მოსწავლეებში შემოქმედებითი აზროვნების განვითარება სასკოლო განათლების მიზნებს შორის ერთ-ერთი უპირველესია. ხელოვნების, მუსიკისა და ლიტერატურის მასწავლებლებს გვმართებს განსაკუთრებული ძალისხმევა, რომ ბავშვებს ხელი შევუწყოთ შემოქმედებით აზროვნებაში, დავხვეწოთ და განვავითაროთ მათი შემოქმედებითი აღმქმელობა. შემოქმედი ნატურა სულით თავისუფალია, შორსაა აგრესიისა და სწორხაზოვნებისგან, ჰუმანურია, აქვს მზაობა თანამშრომლობისა და სოლიდარობისთვის, მასთან ურთიერთობა საინტერესოა და იმპულსები – გადამდები. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ მასწავლებელს მართებს დიდი სიფრთხილე შემოქმედებითი უნარების განსავითარებელი დავალებებისა და აქტივობების დაგეგმვის დროს.

მინახავს მეექვსეკლასელი მოსწავლე, რომელსაც ლიტერატურის მასწავლებელმა ბალადის დაწერა დაავალა, როცა სასკოლო პროგრამით ხალხური ბალადა შეისწავლეს. ბავშვი ცრემლმორეული იჯდა საათების განმავლობაში და ეძლეოდა თვითგვემას, ამბობდა, რომ უნიჭოა, რადგან ბალადის დაწერას ვერ ახერხებს. ლექსის, პოემისა და ბალადის შეთხზვა საშინაო დავალებად სრული აბსურდია და მიუტევებელი უვიცობაა მასწავლებლის მხრიდან, პოეტური ტექსტების შექმნას განსაკუთრებული ნიჭი სჭირდება და მოსწავლეთა უმრავლესობა ამ სირთულეს ვერ დაძლევს, თუმცა ლიტერატურის მასწავლებელს შეუძლია, რომ მცირე ფორმის პროზაული ტექსტების შექმნის მასტერკლასების ჩატარების შემდგომ მსგავსი საკლასო და საშინაო აქტივობები დაგეგმოს.

ბრწყინვალე ნიმუშები მიმიღია მოსწავლეებისგან, როცა ვცადეთ ზღაპრის, ნოველისა ან მოთხრობის შეთხზვა. უბრალოდ ამას წინ უძღოდა შრომატევადი სამუშაო, სადაც დეტალურად ვიხილავდით ამ ტიპის კლასიკური ტექსტების სტრუქტურას, შინაარსს, ყველა ტიპის მახასიათებელს, ვქმნიდით ახალ-ახალ ნიმუშებსა და სქემებს და მხოლოდ ამის შემდგომ ვბედავდით, რომ მოსწავლეს დამოუკიდებლად ემუშავა ამგვარ დავალებებზე. ბავშვებისთვის ეს უაღრესად საინტერესო პროცესი და გამოწვევა იყო, რომელსაც კლასის დიდმა ნაწილმა ძალიან კარგად გაართვა თავი. ბავშვები ისევ და ისევ ითხოვენ ამგვარ დავალებებს.

მსურს გაგიზიაროთ დაწყებით საფეხურზე, მეექვსე კლასში, ჩატარებული ამ ტიპის გაკვეთილის გამოცდილება.

როგორ შევთხზათ მოთხრობა? – ისმის კითხვა და სანამ ლიტერატურის ჯადოსნურ სამყაროში ფანტაზიორობას დავიწყებდეთ, კარგად უნდა გავერკვეთ მოთხრობის ძირითად საიდუმლოებებში. რა გვჭირდება საიმისოდ, რომ მოთხრობა საინტერესო, დამაინტრიგებელი, დამაფიქრებელი და მხატვრულად ღირებული გამოგვივიდეს.

ი დ ე ა

მხატვრულ ტექსტს ბევრი მახასიათებელი აქვს, მაგრამ მისი მთავარი სათქმელი, ანუ იდეა გადამწყვეტია. ჯერ იბადება იდეა და შემდეგ – სიუჟეტი, სახეები. იდეა უნდა იყოს ამაღლებული, ჰუმანისტური, ნათელი, შესაძლოა შეფარვით იყოს მინიშნებული, მაგრამ მისი ამოცნობა მკითხველს არ უნდა გაუჭირდეს. მსოფლიო მწერლობაში გავრცელებული იდეებიდან ახალბედა ავტორებსაც შეუძლიათ ისესხონ თემები.  შეგვიძლია ბავშვებს ვურჩიოთ, რომ თავიანთი ნაწარმოების იდეებში ამოირჩიონ: პატრიოტიზმის, ამაღლებული სიყვარულის, მეგობრობის, სიკეთის, უსამართლობისა და ჩაგვრის წინააღმდეგ ბრძოლის, სამყაროსა და საკუთარი თავის შემეცნების, პიროვნების თვითრეალიზაციისა და თვითძიების, ესთეტიზმის (სამყაროსა და ხელოვნების მშვენიერების) იდეები.

ს ა ხ ე ე ბ ი

ჩვენს „დებიუტანტ“ ავტორებს ასევე უნდა ვურჩიოთ, რომ მათი შემოქმედებითი ოსტატობის უპირველესი საზომი შთამბეჭდავი მხატვრული სახის შექმნაა. უნდა მოიფიქრონ დაუვიწყარი პერსონაჟი, რომლის სახელი, გარეგნობა, წარმომავლობა, ოჯახი საინტერესოდ უნდა წარმოაჩინონ, დააკისრონ მას ამაღლებული მისია, ან თუ ანტაგონისტია – ორიგინალურად დახატონ მისი უარყოფითი მახასიათებლები. პერსონაჟი მისი საინტერესო თავგადასავლების თხრობის დროს ბუნებრივი, გულწრფელი, დამაჯერებელი უნდა იყოს, უნდა მეტყველებდეს დასამახსოვრებლად, მის ყოველ ფრაზასა და სიტყვას განსაკუთრებული დატვირთვა უნდა მივცეთ. ის შეიძლება ჰყვებოდეს ამბებს პირველ პირში, ან მესამე პირით გადმოსცეს ავტორმა პერსონაჟის თავს გადახდენილი ამბები. პერსონაჟი ორგანულად უნდა „იჯდეს“ იმ დრო-სივრცეში, რომელსაც ავტორი მოიფიქრებს, სადაც ხდება მოქმედება.  პერსონაჟი შეიძლება იყოს მთავარი, მეორეხარისხოვანი, ეპიზოდური, პასიური, თუმცა ყოველ მათგანს თავისი მისია უნდა დააკისროს ავტორმა.

დ ა მ ა ი ნ ტ რ ი გ ე ბ ე ლ ი    ფ ა ბ უ ლ ა

მოთხრობას, ნოველას, ლიტერატურულ ზღაპარს უპირველესად სჭირდება კარგად გამართული, მიმზიდველი, დამაინტრიგებელი ფაბულა. ავტორმა ფაბულა წინასწარ უნდა შეთხზას და შემდგომ შეუძლია ის განავრცოს. ფაბულაში თხრობის მიმდინარეობა, ანუ ნაწარმოების არქიტექტონიკა გარკვეული წესრიგით უნდა იყოს აგებული. ავტორმა უსათუოდ უნდა დაიცვას სიუჟეტის აგების უძველესი, მაგრამ კარგად გამოცდილი და უცვეთი ხაზი: შესავალი – ექსპოზიცია – კვანძის შეკვრა – მოქმედების განვითარება (1) – კულმინაცია – მოქმედების განვითარება (2) – კვანძის გახსნა – მოქმედების განვითარება (3) – ფინალი. ეს სქემა უნივერსალურია და მისი დაცვა აუცილებელია, რომ სიუჟეტი თანმიმდევრული, ლოგიკური ჯაჭვებით დაკავშირებული და დინამიკური იყოს მკითხველისთვის. რომელიმე ნაწილის დაკლება/ამოგდება ან გაწელვა იწვევს თხრობის თანმიმდევრობის რღვევას, რაც მკითხველს არ გამოეპარება.

