიად უწყინარი ლექსი აიკვიატეს – ზურა ლოგუას „საახალწლო განწყობა“, რომელიც შეულამაზებლად, მძაფრად გადმოსცემს დღევანდელ სოციალურ მდგომარეობას. ადგილობრივი სახელისუფლებო ეშელონებიდან, შეიძლება ითქვას, იყო ცენზურის დაწესების მცდელობა, რის გამოც რედკოლეგიამ მიიღო გადაწყვეტილება და ჩვენ გამოვედით მერიის დაფინანსებიდან, ჟურნალი დამოუკიდებლად გააგრძელებს საქმიანობას.

კითხვაზე, თუ რა მნიშვნელობა აქვს „ებგურს“ რეგიონისთვის, ვრცლად გვიპასუხეს და იქ არსებული მდგომარეობის შესახებაც გვიამბეს.

ზაალ ჯალაღონია: სალიტერატურო ჟურნალის არსებობას ნებისმიერი რეგიონისთვის განუზომელი მნიშვნელობა აქვს. თანაც გასათვალისწინებელია ის გარემოება, რომ სამეგრელოს რეგიონი ფრონტისპირა ხაზია, აქ მცხოვრებ ადამიანთა ნერვული სისტემა საგრძნობლად აწეწილია. მოსახლეობა მუდმივ შიშსა და ეკონომიკურ გაჭირვებას განიცდის.

სამეგრელოს ფსიქიკურად ჯერ კიდევ ვერ გადაუხარშავს 90-იანი წლების სამოქალაქო ომის დამთრგუნველი შედეგები, აფხაზეთის ტრაგედია, სხვა წვრილმანი თუ მსხვილმანი პოლიტიკური საკითხები, რომლებიც შეგნებულად თუ შეუგნებლად მუდმივად ამ მგრძნობიარე რეგიონს უკავშირდებოდა. ისტორიულად აქ კულტურის დონე ყოველთვის მაღალი იყო. სამეგრელო მუდამ მიისწრაფოდა ევროპული ღირებულებებისკენ, აქაური ხალხის ეთნოფსიქოლოგია ყოველთვის ევროპული გახლდათ. ამას ხელს უწყობდა სამეგრელოს ადგილმდებარეობა და ხელსაყრელი გასასვლელი ზღვისკენ.

ზემოთ ჩამოთვლილმა პოლიტიკურმა პროცესებმა კი ამ რეგიონს უმძიმესი დაღი დაასვა. დაქვეითდა ეკონომიკა, სოფლის მეურნეობა. ამ რიგში აღმოჩნდნენ კულტურისთვის დამახასიათებელი სხვა უმთავრესი ფორმაციებიც. მსგავსი პრობლემები მეტ-ნაკლებად საქართველოს ყველა რეგიონს აწუხებს, თუმცა, სამეგრელო ამ მხრივ, სამწუხაროდ, „მოწინავეთა“ შორისაა.

დღეს ქალაქ ზუგდიდში არ ფუნქციონირებს თეატრი, არ გვაქვს მწერალთა სახლი, სადაც შეიძლება ხელოვანებმა სულიერი შიმშილი მოიკლან. თითებზე ჩამოსათვლელ შემთხვევებს თუ არ ჩავთვლით, ქალაქი სრულ კულტურულ სტაგნაციას განიცდის. საზოგადოების გარკვეული ნაწილი ალღოს ვერ უღებს ნოვატორულ პროექტებს. მიმდინარეობს ენთუზიაზმის დონეზე მუშაობა, რასაც რამდენიმე ადამიანი წარმატებით ახერხებს, თუმცა ეს მთლიანობაში საქმეს ვერ შველის.

ჩვენი ჯგუფის მიზანია, ეს ვაკუუმი შეძლებისდაგვარად აღმოფხვრას, ახალგაზრდობას ჩამოუყალიბოს თანამედროვე ტექსტების თანამედროვე კრიტერიუმებით წაკითხვის ჩვევა, დაუსახოს სწორი ორიენტირები, არ მოსწყვიტოს მკითხველი სადღეისო პრობლემებს.

მერიის მხრიდან დაფინანსების შემთხვევაში ჟურნალი წელიწადში ერთხელ უნდა გამოსულიყო ალმანახის სახით, მაგრამ ვინაიდან „ებგურმა“ დამოუკიდებლად არსებობა გადაწყვიტა, რედკოლეგია ცდილობს, დაფინანსების სხვა წყაროები მოიპოვოს.

