წყლის ძალა და ღირებულება

მიერ

17 თებერვალი, 2014 - 01:00

წყალზე ერთხელ უკვე დავწერე. მაშინ გალაკტიონის უკვდავი სტრიქონები მოვიშველიე, ყველას გასაგონად რომ ამბობდა, სული თოვლით მევსება, დღეები კი უკანმოუხედავად რბიანო. დათოვლილი სულის ხსენება იმისთვის დამჭირდა, რომ მისგან წყალზე გადამეტანა საუბარი – თოვლი ხომ ადრე თუ გვიან დადნება და წყლად იქცევა, წყალი კი სიცოცხლის საწყისია, მის გარეშე ვერც ერთი ცოცხალი ორგანიზმი ვერ გაძლებს. ეს ბიზნესის სამყაროშიც კარგად იციან და ათასგვარ პროდუქტს ქმნიან მათთვის, ვინც უკანასკნელ ცენტებსაც არ დაიშურებს, რომ წყალი, მაგალითად, „სვაროვსკის” კრისტალებით შემკული ბოთლიდან მიირთვას. არ მოგჩვენებიათ, ასეთ ბოთლებში ჩამოსხმული წყალი მართლაც არსებობს. ის ჰოლივუდელმა მწერალმა და პროდიუსერმა კევინ ბოიდომ შექმნა და „Bling H₂O” ” დაარქვა. წყალს ტენესის შტატში მოიპოვებენ და სვაროვსკის კრისტალებით მოჭედილ ატმისფერ ბოთლებში ასხამენ. ერთი 500 მლ-იანი ბოთლი 37 ამერიკული დოლარი ღირს.

თუ ამდენი ფული არ გაქვთ ან არ გემეტებათ, წყურვილს 23 დოლარადაც მოიკლავთ. ამ ფასად ლაპლანდიის წყალს იყიდით, სახელად „Veen-ს”. ის რამდენიმე პრიზის მფლობელია, მათ შორის – Pentawards-ისაც, ოღონდ… ყველა ბოთლის დიზაინისთვის აქვს მიღებული.

თუ ესეც გეძვირათ, უფრო იაფი წყალიც არსებობს – კანადური „Aquadeco”. ერთი ბოთლი სულ 12 დოლარი ღირს.

გასაგებია…

მაშინ უფრო იაფს შემოგთავაზებთ – წყალი „Berg”, რომელსაც ნიუფაუნდლენდის სანაპიროსთან მცურავი აისბერგებიდან მოიპოვებენ, 6,19 დოლარად იყიდება. აისბერგიდან წყლის მოპოვება, ცოტა არ იყოს, სახიფათო საქმეა, ამიტომ ფასიც შესაბამისი აქვს.

6 დოლარად პატაგონიურ მინერალურ წყალს „Lauquen Artesian mineral water-ს” გაუსინჯავთ გემოს. წყალს ანდებთან, მიწის ქვეშ, 500 მეტრ სიღრმეზე მოიპოვებენ და პირდაპირ სათავიდან ისე ასხამენ ბოთლში, რომ ჰაერი არ შეეხოს.

5 დოლარად „Fine-ის” დაჭაშნიკება შეიძლება – ეს წყალი 640 მეტრ სიღრმეზე მოიპოვება მთა ფუძის ძირას.

4 დოლარად „Iskilde-ით” გაიგრილებთ გულს. მისი სახელწოდება „ცივ წყაროს” ნიშნავს. წყალს დანიაში, 55 მეტრ სიღრმეზე მოიპოვებენ. მოპოვებისას მისი ტემპერატურა 30 გრადუსია, რაც ჩვეულებრივ მიწისქვეშა წყალზე 3-4 გრადუსით ნაკლებია.

ასევე 4 დოლარი ღირს „ტასმანიის წვიმა”(„Tasmanian rain”). ბოთლში, არც მეტი, არც ნაკლები, ტასმანიის ჩრდილოეთ სანაპიროზე მოსული წვიმის წყალი ასხია. ამ ადგილებში ჰაერიც და წვიმის წყალიც განსაცვიფრებლად სუფთად მიიჩნევა.

დაბოლოს, სულ რაღაც 1 დოლარად და 88 ცენტად შეიძენთ „Equa-ს”. წყალს ამაზონის ტყეებში, განსაზღვრულ ადგილას მოიპოვებენ. აქ ნიადაგის ზედა ფენა მთლიანად ვარდისფერი კვარცისგან შედგება.

მე კი არც ერთი ზემოთ ჩამოთვლილი მარკა არაფერში მჭირდება. მე თუ მკითხავთ, ვერაფერი შეედრება იმ წყალს, ერთხელ, რაჭიდან მომავალმა, ნიკორწმინდის მახლობლად წყაროზე რომ დავლიე.

ძველი ბერძნები ოთხი ელემენტის არსებობას აღიარებდნენ: ჰაერისა, მიწისა, ცეცხლისა და წყლისა. მათი ჰიპოთეზა სულ ნაბიჯ-ნაბიჯ დაინგრა – ქიმიაში მომხდარმა აღმოჩენებმა ცხადყო, რომ არც ერთი მათგანი ელემენტი არ იყო. წყლის ამბავი ჰენრი კავენდიშმა გაარკვია. ეს თავისდა უნებურად მოუვიდა – ადგა და თუთიის მარცვლები მარილმჟავაში ჩაყარა. მისდა გასაკვირად, გაზი გამოიყო (კარგად იცით, რომ ეს წყალბადი იყო). ჰენრიმ ცდა გაიმეორა და გამოყოფილ გაზს ცეცხლი წაუკიდა. ის განსაცვიფრებლად კაშკაშა ალით დაიწვა. კავენდიში ადგა და იგივე ცდა დახურულ ჭურჭელში ჩაატარა – ამჯერად გამოყოფილი გაზი ჭურჭლის კედლებზე კონდენსირდა და სითხის წვეთებად იქცა. მოგვიანებით აღმოჩნდა, რომ ეს წყალი იყო – არა ელემენტი, როგორც ძველი ბერძნები გვიმტკიცებდნენ, არამედ ჟანგბადისა და წყალბადისგან შემდგარი რთული ნივთიერება.

ლავუაზიეს ეპოქაში კიდევ ერთი მცდარი თეორია ვრცელდებოდა – თუ წყალს ჩაკეტილ სისტემაში დიდხანს ადუღებთ, მიწა წარმოიქმნებაო… საინტერესოა, ხომ? ჰოდა, ლავუაზიემაც გადაწყვიტა, შეემოწმებინა და 101 დღის განმავლობაში დახურულ ჭურჭელში განუწყვეტლივ ადუღა წყალი. ჭურჭლის ძირში რაღაც მასა მართლაც წარმოიქმნა, ოღონდ ეს მიწა კი არა, მინის ჭურჭლის კედლებიდან ჩამოფცქვნილი ნაწილაკები იყო.

ძველად იმასაც ამტკიცებდნენ, წყალს ღვთაებები განაგებენო: პოსეიდონი – ზღვებს, ნაიადები – მდინარეებს, ნეტუნსი და ფონტუსი – ჭის წყლებს, ჩალჩიუტლიკე – ნაკადულებს… ლიმნადები გამომრჩა – ტბებსა და ჭაობებს განაგებდნენ თურმე. ნეტავ თუ იცოდნენ, რომ მოვიდოდა დრო და XXI საუკუნის ადამიანი დაბინძურებულ წყალს ხელოვნური ჭაობის შექმნით გაწმენდდა… წყალს, სხვა ფაქტორებთან ერთად, ადამიანის საქმიანობიც შედეგიც აბინძურებს – მუნიციპალური ჩამდინარე წყლები, სამრეწველო ჩამდინარე წყლები, ქალაქის ჩამდინარე წყლები, მეცხოველეობის ნარჩენები, სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობის ნარჩენები, მაღაროების მჟავა ნარჩენები, სეპტიკური ცისტერნებიდან ჩამდინარე წყლები და შლამი. ხელოვნური ჭაობი კი ადამიანის მიერ შექმნილი სისტემაა, რომელსაც დაბინძურების წყაროს აღკვეთა ევალება. ამისთვის იმიტირებულ ჭაობში ფიზიკური, ქიმიური და ბიოლოგიური პროცესების მთელი წყება მიმდინარეობს. ეს პროცესები ეფუძნება წყლის, ნიადაგის, ატმოსფეროსა და მიკროორგანიზმების ურთიერთქმედებას. ჭაობის მცენარეები, მათ შორის – ჩვეულებრივი ლერწამი (Phragmites australis) და ლაქაში (Typha latifolia, T. angustifolia), მძიმე მეტალებსა და სხვა ტოქსიკურ ნაერთებს შთანთქავენ და აუვნებლებენ.

ლიმნადები ხელოვნურ ჭაობსაც განაგებენ თუ არა, ვერ გეტყვით, მაგრამ მეცნიერები რომ ზრუნავენ ამაზე, ფაქტია. ეს პატივი მეც მხვდა წილად და რუმინელ, მოლდოველ, სომეხ, უკრაინელ, თურქ და ბერძენ კოლეგებთან ერთად პროექტ „WASTEnet-ის” ფარგლებში სწორედ ამ საკითხებზე მიწევს ფიქრი.

წყლის მოლეკულას კუთხური აღნაგობა აქვს. ასეთი აღნაგობისა და O-H ბმების პოლარობის გამო წყლის მოლეკულა დიპოლია. სწორედ წყლის დიპოლური ბუნებით აიხსნება მასში ნივთიერებათა უმრავლესობის ხსნადობა და დისოციაცია. ჩვეულებრივ მოლეკულებთან ერთად წყალი ასოცირებულსაც შეიცავს. ასოციაციის მიზეზი წყალბადური ბმებია. წყალბადურ ბმებში მონაწილე მოლეკულების ასოციაციით აიხსნება წყლის ფიზიკური თვისებების ანომალიები: მაქსიმალური სიმკვრივე 4 გრადუსზე ცელსიუსით ნულის ნაცვლად, დუღილის მაღალი ტემპერატურა, დიდი სითბოტევადობა და სხვა. ისიც აუცილებლად უნდა ითქვას, რომ გამყარებისას მრავალი ნივთიერება იკუმშება, წყალი კი გაყინვისას 10%-ით ფართოვდება. ამიტომ არის, რომ ზამთარში, როცა წყალსატევს ზემოდან ყინულის ქერქი გადაეკვრება, წყალში სიცოცხლე არ წყდება. ყინული რომ წყალზე მკვრივი ყოფილიყო, ფსკერზე დაეშვებოდა, წყალსატევი მთლიანად გაიყინებოდა და წყალში მობინადრე ცოცხალი არსებები დაიხოცებოდნენ.

ჩემი მეგობრის შვილი მაშველია. საოცრად ამაყობს თავისი პროფესიით. ამბობს, შუაგულ ცეცხლში რომ შევდივარ და ადამიანი გამომყავს, ბედნიერებისგან დავფრინავო. ერთხელ თავი ვერ შევიკავე და ჩემებურად გავეხუმრე – იცი, რომ წყალი, რომლითაც ცეცხლს აქრობ, იწვის-მეთქი? კარგი, რა, თქვენ სულ მეხუმრებითო. არადა, სიმართლე ვუთხარი – ფთორის ატმოსფეროში წყალი მართლაც იწვის: 2H2O+2F2=4HF+O2.