ე მ ო ც ი უ რ ი    ფ რ ა ზ ე ბ ი

განსხვავებული, ინდივიდუალური თხრობის მანერა, სიახლე მეტყველებაში აუცილებელია, რომ ავტორის ხელწერა მისაღები იყოს მკითხველისთვის. შეგვიძლია გამოვიყენოთ დიალექტური ან არქაული ენა, ასევე ქალაქური მეტყველება (სლენგები), მთავარია, რომ ენა ორგანულად ესადაგებოდეს პერსონაჟის ხასიათს. შეგვიძლია გამოვიყენოთ მონოლოგები, დიალოგები, პოლილოგები, ავტორისეული ჩართვები. სასურველია, რომ ტექსტი გავამდიდროთ ემოციური ფრაზებით, რომლებიც მას განსაკუთრებულ მიმზიდველობას მიანიჭებს. ფრთიანი ფრაზები ლიტერატურული ტექსტებიდან განსაკუთრებით უყვარს მკითხველს, მათ იმახსოვრებენ, იმეორებენ, სხვა ტექსტებში აცოცხლებენ.

როცა მიმდინარე სასწავლო წელს შემოქმედებითი წერის გაკვეთილი დავგეგმე მეექვსე კლასში, ბავშვებმა მთხოვეს, რომ მათთან ერთად ნიმუშის სახით მეც შემეთხზა ტექსტი, რათა მოთხრობის აგების ტექნიკას იოლად დაუფლებოდნენ. გთავაზობთ ამ ტექსტს, როგორც მარტივ ნიმუშს ნარატიული ტექსტის შეთხზვისა. მას არ აქვს ამბიცია, რომ გამორჩეული და მაღალმხატვრული ნაწარმოებია ან უმნიშვნელოვანესი სიახლეა, თუმცა მოსწავლეებს მასწავლებლის მიერ შეთხზული ამგვარი ტიპის ტექსტები სტიმულსა და ბიძგს მისცემს, რომ თავადაც იოლად ჩაიფიქრონ ახალი და ახალი მხატვრული ნაწარმოებები

ო ფ ო ფ ი ნ ა ს   ფ ი ქ რ ე ბ ი

ოფოფინას დედა და ჩემი დაიკო ოფა მეძახიან, თორემ ისე ოფოფი ვარ, ტანმოხატული, გვირგვინოსანი, სხარტი და მოუსვენარი. თაშის ტყეში დავფრინავ და ყველაზე მეტად ტყის სიახლოვეს მცხოვრებთა ეზოებში ჩაფრენა მიყვარს. საკენკი ტყეშიც ბლომად მოიპოვება, ტყე ხომ არასოდეს გაძუნწდება ზოგიერთი ადამიანივით,  თუმცა სადაც ადამიანები ცხოვრობენ, ყოველთვის არის ხოლმე ბლომად სასუსნავი! ო, ეს სიტყვა როგორ უყვართ! ოღონდ აჭამე! ბუნებას კი არასდროს უგდებენ ყურს. განა ტყეში გაისეირნებენ? ცხოველს ან ფრინველს თუ დაინახავენ, აუცილებლად უნდა ხელი სტაცონ, შეჭამონ ან გალიაში დაამწყვდიონ. ღმერთო, რანაირები შექმენი ადამიანები?! ლამაზი ყვავილის დანახვაზეც კი თვალებიდან ნაპერწკლებს ყრიან, მაშინათვე მოგლეჯენ და ლარნაკებისკენ გააქანებენ. რომელი ფიქრობს, რა უნდა ყვავილს? სურს კი მას მშობლიური ნიადაგიდან მოწყვეტა, მეგობრებთან სამუდამოდ დამშვიდობება და 2-3 დღის სიცოცხლე ვიღაცის ორიგინალურ ლარნაკში, ოთახის გასალამაზებლად? რატომ ავიწყდებათ თავიანთი დიდი პოეტის დახატული დობილები, ია და სასუტელა? მათი გამეტება შეიძლება?

ერთი ეზო ამოვიჩემე. ლამაზი სახლია, შუშებიანი და აივნებიანი. ეზოში დიდი აუზია, ფირუზისფრად ლივლივებს ხოლმე წყალი. ულამაზესი ხუჭუჭა გოგონა გამოდის და მტრედებს საკენკს უყრის ხოლმე. როცა მტრედები გაფრინდებიან, მეც მივეპარები საკენკს. სახლს ლამაზი ბაღი აკრავს, სადაც დიდი, ღონიერტოტებიანი, გაბარჯღული კომშის ხე დგას. პირველად რომ ჩავფრინდი, მაშინათვე შევამჩნიე, შოშიებს იმ ხეზე ბუდე ჰქონდათ და ოთხი ბარტყი ჰყავდათ.

ხუჭუჭა გოგოს მეზობლად ბიჭი ცხოვრობს, ზუკას ეძახიან. ისეთი შუშის თვალები აქვს და გამყინავი მზერა, მზარავს მისი დანახვაც კი. ყველას მისი სახელი პირზე აკერია: „ზუკა, ნუ ურტყამ“, „ზუკა, არ გატეხო“, „ზუკა, არ დაანგრიო“, „ზუკა, არ წააქციო“, „ზუკა, ნუ უყვირი“, „ზუკა, შეეშვი“…

ხუჭუჭა ნიტა და ზუკა სულ ჩხუბობენ. რამდენჯერ მის ეზოში გადმოსულა და მოულოდნელად აუზში გადაუგდია გოგო. იცით, როგორ მიკვირს, რომ ნიტა მაინც უშვებს სახლში? ის კი არა, ნაყინები, შოკოლადები, ბურგერები, ბანანები და წვენები გამოაქვს ხოლმე, ჩამოსხდებიან კაკლის ხის ძირას მრგვალ მაგიდასთან და ნეტარებენ. ამ დროს ზუკა იკრიჭება და აგრესიული არ არის, მაგრამ სხვა დროს კი, უჰ!.. მე ეგეთ ადამიანს ზუკას კი არა, მავნეს დავუძახებდი.

ნიტა ჩემს დანახვაზე გაიხარებს ხოლმე, მაშინათვე ტელეფონს ეცემა და ფოტოებს მიღებს. მის ტელეფონში ჩემი ათასი ფოტოა. მასთან მიახლოების არ მეშინია, აი, ზუკასთან მიკარებას კი არავის ვურჩევ! ამასწინათ ნიტას უთხრა: ეს სულელი ოფოფი, აქ რომ მოდის, არ გინდა დავიჭიროთ, გავპუტოთ, გავჭრათ და ვნახოთ ერთი, რანაირიაო? ნიტამ თავში მაგრად უთაქა, ხომ არ გაგიჟებულხარ, სადისტი კი არ ვარო!

კვირას რომ ჩავფრინდი ნიტას ეზოში, გოგონა არ ჩანდა. დავინახე, რომ ბეტონის მაღალ გალავანზე ზუკა მოცოცავდა. ნიტას კომშის ხეზე გადავიდა. შოშიების ბუდისკენ წავიდა ჯოხით ხელში. კანკალმა ამიტანა. რა უნდა მექნა? ნიტა არსად იყო. ეზოშიც არავინ ჭაჭანებდა. ძაღლთან მივფრინდი, რომ ყეფა აეტეხა. ყეფის ხმაზე კი ნიტა გამოვიდა აივანზე. მოაჯირზე შევფრინდი. ნიტამ ფოტო გადამიღო. ნელ-ნელა კომშის ხისკენ მივიწევდი და ნიტა კამერის წკაპუნით უკან  მომდევდა. მალე კომშის ხის ძირას აღმოვჩნდით.

• აქ რა გინდა, ზუკა? – დაიყვირა ნიტამ.

ზუკას შოშიის ბუდე ხელში ეჭირა და ბარტყები საცოდავად ჭყიოდნენ.

• ახლავე დააბრუნე თავის ადგილზე, თორემ მამიკოს დავუძახებ და განანებს, იცოდე! – მა-მაააა!!! – იკივლა ნიტამ…

ზუკამ ბუდე ფრთხილად ჩააბრუნა კომშის გაბარჯღულ ტოტებში.