ნიკა ლაშხია: ჩვენ უკვე გვაქვს შესაძლებლობა, ჟურნალი წელიწადში ოთხჯერ გამოვცეთ. რედკოლეგიის სურვილია, ის ყოველთვიური გახდეს, მაგრამ ამისთვის დიდი ფინანსებია საჭირო, ამიტომ, ვფიქრობ, ამ ეტაპზე ეს ჩვენი შესაძლებლობის მაქსიმუმია. თუ პირველი ნომერი 250–გვერდიანი და ალმანახის ფორმატისა იყო, მეორე და დანარჩენი ნომრები 100–გვერდიანი იქნება და ჟურნალის სახეს მიიღებს.

რას გეგმავენ სამომავლოდ, რა პერსპექტივა აქვს „ებგურს“ ზუგდიდში და, საზოგადოდ, რეგიონში? – ეს საკითხიც საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ და კულტურულ კონტექსტში განიხილება.

ზეინაბ სარია: უპირველესად, ჟურნალი უნდა დავიცვათ დიქტატისგან. მთავარი სიახლე იქნება რედკოლეგიის წევრების ურთიერთშეთანხმებული პრინციპებით მუშაობა. არავის სახელისუფლებო დიქტატს არ დავემორჩილებით. რედკოლეგიაში არიან ისეთი კომპეტენტური პირები, რომლებსაც არ შეეშლებათ, ვინ დაბეჭდონ და ვისი სახელობის პრემია დააარსონ.

ავტორთა სპექტრი ნამდვილად გაფართოვდება და რეგიონის შემოქმედთა გვერდით იხილავთ ჩვენი ქვეყნის ავტორიტეტულ თუ ახალბედა პოეტებს, პროზაიკოსებს, მთარგმნელებს… „ებგური“ ქართული ჟურნალი იქნება თავისი სულისკვეთებით.

ჟურნალი პრიორიტეტად დაისახავს მიჩქმალული ნიჭიერების ქომაგობას, მივიწყებული სახელების გახსენებას, ნოვაციების დაფასებას. შეეცდება წარმოაჩინოს, რომ დრო კარნახობს შემოქმედს ფორმას, გამომსახველობით საშუალებებს, მხატვრული განსახოვნების თავისებურებებს. დღეს შექმნილი ნაწარმოები უნდა შეფასდეს ადეკვატური კრიტერიუმებით და არა წინა საუკუნეების ესთეტიკური სისტემით.

ნურავის გაუკვირდება ისიც, რომ ჟურნალმა დააწესოს პრესტიჟული ლიტერატურული პრემია და ჩაატაროს კონკურსი ჩვენი ქვეყნის თვალსაჩინო ლიტერატურისმცოდნეთა მონაწილეობით.

„ებგური“ ძველქართული სიტყვაა და „ზემოდან მოდარაჯეს“ ნიშნავს. ვუსურვოთ ახალ საზოგადოებრივ-სალიტერატურო ჟურნალს, ღირსეულად ატაროს თავისი სახელი და იქცეს მხატვრულ-სააზროვნო სივრცეების, კარგი ლიტერატურის და საზოგადოებრივი ფასეულობების მოდარაჯედ და მნიშვნელოვან პლაცდარმად, სადაც დაბეჭდვა ნებისმიერი ავტორისთვის პრესტიჟული იქნება, მკითხველი კი მოუთმენლად დაელოდება ახალ ნომრებს.

ამას წინათ, ერთ-ერთი წიგნის მაღაზიაში, ჩვეულებრივი ბლოკნოტების მწკრივში  ,,პატარა უფლისწულის“ ფრაზებითა და ილუსტრაციებით გაფორმებულ დღიურს გადავაწყდი. თითქოს თვალწინ მთელი ბავშვობა გადამეშალაო, ერთბაშად გამახსენდა ყველა ის წიგნაკი, რომლისთვისაც ჩემი ფიქრები და ემოციები მიმიბარებია. უყოყმანოთ შევიძინე ბავშვობაში დაბრუნების ეს ლურჯყდიან-ვარსკვლავებიანი ,,შესაძლებლობა“ და სახლში მისვლისთანავე მისი შევსება დავიწყე. ადრე ყველა გოგონას ჩანთაში აღმოაჩენდით, ე.წ. მეგობრობის დღიურს ან ბოქლომიან ბლოკნოტს პირადი ჩანაწერებისთვის. ახლა კი, სოციალური ქსელებისა და ბლოგების ეპოქაში, მათ თითქმის აღარავინ იყენებს.