დედამიწაზე არსებული წყლის საერთო მასა კოლოსალურია, თუმცა მისი უდიდესი ნაწილი სასმელად უვარგისია, რადგან კონცენტრირებული მარილხსნარია. მტკნარ, სუფთა წყალს გაფრთხილება სჭირდება, ჩვენ, ადამიანები, კი მას დაუნანებლად ვაბინძურებთ. ალბათ ამიტომაც, 2030 წლისთვის დედამიწის ნახევარი მოსახლეობის მთავარ პრობლემად შესაძლოა სასმელი წყლის ნაკლებობა იქცეს. გაფრთხილება ამის შესახებ წყლის რესურსების სამიტზე უკვე გაისმა. ისიც ითქვა, რომ 2030 წლისთვის წყალზე მოთხოვნა მის მარაგზე 40%-ით მეტი იქნება.

არ ვიცი, ახდება თუ არა ეს პროგნოზი. ვნახოთ. მანამდე კი კვლავ გალაკტიონის კრებულს გადავშლი, სადაც ყველას გასაგონად წერს:

„ძვირფასო, სული მევსება თოვლით,

დღეები რბიან და მე ვბერდები…”

ჰამბავი ერთი კაცის მარტოობისა

მიერ

admin

17 თებერვალი, 2014 - 01:00

იმერლებსა, არა, კახეთში ნამყოფებს, სუყველას, ერთი ამბავი აქვთ ხოლმე მოსაყოლად, ყვებიან კიდეც, თან სულ გაცინებულები, ოღონდაც დარცხვენილები იმგვარად, თითქოს დიდი რამ ცოდვა ჩაედინოთ უპატიებელი, ეგრე იწყება მაგისთანა ამბები, მეტი რა მომისმენია, მივედითო და დაგვსხესო, დიდიან–პატარიანა, სუფრაა ისეთი რო უკეთესი არ შეიძლება და დაიწყეს ჭამაო, ჭამენ გამგელებულებიო, მე კიდე ვზივარ, მრცხვენია, ვარ პირაკრული, გამოუყვანეს იმათმა წირვა საჭმელსა და სასმელსაც ეძალებიან და ეძალებიან, მე კიდე, ჰა, ამომდის სული შიმშილით, იმ ჩვენმა მასპინძელმა კი მითხრა, რას იკიკნებიიო, მაძალებენ ამ ღვინოსა, მე კიდე ეს ოხერი ულუკმოდ არ გადამდის ყელში, მომეშალა ნერვები, მეთქი კიკნვა ეგრე არ უნდა, რო გავუსვი ყბა, ერთი და ორი, ძალიან შევეხიდე იმ გამგელებულ ხალხს პურისჭამაში. გაჩუმდება მერე წამით ეს ჩვენი პატიოსანი იმერელი და კიდევ დაამატებს, აბა, რა მექნა, არ ცოდნიათ, ბიჭო მაგათ სუფრაზე შეპატიჟება და მშიერი ხო არ მოვაკვლევინებდი თავსაო.

ზურაბო, კოჭლი ზურაბა, ზურაბა პაპა და ზოგჯერ, განსაკუთრებით ზურგსუკან, პირისმორიდებით, მის ყურსარგასაგონად, კახელო. იკითხავთ კახელო რატო ვითომაო, რატო და ღრჯუობისათვის. დიდი თავისნათქვამა კაცი იყო და იმიტო, აიჩემებდა რამეს და მეზობელს გადაიმტერებდა, დაკარგავდა, თავისას კი გოჯს არ დაუთმობდა. იდგა თავის ეზოში კეტით, იდგა რა, დგას ახლაც. წესი ქონდა თავისი, გამოშლიგინდებოდა თუ არა მეზობლის ბურვაკები, დურთავდნენ თავს ამის ბოსტნისკენ და იყო მერე ერთი გამიშვი–დამაკავე, თუ მიასწრებდა, ვაი გოჭს პატრონს, უმარჯვებდა და უმარჯვებდა იმ თავის კეტს, ხელებში გოლიათის ძალა ჰქონდა და ბურვაკიც ამ და–კეტ–ვის მერე ძნელად რომ ფეხზე დარჩენიყო. ჩამოივლიდა და იტყოდა, ,,ღორის ღობეს შენ გააკეთებ? მიხედონ თავისას, ვაწუხებ მე ჩემით?” წყინდათ, ემდუროდნენ, პირში ვერა ოღონდ, შიში კი არ ჰქონდათ, მშრომელიკაცი ერქვა, უბედური მშრომელიაო, გაძრავდნენ ხმას სოფლის ქალები (კაცებიც), მარა რათ გინდაო. ბავშვობისას ზურაბოს სახელით მწყევლიდა შეღამების პირზე ტყიდან მობრუნებულს დაღლილი დედაჩემი, სულ იმ გადარეულს ემსგავსები, შენ არ მოუკვდი დედაშენსო. ისე ეს უკუღმართული წყევლებიც დიდებული რამეა, სახალისო და გულზე ტკბილად მოსახვედრი და თუ დამირჩა თავი მოვყებით მაგ ამბებსაც ოდესმე.

გვიან გადის თბილისიდან მატარებელი ჩემსკენ, ამიტომ ჩემთან სადგურზე არ ჩამოვსულვარ, ხუთიოდე კილომეტრით ადრე ჩამოვედი, მეზობელ სოფელში, ტყე–ტყე სიარულს დანგრეულ, მაგრამ მაინც სწორ საფოსტო გზაზე სიარული ვარჩიე, დავაღირე თავი, არადა, ლამის ბნელა უკვე, მივდივარ, მივფორხილობ, ვიარე ერთი სამი კილომეტრი და გადავუხვიე მოკლეზე, თოვს, წვრილად, ნელა. ჰოდა, იმას ვამბობდი, გადავუხვიე საურმე გზაზე და შევყევი აღმა, ტყე აქაცაა, მაგრამ გზაც უფრო ფართოა აქეთ და ავად თუ კარგად გაარკვევ კაცი, სად მიდიხარ, ყურადღებით თუ ვიქნები მშვიდობიანად ავაღწევ სახლამდე. საფოსტო გზა გაწმენდილივით იყო, აქ ზემოთ კიდევ უვალი თოვლია, უკვალავი. მუხლს ზემოთ სამი–ოთხი თითის დადება იქნება, დავსველდი გვარიანად, დავმძიმდი, მივდივარ აღმა, და ერთი სული მაქვს, როდის ავალ სასაფლაომდე, რო გავივაკო ცოტა და მერე მინდორ–მინდორ აღარაფერი მიჭირის. მოვდივარ მარტო, არაა სწორი საქციელი, მაგრამ რას იზამ, როგორ გინდა სხვას გააგებინო, შუაღამისას რატო მოალაჯებ ტყეში მოწყურებული და მოშიებული.

კაი გვიანი იყო გადასაბიჯამდე რო ავატანე, მეთქი ახლა რა გათოვლის ამ საცალფეხო ბილიკს, მინამქრული იქნება, გავცდი კინკარუჟა ტყემლებს, გადავებღოტე გადასაბიჯზე, გავანათე ფანრით იქითურობა და რას ვხედავარ არ არის თოვლი, გაწმენდილია გზა. ჰე, მეთქი მეჩვენება უეჭველად. თურმე არ მეჩვენება, გაკვალულია გზა, თან ნიჩბით არი ნამუშევარი, განა ისე. გულში ვფქირობ, გაახარე ღმერთო, ვინც რომ ამას თავი დაადგა–მეთქი. ავედი ავაღწიე სახლამდე, დავანთე ცეცხლი, მოვითქვი სული, ვზივარ, ძვლებს ვითბობ და გააჭრიალა ვიღაცამ შინაური ჭიშკარი, ჩვენთან ეგრეა, გვაქ შინაური ჭიშკარი, ეზოებს შორის და დიდი ჭიშკარი უცხოსთვის, მომსვლელ–წამსვლელისთვის. ჰოდა, იმას ვამბობდი გაჭრიალადა ეს ჩემი შინაური ჭიშკარი, წინდაწინ ვიცოდი, ზურაბო იქნება–მეთქი. მეტი აღარავინ აღარ ცხოვრობს იმ ჩვენ კუთხეზე, ზემო სოფელში, ხუთი სახლი დგას სულ და ერთი კინკილა კაცი არი შემორჩენილი.

დაიფერთხა წინკარში ფეხები, დააბრაგუნა. ,,კუხნა სახლში” ვზივარ, დიდში რა გამიყვანს და რომც გავიდე, იქაურობას რა გაათბობს. გავხდე კარში ზურაბოს. როგორა ხარ–მეთქი, ზურაბო, სანამ შიგნით არ შემოვიდა, ხმა არ გაუღია. შემოვიდა, შემოეტია, შემსებული (შემსებული, ვინც არ იცის, ჩვენში გავსებულს არ ნიშნავს, უფრო მუცელ გაკეთებულს, მუცელწამოზრდილს) პარკი მაგიდაზე დადო, ძღვენი, გაიხადა თავისი ძველი, დაბამბული წამოსასხამი, ნახევრად პალტო–ნახევრად ქურთუკი, მერეღა ჩამომართვა ხელი. როგორა ხარო მკითხა, დაჯე–მეთქი. დავსვი. მივედ–მოვედიეთ ქვეყნიერებისას, ვლაპარაკობთ და ვლაპარაკობთ, ენას ქარს არ ვაღებინებთ.

ეგრე უყვარს ზურაბოს. იმ ბნელ ოთხმოცდაათიანებში, დედაჩემი მაგათთან ტელევიზორის საყურებლად რო გადავიდოდა ხოლმე, ავეკიდებოდი მეცა, ვისხედით მერე მე და ზურაბო ,,ფეჩთან”, ნარდს ვაგორებდით, ქალები კიდევ გრძელთმიანი ბოშების ამბავს შეჰყურებდნენ თვალგაფაციცებულები. ეგ კია, მაშინ რაღა და მერე, დიდობაში ვიფიქრე უკვე, სხვასთან ნარდის მოთამაშე არც მინახავს ზურაბო არასოდეს. მეთქი ზურაბო, რამ გამოგიყვანა ამ შუაღამეს, ან საიდან გაიგე რო ჩამოვედი. ძაღლები აწრიალდენო, მერე კვამლის სუნიც გადმოვიდა, ვინ უნდა ყოფილიყო შენს მეტიო. მეთქი ზურაბო, გზები შენ გაწმინდე მეთქი? დუმს, დუმს, კრინტს არა ძრავს, მეორედ ცავეკითხე, მა ვინ გაწმენდდაო მითხრა გაბრაზებით. გაგახარებს მეთქი ღმერთი. მოვათიეთ ესა, დაგვიანდა უკვე, დილით კიდე ადრეა ასადგომი ზურაბო, საქონელი ეყოლება დასრწყულებელი. ნაშუაღამევს ადგა, როდის მიდიხარო? მეთქი სამი დღე ვიქნები კიდე, აგაშენა ღმერთმაო და გავიდა, შინაურ ჭიშკრამდე გავაცილე, იქით აღარ გავყევი, ეწყინებოდა, არ კი იტყოდა არაფერს, მაგრამ იწყენდა, ვიცი, დაბერებული ვგონივარ ამ ოხერსო, გაივლებდა გუნებაში. ჰოდა, არ გავყევი, ზურაბო ისეთია, ხო იცის, რო მოტყდა, ძალა არარ ერჩის ძველებურად, მაგრამ თუ რომ სხვები არ შეამჩნევინებ, კიდე კარგა ხანს შემოუძახებს თავს და იქნება ასე, ღობის კიდეში დასობილი ეკლის ბოძივით. რო დგას და დგას ძირმომწვარი და ერთ თაობას ისე მოინელებს ხოლმე, როგორც რო არაფერი.