ეს ამბავი შარშანწინ მოხდა. წელს კი ზუკას და ნიტას სულ ერთად ვხედავ. ზურგჩანთამოკიდებულები სახლიდან ერთად მიდიან სადღაც, ერთად ვიდეოებს უყურებენ. ნაყინებისა და ბურგერების ერთად ჭამასაც არ ივიწყებენ, აუზშიც კი ერთად ხტებიან. ზუკა უკვე ხელს არ კრავს ნიტას, პირიქით, ჩასვლა-ამოსვლისას ხელს უწვდის, ეშველება. ველოსიპედებითაც ერთად დაქრიან ტრასაზე… არ ვიცი, შესაძლებელია, რომ ზუკასნაირი ბიჭი შეიცვალოს? ადამიანები ასე ამბობენ: სიყვარულს ყველაფერი შეუძლიაო.

ხშირად მიფიქრია იმაზე, რა არ უსწავლებიათ ჩემთვის და პირველი, რაც მახსენდება, კითხვების დასმაა. ჩემი თაობა უფრო მსმენელი იყო. უფროსები გვესაუბრებოდნენ და ჩვენ ვუსმენდით. კითხვების დასმა მაინცდამაინც კარგი აღზრდის ნიშნად არ მიიჩნეოდა.

ახლა, როცა თავად ვასწავლი და მაქვს შესაძლებლობა, სხვებსაც გავუზიარო ის, რაც ვიცი და რისიც მჯერა, დაბეჯითებით შემიძლია ვთქვა, რომ კითხვების დასმა ცოდნის მთავარი ინსპირატორია. მათ შორის – ისეთი კითხვებისაც, რომლებზეც პასუხი არ მაქვს.

ჩემი გამოცდილებით, სასწავლო გარემოზე დაკვირვებით, სპეციალურ თუ მხატვრულ ლიტერატურაზე დაყრდნობით შემიძლია იმის თქმა, რომ მოსწავლეებს შესასწავლი თემის გარშემო რაც შეიძლება მეტი კითხვის დასმის უფლება უნდა მივცეთ. თუნდაც უხერხულის. მეტიც: კითხვები საშინაო დავალების თემაც კი შეიძლება გახდეს.

ოღონდ მანამდე უნდა ვასწავლოთ, როგორ დასვან კითხვები სწორად, მეტიც: უნდა ვასწავლოთ, რატომ უნდა დასვან კითხვები.

კითხვა-პასუხი გაკვეთილზე თუ გაკვეთილის მიღმა – ამას მოელიან ჩვენგან ჩვენი მოსწავლეები და მასწავლებელი ამისთვის მზად უნდა იყოს. ეს ერთ-ერთი საუკეთესო გზაა ცნობისმოყვარეობისა და ინტერესის გასაღვივებლად. დანარჩენს მოსწავლე თავად გაარკვევს, მას ამისთვის წინ მთელი ცხოვრება აქვს.

რას ითხოვენ ჩვენი მოსწავლეები ჩვენგან?

უპირველესად ალბათ ურთიერთობას.

სწავლება და კითხვების დასმა ურთიერთობის კარგი საშუალებაა. როცა ამ ურთიერთობაში გულწრფელობა და ნდობა ჩნდება, პასუხგაუცემელი კითხვები აღარ არსებობს.

მოსწავლე ჩვენგან რაღაც ახლის გაგებას ელის.

მხოლოდ დასმული კითხვების ანალიზი მიგვახვედრებს, რომელი ასპექტია საინტერესო მათთვის. კითხვები მოგვცემს ლავირების საშუალებას და გვაპოვნინებს ბევრი რამის გასაღებს ჩვენს მოსწავლეებთან ურთიერთობაში.

რაც მეტია მოსწავლეების წვლილი საკითხის განხილვაში, მით უფრო საინტერესო ხდება ის მათთვის.

და თუ ყველა კითხვაზე არ მაქვს პასუხი, თუ პასუხი ფაქტობრივ ცოდნას მოითხოვს, რომელიც არ მყოფნის, ეს თამამად უნდა ვთქვა. მშვენიერი საშუალებაა მოსწავლეების გასააქტიურებლად: ვეუბნები, რომ არ ვიცი და მოვძებნი, ან უმჯობესია, თვითონვე მოიძიონ ინფორმაცია, – ამით ვაჩვენებ, რომ ვენდობი.

სხვაგვარად მოსწავლის გონებაში ყოველთვის იტრიალებს ერთი პასუხგაუცემელი კითხვა: რატომ ვსწავლობ? რისთვის ვსწავლობ? რაში გამოვიყენებ?

მთავარი რედაქტორი – ნატო ინგოროყვა

რედაქტორები: მანანა ბოჭორიშვილი, ნანა მაჭავარიანი, ირმა ტაველიძე, ქეთევან  ნიკოლეშვილი

დიზაინერი– ბესიკ დანელია

მხატვარ-ილუსტრატორი – მამუკა ტყეშელაშვილი

ნომრის ავტორები:  გიორგი ჭანტურია, მაია ფირჩხაძე,  მანანა ბოჭორიშვილი, თემურ სუყაშვილი, ლელა კოტორაშვილი, ლევან ალფაიძე, ირმა კახურაშვილი, მაია ჯალაიშვილი, ნინო ფეტვიაშვილი, ხათუნა მჭედლიშვილი, მარიამ გოდუაძე, ქეთევან კობალაძე, ლელა მანგოშვილი, ელიზბარ ელიზბარაშვილი, ბესო პაპასქუა, ნასტასია არაბული, ქრისტინა სურგულაძე

„ყველაზე მნიშვნელოვანი არა მატერიალური ნივთების, არამედ ადამიანურ ფასეულობათა გაცემაა… გაღება თავისთავად მძაფრი სიხარულია. გაცემისას ადამიანს არ შეუძლია, გვერდი აუაროს სიახლის შეტანას სხვის ცხოვრებაში და შემდგომ, რასაც იგი წარმოშობს, მასზევე აირეკლება… გაცემის ქმედებაში რაღაც იბადება და ორივე ადამიანი მადლიერია იმ სიახლისა, რომელიც მათთვის იშვა“.

ერიხ ფრომი, „სიყვარულის ხელოვნება“

ამერიკელი ფსიქოლოგის, ერიხ ფრომის, ეს მოსაზრება ზუსტად განსაზღვრავს სტატიის მოტივს. ბავშვთან ურთიერთობისას მშობელი/აღმზრდელი მუდმივად გასცემს და უკან უფრო მეტი უბრუნდება. გაცემის უნარს განვითარება სჭირდება. გიზიარებთ გამოცდილებას იმის შესახებ, თუ რას ვკითხულობ, ვუყურებ, ვუსმენ ჩემი, როგორც მშობელ-აღმზრდელის თვალთახედვით, ზაფხულის დღეებში და ვისურვებდი, ჩემ მიერ აკინძულმა კოლაჟმა მკითხველს ქმედებისკენ უბიძგოს.

რებეკა პირსონი

ამერიკული სერიალი „ეს ჩვენ ვართ“ ოჯახური დრამაა. სერიალის გადაღება 2016 წელს დაიწყო და 2022 წელს დასრულდა. ცოლ-ქმარ პირსონებისა და მათი სამი შვილის ცხოვრება სხვადასხვა ჭრილში ვითარდება. სცენარი თემატიკის მრავალფეროვნებით გამოირჩევა: შვილად აყვანა, ალკოჰოლიზმი, ნარკომანია, რასობრივი დისკრიმინაცია, ჭარბწონიანობა, შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ბავშვის აღზრდა, ალცჰაიმერი.

ყველაზე დიდი ყურადღება გამახვილებულია ოჯახურ ფასეულობებსა და ბავშვობის მნიშვნელობაზე. რებეკასა და ჯეკის სამი ტყუპიდან ერთი მშობიარობისას გარდაიცვლება. იმავე დღეს სამშობიაროში მიიყვანენ შავკანიან ბიჭს, რომელსაც პირსონები იშვილებენ. რენდალის, შავკანიანი ბიჭის, პიროვნული განვითარების გზა თეთრკანიან მშობლებსა და და-ძმასთან არ აღმოჩნდება მარტივი, მიუხედავად იმისა, რომ პირსონების წყვილი ძალისხმევას არ იშურებს და ყურადღების თანაბრად განაწილებას ცდილობს.