ბიბლიურ დროში ქვეყნის მმართველები მნიშვნელოვანი მოვლენების მატიანეებს აწარმოებდნენ. ბერძნების მიერ შედგენილ კრებულში „ეფემერიდები“ ვარსკვლავებისა და პლანეტების ყოველდღიური მოძრაობაა აღწერილი. საბერძნეთის დაპყრობის შემდეგ, რომაელებმა ჩანაწერების ტრადიციას პრაქტიკული დანიშნულება შესძინეს და მათ „დიარიუმი“ (,,დიას“ ლათინურად ,,დღეს“ ნიშნავს) უწოდეს. დასავლეთის ქვეყნებში პირად ცხოვრებასთან დაკავშირებული მოვლენების ჩაწერა XVII საუკუნიდან დაიწყეს. ამ პერიოდში დაიწერა სამუელ პიპსის (ინგლისელი საზღვაო მეთაური, სამეფო საზოგადოების პრეზიდენტი, მსოფლიო მოსამართლე და პარლამენტის წევრი) ყოველდღიური შემთხვევების ამსახველი კრებული. პიპსი თავის დღიურში სასულიერო და საერო ცხოვრებას აღწერდა. მისი ჩანაწერები ინგლისის მეფის ჩარლზ II-ის მმართველობის პერიოდის ამსახველ ერთ-ერთ ყველაზე ინფორმაციული დოკუმენტს წარმოადგენს. პიპსის დღიურის მსგავსად, ჩანაწერების არაერთი წიგნაკი იქცა მნიშვნელოვან ისტორიულ დოკუმენტად. მაგალითად ,,ანა ფრანკის დღიურიც“ კმარა.

დღიური, როგორც ერთ-ერთი ჟანრი, ლიტერატურულ სივრცეშიც დიდი პოპულარობით სარგებლობს (,,მწერლის დღიური“ (ფიოდორ დოსტოევსკი);  ,,ადამის დღიური“ (მარკ ტვენი); ,,სოფლის მღვდლის დღიური“ (ჟორჟ ბერნანოსი), ,,გულისრევა“ (ჟან პოლ სარტრი); ,,წრიპა ბიჭის დღიური“ (ჯეფ კინი), ,,დღიური“ (ნიკოლას სპარქსი), ,,ბრიჯიტ ჯონსის დღიური“ (ელენ ფილდინგი) და სხვ.). ეს სტილისტურ-კომპოზიციური ხერხი ლიტერატურაში სრულად ან ნაწილობრივ გამოიყენება. გმირის დღიურში ხშირად მისი სულიერი მდგომარეობა (თვითრეფლექსია, გარემოსთან დამოკიდებულება) ან არსებული პრობლემისადმი დამოკიდებულება იკითხება. ეს კი მკითხველის მიერ პერსონაჟის შინაგანი  სამყაროს გაცნობას აადვილებს. დღიურის წერის პროცესში მწერალი  გაცილებით უშუალო და თავისუფალია. ამავე მიზეზით, მკითხველი გამოჩენილი ადამიანების პირადი ჩანაწერების მიმართაც დიდ ინტერესს იჩენს.

მემუარების მსგავსად, დღიურიც ავტობიოგრაფიული პროზის ნაწილია, თუმცა მას მემუარებისგან ყველაზე მთავარი რამ – ჩაწერის დრო (ახლო წარსული ან აწმყო) განასხვავებს. ფრაგმენტული ჩანაწერები რეგულარულად იწარმოება და თარიღდება. მსგავსი შენიშვნების წარმოების მთავარი დადებითი მხარე ფურცელზე ინდივიდუალური გამოცდილების ორგანიზებულად გადმოტანაა. დღიური სხვადასხვა მიზნით იწერება. დღეს მას ყველაზე ხშირად პრაქტიკული ჩანაწერების გასაკეთებლად (ყოველდღიური გეგმები/ მიზნები, ხარჯთაღრიცხვა, საყიდლების სია და სხვ.) იყენებენ.

პირადი ჩანაწერების წარმოების პრაქტიკას სენტიმენტალიზმსა და ევროპული კულტურის რომანტიკულ ბუნებას უკავშირებენ. ადამიანები ფურცლებს ყველაზე მნიშვნელოვან საიდუმლოსაც კი ანდობდნენ. ჩანაწერების წყალობით ბევრ იდუმალებით მოცულ კითხვას გაეცა პასუხი. საკითხავია, რატომ რისკავდნენ ასე?! ფსიქოლოგების აზრით, დღიურის წარმოება ერთგვარი თერაპიაა, თან ადამიანთა ნაწილს საკუთარი რვეულის ფურცლები უფრო სანდო მეგობრად და კარგ მსმენელად მიაჩნია, ვიდრე რომელიმე კლინიკის კარტოთეკაში შენახული  ფსიქოანალიტიკოსის პირადი ჩანაწერები.

დღეს ფურცელი და კალამი აქტიურად მხოლოდ სკოლაში გამოიყენება. აქედან გამომდინარე, გასაკვირი არცაა, რომ თანამედროვე მოზარდებმა საკუთარი მე-ს ძიება კომპიუტერული ტექნიკის დახმარებით განაგრძეს, ტრადიციული დღიურის ფორმატი კი ბლოგმა ჩაანაცვლა.