მეორე დილით ავდექი და გადავთოვლი–მეთქი სახლს. სანამ სათოვლე ნიჩაბი გამოვიღე, სანამ მოვწიე, სანამ ის, სანამ ეს, როდის როდის ავებობღდი ზევით. გადავხედე რას ვხედავ, ყველა სახლი გადათოვლილია ამ ჩემის მეტი. ე, მეთქი, ოოო. რა გზა იყო, მივყევი, გამოვიდა ზურაბო, ვედრო უჭირავს ცალ ხელში და მომჩერებია თავისი ეზოდან, მე კიდე ნება–ნება მივსდევ საქმეს. ზურაბო–მეთქი, გავძახე, ამ სხვებისას რო ჩამოუარე, ჩემმა რა დაგიშავა, პაპად მომხვდები, მევუთხარი. გაიცინა, ხმამაღლა, გულიანად, ჰე–ჰე–ჰეო, გაიქნია ხელი, კაი მაიმუნი ხარო, ვითომო, შემომაქცია ზურგი და წავიდა ზევით ბოსლისკენ. გამეცინა, მეც, გავთბი და ეგრე. ჰო ვიცი, რო, რატომაც მე არ გადავყევი წუხელ ჭიშკარს გაღმა, იმიტო დამიტოვა ზურაბომაც სახლი სათოვლად.

პს. რა ამის პასუხია და ილიას გავდივართ მე და ჩემი მეთერთმეტეები, ჰოდა, ამას წინათ დავალება მივეცი, მეთქი ხვალის ხვალ რომ მოხვალთ, ნაფიქრი გქონდეთ და ლელთ ღუნია შემიდარეთ ოთარაანთ ქვრივთან. მოვიდნენ. აბა, მეთქი რა ქენით, ზოგმა ამ მთისა თქვა, ზოგმა იმ ბარისა, როგორღაც ისე გამოვიდა, რომ გოგოები, ვინცა გვყავს, უფრო მოხევეს უტყდებოდნენ სიყვარულში, ბიჭები კიდევ უფრო მეტად ქვრივს. ვიდავეთ ბევრი, ვამტკიცეთ სამტკიცებელიცა და უმტკიცებელიც. ჰოდა, ბოლოს, ადგა ერთი ძალიან ჩემი და ის მეუბნება (თან ნაჩხუბრები ვართ, ერთი კვირის წინ დაადო თავი და შატალოზე წავიდა, ჰოდა, გაჯორილი მყავს მაგრად, მეთქი შვიდიანს არ მოგაცილებ), მეო, მასწავლებელოო, ძალიან არ მომდის თვალში ეს ცხენების გამცილებელი მოხევეო. რა დაგიშავა, მევუთხარი, რაო და რასაც ეგ იძახის, თბილისელი ტაქსისტის ნალაპარაკევს გავსო. დაესიენ გოგოები, აბა, რას ამბობ და აბა, ეგ როგორ თქვი და ეგ ლელთ ღუნია, ხო ილიას აზრებს იძახის და სხვანი. მეთქი აცადეთ, მაგან ხო გაცადათ. ამას, კიდევ, ამ ძალიან ჩემს, მეთქი, რას გულისხმობ. როგორო, მომიბრუნდა, თბილისელი ტაქსისტები სულ მაგას არ იძახიან, ეს რა გაცვიათ, ასე როგორ დადიხართ, ადრე კარგი იყო, კაცი კაცს გავდა, ქალი კიდე ქალსო? მეთქი არა მხოლოდ ტაქსისტები. მეთქი გააგრძელე. ამანაც ლელთ ღუნია მთელი ერთი თავი იმაზე წუხს, ადრე ვაჟკაცობით იშოვებოდა სახელი, ახლა კიდევ ჩემი ვაჟკაცობა მგონი რომ მეც აღარაფერში მარგიაო. სიმართლე ის არი, სახელმწიფოს აშენება თუ გვინდა (ზუსტად ეგრე თქვა, სახელმწიფოს აშენებაო, მერე რა რო ჩვიდმეტის არი), ის კი არ უნდა ვიძახოთ, ადრე რა კარგად ვიყავით, ხელი უნდა გავანძრიოთ, აი მაგიტო მომწონს ოთარაანთ ქვრივი, რო შრომა უყვარს, უკეთესი ცხოვრება კიდე შრომას მოაქვს, სადღეგრძელოებს და გულზე მჯიღის ბრაგუნს არაო. ქვეყანას კარგი ვაჟკაცები კი არ აშენებენ, ხელზე შრომისგან გაჩენილი მაზოლები აშენებს, მაგიტომაც მომწონს ოთარაანთი, ლელთ ღუნია რა მორალსაც იძახის მანდა, მერე იმაზე ერთი სიტყვა აღარ არი ნახსენები, არც ,,კაცია ადამიანში” და არც ქვრივში, მე მოვრჩი, ეხლა კიდე რაც გინდათ ის დამიწერეთო. დაჯდა და მიყურებს გაჯავრებული.

მეთქი ე.

მეთქი ადექი.

ადგა. ავდექი მეც. დგას ის ოხერი, თვალს არ ახამხამებს, თან უხარია, ვითომ, ხო მაინც არ დაგიჯერეო, ხო მაინც არ გაგიგონეო, ხო მაინც არ დაგემორჩილეო.

მეთქი ყოჩაღ.

მეთქი ძალიან ყოჩაღ.

ჰოდა, მივედი და ვაკოცე, სხვა რა უნდა მექნა.

ლევან გიგინეიშვილი – მასწავლებლები საკუთარ თავს არ ეკუთვნიან

მიერ

admin

17 თებერვალი, 2014 - 01:00

შაბათს დილით, როცა საკონფერენციო ოთახში შევიკრიბეთ, ქაფქაფა ყავისა და ჩაის ფინჯნები გვერდით მოვიდგით და ლექციის მოსასმენად მოვემზადეთ, მაგიდაზე სხვა მასალებთან ერთად თაბახის ფურცელზე ამობეჭდილი ნახატიც დაგვხვდა. იმ პერიოდში ანტიკურ ფილოსოფიას გავდიოდით, პლატონზე, სოკრატეზე, არისტოტელესა და თანამედროვეობაზე ვმსჯელობდით, ამ ორი სამყაროს შეკავშირებასა და ახსნას ვცდილობდით. ფურცელზე შავი ფონი, როგორც ჩანს, ბნელი გამოქვაბული უნდა ყოფილიყო, რომლის ერთი მხრიდან შემომავალი მზის სხივი ბორკილდადებულ ადამიანებს ეცემოდა. მათი ჩრდილები კედლებზე, თითქოს თეატრში, სხვადასხვა სცენას ქმნიდა. მაყურებლები – სწორედ ის ბორკილდადებული ადამიანები – ჩრდილების თამაშს ჩამუხლულები ადევნებდნენ თვალს, მაგრამ არავინ იცოდა, რა ხდებოდა თეჯირს მიღმა. ლექციის თემაც ეს იყო… ლექციას ლევან გიგინეიშვილი უძღვებოდა, რომელიც გამუდმებით მოგვიწოდებდა, არ მოვრიდებოდით აზრის გამოთქმას, თუნდაც სიტყვა შეგვეწყვეტინებინა მისთვის, კითხვების დასმას, რაც უნდა სასაცილო მოგვჩვენებოდა საკუთარი შეკითხვა.

ლევან გიგინეიშვილი, წლებია, ამერიკულ აკადემიასა და ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში ასწავლის კლასიკურ ფილოლოგიას. დღეს ის mastsavlebeli.ge-ს სტუმარია.

– როგორ ახსნით პლატონის გამოქვაბულის მითს განათლების კონტექსტში? შემეცნების პროცესის რამდენად აუცილებელი კომპონენტია ცნობისმოყვარეობა?

– ამის გასარკვევად ჯერ უნდა განვსაზღვროთ, რას გულისხმობს თავად სიტყვა „ცნობისმოყვარეობა”. ის, ჩემი აზრით, გამოხატავს ერთგვარ ემოციურ ჩართულობას: გინდა გაიგო რაღაც ახალი, შეეხო უცხოს, ჯერ არგანცდილს, ან უკვე ნანახი და თითქოს გასაგები ახალი კუთხით დაინახო. ეს სურვილი ყველაზე მეტად ადამიანურია, არც ერთ სხვა არსებას ამქვეყნად ის არ გააჩნია. სამყაროში მხოლოდ ადამიანია უკმაყოფილო არსება. უკმაყოფილო არა ყოფითი პირობების, არამედ იმის გამო, რომ აქვს შინაგანი, სულის ღრმა კუნჭულში დამალული ეჭვი, ვაითუ მისი ცოდნა სამყაროზე, ადამიანებზე, საკუთარ თავზე არ იყოს ადეკვატური, ატყუებდეს მას და აცილებდეს, სწყვეტდეს ნამდვილ, ავთენტურ მყოფობას. პლატონის გამოქვაბულის მითიც ამაზეა. აი, ამ ეჭვის ღიაობაში, უკმაყოფილების სიცარიელეში იბადება ცნობისმოყვარეობა – ძლიერი შემეცნებითი ემოცია, ვნება. ეს ვნება უფრო ფუნდამენტურია ადამიანში, ვიდრე ნებისმიერი სხვა, თუმცა ამას ყველა ვერ აცნობიერებს; ვინც აცნობიერებს და მისდევს მას, მის მიხედვით იწესრიგებს ცხოვრებას, ფილოსოფოსი ხდება. თუმცა, არსებითად, ყველა ადამიანი ფილოსოფოსია, მთავარია, გაათავისუფლოს საკუთარ თავში ეს საწყისი. ახლა კი, შეკითხვას რომ ვუპასუხო, ვიტყვი, რომ ამ გაგებით ცნობისმოყვარეობა აუცილებელია შემეცნების პროცესში, თუ სიტყვა „შემეცნებაში” ჩავდებთ ყველაზე ფუნდამენტურ გაგებას, ანუ ადამიანის ბუნებრივ მისწრაფებას, ჩასწვდეს სამყაროს საიდუმლოებებს და ეცადოს, სამყაროსა და საკუთარ თავს შორის ნამდვილი, ადეკვატური ურთიერთობა დაამყაროს. მაგრამ არსებობს სხვა ტიპის შემეცნებაც, რომელიც ამგვარ ცნობისმოყვარეობასთან არ არის დაკავშირებული. მაგალითად, არა მგონია, გზებზე მოძრაობის წესების შესწავლა მძღოლისთვის აუცილებლად ფილოსოფიურ ჭრილში იყოს საჭირო.

– მოგვიყევით, როგორ დაგამახსოვრდათ სკოლა და რამ განსაზღვრა თქვენი პროფესია.