ამ სერიალის მთავარი პერსონაჟი რებეკა პირსონია, რომელსაც მთელი ცხოვრება დედის, ცოლისა და შემდეგ უკვე ბებიის როლი ჰქონდა მორგებული. ჩემთვის მეექვსე სეზონის მეათე სერია განსაკუთრებით შთამბეჭდავი აღმოჩნდა. რენდალი უკვე ზრდასრული მამაკაცია. ერთ დღეს დედასთან ერთად ატარებს. კაფეში სადილობისას შაქრის პატარა პაკეტებისგან რენდალი თეფშზე სახლის აგებას ცდილობს, რაც რებეკას მოგონებებს გაუღვიძებს:

„ეს ითენ-პარკში იყო, პირველად რომ შევამჩნიე, ამას როგორ აკეთებდი. ის ზაფხული სკოლის კლუბის წიგნის კითხვაში გავატარეთ. გინდოდა, კლასში ყველასთვის გეჯობნა და სიაში ყველა წიგნი წაგეკითხა. ყოველღამე მისაღებში ტახტზე ვისხედით, ერთად ვკითხულობდით. კევინი, ქეითი და მამა ტელევიზორს უყურებდნენ. ზაფხულობით, ყოველ პარასკევს, ბიბლიოთეკაში მის გახსნამდე მივდიოდით და დაკეტვამდე ვჩერდებოდით. მერე ითენ-პარკში მივდიოდით მხოლოდ ჩვენ ორნი. საყვარელი ნაწილი ღიმილიანი ორცხობილას ჭამა იყო“.

რებეკას მონოლოგმა ბევრ რამეზე დამაფიქრა. სასკოლო პროექტებში ერთვებოდა, პატარ-პატარა რიტუალებს იგონებდა მხოლოდ ორისთვის და მრავალი წლის შემდეგ ამ ყველაფერს საჭირო დროს დიდი სიყვარულით იხსენებდა.

შვილთან ერთად წიგნის კითხვა გამქრალ დროში დროის კაფსულებს ქმნის. რებეკას და რენდალის ამბავმა ჩემი და ჩემი ბიჭის უბნის ბიბლიოთეკასთან ურთიერთობა გამახსენა. გაბრიელმა ბიბლიოთეკიდან „თბილისის ისტორიის“ ილუსტრირებული წიგნი გამოიტანა და საზაფხულო საკითხავად ვაქციეთ. ამ წიგნიდან გავიგეთ IV საუკუნით დათარიღებული რომალეთა საგზაო რუკის – Tabula Peutingeriana-ს – შესახებ, რომელზეც თბილისი დატანილია „ფილადოს“ სახელით. საყვარელი ტკბილეულის საჭმელად წასვლის რიტუალიც გვაქვს. და ზუსტად ვიცი, რას შეარჩევს – შოკოლადისა და ბანანის ნაყინის ბურთულებს ვაფლით.

სერიალს ჩემი დატვირთული რეჟიმიდან გამომდინარე რამდენიმე თვის განმავლობაში ვუყურებდი, უმეტესად, ჭურჭლის რეცხვისას ან სადილის მზადებისას. ლეპტოპის კლავიატურას ჩაის ტილოს გადავაფარებდი ხოლმე და წყლის ჩხრიალისა თუ ბავშვების ყაყანის ფონზე პირსონების ოჯახურ ამბებში ვმოგზაურობდი. ერთ ასეთ მომენტში ჩემი უფროსი გოგონა მოვიდა და მითხრა, რომ ძალიან მოსწონს საყვარელი სერიალი რომ მაქვს. სხვა ყველა ამბავთან ერთად ეს შემთხვევა ძალიან ძვირფასია, რადგან მშობლების გატაცებების აუცილებლობაში დამარწმუნა.

ენი და მონათესავე სულების ძიება

ლ.მ. მონტგომერის წიგნი „ენი „მწვანე მეზონინებიდან“ (გამომცემლობა „წიგნები ბათუმში“, 2022წ.) 1908 წელს დაიწერა და დაუჯერებელია ასწლიანი სიშორე, იმდენად თანამედროვე და ცოცხალი ტექსტია.

წითურთმიან, ჭორფლებიან, სიცოცხლეზე შეყვარებულ 12 წლის ობოლ გოგონას და-ძმა, მარილა და მეთიუ იშვილებენ. თავდაპირველად ოჯახისთვის ენი დიდი იმედგაცრუება აღმოჩნდება, რადგან ობოლთა თავშესაფრიდან ბიჭის ნაცვლად შეცდომით გოგონას გამოგზავნიან. ენის მწვანემეზონინებიან სახლში მაინც ტოვებენ და მალევე მიხვდებიან, რომ დიდი შეცდომა წყალობად იქცა.

შვილად აყვანის პროცესი ფაქიზი, რთული და საპასუხისმგებლოა. ვისურვებდი, ყველა მშობელსა და აღმზრდელს წაეკითხა წიგნი, რომელიც კითხვებითა და ეჭვებით სავსე გზას შუქურასავით ანათებს. თუკი რომელიმე ბავშვს კვლავ უმალავენ ვინაობას, წიგნი მკითხველს სიმართლის გამხელის საჭიროებასა და აუცილებლობაში დაარწმუნებს. მთავარი პერსონაჟი, ენი, მონათესავე სულების გაცნობაზე ოცნებობს. შეიძლება, ცხოვრებამ ისე ჩაიქროლოს, შვილისთვის მონათესავე სულად ვერ იქცე და, პირიქით, აღზრდის პასუხისმგებლობა იტვირთო და თქვენში ბავშვმა მონათესავე სული იპოვოს. ამ პრობლემის გასააზრებლად ენისთან ერთად მეთიუ უნდა გაიცნოთ. სიტყვაძუნწი, მორცხვი, მარტოსული მამაკაცის მთავარ ღირსებად ენი მგრძნობიარობას, ნდობასა და მოსმენის უნარს მიიჩნევს.

„თანაგრძნობით არის სავსე, სულაც არ ანაღვლებს, რამდენს ვლაპარაკობ – თითქოს, მოსწონს კიდეც. დავინახე თუ არა, მაშინვე ვიგრძენი, ჩემი მონათესავე სული რომ იყო“, – ამგვარად აფასებს ენი მეთიუს.

მარილას და მეთიუს აღზრდის სტილი რამდენადაც განსხვავებულია, იმდენად ერთმანეთის შემავსებელია. ისინი დიდი სიყვარულითა და პასუხისმგებლობით ზრუნავენ გოგონაზე, რაც კეთილი ძალებით ავსებს მკითხველს და სურვილი გიჩნდება მეთიუს მსგავსად ბავშვებმა მონათესავე სულად მიგიჩნიონ.

როგორ ვიყენებთ სიტყვებს?

ზამთრის ერთ გრძელ დღეს თურქეთის აეროპორტში 70 წლის მეღფრიდი გავიცანი. ღია კაფეში იჯდა და წერდა. კაცი, რომელიც პოეტი მეგონა, გერმანელი აღმოჩნდა, ბათუმში მიფრინავდა და ქართულს სწავლობდა. ასე უცნაურად გადაიკვეთა ჭაღარათმიანი მოგზაურისა და ქართულის მასწავლებლის გზა იქ, სადაც ყველა ეროვნების ადამიანი იყრის თავს. მაგიდაზე ჰაიმ ჯ. ჯინოტის წიგნი „მშობელსა და შვილს შორის“ მედო, მეღფრიდმა მითხრა, რომ ეს წიგნი წაკითხული ჰქონდა. მაშინ ვიფიქრე, ქართველმა მშობლებმა ამ წიგნის წაკითხვა ძალიან დავაგვიანეთ-მეთქი.

„მშობელსა და შვილს შორის“ 1965 წელს გამოიცა. ავტორი მიმოიხილავს აღზრდის სხვადასხვა ასპექტს. წამოჭრილი პრობლემები თანამედროვე სამყაროსთვის გაუხუნარია და ქართველი მშობლებისთვის ბევრი საკითხი კვლავ მწვავედ დგას.