ალბათ ყველას გახსოვთ სკოლის დღიური, რომელიც დავალების ჩასანიშნად, შეუსრულებელი სამუშაოს აღსარიცხად და მოსწავლის აკადემიური შეფასების დასაფიქსირებლად გამოიყენებოდა. მისი მთავარი მიზანი მშობლისთვის ინფორმაციის მიწოდება იყო და ამიტომაც ხშირად ,,იკარგებოდა“. დღეს სკოლის დღიურმა ელექტრონულ სივრცეში გადაინაცვლა და მოსწავლის აკადემიურ მიღწევებთან თუ სირთულეებთან დაკავშირებული ინფორმაცია მოზარდებსაც და მათ მშობლებსაც დროულად მიეწოდებათ.

ჩემს ბავშვობაში დიდი პოპულარობით სარგებლობდა, ე.წ. მეგობრობის დღიური, რომელში მოხვედრაც, ანუ ავტორის შეკითხვებზე პასუხის გაცემა და სამახსოვრო ჩანახატების დატოვება ავტომატურად ნიშნავდა მისი პატრონის შენდამი მეგობრულ დამოკიდებულებას. მისმა პოპულარობამ XX საუკუნის ბოლომდე გასტანა და სასკოლო ჰორიზონტიდან ინტერნეტის ეპოქის დადგომისთანავე გაუჩინარდა.

მიზნობრივ (პრაქტიკულ) დღიურებს უმეტესად საქმიანი ზრდასრულები აწარმოებენ. სწორად დაგეგმვის გარდა, ჩანაწერები საკუთარი მეხსიერების დანდობის თვალსაზრისითაც მნიშვნელოვანია.

იდეების გენერირების შესანიშნავ მეთოდს წარმოადგენს ჯულია კამერონის (ინგლისელი ფოტოხელოვანი) ,,დილის გვერდები“, რომლის  მიზანიც ყოველ დილით სამ გვერდამდე ჩანაწერების (იდეა, ინტერესი, სურვილი…) გაკეთებაა. ხელოვანი ადამიანებისთვის მსგავსი დღიურის წარმოება მათი ცხოვრების შემადგენელი ნაწილია, რადგან იგი იდეის შენახვის და მოგვიანებით მასთან მიბრუნების საშუალებას იძლევა. აღორძინების ხანის მხატვარი ლეონარდო და ვინჩი თურმე ყველგან თან ატარებდა პატარა ბლოკნოტს, რომელშიც დროდადრო ჩანახატებს აკეთებდა.

საკმაოდ წარმატებული პროექტი გამოდგა და ჩემი მოსწავლეები (III –IVკლასები) დღემდე აწარმოებენ ,,შთაბეჭდილების დღიურს“. პატარა მკითხველები მასში წაკითხული წიგნების შესახებ დაწერილ რეფლექსიებს აგროვებენ: საყვარელი ეპიზოდის შინაარსს ჰყვებიან, წიგნში დამატებით პერსონაჟად ერთვებიან და გმირებს პრობლემის გადაჭრის ახალ ხერხს სთავაზობენ, საყვარელ პერსონაჟებს წერილებს სწერენ, კითხვებს უსვამენ და რჩევებს აძლევენ, ავტორების შესახებ საინტერესო ცნობებს იძიებენ, წიგნში ამოკითხულ საინტერესო ფრაზებს ინახავენ და ა.შ. ეს აქტივობა მოსწავლეებში კითხვისა და წერის მოტივაციას ამაღლებს. პატარების უმეტესობას უჭირს სათქმელის წერილობით ჩამოყალიბება, ,,შთაბეჭდილების დღიურის“ წყალობით კი  მოსწავლეები შიშს ადვილად ამარცხებენ და წერის პროცესიდან სიამოვნებას იღებენ.

საკუთარი თავის შესწავლის პროცესში მოსწავლეები შეიძლება ავტობიოგრაფიულ დღიურზე მუშაობითაც დაინტერესდნენ. ,,ჩემი ისტორია“ კვლევითი სამუშაოების მოყვარული მოსწავლეების ფავორიტი აქტივობაა. ბავშვებმა საინტერესო ცნობები მისი ოჯახის, გვარის, წინაპრების, საცხოვრებელი ადგილის შესახებ, როგორც წერილობითი, ასევე ზეპირი წყაროდან (ოჯახის წევრები, ნაცნობები, საჭირო სფეროს სპეციალისტები…) უნდა მოიძიონ.

,,განწყობის წიგნაკი“ საკმაოდ ადვილი საწარმოებელია, თან საბაზო და საშუალო საფეხურზე ერთგვარ დამხმარე რვეულადაც შეიძლიათ გამოიყენოთ. მასში იწერება, ე.წ. დღის ფრაზები, ანუ სასურველი ციტატა იმ დღეს წაკითხული თხზულებიდან. შეგიძლიათ, გამოიყენოთ სიმღერის ტექსტის და საგაზეთო სტატიის ამონარიდები, ან თვითგამოხატვის სხვა საშუალებებს – მხატვრობას და ფოტოგრაფიას  მიმართოთ.