– სკოლის შესახებ ჩემი მოგონებები მრავალმხრივი და წინააღმდეგობრივია. იყო საგნები, რომლებსაც ძალით, ინტერესის გარეშე ვსწავლობდი. რატომღაც ვერ შევიყვარე მათემატიკა. საკონტროლოდან საკონტროლომდე ვიზეპირებდი განტოლებების ამოხსნისა თუ მაგალითების გამოყვანის წესებს, მათემატიკის სილამაზე კი სკოლაში ვერ დავინახე. მერე, პლატონის კითხვისას, მივხვდი, რა დიდი სილამაზე იყო ამ დისციპლინაში, მაგრამ, არჩეული პროფესიიდან გამომდინარე, მისი სიღრმისეულად შესწავლისთვის აღარ მეცალა. სამაგიეროდ, მახსოვს, გეომეტრიის სწავლისას მოვიხიბლე თეორემების სიზუსტით და სილამაზით, იმით, რომ ერთისგან აუცილებლობით მეორე გამომდინარეობდა და ასე შემდეგ. იმდენად მოვიხიბლე, რომ მასწავლებელმა გამოარჩია კიდეც კლასში ჩემ მიერ შესრულებული საკონტროლო სამუშაო. ალგებრასა და ტრიგონომეტრიაში კი ზეპირობას ვერ გავცდი. ფიზიკა მომწონდა, თუმცა ვერ დავიკვეხნი, რომ კარგად ვიცოდი, ქიმია კი არ მიყვარდა. ვფიქრობ, საბუნებისმეტყველო საგნებში უკეთესი სახელმძღვანელოები უნდა გვქონოდა. ახლა რომ ვუყურებ, მაგალითად, ამერიკაში გამოცემულ სახელმძღვანელოებს, შურით ვივსები, რომ ჩემი მოწაფეობის პერიოდში ასეთები არ იყო. ჩვენი სახელმძღვანელოები ზუთხვის პრინციპზე გახლდათ აგებული, ძირითადი თეზისები გამუქებული იყო და ეს გამუქებული ადგილები უნდა დაგეზეპირებინა. არ ჰქონდა მნიშვნელობა, გესმოდა თუ არა საკითხის არსი ან ხედავდი თუ არა საგნის სილამაზეს – კარგად დაზეპირებულში ნიშანსაც შესაფერისს გიწერდნენ. ჰუმანიტარულ დისციპლინებში სულ სხვა ვითარება იყო – ქართულში, რუსულში, ისტორიაში მასწავლებლები ყველაფერს აკეთებდნენ, რომ თავიანთი საგნით დავეინტერესებინეთ, ცხადია, იმიტომ, რომ თავადაც ძალიან უყვარდათ. გვქონდა კლასგარეშე საკითხავები, ვიწვევდით საინტერესო სტუმრებს… ყველა ამ საგანში ძლიერი ვიყავი. მიყვარდა ლექსების დეკლამაცია და კარგადაც გამომდიოდა. ერთხელ ახალ რუსულის მასწავლებელთან მოვხვდი. ჩოგბურთის ტურნირების გამო სკოლას ხშირად ვაცდენდი და იმ დღესაც გაცდენის გამო მოუმზადებელი მივედი გაკვეთილზე, თანაც საკმაოდ ვცელქობდი. მასწავლებლის პირველი შთაბეჭდილებაც შესაბამისი გახლდათ – ერთი ყალთაბანდი და ხულიგანი ვეგონე და, ცხადია, არც დიდი ორიანი დაიშურა. მეორე დღისთვის საზეპირო გვქონდა: ერთი სტროფი კონსტანტინე სიმონოვის „Сын Артилериста”-დან, დანარჩენი – თხრობით. მასწავლებლის თვალში შექმნილი „იმიჯი” რომ დამენგრია, მთელი ეს რვაგვერდიანი პოემა დავიზეპირე. გამიძახა. ვთქვი დავალებული საზეპირო და აღარ გავჩერდი, მთელი პოემა წავიკითხე სულგანაბული კლასის წინაშე. რომ დავჯექი, მასწავლებელმა ჩაილაპარაკა: „Гигинеишвили, а ты, оказывается, не такой уж и плохой мальчик”… ბევრი კარგი რამ მაგონდება, მაგრამ არ მინდა, სიტყვა გამიგრძელდეს. ბოლო ორი წელი ჰუმანიტარული პროფილის კლასში ვსწავლობდი გაძლიერებული ჰუმანიტარული პროგრამით. სკოლა ოქროს მედალზე დავამთავრე. პროფესიაც ჩემმა ჰუმანიტარულმა ინტერესებმა განსაზღვრა. მანანა გიგინეიშვილი, ჩვენი ოჯახის მეგობარი, ქართულში მამეცადინებდა კერძოდ. მისი შვილი, ვანიკო რამიშვილი, მაშინ კლასიკურ ფილოლოგიაზე სწავლობდა და მირჩია, მეც ამ გზას გავყოლოდი. რჩევაც არ მინდოდა უკვე – თითქოს თავისთავად, ასე ვთქვათ, განგების გრავიტაციით ჩავაბარე კლასიკურ ფილოლოგიაზე.

– თუ გაიხსენებდით მასწავლებლებს, რომლებმაც პოზიტიური გავლენა მოახდინეს თქვენზე?

– უკლებლივ ყველა მასწავლებელმა და ყველა ჩოგბურთის მწვრთნელმა პოზიტიური როლი შეასრულა ჩემს ცხოვრებაში. მასწავლებლები საკუთარ თავს არ ეკუთვნიან, ისინი უზარმაზარი დაძაბულობის ველში ერთვებიან, როცა აუდიტორიაში შედიან და გაკვეთილის ლიტურგიას ატარებენ. ასე თუ ისე, ისინი უსასრულოს გამტარები არიან მოსწავლეებისთვის, არა მარტო თავიანთი დისციპლინის, არამედ ზნეობის კუთხითაც. მახსოვს, ერთხელ ორიანი მქონდა მათემატიკაში და მინდოდა, მშობელთა კრებამდე გამომესწორებინა, ამიტომ კარგად მოვემზადე და გაკვეთილზე ძალიან ვიაქტიურე, თან რამდენჯერმე გავუმეორე მასწავლებელს, არ დავიწყებოდა ჟურნალში ხუთიანის გაფორმება. მასწავლებელმა დელიკატურად, მაგრამ მკაცრად მიმითითა, რომ ეს არ იყო ღირსეული საქციელი ჩემი მხრივ. ძალიან შემრცხვა და ასეთი რამ მეტად აღარ ჩამიდენია. არ მახსოვს, მათემატიკის რა საკითხები ვისწავლე მაშინ, მაგრამ მასწავლებელმა კარგი ზნეობრივი გაკვეთილი მომცა, რომელიც ახლაც ისე მკაფიოდ მახსოვს, თითქოს გუშინ ყოფილიყოს…

– როგორ შეაფასებდით საბჭოურ საგანმანათლებლო სისტემას, როგორი ჩანს ის დღევანდელი გადასახედიდან?

– მე საბჭოთა სისტემიდან ერთგვარად ამოვარდნილ სკოლაში, პირველ ექსპერიმენტულში ვსწავლობდი. შალვა ამონაშვილის ექსპერიმენტი – მეოთხე კლასამდე არ გვიწერდნენ ნიშნებს, მოგვცეს საშუალება, ინტერესის მიხედვით აგვერჩია პროფილი და ასე შემდეგ – მეტ თავისუფლებას გვაძლევდა. არც პედაგოგებიც ყოფილან დიდად შებოჭილი საბჭოთა იდეოლოგიით. მორწმუნე მასწავლებლებიც გვყავდა, რომლებიც არ მალავდნენ ამას. თუმცა საბჭოთა გავლენა მაინც დიდი იყო, თუნდაც იმიტომ, რომ სახელმძღვანელოები გახლდათ საბჭოთა, ისეთივე, როგორიც ყველა სკოლაში, თანაც ძნელი იყო თავისუფალი დისკუსიების გამართვა კლასში, სადაც 30-35 ბავშვი იჯდა. გაძახების სისტემა, ცოტა არ იყოს, დაკითხვას ჰგავს და ძნელია, აქ შემოქმედებითი მიდგომა გამოიჩინო, მაგრამ ამ პირობებშიც კი საჭიროა რაიმე აქტივობის მოფიქრება, რომელიც გაძახების აუცილებლობას მოსპობს – კლასის ჯგუფებად დაყოფა, სახალისო დავალებების მიცემა, ერთმანეთთან ცოდნაში გაჯიბრება… არსებობს საამისო მეთოდები, თუმცა, სამწუხაროდ, მათ ჩვენს სკოლაშიც კი არ იყენებდნენ აქტიურად.

– რას ნიშნავს თქვენთვის კარგი მასწავლებელი?

– მასწავლებელს, უწინარესად, უნდა უყვარდეს თავისი საგანი და მოწაფეები, ეცადოს, ჩასწვდეს მათ ინტერესებს, მათ ენას. ჩილეელმა პოეტმა და პედაგოგმა გაბრიელა მისტრალმა თქვა, მასწავლებლობა ღვთისმსახურებააო.

– თქვენ ამერიკულ აკადემიაში ასწავლით. რით განსხვავდება ის სხვა სკოლებისგან?

– აქ სწავლება მთლიანად ინტერაქტიულ მეთოდზეა აგებული. ყველა კლასში დგას ჰარკნესის მაგიდა (ოვალური მაგიდა, რომელიც მისი მომგონის, ედვარდ ჰარკნესის სახელობისაა), რომლის გარშემო მაქსიმუმ 15 ადამიანი ეტევა. ასე რომ, ჩვენს სკოლაში პატარა კლასებია, გაკვეთილებს კი ძირითადად დისკუსიის ხასიათი აქვს: შინ წაკითხულ მასალებს ვარჩევთ ცოცხალ დიალოგში. მასწავლებელს ამ დიალოგში არ აკისრია წამყვანი როლი, ის მხოლოდ მოდერატორია და დიალოგის მსვლელობას აწესრიგებს, ასე ვთქვათ, დირიჟორობს, რომ ყველას მიეცეს აზრის გამოთქმის საშუალება. ცხადია, ზოგჯერ საჭიროა რთული საკითხების ახსნა და განმარტება. ამ დროს მასწავლებელი დისკუსიას წყვეტს. მაგრამ მოსწავლეებს ახსნის დროსაც სრული თავისუფლება აქვთ, კითხვები დააყარონ მასწავლებელს. ვერიდებით აზრის თავს მოხვევას, დიდი სივრცეა აზრთა პლურალიზმისთვის. ხშირად ხდება, რომ მოსწავლის ან მოსწავლეების მოსაზრებები უპირისპირდება მასწავლებლისას. ამას ჩვენ მხოლოდ წავაქეზებთ. არსებობს გამოთქმა, ჰარკნესის მაგიდის გარშემო ვერავინ დაიმალებაო. ეს ნიშნავს, რომ თუ მოუმზადებელი მიხვედი, თავს უხერხულად იგრძნობ. საბჭოთა სკოლაში დღეს თუ გაგიძახებდნენ, იცოდი, რომ ხვალ აღარ მოგიწევდა გაძახება და შესაძლოა, ზერელედ ან საერთოდ არ გესწავლა გაკვეთილი, აქ კი ასეთი ფუფუნება არ გაქვს, ყოველდღე მომზადებული უნდა მოხვიდე, რომ დისკუსიაზე არ შერცხვე უფრო პასუხისმგებლობიანი თანაკლასელების წინაშე.

– პრაქტიკული განათლების მნიშვნელობაზე ვისაუბროთ. როგორ შეიძლება მოახერხოს სკოლამ და გადოს ხიდი მოსწავლესა და მის მომავალ ცხოვრებას შორის, რათა მოსწავლემ სწორად დაგეგმოს მომავალი და დაინახოს საკუთარი როლი ამქვეყნად, სწორად გააანალიზოს თავისი მიზნები და გამოწვევები?