წიგნის დასაწყისში ჰაიმ ჯ. ჯინოტი წარმოსახვით სიტუაციას გვთავაზობს. სტუმარს ქოლგა რომ რჩება თქვენთან, დაბდურას და დაუდევარს უწოდებთ თუ თავაზიანად ეუბნებით, რომ ქოლგა დაგრჩათო. ავტორი სწორედ ამგვარი პატივისცემის გამომჟღავნებისკენ მოუწოდებს მშობლებს.

ყველა მშობელს თავისი უნიკალური აღზრდის მეთოდი აქვს. წიგნის მთავარი გზავნილები და შეხედულებები ჩემთვის სიახლე არ ყოფილა, თუმცა, სათქმელის ზუსტი ფორმულირებების მიგნებამ მადლიერებით ამავსო.

1. „ჰამბურგერისა თუ პიცის ან რაიმე სხვა კერძის ჭამასთან ერთად თუ ბავშვი მშობლის ყურადღებას იგრძნობს, მას გულს ადვილად გადაუშლის და ის დღე არასდროს დაავიწყდება“.
2. „ზედმეტად სიტყვაგრძელი მშობლები სუსტი ადამიანების შთაბეჭდილებას ტოვებენ, არადა, მათგან ძალა უნდა მოდიოდეს“.
3. „ბავშვთა ფსიქოლოგებმა გაგვანათლეს, თუ რაოდენ დამანგრეველი ძალა შეიძლება ჰქონდეს ადამიანისთვის მის უბედურ ბავშვობას და ჩვენც ყველაზე მეტად იმის გვეშინია, ჩვენი შვილები არ გავაუბედუროთ“.
4. „მშობლის მიერ შვილის გაკრიტიკება სრულიად ფუჭი განზრახვაა. იგი ბრაზსა და წყენას იწვევს. უარესიც – ბავშვები, რომლებსაც ხშირად აკრიტიკებენ, საკუთარი თავისა და სხვების გაკრიტიკებას ეჩვევიან. ისინი საკუთარ მნიშვნელობაში ეჭვის შეტანას იწყებენ და ვეღარც სხვების დაფასებას ახერხებენ“.
5. „სიტყვებს შეუძლია გააძლიეროს და ენერგიით დამუხტოს ადამიანი, ან დააშინოს და გაანადგუროს იგი“.

ხუთი მთავარი გზავნილი მოკლედ რომ შევაჯამო და ქმედებას დავუკავშირო, ამგვარი რამ გამოვა: დროის ნაყოფიერად გატარება, ბავშვობის დღეების სინათლით შევსება და საუბრისას ტონის შერჩევა. როგორი ტონით ველაპარაკებით ბავშვებს და რას ვეუბნებით – ამ კითხვებზე ფიქრი გამომაყოლა წიგნმა და ემოციური ბალანსის რეგულირებისთვის ყოველდღიური პრაქტიკისკენ მიბიძგა.

(ამ წიგნის შესახებ უფრო ვრცლად შეგიძლიათ წაიკითხოთ შორენა ტყეშელაშვილის სტატიაში)

„პრინცესა მონონოკე“ – ჰაიაო მიაძაკი

იაპონელი ანიმატორის, ჰაიაო მიაძაკის, ანიმეები ძალიან ძვირფასია ჩემთვის. შეიძლება ითქვას, ჩემი შვილები მიაძაკის ანიმეებთან ერთად გავზარდე. „პრინცესა მონონოკე“ ამ ზაფხულის აღმოჩენად გვექცა.

ანიმაციის სიუჟეტი იაპონურ მითოსზეა აგებული. მთავარი პერსონაჟი, აშიტაკა, დემონჩასახლებულ ტახს მოკლავს, რის გამოც დაიწყევლება და სოფლიდან გამრუდებული ბედისწერის დასამარცხებლად მიდის.

აშიტაკას კეთილშობილება ყველაფერზე აისახება – გარეგნობაზე, ჩაცმულობაზე, საქციელზე, მისი ლოსიც კი შეგიყვარდებათ. ვფიქრობ, მიაძაკის პერსონაჟებს შორის ერთ-ერთი სრულყოფილი და ყველაზე მითური ბიჭია. ერთი კადრია – ლოსი იაკული აშიტაკას ტყეში მიაქროლებს, რქებით ტოტებს მიარღვევს, ნაფლეთებად ქცეული ფოთლები რქებზე ებნევა და ამ ფონზე აშიტაკას დიდი, კეთილი თვალები კადრს ფონად მიჰყვება. მხატვრული ესთეტიზმით გაჯერებულ ანიმეში მუდმივად იბრძვიან სამყაროში დარღვეული ჰარმონიის აღსადგენად.

პრინცესა მონონოკე თეთრ მგელზე ამხედრებული მოზარდი გოგოა. მისი გული ადამიანებისადმი სიძულვილით არის სავსე, რადგან ადამიანები ტყეს ჩეხენ, იარაღს ამზადებენ და ბუნებაში სიკვდილი შემოაქვთ.

„პრინცესა მონონოკე“ თქვენს გულს შთაგონებით აავსებს და შვილებთან საინტერესო საუბრის საშუალებას მოგცემთ. მე და ჩემს შვილებს ლიტერატურული პარალელები ამოგვიტივტივდა. ერთ-ერთმა ეპიზოდმა ჩვენი საყვარელი ქართული ხალხური ზღაპრის გმირი, უხეიროც, კი გაგვახსენა.

ფრაზების დღიური

ერთ მშვენიერ დღეს შვილები იმდენად დიდები ხდებიან, რომ მათი ფრაზების ჩასაწერად დღიურისკენ აღარ გავრბივართ. „სანამ დროა!“ – ვუმეორებ საკუთარ თავს და უკვე ხუთი წელია ერთ დღიურში ვიწერ უცნაურ, სასაცილო, ბავშვური გულწრფელობითა და გაკვირვებით სავსე წინადადებებს.

თავიდან დღიურში მხოლოდ ორი ხმა ისმის, შემდეგ მესამე შვილის ფრაზებიც ჩნდება. ამას წინათ პირველად გაიგეს ხისყდიანი დღიურის შესახებ. ხმამაღლა ვუკითხავდი ჩანაწერებს და საკუთარ თავებს სხვაგვარად ხედავდნენ. იმდენად გაუხარდათ, კიდევ უფრო მეტი შემართებით განვაგრძე დღიურის ფრაზებით შევსება. ერთ-ერთი ჩანაწერი ამგვარია:

„17 ივნისი, 2022 წელი

ჭურჭელს ვრეცხავ, თან სერიალს „This is us“ ვუყურებდი, ლეპტოპის კლავიატურაზე ჩაის ტილო მაქვს გადაფარებული და ამ დროს მარნეულიდან რეკავს გაბრიელი:

– დედა! – ისე მითხრა, მის ხმაში ახალი ამბავი დავიჭირე.

– ხო, გაბო!

– კუ ვიპოვეთ!“

გული მადლიერებით ამევსო იმის გააზრებისას, 9 წლის ბიჭმა მყისიერად რომ გამიზიარა აღმოჩენის სიხარული. ვიცი, დრო გავა და კუს პოვნა დიდი სიხარულის მომტანი აღარ იქნება, ჩემი ხისყდიანი დღიური კი ჩვენი სიახლოვისა და ამბების ნამდვილ საგანძურად შემოგვრჩება.