ერთწინადადებიანი დღიური ,,განწყობის წიგნაკის“ ერთგვარ ვარიაციას წარმოადგენს. მასში ჩავლილი დღის ,,მთავარი აზრი“ – ყველაზე მნიშვნელოვანი მოვლენა უნდა დაფიქსირდეს. ავტორს აქაც შეუძლია, სათქმელის გადმოცემის სხვადასხვა საშუალებას მიმართოს (ერთი წინადადება, ფოტო, ნახატი ან ფრაზა რომელიმე თხზულებიდან).

,,ბედნიერების დღიურის“ დახმარებით კარგად ყოფნის წამებს ჩაინიშნავთ. ეს შეიძლება იყოს დილის სუფთა ჰაერის ჩასუნთქვა, ხანგრძლივი წვიმიანი დღეების შემდეგ მზიანი დილის გათენება, უცნობი ადამიანის ღიმილი, მოულოდნელი შეხვედრა და სხვ. დაუსვით თქვენს თავს შეკითხვები, მაგალითად: რა მოხდა დღეს მნიშვნელოვანი? რა გავლენა მოახდინა ამან ჩემზე? რამ გამაბედნიერა? რამ გამაღიმა?.. და პასუხები დღიურში ჩაიწერეთ. გირჩევთ, დღიური გასული წლის ბოლო დღეს გადაიკითხოთ, განწყობასაც საგრძნობლად აიმაღლებთ და ახალ გამოწვევებსაც დადებითი ემოციით აღჭურვილი შეხვდებით.

სოკრატეს ამბობდა, რომ ჩვენ ვერ მივაღწევთ ფიზიკურ და სულიერ აღზრდას, სანამ არ დავაკვირდებით, რა არის ჩვენი მიზანი. თუ დღიურის წარმოება თვითრეფლექსიის, საკუთარ თავთან დიალოგის, მოვლენების გაანალიზებისა და წარსულში დარჩენილი ,,მე“-ს გარედან შესწავლის საუკეთესო საშუალებაა, გამოდის, რომ ჩანაწერებზე მუშაობის პროცესი სულიერი აღზრდის შემადგენელი ნაწილია.

დღიურის წარმოების მთავარი წინაპირობა გულწრფელობაა. აქ არც ნაწერის ზომას აქვს მნიშვნელობა და არც მის სიხშირეს. მთავარია გონების ობიექტივმა ის მნიშვნელოვანი მოვლენები დააფიქსიროს, რომელთა გახსენებაც თქვენს ცხოვრებას გაცილებით მიმზიდველს გახდის.

თანამედროვე სტანდარტები ფართოდაა მიმართული განათლების ჰუმანიზაციაზე და  სწავლების ინდივიუალიზაციაზე, რომელიც ხელს უწყობს თითოეული მოსწავლის რეალიზაციას. ამ მოთხოვნის შესრულების ეფექტური საშუალებაა სწავლების დიფერენცირებული მიდგომები. მსგავს მიდგომებს ხშირად ვიყენებთ პრაქტიკაში, მაგალითად, როდესაც ვგეგმავთ გაკვეთილს, ვცდილობთ ვუპასუხოთ კითხვას: როგორ გავაკეთოთ ისე, რომ მოსწავლემ უბრალოდ კი არ დაიზეპიროს ცოდნის გარკვეული რაოდენობა, არამედ ისწავლოს იმისდა მიუხედავად, როგორი საშუალებებიც და  რისი პოტენციალიც  აქვს მას. და როდესაც შევადგენთ მსგავს გეგმას, აღმოჩნდება, რომ:

ა) სასწავლო პროცესის ცენტრში დგას მოსწავლის პიროვნება (რაც დამახასიათებელია სწავლებაში დიფერენცირებული მიდგომებისთვის);

ბ) სასწავლო პროცესის ორგანიზება აქცენტირებულია ინდივიდუალიზაციასა (რაც წარმოადგენს დიფერენცირებული სწავლების მეთოდურ საფუძველს) და  დავალებების დიფერენცირებაზე (გაკვეთილის ჩატარების მეთოდიკაზე).

დიფერენცირება  ნიშნავს დაყოფას, დანაწილებას, მთელის გაყოფას ნაწილებად, ფორმისა და საფეხურების მიხედვით დანაწილებას და თითოეულის შესწავლას ცალ-ცალკე.  დიფერენცირებული სწავლებისას  მასწავლებელი  მუშაობს მთელ ჯგუფთან, რომლის თითოეულ წევრს სხვადასხვა ხარისხის ცოდნა აქვს, მაგრამ პროცესი მიმართულია „გათანაბრებაზე“ – დავალებები  დახარისხებულია თითოეულის შესაძლებლობის მიხედვით, რაც ერთიანობაში ხელს  უწყობს თითოეულის მოტივაციას და შესაძლებლობებისა და ინტერესების მაქსიმალურად გამოვლენას, ერთმანეთის საშუალებით სწავლასა და თვითსწავლას.