– ცხადია, განათლების სისტემა ცხოვრებას უნდა იყოს მისადაგებული და მოსწავლეს მომავლის პერსპექტივებისთვის ამზადებდეს. არსებობს ბაზარი და ბაზარზე მოთხოვნადი პროფესიები, რომლებიც კარგ შემოსავალს და უზრუნველყოფილი ცხოვრების საშუალებას მისცემს ადამიანს. საკუთარი შემოსავლის ქონა, ფინანსური დამოუკიდებლობა ძალიან მნიშვნელოვანია პიროვნების ჩამოყალიბებისთვის, საკუთარი ღირსების შეგრძნებისთვის. მახსოვს, როგორ მეამაყებოდა მოწაფეობისას საკუთარი ფულის ქონა- ჩოგბურთში საქართველოს ნაკრების წევრი ვიყავი და სტიპენდიას მაძლევდნენ. თავი მეფე მეგონა იმ, თუ სწორად მახსოვს, ორმოცი მანეთის გამო. საუკეთესო შემთხვევაა, როცა ბაზარზე მოთხოვნადი პროფესია შენს პირად – არამხოლოდ მატერიალურ – ინტერესს თანხვდება. შესაძლოა მოხდეს ისეც, რომ პოტენციური დიდი გეოგრაფი ბანკირი გახდეს, რადგან მის სამშობლოში გეოგრაფებზე მოთხოვნა არ არის. ბაზარი არ უნდა იქცეს მოლოქად, რომელიც ადამიანის ნიჭსა და ინტერესებს შეიწირავს.

– გარდა ამერიკული აკადემიისა, თქვენ ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტშიც კითხულობთ ლექციებს. რას ფიქრობენ სტუდენტები მოქალაქეობრივ ვალდებულებებზე და როგორია მათი სამოქალაქო განათლების დონე?

– მე შემიძლია ვთქვა, როგორ სწავლობენ ჩემს საგნებს და როგორ აქტიურობენ ლექციებზე. ჩემი მიზანია, ჩემს კურსზე შეიქმნას სივრცე ყველაზე ფუნდამენტურ საკითხებზე თავისუფალი მსჯელობისთვის: რა არის ადამიანი და როგორია მისი დანიშნულება სამყაროში, საზოგადოებაში; იცვლება თუ არა ეს დანიშნულება ეპოქასთან ერთად; მთლიანად იცვლება თუ რჩება რამ, რაზეც დრო არ მოქმედებს; თუ ასეა, მაშინ რა არის ეს „რამ”; ადამიანი და სახელმწიფო – რა უფრო მნიშვნელოვანია და რატომ. ვფიქრობ, ამგვარ საკითხებზე მსჯელობა დიდი ტექსტების – ბიბლიის, ჰომეროსის, პლატონის და სხვათა – მაგალითებზე უფრო აკეთილშობილებს ადამიანს, კეთილშობილი ადამიანი კი უკეთესი მოქალაქეცაა – არ დაემორჩილება ტირანიას, არ იცრუებს პოლიტიკური კონიუნქტურის გამო, არ შეურიგდება ძალადობას პიროვნების წინააღმდეგ და არ ჩაანაცვლებს ადამიანობას, პიროვნების უსასრულო ფასეულობას ავად გაგებული პატრიოტიზმით თუ რომელიმე იდეოლოგიით, კომუნიზმის სახელით იქნება ეს თუ ევრო-ნატო-ინტეგრაციისა – რა მნიშვნელობა აქვს, რა ერქმევა კერპს, თუ მას ადამიანს შესწირავ მსხვერპლად? ქრისტეს სახელიც კი შეიძლება ასეთ კერპად აქციო (ინკვიზიცია მეტი რა იყო!), არათუ „ევროპაში ინტეგრაცია”. არ შეიძლება, ადამიანებს აწამებდე, უკანონობას ამკვიდრებდე და თან ევროპისკენ მიიწევდე შლიგინ-შლიგინით. ვფიქრობ, ჩემი სტუდენტების უმეტესობა ძალიან კარგად ხედავდა ამას.

– უმაღლესი განათლება ევროპასა და ამერიკაში მიიღეთ. როგორია მათი განათლების სისტემები, რა დაგამახსოვრდათ განსაკუთრებით და რამ გაგაკვირვათ?

– ეს ვრცელი თემაა. ევროპაში უნგრეთსა და ბელგიაში ვსწავლობდი და ორივეს სრულიად სხვადასხვა სისტემა ჰქონდა. ალბათ, არანაკლებ დიდი განსხვავებაა თუნდაც ერთი ქვეყნის სხვადასხვა უნივერსიტეტს შორის. ან რა გასაკვირია, როდესაც, მაგალითად, ჩემს თითოეულ კლასში ან კურსზეც კი სრულიად თავისთავადი, განუმეორებელი მიკროკლიმატი იქმნება ხოლმე. მგონია, თითოეულ უნივერსიტეტს თავისი განსხვავებული, უნიკალური აურა აქვს. განსაკუთრებით რა დამამახსოვრდა? შესაძლოა ის, რომ უფრო მჭიდრო და უშუალო ურთიერთობა მქონდა ზოგიერთ ჩემს პროფესორთან: იქ ჩვეულებრივი ამბავია, პროფესორთან ერთად კაფეში ყავაზე ან ლუდზე წასვლა. ზოგჯერ თავად პროფესორი ეპატიჟება შინ კოლეგა-პროფესორებსა და სტუდენტებს. ასეთი რამ ხშირად ხდებოდა, განსაკუთრებით – უნგრეთში სწავლის დროს. ბელგიაში პატარა საუნივერსიტეტო ქალაქში, ლუვენში ვცხოვრობდი, სადაც ველოსიპედი ფუფუნება კი არა, აუცილებლობა იყო ჩემთვის, ისევე, როგორც ხელები ან ფეხები. თავისთავად „ქალაქი-უნივერსიტეტი” იყო ჩემთვის საოცრება! ერთ-ერთი საუკეთესო სტუდენტური წელი გავატარე ლუვენში. ამერიკაში ერთი რამ მომეწონა ძალიან: როდესაც კურსს ირჩევ, პირველ ორ კვირას ჰქვია „შოფინგის პერიოდი”. ამ დროს შედიხარ ნებისმიერ ლექციაზე და გამოდიხარ იქიდან ნებისმიერ დროს, ეს მიღებულია და არავითარ უხერხულობას არ იწვევს. უსმენ, აკვირდები სხვადასხვა ლექტორს და ორი კვირის შემდეგ აკეთებ საბოლოო არჩევანს. ამასთან, ბიბლიოთეკაში არის ჟურნალი, სადაც წინა წლების სტუდენტები ანონიმურად აფასებენ კურსებს და ლექტორებს. ეს შეფასებები ესტაფეტასავით გადაეცემა და ეხმარება მომდევნო წლების სტუდენტებს სწორი არჩევანის გაკეთებაში. უნივერსიტეტის დონე მნიშვნელოვანწილად ლექტორებზეა დამოკიდებული, მე კი სამივე ზემოხსენებულ უნივერსიტეტში ძალიან კარგი ლექტორები შემხვდა. მაგრამ ამაზე რომ დავიწყო საუბარი, სიტყვა მეტისმეტად გამიგრძელდება…

ესაუბრა შორენა ტყეშელაშვილი

მოსმენის პედაგოგიკა

მიერ

admin

17 თებერვალი, 2014 - 01:00

„თქვენ შესაძლოა გქონდეთ შესანიშნავი სმენა, მაგრამ იყოთ ცუდი მსმენელი – გესმოდეს არ ნიშნავს უსმენდე”, – ეს მოსაზრება ეკუთვნის ფრანგ ექიმ ოტოლარინგოლოგს ალფრედ ტომატისს („ექიმი მოცარტი”). იგი არაერთმა კვლევამ დაარწმუნა, რომ ყური ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ორგანოა ადამიანის აზროვნების ფორმირების პროცესში. ტვინის მუშაობის თავისებურებათა კვლევისას ტომატისმა დაადგინა, რომ მაღალსიხშირიანი ბგერების მოსმენა ააქტიურებს ტვინის მუშაობას, აუმჯობესებს მეხსიერებას და აზროვნების პროცესებს. კომპოზიტორების ნაწარმოებთა გაანალიზებისას მოცარტის მუსიკაში ყველაზე მეტი მაღალსიხშირიანი ბგერა აღმოჩნდა. დაკვირვებებზე დაყრდნობით ექიმმა ტომატისმა მუსიკით მკურნალობის მეთოდი შეიმუშავა, ხოლო იმ ზემოქმედების აღსანიშნავად, რომელსაც მოცარტის მუსიკა ახდენდა მსმენელზე, დამკვიდრდა ტერმინი „მოცარტი-ეფექტი”. მასვე ეკუთვნის შესანიშნავი აღმოჩენა – ნაყოფზე მუსიკით ზემოქმედება მუცლად ყოფნის მეოთხე-მეხუთე თვეებში, როცა ნაყოფის ყურს მუსიკა გარედან ჩაესმის.

ინფორმაცია, რომელსაც ბავშვი მუცლად ყოფნის დროს იღებს, არსებით გავლენას ახდენს მის მომავალზე. მუსიკის საშუალებით შესაძლებელია ცენტრალური ნერვული სისტემის ფორმირების სტიმულირება, ამიტომ სასურველია, მშობელმა ნაყოფს ყოველდღიურად მოასმენინოს სასიამოვნო მელოდიები. ეს, გარდა ზემოხსენებული ეფექტისა, პატარებს მუსიკალურ სმენასაც უვითარებს. მუსიკალური სეანსები სასარგებლოა თავად მომავალი დედებისათვისაც, რადგან მუსიკა მათ სტრესისა და დაძაბულობის მოხსნაში ეხმარება. არსებობს მოსაზრება, რომ მომავალ დედას თუ ზოგიერთი მუსიკალური ნაწარმოების სმენისას ნეგატიური განწყობა ეუფლება, დაბადების შემდეგ ბავშვი ამ მუსიკაზე ცუდად რეაგირებს, ხოლო თუ ახალი ბგერების სამყაროში რომელიმე ბგერა დაბადებამდე მისთვის პოზიტიურად ნაცნობი იყო, მისი რეაქციაც შესაბამისია – თავს იქით აბრუნებს, საიდანაც მუსიკა ესმის, მიმიკა ეცვლება, გაღიმებას ცდილობს.

ვიდრე გავერკვეოდეთ ბავშვის ამა თუ იმ ქცევის მიზეზებში, რათა მივხვდეთ, როგორ უნდა მოვეპყროთ მას, თვალი გადავავლოთ ასაკობრივი განვითარების თავისებურებებს.

ადამიანის განვითარების პერიოდები დაკავშირებულია ბიოლოგიური და ფსიქოლოგიური მომწიფების პროცესებთან, რომლებსაც სტაბილური და კრიზისული პერიოდების მონაცვლეობა ახასიათებს.

სტაბილური ასაკობრივი პერიოდებია: ჩვილობისა (1 წლამდე), ადრეული ბავშვობისა (1-დან 3 წლამდე), სკოლამდელი ასაკისა (3-დან 6-7 წლამდე), დაწყებითი სასკოლო ასაკისა (6-7-დან 11-12 წლამდე), მოზარდობისა (11-12-დან 15-17 წლამდე), სიჭაბუკისა (15-17-დან 19-21 წლამდე), ადრეული მოწიფულობისა (19-21-დან 25-30 წლამდე), შუალედური მოწიფულობისა (25-30-დან 55-64 წლამდე), გვიანდელი მოწიფულობისა (65 წლიდან).