მაჰალია ჯეკსონი

როგორი მუსიკა მოგწონს? – ხშირად მეკითხებიან ჩემი შვილები. ამ ზამთარს შტუტგარტის ოპერაში პროკოფიევის ოპერას დავესწარი. ბილეთები თბილისში შევიძინე და ერთი სული მქონდა, როდის ვესტუმრებოდი უცხო ქალაქში ოპერას. შინ დაბრუნებისას ნეონის ნათურებით აციმციმებულ „ეშმაკის ბორბალთან“ ჩავიარე და ზუსტად იმ დროს ხმის გამაძლიერებლიდან გამომავალმა რეპის ხმამ ადგილს მიმაჯაჭვა. „ეს არის ჩემი იდენტობა!“ – გავიფიქრე და გამიხარდა. ოპერაში თავს უცხოდ ვგრძნობდი. ჩემი მშობლიური ქალაქიდან ძალიან შორს, ღამით ქუჩაში მარტოდ მყოფს ემინემის ხმა ახლობელი ადამიანივით მამხნევებდა. საქმე ის არის, რომ ათი წლისას ჩემი ძმის მეგობარმა 2Pac-ის რეპი გამაცნო და ახლაც ყველაზე დიდ მიჯაჭვულობას მუსიკის ამ ჟანრთან ვგრძნობ.

მუსიკისა და ლიტერატურის სამყაროში გზის გაკვალვა ერთმანეთს ჰგავს. მუსიკის ძიება ახლაც გრძელდება. მშობლების ამგვარ მაძიებლობას შვილებიც რომ ხედავენ, მათთვისაც პირად მაგალითად იქცევა.

მაჰალია ჯექსონს გოსპელის დედოფალს უწოდებენ და ის ზაირა არსენიშვილმა მაპოვნინა. გოსპელი საეკლესიო სიმღერების ჟანრია, რომელსაც ფერადკანიანმა ადამიანებმა რიტმი და იმპროვიზაციული ელემენტები შემატეს. ზამთარში ვკითხულობდი რომანს „კოლაჟი მთვარის შუქზე“. ერთი ეპიზოდია, თიკო ბატონ შალვას მაჰალია ჯექსონის სიმღერებს მოასმენინებს. მაჰალია ჯექსონის მგრძნობიარობა ბატონ შალვას გაქცევისკენ უბიძგებს.

შემდეგ რებეკა პირსონი ახსენებს ამ მომღერალს და ჩემთვის თანდათან უფრო ახლობელი ხდება ღვთის სიყვარულით გასხივოსნებული ნიუორლეანელი მომღერალი, რომელიც ჩემს შვილებსაც შევაყვარე.

სტატიისთვის მისი მრავალფეროვანი რეპერტუარიდან „Summertime“ შევარჩიე. მელოდია და მაჰალიას ხმა გულში მწუხრის სევდასავით იჭრება. სიმღერას ულამაზესი ტექსტი აქვს – ადრესატი პატარა ბავშვია. ზაფხულში თევზები წყლიდან ხტებიან, ბამბა ცას სწვდება, მამა მდიდარია, დედა – მშვენიერი და სამყაროს ჰარმონიის ფონზე მომღერალი პატარა ბავშვს მიმართავს, ნუ ტირი, პატარავ, დედ-მამა შენთან დგანანო. „ზოგჯერ მე უდედო ბავშვად ვგრძნობ თავს“ – ეს ფრაზა რეფრენად მიჰყვება სიმღერას და მაჰალიას ბიოგრაფიის გაცნობისას მივხვდი, რომ მომღერალი ამ სიმღერას საკუთარ თავს უმღერის. მაჰალიას 5 წლისას გარდაეცვალა დედა და იმ ბავშვს მიმართავს უზარმაზარი სევდითა და თანაგრძნობით გამსჭვალული ფრაზით.

რატომღაც ისე გამოვიდა, რომ სტატიას მაჰალია ჯექსონის ზაფხულის სიმღერასავით დიდი სევდა გასდევს. ალბათ, მიზეზი ის არის, რომ შვილები თვალსა და ხელს შუა იზრდებიან. დრო კი მიქრის. ახლა ზაფხულია. ციცინათელები აღარ ჩანან, მაგრამ მშობლებისა და შვილების თავგადასავლებისთვის ჯერ კიდევ გვიან ღამდება. ამიტომ სანამ დროა, შვილებისთვის და შვილებთან ერთად იცეკვეთ, იკითხეთ, ისეირნეთ, მუსიკას მოუსმინეთ, ისაუბრეთ, წვრილმანებით გაიხარეთ და წიგნებით, ფილმებით, მუსიკით, ანიმაციებით თქვენი პირადი დროის კაფსულები შექმენით.

ნაწილი მეექვსე

 სავარჯიშო მეთექვსმეტე

დაურეკეთ მეგობარს ან ნაცნობს და სთხოვეთ დაგისახელოთ საყვარელი წიგნი. თუ ეს წიგნი ნაცნობია, დაურეკეთ სხვას, თუ უცნობი სათაურის მიხედვით მოიფიქრეთ საკუთარი ამბავი, რომელიც 71 სიტყვისგან უნდა შედგებოდეს.

სავარჯიშო მეჩვიდმეტე

სარეკლამო განცხადება: თქვენ გმირს ძალიან, ძალიან, ძალიან სჭირდება ფული, მაგრამ ამ წუთას არაფერი აქვს გასაყიდი გარდა უკბილო ალიგატორისა. გამოაქვეყნეთ განცხადება ისეთი სარეკლამო ტექსტით, რომ მკითხველი გამოჩნდეს.

სავარჯიშო მეთვრამეტე

დაწერეთ ჰამბურგერის ან ლიმონათის ანტი რეკლამა.

სავარჯიშო მეცხრამეტე

უცნობმა დააკაკუნა. წარმოიდგინეთ, რომ თქვენი გმირი სახლშია, უსმენს მუსიკას და ისვენებს, კარზე კაკუნია, გმირი აღებს კარს და მოულოდნელად… მოიფიქრეთ გაგრძელება არასტანდარტული დასასრულით.

სავარჯიშო მეოცე

წაიკითხეთ წიგნი და სცადეთ წერის სტილით მიბაძოთ მწერალს ისე, რომ ყველას გაუჭირდეს გაარჩიოს, რომელია ნამდვილი ავტორი.

სავარჯიშო ოცდამეერთე

ახლა საკუთარ თავს მიბაძეთ.

სავარჯიშო ოცდამეორე

ყველა ახალბედა მწერალს აქვს ხოლმე შიში, რომ ერთხელაც, ის უბრალოდ ვეღარაფერს დაწერს. მოდი, ეს სავარჯიშო მთელი ცხოვრება გამოიყენეთ: როგორც კი შეატყობთ, რომ წერა გიჭირთ, დაისახეთ მიზანი: მე დავწერ ასს სიტყვას და მერე შევხედავ რა იქნება.
დაწერეთ ას სიტყვიანი ტექსტი და ყველაფერი კარგად იქნება.

მესამე თავი

მოდი, თავიდან გავიაზროთ გმირი, რომელიც თქვენი შექმნილია. შეავსე კითხვარი და კიდევ ერთხელ გაიაზრე ვინაა ის გმირი, შენ რომ გამოიგონე:

პერსონაჟის სახელი, გვარი, მეტსახელი

პერსონაჟის ასაკი

როგორი ხასიათი აქვს

რა მდგომარეობაშია ახლა, ამ წუთას (ბედნიერი, უბედური, მოწყენილი, მხიარული და სხვა)

სხვა პერსონაჟები, ვინც თქვენს გმირს იცნობენ, მოკლედ აღწერეთ ისინიც
ა)
ბ)
გ)
დ)
ე)
ვ)

ანტაგონისტი (ვინაა ის, ვინც თქვენს პერსონაჟთან კონფლიქტშია, რა მიზეზით?

სად ხდება მოქმედება

აღწერეთ გარემო, სადაც მოქმედება ხდება

ორი ზედსართავი, რომელიც თქვენ პერსონაჟს ზუსტად აღწერდა

ორი ზედსართავი, რომელიც მოსაფიქრებელ ამბავს ზუსტად აღწერდა

ოთხი ზედსართავი, რომელიც ოთხ მთავარ პერსონაჟს ერთი სიტყვით აღწერდა.

თქვენი პერსონაჟის საყვარელი საჭმელი, სასმელი, გასართობი და ასე შემდეგ

რომელ ცხოველს ჰგავს თქვენი პერსონაჟი, დაასაბუთეთ რატომ?

ჰყავს თუ არა ცხოველი თქვენ პერსონაჟს, რომელი. აღწერეთ.