დიფერენცირებული მიდგომა სწავლებაში პირველად გამოიყენეს XX  საუკუნის დამდეგს და ის დაკავშირებულია  ჰუმანიტარული ფსიქოლოგიის წარმომადგენლების – კ. როჯერსის, ა. მასლოუს, რ. მეის  სახელებთან. დიდაქტიკის კუთხით დიფერენცირებული სწავლება თავის თავში მოიცავს განათლების მიზანს,  შინაარსს, სწავლა/სწავლების საშუალებების ორგანიზაციას და საგანმანათლებლო პროცესის ეფექტურობის თითქმის ყველა კრიტერიუმს. ის ეძებს გზას – უფრო მეტად დააკმაყოფილოს მოზარდის შემეცნებითი ინტერესი, გააღვივოს და გამოიწვიოს კიდეც ის  და მხარდაჭერა აღმოუჩინოს მოსწავლეს განვითარებისა და პიროვნულ ზრდის პროცესში.

დიფერენცირებული მიდგომის ვარიანტებია:

• მოსწავლეთა დაყოფა ინტელექტუალური განვითარების მხრივ მათი მომავალი  განვითარებისა და შემდგომი  გაერთიანების მიზნით;
• სრული თავისუფლება სასწავლო მასალის არჩევაში, მასალის შესწავლაში;
• თვითშეფასება;
• ინტეგრირებული სწავლებისა და  ზოგადად საგანთაშორისი კავშირების აქტიური გამოყენება ცოდნის გაღრმავებისათვის.

დიფერენცირებული  მიდგომების სხვადასხვა სახის გამოყენებისას შედეგებიც სხვადასხვანაირია:

• სიმძიმის ცენტრი გადატანილია სწავლებიდან მოსწავლეზე, რომელიც  დამოუკიდებლად გადაამუშავებს  და აითვისებს ინფორმაციას;
• მასწავლებელი ცალსახად ორიენტირებულია სამუშაოს შინაარსზე;
• კლასის ობიექტურადაა დაყოფილი მიკროჯგუფებად –  მოსწავლე თვითონ ვერ აირჩევს სამიზნე დონეს, რომელიც შეესაბამება მის შესაძლებლობებსა და მოთხოვნილებებს;
• კლასში გამეფებულია ურთიერთნდობისა და თანხმობის ატმოსფერო, მოსწავლეებს უყვართ ჯგუფური სამუშაო, რომლის დროსაც უვითარდებათ  მოთმინების, ჯგუფურობის, მხარდაჭერის, კომუნიკაბელურობის უნარები.

დიფერენცირებული მიდგომების დროს მნიშვნელოვან ფაქტორს  წარმოადგენს მოსწავლის მოსწრების დონე.  ამ მხრივ მოსწავლეები ძირითადად იყოფიან  3 დონედ: სუსტი, საშუალო და ძლიერი მოსწავლეები. ჩვეულებრივი გაკვეთილი შესაძლებელია ჩავატაროთ მოსწავლეთა დონეების გათვალისწინებით:

I დონე – ძლიერი შესაძლებლობების მქონე მოსწავლეები, რომლებიც დამოუკიდებლად ასრულებენ რთულ სავარჯიშოებს, შეუძლიათ ცოდნის გამოყენება უცნობ სიტუაციაში და აქვთ შემოქმედებითი უნარები, გამოყოფენ საკითხიდან არსებითს, ძირითადს, კანონზომიერს, აღწევენ მაღალ შეფასებებს;

II დონე – შედარებით განვითარებული უნარის მქონე მოსწავლეები, მათ უჭირთ ერთბაშად აღიქვან საკითხის ძირითადი არსი, გამოყონ კანონზომიერებები, ამისთვის  სჭირდებათ გარკვეული დრო, მაგრამ შეუძლიათ დაინახონ ზოგადში კერძო და კერძოში – ზოგადი ელემენტები. სათანადო დახმარების პირობებში ამ ჯგუფის მოსწავლეებს შეუძლიათ გაუმკლავდნენ I ჯგუფის მოთხოვნებსაც.