ჩვილობიდან სკოლამდელი ასაკის ჩათვლით ბავშვის ძირითადი ინტელექტუალური საქმიანობა თამაშით შემოიფარგლება. თამაშიდან სასწავლო პროცესზე გადასვლა თანდათან, ბუნებრივად უნდა მოხდეს. ამ პერიოდისთვის ისინი უკვე მზად არიან ინფორმაციის მისაღებად და ლოგიკური დასკვნების გამოსატანად. პედაგოგიური მოღვაწეობის თვალსაზრისით ბავშვებთან მუშაობის მეთოდად აქტიურად უნდა იქნეს გამოყენებული თამაშები, რომლებიც მათ კითხვის, კომპიუტერთან მუშაობის, ხატვის, მუსიკის ათვისებაში დაეხმარება.

მომდევნო წლებში (10-დან 18 წლამდე) სასწავლო პროცესი უფრო სიღრმისეულ ხასიათს იძენს. მოზარდში შინასამყაროს აქტიური ფორმირება – ღირებულებების, ეთიკისა და მორალური ნორმების გააზრება იწყება.

კრიზისული პერიოდები ასაკობრივი განვითარების გარდაუვალი ფაზებია და ვლინდება განვითარების ერთი სტაბილური პერიოდიდან მეორემდე, მათ საზღვარზე:

1. დაბადებიდან ერთ თვემდე;

2. სიცოცხლის პირველი წლის დასასრულს;

3. სკოლამდელი ასაკის პირველ წელს (3 წლის);

4. უმცროსი სასკოლო ასაკის პირველ წელს (7 წლის);

5. სქესობრივი მომწიფების (მკვეთრი ჰორმონული ცვლილებების) ასაკში (13 წლის);

6. 17 წლის ასაკში.

ასაკობრივი კრიზისი გამოიხატება თითქოსდა უმიზეზო სიჯიუტით, გაღიზიანებით, მომაბეზრებლობით, უხეშობით, არამოტივირებული აგრესიით და სხვა. ბავშვის ქცევის მკვეთრ ცვლილებებს ობიექტური მიზეზები აქვს, რადგან დაკავშირებულია ორგანიზმის სხვადასხვა სისტემის განვითარების ჰეტეროქრონულ ტემპებთან და აგრეთვე ჰორმონული სისტემის ძლიერ ბიოლოგიურ გარდაქმნებთან.

პედაგოგიური თვალსაზრისით მოზარდის ფსიქიკა განსაკუთრებულ ყურადღებას მოითხოვს. განვითარების ამ პერიოდს, „მოზარდულ მაქსიმალიზმს”, ახასიათებს დაძაბულობა, კონფლიქტურობა, რადიკალური გადაწყვეტილებების მიღება უკიდურესი შეხედულებების ფონზე და ა.შ. ამ პერიოდში მოზარდი ცდილობს საკუთარი სივრცის გაფართოებას, აკონტროლებს ურთიერთობებს, მოითხოვს მეტ თავისუფლებას. უმეტესად გაუცნობიერებლად სურს დაამტკიცოს, რომ აქვს გადაწყვეტილებების დამოუკიდებლად მიღების უფლება. ამ დროს მშობლის როლი ძალზე მნიშვნელოვანი ხდება. მისი მხრივ ყურადღების ნაკლებობამ შესაძლოა შვილთან კონტაქტის დეფიციტი, გაუცხოება და ჩაკეტილობა გამოიწვიოს. შესაბამისად, მშობელი თანადგომით უნდა ახერხებდეს შვილის ნდობის მოპოვებას.

მშობლებმა ისიც უნდა გაითვალისწინონ, რომ თუ სურთ შვილის მრავალმხრივ განვითარებულ პიროვნებად აღზრდა, მხოლოდ სკოლის იმედზე ყოფნა არ შეიძლება. რაც შეეხება მუსიკას, იგი უნდა იქცეს ოჯახის საქმიანობად. ყველა საქმეში არსებობს სასიამოვნო და ნაკლებად სასიამოვნო მომენტები, რომელთა გარეშე სასურველ შედეგს ვერ მივაღწევთ. ეს გზა გასავლელია და არაერთხელ. ზრდასრულთა უმეტესობას ეს ესმის და თუ სასურველ შედეგს ხედავენ, მთელი ძალისხმევით მიილტვიან მიზნისკენ. ხოლო ბავშვებმა, რომელთა კრედოა „აქ და ამწუთას” შესაძლოა ვერ გადალახონ სირთულეები. აქაც აუცილებელია მშობლის თანამონაწილეობა – მუსიკის ერთად მოსმენა, ნოტების შესწავლა, და თუ თქვენ ამ საქმეს ინტერესით არ მოეკიდებით, სასურველ შედეგს ნუ ელით.

წესისამებრ, ბავშვები მუსიკალურ და ჩვეულებრივ საგანმანათლებლო სკოლაში ერთდროულად შეჰყავთ. ვინაიდან ისინი პატარები არიან, მშობლები წყვეტენ, ისწავლის თუ არა ბავშვი მუსიკას. როგორც პრაქტიკა აჩვენებს, I-II კლასებში ბავშვები ხალისით დადიან მუსიკაზე. პირველი ორი წელი ფორტეპიანოსთან ურთიერთობა მათ ართობს. კრიზისული პერიოდი დაახლოებით სამი-ოთხი წლის შემდეგ დგება, როდესაც პროგრამით გათვალისწინებული ნაწარმოებები ძნელად გასარჩევი და შესასრულებელი ხდება. მარტო პედაგოგთან მუშაობა საკმარისი არ არის; საჭიროა შინ ბეჯითად მეცადინეობა. ვიდრე თქვენი პატარა სავსებით გააცნობიერებს მუსიკაში არსებულ სირთულეებს, კიდევ უფრო დააინტერესეთ, შეაჩვიეთ, განავითარეთ, შეაყვარეთ მუსიკა და ისიც ამ რთულ გზას გატაცებით, ცრემლებისა და იმედგაცრუების გარეშე გაივლის. ხოლო მოზარდი, რომელიც აცნობიერებს, რომ ხანგრძლივი და დაძაბული მუშაობის გარეშე მუსიკა ვერ გახდება მისი პროფესია, უარს ამბობს მუსიკალური განათლების გაგრძელებაზე და ტოვებს მუსიკალურ სკოლას. ხშირად ძალზე ნიჭიერი ბავშვიც ზარმაცობს, ამიტომ აუცილებელია, მშობელი შეძლებისდაგვარად მონაწილეობდეს საშინაო დავალების შესრულებაში, რათა საინტერესო გახადოს შინ მუშაობის პროცესი. სწორედ მშობლებმა უნდა შთააგონონ შვილებს, რომ მუსიკისგან სიამოვნება მხოლოდ დიდი შრომითა და წინააღმდეგობების გადალახვით მიიღება.

როგორც ვხედავთ, უდიდესი როლი ეკისრება იმ გარემოს, სადაც ბავშვი იზრდება და ვითარდება. განათლების მიღება კი არსებულ გარემოში ცხოვრებასთან შეგუების საშუალებაა. შესაბამისად, ოჯახში მუსიკალური გარემო პედაგოგიური სისტემის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კომპონენტი ხდება.

თვალსაჩინო მაგალითად შეიძლება ჩაითვალოს ბახის საგვარეულო, რომელმაც მსოფლიოს 50 ცნობილი მუსიკოსი და რამდენიმე კომპოზიტორი მისცა. მათ შორის ყველაზე მეტად აღიარებულია იოჰან სებასტიან ბახი.

ასევე აღსანიშნავია შტრაუსების დინასტია. ამ გერმანულმა გვარმა განსაკუთრებით მუსიკაში გაითქვა სახელი, თუმცა მათ შორის საყოველთაოდ ცნობილი მხოლოდ ორი კომპოზიტორი გახდა: მსოფლიოში განთქმული „ვალსების მეფე” იოჰან შტრაუსი (შვილი) და ნაკლებად ცნობილი რიჰარდ შტრაუსი – მსოფლიო მუსიკალური კულტურის უდიდესი მოვლენა, რომლის მრავალფეროვანი შემოქმედება გამოირჩევა ფილოსოფიური კონცეფციებით, ფსიქოლოგიურად გართულებული სახეებით. ამ რთული ნატურის, თავისებური ხელოვანის თაყვანისმცემლებს – გამორჩეული გემოვნების გამო თამამად შეიძლება ეწოდოთ გურმანები. ჩვენ უნდა ვისწრაფოდეთ მომავალი თაობის ამგვარ მსმენელებად აღზრდისკენ, მით უფრო – თუ ისედაც „მთელი სამყარო ბგერაა” და ჩვენ – „სმენის შემძლენი”.

ახლა კი გავიხსენოთ რიჰარდ შტრაუსის სიმფონიური პოემა ფრიდრიხ ნიცშეს ნაწარმოების მიხედვით „ასე იტყოდა ზარატუსტრა” – პროგრესული რომანტიკული სიმფონიზმის ბრწყინვალე ნიმუში, „სიმფონიური მიგნებების” ფეირვერკი.

პოემა იწყება მზის ამოსვლის ფონზე ზარატუსტრას მიერ მარტოობის უარყოფით. ამ შესავლის მუსიკალურ თანხლებად კომპოზიტორს გამოყენებული აქვს მარტივი დო მაჟორის სამხმოვანება, რომლითაც ის ცდილობს მიგვანიშნოს, რომ ყველაზე რთული ფილოსოფიური აზრიც კი შეიძლება ძალზე მარტივად აიხსნას.

მუსიკალურ გარემოში აღზრდილი კომპოზიტორების მცირე ჩამონათვალი ასეთია: დომენიკო სკარლატი, იოზეფ ჰაიდნი, ვოლფჰანგ ამადეუს მოცარტი, კარლ ვებერი, ფრანც შუბერტი, ვინჩენცო ბელინი, ჰექტორ ბერლიოზი, ფელიქს მენდელსონი, ფრედერიკ შოპენი, შარლ გუნო, ბედრჟიხ სმეტანა, ჟორჟ ბიზე, ედვარდ გრიგი, ჯაკომო პუჩინი, იგორ სტრავინსკი.

რაც შეეხება პოპკულტურიდან მაგალითს, ცნობილმა ამერიკელმა პოპმომღერალმა დაიანა როსმა მუსიკა ჩვილობიდანვე შეისისხლხორცა. მისი სახლი თითქოს სავსე იყო მუსიკით. დედა, რომელიც სამზარეულოში ტრიალებდა, მღეროდა საეკლესიო ჰიმნებს; რადიო შეუჩერებლად გადმოსცემდა მუსიკას. მუსიკა იყო დაიანას თანამდევი მთელი სიცოცხლის განმავლობაში. იგი იხსენებს: „ჩვენი სახლის ფანჯრებიდან ყოველთვის მუსიკის ხმა ისმოდაო”.