გამოკვეთეთ გმირის ცხოვრების მთავარი მიზანი, რომლის გარეშეც მას ძალიან გაუჭირდებოდა.

რა გამოსდის საუკეთესოდ თქვენ გმირს, რა არ გამოსდის?

პირველკლასელობა განსხვავებული სოციალურ სტატუსია. ის მოიაზრებს განსხვავებულ მოვალეობებსა და უფლებებს. ბავშვისთვის პირველკლასელობა აქამდე უცნობი და მიმზიდველი რამეა, მშობლისთვის კი მოლოდინებითა და შფოთვით აღსავსე ცვლილებების კასკადი – რას მოუტანს სკოლა ბავშვს? როგორ განვითარდება მისი ურთიერთობა მასწავლებელთან, თანატოლებთან? როგორ ისწავლის გაკვეთილებს, გაუმკლავდება კი სკოლის პროგრამას? ეს კითხვები, ყველა მშობელს აწუხებს. თუმცა, მთავარი კითხვა, რომელიც 6-7 წლის ბავშვის მშობლებმა უნდა დაუსვან საკუთარ თავს, შემდეგში მდგიმარეობს – არის თუ არა მათი შვილი მზად სკოლისთვის?

სასკოლო მზაობას განაპირობებს ბავშვის ფიზიკური და გონებრივი განვითარების დონე. სწორედ ის განსაზღვრავს, შეძლებს თუ არა ბავშვი წარმატებით სწავლას ჯანმრთელობის დაზიანების გარეშე. სკოლისთვის ფსიქოლოგიური მზაობა ბავშვთა და პედაგოგიური ფსიქოლოგიის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პრობლემაა.

არსებობს ბავშვის სკოლისთვის მზადყოფნის სხვადასხვა კრიტერიუმი. მაგალითად, მშობლები ხშირად კითხულობენ, აუცილებელია თუ არა ბავშვს სკოლაში სწავლის დაწყებამდე შეასწავლონ ანბანი ან თვლა. ეს დამოკიდებულია თქვენი შვილის განვითარების ხარისხზე, მის სწავლის სურვილსა და თქვენს შესაძლებლობებზე.

არიან ბავშვები, რომლებსაც მშობლები 4-5 წლის ასაკიდან წიგნისკენ უბიძგებენ, ცდილობენ, კითხვა ასწავლონ. თუ ასეთი ტიპის მეცადინეობა ბავშვისთვის სახალისოა და ნაკლებად დამქანცველი, უფროსებს შეუძლიათ მათთან მუშაობა.

თუ თქვენი შვილი სკოლამდე კითხვას არ ისწავლის, საშიში არაფერია. მთავარია, მას სწავლის ხალისი ჰქონდეს. თუ ბავშვს კითხვა არ შეუძლია, მაგრამ შეუძლია ფიქრი, ლოგიკური ამოცანების გადაჭრა, ახლის შემეცნება, დიდი ალბათობით, ის სკოლაშიც წარმატებული იქნება.

თუმცა, ზოგიერთი მშობელი ზედმეტ მოთხოვნებს უყენებს სკოლამდელ ბავშვს. მათი აზრით, 6-7 წლამდე პატარას უნდა შეეძლოს არა მხოლოდ კითხვა, არამედ წერა, თვლა, მშობლიური და ინგლისური ანბანის ცოდნა და ა.შ. მშობლები იწყებენ ბავშვის იძულებით „წვრთნას“, სინამდვილეში კი – ტანჯვას. იძულება იწვევს ბავშვის სტაბილურად ნეგატიურ დამოკიდებულებას სასწავლო საქმიანობისადმი.

გარდა ამისა, ყველა მშობელს არ შეუძლია კვალიფიცირებულად ასწავლოს შვილს, მაგალითად, წერა. არასათანადოდ ჩანერგილი წერის უნარ-ჩვევები, რომლებსაც ბავშვების ფსიქო-ემოციური მოუმზადებლობაც ერთვის, იწვევს უამრავ საგანმანათლებლო პრობლემას, რომლის დაძლევაც სკოლაში უწევს.

რადგან პირველკლასელის მშობლისთვის პირველი სასწავლო წელი დატვირთული იქნება, სკოლის დაწყებამდე ეცადეთ, ყურადღება მიაქციოთ ბავშვის ჯანმრთელობას, თუ რამდენად ჯანმრთელია ის ფიზიკურად და გონებრივად, სწორედ ამაზე იქნება დამოკიდებული მომავალი სკოლის ან სასწავლო პროგრამების არჩევანიც.

თუ ხედავთ, რომ ბავშვი სწრაფად იღლება, ვერ ახერხებს ყურადღების ფოკუსირებას რამდენიმე წუთითაც კი, მიმართეთ სპეციალისტს. შესაძლოა თქვენი შვილისთვის ნაადრევია სასკოლო განათლების მიღება ან დახმარების გაწევაა საჭირო. თუ ბავშვს აქვს მხედველობის, ხერხემლის პრობლემები, ასევე აუცილებელია ექიმთან დროულად მისვლა და რეკომენდაციების მიღება, რომლებსაც შემდგომში თქვენ მასწავლებელს და სკოლის ექიმს გაუზიარებთ. ფიზიკური მზაობა გულისხმობს ბავშვის ზოგად ფიზიკურ განვითარებას: ნორმალური წონა, სიმაღლე, გულმკერდის მოცულობა, კუნთების ტონუსი და ა.შ. ასევე მხედველობის, სმენის, მოტორული უნარების მდგომარეობა.

თუ მშობლებმა უკვე აირჩიეს სკოლა, მაშინ ღირს ბავშვთან ერთად იქ წასვლა, მასწავლებლის თანდასწრებით გასაუბრება, ბავშვის გასეირნება სკოლის დერეფნებში, საკლასო ოთახებისა და ეზოს დათვალიერება. მშობლებს შეუძლიათ, მასწავლებელთან შეხვედრის შემდეგ, გაარკვიონ, თუ რა პროგრამაზე იქნება დაფუძნებული სწავლა, როგორ შეიძლება ბავშვის წინასწარ შემზადება (საჭიროა თუ არა ეს).

იმ შემთხვევაში, თუ ჯერ არ გადაგიწყვეტიათ რომელ სკოლაში ივლის თქვენი შვილი, გაიარეთ კონსულტაცია ფსიქოლოგთან, რომელიც განსაზღვრავს ბავშვის განვითარების დონეს, ასევე, გაიარეთ კონსულტაცია იმ საბავშვო ბაღის აღმზრდელთან, რომელთანაც ბავშვი დაგყავდათ. აღმზრდელებს, რომლებიც ყოველდღიურად იყვნენ თქვენი შვილის გვერდით, ნამდვილად შეუძლიათ მისი შესაძლებლობების შეფასება.

ამ ყველაფრის შემდეგ დარწმუნებული იყავით, რომ თქვენი შვილი სკოლაში თავს მეტ-ნაკლებად კომფორტულად იგრძნობს. ბავშვის შემდგომი წარმატებული განათლება ხომ იმაზეცაა დამოკიდებული, თუ რამდენად კარგი სტარტი აიღო მან სწავლის დაწყების პირველი დღეების მარათონში.

შესაძლებელია სკოლისთვის მზაობის სხვა ასპექტების გამოყოფა, მაგალითად, პიროვნული.

პიროვნული მზაობა მოიცავს: სწავლის მოტივებს, თვითშეფასებას, ქცევის თვითნებობას.

თუ ბავშვი პიროვნულად მზად არ არის სკოლისთვის, ის გაკვეთილზე სპონტანურობის გამოვლენით სხვა მოსწავლეებთან ერთდროულად პასუხობს, ხელის აწევის გარეშე, სხვას აწყვეტინებს საუბარს, უზიარებს თავის პირად აზრებსა და გრძნობებს მასწავლებელს. ის, როგორც წესი, მუშაობაში ერთვება მხოლოდ მაშინ, როდესაც მასწავლებელი პირდაპირ მიმართავს მას. დანარჩენ დროს კი ყურადღება ეფანტება, არ ადევნებს თვალ-ყურს კლასში მომხდარს, არღვევს დისციპლინას. მაღალი თვითშეფასების გამო, მას სწყინს შენიშვნები, როდესაც მასწავლებელი ან მშობლები გამოხატავენ უკმაყოფილებას მისი საქციელის გამო. ხშირად წუწუნებს, რომ გაკვეთილები უინტერესოა, სკოლა ცუდია ან მასწავლებელი გაბრაზებულია. ამ ბავშვის თანდაყოლილი მოტივაციური მოუმწიფებლობა ხშირად იწვევს ცოდნის პრობლემებს, აკადემიურ წარუმატებლობას.