III  დონე – სუსტი, არასაკმარისად მომზადებული მოსწავლეები, ანუ ისინი, რომლებიც  დიდ ინტერესს არ ავლენენ ისტორიის საგნის მიმართ და თითქმის არ ფლობენ ისტორიულ მასალასთან დამოუკიდებლად მუშაობის უნარს. მათ არ შეუძლიათ ისტორიული მასალის აღქმა, წარმოსახვა, გადამუშავება,  ემოციური დამოკიდებულების გამოვლენა, არ შეუძლიათ დამოუკიდებლად ანალიზი და შედარება. ისინი მასალას ითვისებენ მრავალჯერადი განმეორების გზით და ყოველთვის   სრულად ვერ აღწევენ ამას, დავალებების შესრულებას ანდომებენ დიდ დროს.

რაც  შეეხება  ჯგუფების შედგენას – დიფერენცირებული მუშაობის დროს ჯგუფები მუდმივი არაა, ის იცვლება არამარტო დროთა განმავლობაში, არამედ შეიძლება შეიცვალოს ერთი გაკვეთილის ფარგლებშიც კი.

დიფერენციაციის საშუალებები:

• დავალების შინაარსი ერთნაირია მთელი კლასისთვის, მაგრამ ძლიერ მოსწავლეებს ნაკლები დრო ეძლევათ დავალების შესრულებისთვის;
• დავალების შინაარსი ერთნაირია ყველასთვის, მაგრამ ძლიერი მოსწავლეებისთვის დავალების მოცულობა გაცილებით დიდია სხვებთან შედარებით;
• დავალება საერთოა მთელი კლასისთვის, მაგრამ სუსტ მოსწავლეებს ეძლევათ დამხმარე მასალა, რომელიც გაუადვილებთ სამუშაოს (საყრდენი სქემები, ცხრილები, ნიმუში და ა.შ. );
• სხვადასხვა დონის მოსწავლეებისთვის გაკვეთილის ერთ-ერთ ეტაპზე გამოიყენება სხვადასხვა შინაარსის და სირთულის ამოცანა;
• მოსწავლეები თვითონ ირჩევენ დავალებების ვარიანტებს;
• ხშირად გამოიყენება მასალის გამტკიცება.

დიფერენციაციის  დროს  მიმდინარე, თემატური და შემაჯამებელი დავალებები სხვადასხვა დონისაა  და  განსხვავებულია უნარ-ჩვევების კუთხითაც. მაგალითად,

• დამოუკიდებელი მუშაობის დროს დიფერენცირებული დავალებები მიმართულია ცოდნის გამჭვირვალობაზე, მოქნილობაზე, კონკრეტულობაზე, გაცნობიერებზე.  მათი შესრულებისთვის გამოიყოფა 10-15 წუთი.
• სხვადასხვა დონის დავალებების დროს მოსწავლეებს ურიგდებათ სხვადასხვა ფერის ბარათები სხვადასხვა დავალებებით: მწვანე – I დონე, ლურჯი – II დონე, წითელი – III  დონე. დავალებების რაოდენობა დამოკიდებულია შესასწავლ საგანზე, სირთულეზე, მოსწავლეთა ინდივიდუალურ თვისებებზე და დამოუკიდებელი მუშაობის დროზე;

საჭიროების დროს მოსწავლეს შეუძლია გამოცვალოს დავალება, ან ხელახლა შეასრულოს იმავე დონის სხვა დავალება. შეფასება დამოკიდებულია დავალების სირთულეზე: I დონე -5/6 ქულა ; II დონე – 7/8 ქულა; III  დონე – 9/10 ქულა;  მოსწავლეთა თვითშეფასებაში  კი გამოჩნდება, რამდენად სწორად იქნა შერჩეული დონე.

დიფერენცირებულ  დავალებებს შორის გვხვდება  ადაპტირებული (შედარებით ადვილი) დავალებებიც, რომელიც:

• შეიცავს დავალების შინაარსს, ალგორითმს და მის მიხედვით შესრულებულ ნიმუშს;
• დავალებას, რომელიც უნდა შესრულდეს წყვილში;
• სხვადასხვა დონის დახურული ტიპის ტესტურ დავალებას, რომლის დროს მოსწავლეს სთავაზობენ 10-15 ტესტს, რომელთა შესრულებისთვის (თითოეულის) დასჭირდება 7-10 წუთი.

განვიხილოთ  გაკვეთილის ფრაგმენტი დიფერენცირებული დავალებებით: გაკვეთილის თემა – საღვთო რომის იმპერია კარლ V-ის დროს;

დრო – 15 წუთი.

დაახლოებით  5/6 ქულიანი დავალება:

• დაასახელეთ კონკრეტული რეფორმები, რომელსაც ადგილი ჰქონდა კარლ V-ის ცხოვრებაში;
• რას გეუბნებათ სახელები: ა) მ. ლუთერი? ბ) ფილიპე II?
• როგორი იყო კარლ V-ის საშინაო  და საგარეო პოლიტიკის შედეგები?