მაიკლ ჯექსონის (ცხრაშვილიანი ოჯახის მეშვიდე შვილის) ტალანტიც ადრეულ ბავშვობაში გამომჟღავნდა. უკვე 5 წლისა ის საშობაო კონცერტებზე გამოჰყავდათ. მაიკლის მამის, ჯოზეფ ჯექსონის, ინიციატივით შეიქმნა ოჯახური ჯგუფი „The Jackson 5″. ამ საბავშვო კვინტეტში ფაქტობრივად მაიკლს მიჰყავდა მთავარი სოლო პარტიები. იგი განსაკუთრებულ ყურადღებას იქცევდა საოცარი ცეკვითა და სცენაზე მოძრაობის მანერით. მაიკლი ერთადერთია, რომელიც სუპერვარსკვლავად იქცა იმ ასაკში, როდესაც მისი თანატოლები ანბანისა და ოცამდე თვლას სწავლობდნენ.

(დაიანა როსი მაიკლ ჯექსონის „ნათლიად” იწოდებოდა. სწორედ მან გამოიყვანა ხელიხელჩაკიდებული პატარა მაიკლი დიდ სცენაზე).

ზვიად კვარაცხელია

მიერ

admin

16 თებერვალი, 2014 - 02:48

სად მთავრდება სწავლა და სად იწყება სწავლება

მიერ

admin

14 თებერვალი, 2014 - 01:00

ვუძღვნი ჩემს მასწავლებლებს : პედაგოგებსა და მოსწავლეებს

მე, ისევე როგორც ყოველი სულიერი, სამყაროს თანდაყოლილი, ვესტიბულარული აპარატის ქვეცნობიერ ტალანებში დალექილი ცოდნით მოვევლინე. მართალია, მაშინ ბევრი არაფერი გამეგებოდა, მაგრამ, ჯერ კიდევ უჩინომ და კუნთებმოუმაგრებელმა, ვიცოდი, როგორ მესუნთქა, როგორ დამერეგულირებინა სხეულის ტემპერატურა თუ ნივთიერებათა ცვლა და ბევრი სხვა რამ, რასაც, ცხადია, ჩემდა უნებურად ვაკეთებდი. მაგრამ ეს საკმარისი არ იყო არსებობისთვის. ჰოდა, მეც სწავლა დავიწყე. სიცოცხლისთვის ენერგია მჭირდებოდა, ამიტომ პირველი, რაც დამოუკიდებლად ვისწავლე, იყო გზა დედის მკერდიდან მომდინარე რძის ნაკადულისკენ, რომელსაც ხელის ცეცებითა და ტუჩების ცმაცუნით მივიკვლევდი.

მერე თვალი ამეხილა. პირველი, რაც დავინახე, სადღაც მაღლა და შორს დაკიდებული წითელი ბურთი იყო. ხან ჩანდა, ხან იმალებოდა და ამ დროს მეუფლებოდა განცდა, რომ ისევ იმ წყვდიადში დავბრუნდი, საიდანაც ცოტა ხნის წინ გამოვედი. მალე გავიგე, რომ ნათელს დღე ერქვა, ხოლო წყვდიადს – ღამე, რომ დღე იყო საქმისა, ხოლო ღამე – მოსვენებისა.

და ვიდრე იყო ნათელი, ხარბად ვაკვირდებოდი გარშემო ყოველივეს, ვიმახსოვრებდი ფერებს, მოხაზულობას, ფორმებს… უამრავი დამიგროვდა. მერე მათ ხმებიც დავუკავშირე და პირველი აღმოჩენა გავაკეთე – როცა ნაცნობ ფერს, ფორმასა და მოხაზულობას „იავნანა” ახლდა, მხოლოდ მაშინ მოდიოდა რძის ნაკადული.

მომდევნო განცვიფრება საგნების ქცევამ განმაცდევინა. ზოგიერთი მათგანი მუდამ ერთსა და იმავე ადგილზე იდგა, ზოგიერთი კი დროდადრო თვალსაწიერიდან გამიქრებოდა: ზოგი – მცირე ხნით, ზოგი – დიდი ხნით, ზოგიც – სამუდამოდ… და მე მივხვდი – ამ გაუჩინარებას მოძრაობა ერქვა, მოძრაობა ოთახის ერთი კუთხიდან, ერთი ოთახიდან, ერთი ქალაქიდან, ერთი სამყაროდან მეორემდე… მეც მოვინდომე და ვისწავლე ბობღვა, მერე – სიარულიც…

უკვე ვიცოდი, რომ ადამიანები ერთმანეთს ამბავს საუბრით აგებინებდნენ, მაგრამ ერთხელაც შევამჩნიე, რომ ახალი ამბის გაგება უთქმელადაც შეიძლებოდა. ოთხად დაკეცილ ქაღალდს ისეთივე ამბები ჩამოჰქონდა ქალაქიდან, როგორიც ბიძა ლაზარეს. იმასაც მივხვდი, რომ ქაღალდი ვერაფერს ამბობდა, თუ ზედ წვრილი ნახატები და ნაფხაჭნები არ იყო. მეც დავიწყე ხატვა და ფხაჭნა…

მერე სკოლაში მიმიყვანეს. აქ სწავლამ ორგანიზებული და ინტენსიური სახე მიიღო. ყოველდღე, ყოველ გაკვეთილზე რაღაც ახალს ვიგებდი. ჭირდა ყველაფრის გაცნობიერება, ყველაფრის დამახსოვრება, მაგრამ აუცილებლობა (!) მოითხოვდა ამას.

წელს წელი მიჰყვა… სკოლას ვამთავრებ. ვცდილობ, ქიმიაში, ფიზიკაში, მათემატიკაში გამორჩეული მოსწავლე ვიყო. ქართულში თხზულებებსაც ხუთიანზე ვწერ, ოღონდ – საბჭოთა სოციალისტური რეალიზმის შესაბამისად… ახლაც მახსოვს, გრიგოლ ორბელიანის ლირიკაზე დავწერე რაღაც – როგორც მიღებული იყო, პატრიოტულ-სოციალისტურ-მარქსისტული ტერმინებით გაჯერებულ-შეზავებული. მოკრძალებით ვთხოვე ჟუჟუნა მასწავლებელს მისი გადახედვა. სახლში დამიბარა – საღამოს, გვიან, ავ თვალს რომ არ დავენახეთ (მაშინ ესეც იკრძალებოდა!). წავუკითხე. მომისმინა. მერე კარადიდან თავისი რვეული გამოიღო და მსგავსი თხზულება წამიკითხა. თხზულება, რომელიც მრავალწერტილით იწყებოდა. ლაღი, თავისუფალი, ზედმეტ პათეტიკასა და ყალბ სიტყვებს მოკლებული. სწორედ მაშინ დაიბადა ჩემთვის ქართული ლიტერატურა ხელახლა. მას შემდეგ წერას თითქმის ყოველთვის სამი წერტილით ვიწყებ.

სკოლას უნივერსიტეტი მოჰყვა. ბედმა ბევრ კარგ პედაგოგს შემახვედრა, გამორჩეულებსაც და გამორჩეულთა შორის გამორჩეულებსაც. ბატონი გოგი ქიმიასთან ერთად მუსიკას, პოეზიას, ეთიკას და ვინ მოთვლის, კიდევ რამდენ რამეს გვასწავლიდა. მახსოვს, ერთხელ მის ოთახში ვზივარ და ველოდები. იგი ჩემი კოლეგის ნაშრომს კითხულობს. ასგვერდიან დისერტაციაში ხუთსტრიქონიანი აბზაცი ჩემი ჩამატებულია. ბატონი გოგი უცებ თავს სწევს და მეკითხება: „ეს შენ დაწერე?” დაბნეულ-შემცბარ-შეშინებულმა, უნებურად თავი დავუკარი. მან თავი დახარა და სანამ კითხვას გააგრძელებდა, ჩაილაპარაკა: „ჩემი სტილია, ჩემი”. ჩვენ მას ვსწავლობდით, ის კი თურმე ჩვენ გვსწავლობდა. როდესაც დისერტაცია ოპონენტს წარვუდგინე, პირველი, რაც მკითხა, ეს იყო – რუსული სკოლა დაამთავრეო? არა, გოგი ჭირაქაძისა-მეთქი.

მერე თავად დავიწყე სწავლება… მახსოვს, პირველი ლექციის წინ მეც ბევრი „ვიმეცადინე”. ერთ-ერთი ჩემი დოქტორანტის დისერტაციის კითხვისას მეც ვიპოვე „ჩემი სტილი”… ორი ათეული წლის განმავლობაში, კვლევა-ძიებისას, არაერთი ნაშრომის დაწერა მომიხდა, შეიძლება ითქვას, რომ „ვიცი”, როგორ იწერება სტატია, თეზისი, დისერტაცია… მაგრამ როდესაც ბლოგს შევეჭიდე პირველად, ძალიან გავწვალდი და რომ არა რედაქტორის რჩევა-დარიგება, ბლოგერობა ისეთივე ბურუსით მოცული დარჩებოდა ჩემთვის, როგორიც მანამდე იყო. არადა, სხვების სწავლებით დაკავებულს, ვერ წარმომედგინა, თუ კიდევ რამის სწავლა მომიწევდა თავად.

დღეს ლაბორატორიაში სკოლის მოსწავლეები გვესტუმრნენ. ბევრი ვისაუბრეთ – ფერის ფენომენზე, მოლეკულებზე, მათი მიღების მეთოდებზე… დამშვიდობებისას ერთმა მათგანმა მკითხა, პირველი პიგმენტი როდის მიიღესო. ვერ ვუპასუხე.

ჩანს, ჯერ კიდევ ბევრი რამ მაქვს სასწავლი…

ასეა, არ მოიძებნება ამქვეყნად სასწავლებელი, სადაც ყველაფერი ისწავლება; ვერსად ვიპოვით მასწავლებელს, რომელიც ყველაფერს გვასწავლის; ვერსად მოვიძიებთ წიგნს, რომელშიც ყველაფერი ეწერება. ასეთი სასწავლებელი, მასწავლებელი და წიგნი თავად უნდა შევაკოწიწოთ ჩვენს შიგნით…

ეჰ, როგორ განზავდა აზრი თანამედროვე ქართულ წინადადებებში… ის, რის სათქმელადაც ამდენის დაწერა მომიხდა და რის კითხვაშიც ამდენი დრო დაგაკარგვინეთ, ძველებს სულ ორი სიტყვით უთქვამთ: „სწავლა სიბერემდეო”…

მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვება. პროფესიული განვითარებისა და სწავლების მონიტორინგის ინსტრუმენტი

მიერ

admin

14 თებერვალი, 2014 - 01:00

მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვება პედაგოგიური საგანმანათლებლო პროგრამების გაუმჯობესების, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების და სწავლების მონიტორინგის ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური ინსტრუმენტია. მოცემულ სტატიაში განვიხილავთ მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვების როლს და ფუნქციებს პროფესიული განვითარების და სწავლების მონიტორინგის თვალისაზრისით.