იმისათვის, რომ ბავშვმა წარმატებით ისწავლოს, პირველ რიგში, უნდა ჰქონდეს სკოლაში წასვლის სურვილი, ე.ი. სწავლის მოტივაცია. უნდა ესწრაფოდეს ახალი სასკოლო ცხოვრებისკენ, „სერიოზული“ სწავლისკენ, „საპასუხისმგებლო“ დავალებებისკენ. ასეთი სურვილის გაჩენაზე გავლენას ახდენს უფროსების დამოკიდებულება სწავლისადმი, როგორც მნიშვნელოვანი საქმისადმი და არა თამაშისადმი, ასევე, სხვა ბავშვების დამოკიდებულება. ბავშვის სურვილი, დაიკავოს ახალი სოციალური პოზიცია, იწვევს მისი, როგორც მოსწავლის შინაგანი პოზიციის ჩამოყალიბებას, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია სკოლაში წარმატებული ადაპტაციისთვის.

თანამედროვე ბავშვში სკოლისთვის პირადი მზაობის დონე შეიძლება დაეცეს სხვა ბავშვების ისტორიების მოსმენით, რომლებსაც სკოლაში სირთულეები აქვთ. ამის მიზეზი შეიძლება იყოს უფროსი და-ძმების გამოცდილება, ან განათლების მნიშვნელობის განსჯა მშობლების მიერ.

აქ მშობლებს შეიძლება ვურჩიოთ, რომ არ აჩვენონ შვილს თავიანთი შეშფოთება „სასკოლო საკითხთან დაკავშირებით“. ბავშვები ხშირად უარყოფითად რეაგირებენ არა სკოლის იდეაზე, არამედ დამოკიდებულებისა და ვალდებულების გრძნობაზე. შეეცადეთ ბავშვის ცხოვრებაში მომავალი ცვლილება წარმოადგინოთ როგორც საკუთარი არჩევანი: აუხსენით, რატომ არის საჭირო სკოლაში სიარული, მაგალითად, ცოდნის მისაღებად, რომლის გარეშეც შეუძლებელია ცხოვრება. აუცილებლად დაამატეთ: „თუ ახლა არ გინდა პირველ კლასში წასვლა, არ წახვიდე. შეგიძლია წახვიდე მაშინ, როცა გინდა“. ასე თუ ეტყვით, ბავშვი სკოლაში წასვლას აუცილებლად წელს მოინდომებს.

სკოლისთვის პირადი მზაობა ასევე მოიცავს ბავშვის გარკვეულ დამოკიდებულებას საკუთარი თავის მიმართ. წარმატებული საგანმანათლებლო საქმიანობა გულისხმობს ბავშვის ადეკვატურ დამოკიდებულებას მისი შესაძლებლობების, მუშაობის შედეგების, ქცევის მიმართ. ბავშვის თვითშეფასება შეიძლება იყოს ძალიან მაღალი, ძალიან დაბალი ან საშუალო. მნიშვნელოვანია, ბავშვის თვითშეფასება ემთხვეოდეს მის რეალურ შესაძლებლობებს.

როგორ ვლინდება თვითშეფასება ბავშვის ქცევაში? აქტიურობა, მოხერხებულობა, ხალისი, იუმორის გრძნობა, კომუნიკაბელურობა – ეს ის თვისებებია, რომლებიც დამახასიათებელია ადეკვატური თვითშეფასების მქონე ბავშვებისთვის. ისინი ნებით მონაწილეობენ თამაშებში, არ სწყინთ თუ დამარცხებულის როლში აღმოჩნდებიან. დაბალი თვითშეფასების მქონე ბავშვებისთვის დამახასიათებელია პასიურობა, ეჭვიანობა, მომატებული დაუცველობა. გადაჭარბებული თვითშეფასებით, ბავშვები ცდილობენ ყველაფერში სხვებზე წარმატებული იყვნენ.

რაც შეეხება პოტენციური პირველკლასელის ინტელექტუალური მზაობას:

ინტელექტუალური მზაობა მოიცავს არა მხოლოდ ლექსიკას, არამედ შემეცნებითი პროცესების განვითარების დონეს: ყურადღებას, მეხსიერებას, აზროვნებას.

რა უნდა შეეძლოს 6-7 წლის ასაკის ბავშვს (რეკომენდაციები ზოგადია):

• შეასრულოს დავალება დაახლოებით 15 წუთის განმავლობაში ყურადღების გაფანტვის გარეშე;
• იპოვოს ობიექტებს შორის 5-6 სხვაობა;
• შემოთავაზებული ნიმუშის მიხედვით, დამოუკიდებლად სწრაფად და სწორად შეასრულოს დავალება;
• ზუსტად დააკოპიროს ნიმუში ან მოძრაობა;
• შეძლოს დამახსოვრებული ლიტერატურულ ნაწარმოების (ლესის) თქმა;
• ზუსტად გაიმეოროს 3-4 წინადადებისგან შემდგარი ტექსტი;
• მოვლენათა თანმიმდევრობის განსაზღვრა;
• ააწყოს 9-10 ნაწილად დაჭრილი სურათი;
• იპოვოს და ახსნას ნახატებში არსებული შეუსაბამობა;
• შემოთავაზებულ საგნებს შორის ზედმეტი ნაწილის პოვნა.

ასევე, ბავშვს უნდა ჰქონდეს მეტყველების განვითარების გარკვეული დონე:

მშობლებმა ყურადღება უნდა მიაქციონ ბავშვის მოტორიკის უნარებს. სკოლამდელ ბავშვს უნდა შეეძლოს:

• დაშტრიხვა ან ნახატის გაფერადება კონტურების მიღმა გასვლის გარეშე;
• რვეულში უჯრედებსა და ხაზებს შორის განსხვავების დანახვა;
• ნახატზე საგნის ზუსტი ფორმის გადმოცემა, პროპორციები, ნაწილების განლაგება.

ბავშვი სკოლისთვის საბავშვო ბაღში ემზადება, მაგრამ კარგია, თუ მშობლები დაინტერესდებიან ამ რთული მოსამზადებელი ეტაპით და შეძლებენ დამატებითი სამუშაოს შესრულებას სკოლამდელ ბავშვთან. ამ შემთხვევაში მათ უნდა გაითვალისწინონ შემდეგი რეკომენდაციები:

• წაუკითხეთ თქვენს შვილს ყოველდღე და განიხილეთ წაკითხული.
• წაახალისეთ თქვენი შვილი კითხვების დასმაში.
• ბავშვთან საუბრისას დაასახელეთ რაც შეიძლება მეტი საგანი, მათი ნიშნები, მათთან მოქმედებები. ყურადღება მიაქციეთ, იცის თუ არა ბავშვმა საგნების სახელები.
• ასწავლეთ თქვენს შვილს შედარება, საერთოსა და განსხვავებების პოვნა: „რა განსხვავდება ამ სურათში?“, „რა შეიცვალა?“ და ა.შ.
• მოამზადეთ ნახატებით ისტორიები თქვენს შვილთან ერთად. ჯერ თქვენ დაიწყეთ, შემდეგ სთხოვეთ ბავშვს, განაგრძოს ამბავი. შეგიძლიათ იკითხოთ მოკლე მოთხრობები და ყოველ ჯერზე სთხოვოთ მათი მოყოლა. მიაქციეთ ყურადღება, რომ ბავშვმა გაიაზროს მოთხრობის მთავარი აზრი.

მოამზადა ირმა კახურაშვილმა

წყარო:

https://www.understood.org/en/articles/academic-skills-your-child-needs-for-first-grade

Click to access ED539436.pdf