დაახლოებით  7/8 ქულიანი დავალება:

• რას წარმოადგენდა „95 თეზისი“? ვინ იყო მისი ავტორი?
• დაახასიათეთ, როგორ გაიყო ჰაბსურგთა იმპერია ორ შტოდ.

დაახლოებით 9/10 ქულიანი დავალება:

• რატომ თქვა უარი კარლ V-მ ნიდერლანდებზე და ესპანეთზე და არა გერმანიაზე?
• რატომ დათანხმდა კარლ V 1555 წლის აუგსბურგის რელგიურ ზავზე და არ გააგრძელა ბრძოლა რეფორმაციის წინააღმდეგ? მიაღწია თუ არა ამით თავის მიზანს?

ადაპტირებული  დავალებები:

• მოამზადეთ პატარა დავალებები მოცემულ თემაზე (სუსტი მოსწავლისათვის);
• დაწერეთ ესე მოცემულ თემაზე (დავალება ყველასათვის);
• პრეზენტაციის მომზადება გაკვეთილის თემის მიხედვით და პრეზენტირება კლასის წინაშე;
• კროსვორდის მომზადება (ყველა მოსწავლისთვის, მათ შორის – პასიური მოსწავლეებისთვისაც);
• პორტრეტ-ამოცანის მომზადება (დავალება ყველასათვის).

ჩათვლა თემაზე  –  „ტიუდორები“: ყველა დავალება იყოფა ორ ნაწილად: სავალდებულო ნაწილი 5/6  ქულაზე  და დამატებითი დავალება – 9/10 ქულაზე:

სავალდებულო ნაწილი: იმისათვის, რომ მიიღოს შეფასება 5/6 – საჭიროა შესრულდეს არაუმეტეს 7 დავალებისა მიმდინარე თემის შესახებ:

• მიუთითეთ, რა სახელწოდებით შევიდა ეკლესიის ისტორიაში ჰენრი VIII?
• გააგრძელეთ ფრაზა: „პირველი მმართველი ტიუდორების დინასტიიდან, რომლის მეფობის პერიოდი ყველაზე მშვიდი ეპოქა იყო ინგლისის ისტორიაში იყო…“ (ჰენრი VII);
• რომელი მოვლენა უფრო ადრე მოხდა: რეფორმაცია თუ ანგლიკანური ეკლესიის შემოღება? (რეფორმაცია);
• მიუთითეთ, რა ტერმინით აღინიშნება საეკლესიო და სამონასტრო საკუთრების გადაქცევა სახელმწიფო საკუთრებად?“ (სეკულარიზაცია);
• ინგლისის დედოფალი, ვისი სახელიც დაკავშირებულია „ინგლისის ოქროს ხანასთან“? (ელისაბედ I);
• რას წარმოდგენდა „უძლეველი არმადა“? (ესპანეთის სახელგანთქმული ფლოტი, რომელიც ინგლისმა გაანადგურა);
• რა კავშირი აქვს ფილიპე II-ს ინგლისთან? (თავისი დაუფიქრებელი პოლიტიკით ხელი შეუწყო ინგლისის დაწინაურებას);
• როგორ აღმოჩნდნენ ინგლისის ტახტზე სტიუარტები?
• ვის სახელს უკავშირდება „ინგლისური პროტესტანტიზმი?“ (ელისაბედ I).
• ვინ დააარსა ინგლისში „ვარსკვლავიანი პალატა“ – საგანგებო სასამართლო?

ა) ჰენრი VII;                                    გ) ელისაბედ I;

ბ) ჰენრი VIII;                                    დ) ედუარდ VI.  (პასუხი – ჰენრი VII;)

ადაპტირებული  დავალებები  (ყველა სწორი პასუხი ფასდება 1 ქულით):

• რა კავშირშია ლანკასტერები და იორკები ტიუდორების გამეფებასთან?
• რატომ უწოდეს ინგლისელებმა კათოლიკე მერის „სისხლიანი მერი“?
• რამ შეუწყო ხელი ამერიკის კონტინენტზე ინგლისის კოლონიების გაჩენას?

დიფერენცირებული სწავლების უპირატესობები:   ადვილად  დაიძლევა სიძნელეები; კლასში არცერთი ჩამორჩენილი მოსწავლე არაა; ყველა მოსწავლე ჩართულია სამუშაოში; აქტიურად ფორმირდება პიროვნული თვისებები; იზრდება დამოუკიდებლობა, შრომისმოყვარეობა, თავდაჯერებულობა, შემოქმედებითობა, მოტივაცია, შემეცნებითი ინტერესი;  აქტიურად მიმდინარეობს მასალის შინაარსის გადამუშავება; მეთოდი უზრუნველყოფილია დიდაქტიკური კუთხითაც; მოსწავლეები წინასწარ ემზადებიან ამგვარი მუშაობისათვის; ექვემდებარება მონიტორინგს.