უპირველეს ყოვლისა, აღსანიშნავია, რომ მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვების მეთოდის გამოყენებისთვის პროფესიული განვითარების შესაბამისი საფეხური უნდა შეირჩეს, რათა ამ მეთოდის ეფექტურობა უზრუნველვყოთ. გავიხსენოთ პროფესიული განვითარების ხუთსაფეხურიანი სქემა და განვიხილოთ, რომელ ეტაპზე შეიძლება იყოს უფრო მეტად სარგებლიანი მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვების ინტეგრირება. პროფესიული განვითარების პირველ საფეხურზე ძირითადი ყურადღება ეთმობა ცოდნისა და ინფორმაციის დაგროვებას. აქვე მოიაზრება ინფორმაციის გააზრება, გაანალიზება, კონცეპტუალიზაცია. შესაბამისად, ამ ეტაპისთვის რეკომენდებული აქტივობები შეიძლება იყოს: მიზნების დასახვა, საჭიროებების მოკვლევა, ინტერაქტიულ ტრენინგებში მონაწილეობა, რესურსების გაზიარება და განხილვა. პროფესიული განვითარების მეორე საფეხურზე კონცენტრირება ხდება სწავლების მოდელებისა და მაგალითების აღქმასა და გაანალიზებაზე სასწავლო მოდელების დაკვირვების გზით. ამდენად, ამ ეტაპზე ყველაზე ეფექტურია გაკვეთილებზე დაკვირვება, კოლეგების მუშაობაზე დაკვირვება, არსებული სასწავლო გეგმების და მოდელების გაცნობა, ერთობლივი დაგეგმვა, აუდიო/ვიდეო მასალის გაცნობა. მესამე საფეხურზე ფოკუსში თვით-ანალიზი ექცევა – ახალი ცოდნის გათვალისწინებით მასწავლებელი აფასებს და აანალიზებს სწავლების პროცესს. ასევე, რეკომენდებულია ჟურნალების გამოყენება, ჯგუფურ განხილვებში მონაწილეობა და რეფლექსია. შემდეგი, მეოთხე საფეხური სწავლების პრაქტიკის მოდიფიცირებაზეა ორიენტირებული, რაც გულისხმობს პროფესიული ცოდნის ინდივიდუალურ და კოლაბორაციულ გეგმებში ასახვას, სასწავლო გეგმისა და სწავლების მოდელების ცვლილებისთვის სამოქმედო გეგმის შედგენას პრაქტიკული კვლევების, მენტორობის, პედაგოგიური განხილვების, სასწავლო გეგმების ერთობლივად დამუშავების, პროფესიული ჯგუფების ჩამოყალიბების გზით. მეხუთე ეტაპზე მასწავლებლები ახდენენ ექსპერტული ცოდნის გამყარებასა და გაზიარებას სწავლების პრაქტიკის დახვეწის მიზნით. ამ ეტაპზე რეკომენდებულია თანამშრომლობითი სწავლის, კოლეგებისთვის გამოცდილების გაზიარების, გუნდური დაგეგმვის, მენტორობის, კოლეგასთან პარტნიორობისა და წყვილში სწავლების, პროფესიულ ქსელში ჩართვის წახალისება.

პროფესიული განვითარების საფეხურების მოკლე მიმოხილვიდან თვალნათლივ ჩანს, რომ მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვების ყველაზე ეფექტურად გამოყენება მეოთხე და მეხუთე საფეხურებზე შეიძლება. ურთიერთდაკვირვება ორმხრივი პროცესია. ამ მეთოდის ძირითადი მიზანია სწავლების პროცესის გაანალიზება და მასწავლებლებს შორის განმავითარებელი ურთიერთშეფასების გაზიარება. სასწავლო პროცესის დაკვირვების ფუნქცია კი პროფესიული განვითარების პირველ ეტაპზე ცალმხრივი პროცესია (დამწყები მასწავლებელი აკვირდება სწავლების მოდელებს ან მენტორი/შემფასებელი აკვირდება დამწყებ მასწავლებელს ცოდნისა და ინფორმაციის დამატებითი საჭიროებების გამოვლენის და საწყისი პრაქტიკის შეფასების მიზნით).

პროფესიული განვითარების სხვა მეთოდებთან შედარებით, მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვების მეთოდის უდიდესი უპირატესობა ის არის, რომ სწავლების უშუალო მონიტორინგის და შესაბამისად, მოსწავლეთა აკადემიურ მოსწრებაზე ზეგავლენის შესაძლებლობას ქმნის. კვლევების თანახმად, აკადემიური მოსწრების ამაღლებაზე მიმართული ყველაზე გავრცელებული ინტერვენციები, რომლებიც ფოკუსირებულია სასწავლო პროგრამების დიზაინზე, სასწავლო მასალებსა და რესურსებზე, სასურველ შედეგს ვერ გვაძლევს მოსწავლეთა შედეგების გაუმჯობესების თვალსაზრისით. ფერგუსონი და თანაავტორები (ნაშრომში „მასწავლებლის პროფესიული განვითარება პროცესია და არა ერთჯერადი მოვლენა”, CORD 2003), აღნიშნავენ, რომ განათლების სფეროში ნებისმიერი რეფორმის საბოლოო მიზანი მოსწავლეთა შედეგების გაუმჯობესებაა, ხოლო წარმატებულმა რეფორმამ თუ ინიციატივამ, პირველ რიგში, უნდა აღიაროს, რომ მოსწავლეთა აკადემიური მოსწრების ამაღლებისთვის მასწავლებლების პროფესიული პრაქტიკის გაუმჯობესებააა საჭირო.

მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვება სწორედ პროფესიული პრაქტიკის გაუმჯობესებაზეა მიმართული. გარდა ამისა, ტრადიციული, სკოლის ადმინისტრაციის მიერ განხორციელებული სადამკვირვებლო და შეფასებითი მეთოდებისგან განსხვავებით, მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვებას განმავითარებელი შეფასების ფუნქცია აქვს. მასწავლებელს შესაძლებლობა აქვს, თავად აირჩიოს დამკვირვებელი, შეიქმნას უსაფრთხო გარემო და თავად განსაზღვროს გაკვეთილის დაკვირვების მიზნები და სასურველი შედეგები.

დასავლეთის ქვეყნების მაგალითზე, ხშირად საუბრობენ მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვების მეთოდის სოციალურ სარგებელზეც. ამ მეთოდის გამოყენებით მასწავლებლებს ერთმანეთის უკეთ გაცნობის და ერთმანეთთან დაახლოების შესაძლებლობა ეძლევათ. საქართველოში კი, სადაც მასწავლებლებს შორის უკვე არსებობს მჭირდო სოციალური ურთიერთობები, მათი სასწავლო მიზნებისთვის გამოყენება ეფექტურად შეიძლება, კერძოდ, უსაფრთხო გარემოს და სანდოობის უზრუნველსაყოფად.

ურთიერთდაკვირვების მეთოდის დადებით მხარეებს შორის, ასევე, უნდა აღინიშნოს ამ მეთოდის მაღალი რენტაბელობა, როგორც დროის, ისე ფინანსური რესურსების თვალსაზრისით. სწორი სტრატეგიის შერჩევის შედეგად, სკოლას შეუძლია, მინიმალური ფინანსური და ადამიანური რესურსით უზრუნველყოს მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვების გრძელვადიანი და ეფექტური სისტემის დანერგვა.

ურთიერთდაკვირვების მეთოდს თავისი შეზღუდვები და უარყოფითი მხარეებიც აქვს. ამ მეთოდით, გაკვეთილის მხოლოდ ხილვადი ასპექტების დაკვირვებაა შესაძლებელი – დროის განაწილება, აქტივობები, შეკითხვის დასმის ტექნიკა, მონაწილეობა, საკლასო/პროცედურული ენა, პრეზენტაციის და ინფორმაციის მიწოდების ტექნიკები. მასწავლებლის მიერ გაკვეთილის დაგეგმვისას მიღებული გადაწყვეტილებები, მოსწავლეთა შეკითხვებზე/ქცევაზე რეაგირება, შერჩეული აქტივობების ტიპები წინა სასწავლო გამოცდილებასა და კლასში არსებულ სხვადასხვა ფაქტორზეა დამოკიდებული და ამდენად, ერთ გაკვეთილზე დაკვირვებით ყველა ასპექტის სრულყოფილად დანახვა და ობიექტურად შეფასება შეუძლებელია. ამდენად, დაკვირვების მიზნების წინასწარ შეთანხმება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ურთიერთდაკვირვებამ შესაძლოა, გარკვეული მღელვარება მაინც გამოიწვიოს მასწავლებლებში. მეორე მხრივ, ამ მეთოდის შედარებით არაფორმალური ხასიათის გამო, შესაძლოა, დაკვირვების და შეფასებითი კომენტარების ხარისხის და აუთენტურობის უზრუნველყოფა რთული იყოს.

პროფესიული განვითარების მიზნებისთვის ურთიერთდაკვირვების რეკომენდებული ჩარჩო REACT მოდელს ეფუძნება (REACT წარმოადგენს აკრონიმს: R – პირად გამოცდილებასა და ცოდნასთან კავშირი, R- გამოცდილების მიღება, A – პრაქტიკაში გამოყენება, C – თანამშრომლობა, T – გათავისება (CORD, 1999); მოსწავლეთა აკადემიური შედეგების ასამაღლებლად ურთიერთდაკვირვებისას გათვალისწინებული უნდა იყოს ის ძირითადი კატეგორიები, რომლებიც კვლევების მიხედვით ყველაზე დიდ გავლენას ახდენს მოსწავლის აკადემიურ მოსწრებაზე. ესენია: ამოცანების განსაზღვრა, თანამშრომლობითი სწავლება, ცოდნის გამყარება, პრაქტიკა, კითხვა-პასუხი, სწავლის ორგანიზება, ანალიზი და ჰიპოთეზის ჩამოყალიბება, საშინაო დავალება და შეფასება (Marzano, Pickering, & Pollock, 2001).

იმისათვის, რომ მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვება წარმატებით განხორციელდეს სისტემურ დონეზე, რეკომენდებულია რამდენიმე ფუქნციური კრიტერიუმის დაკმაყოფილება. ამ მეთოდის ეფექტურად გამოყენების ერთ-ერთი წინაპირობააა მასწავლებელთა გზამკვლევის შემუშავება და გაზიარება. აღნიშნული რესურსი სასურველია, თავად მასწავლებლებლებმა შეიმუშაონ. გზამკვლევში აღწერილი იქნება ურთიერთდაკვირვების მიზნები, ვადები, დაკვირვების კრიტერიუმები, ფორმები, შეფასების სტანდარტები, რუბრიკები, კონფიდენციალობის მოთხოვნა, ეფექტური დამკვირვებლის მახასიათებლები, რჩევები დამკვირვებლის შერჩევისთვის, დაკვირვებისთვის მოსამზადებელი შეხვედრების და დაკვირვების შემდგომი შეხვედრების მიზნები, ინფორმაციის დოკუმენტირების გზები და დაკვირვების ფორმების ნიმუშები.

როგორც ზემოთ აღვნიშნე, გაკვეთილის ყველა ასპექტზე დაკვირვება და მათი ობიექტურად შეფასება შეუძლებელია. დაკვირვებისთვის პრიორიტეტული კატეგორიების შეიძლება იყოს:

· გაკვეთილის დაწყება და დასრულება;

· დავალებების/ინსტრუქციების მიცემა;

· სახელმძღვანელოს გამოყენება;

· ინდივიდუალური ყურადღება/ჯგუფური მუშაობის ორგანიზება და მონიტორინგი;

· კითხვების დასმა/შეცდომების გასწორება და შეფასება.

მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვების ორგანიზება კი შემდეგი საფეხურებისგან შედგება:

· გაკვეთილის დასწრებამდე შეხვედრა (გაკვეთილის გეგმის და დაკვირვების მიზნების გაზიარება)

· გაკვეთილზე დაკვირვება (შესაბამისი ფორმის გამოყენებით: აღწერითი, ფოკუსირებული და ჩართული დაკვირვების მოდელებისთვის)

· გაკვეთილზე დასწრების შემდგომი შეხვედრა (შედეგების გაზიარება)

· წერილობითი ანგარიშის გაზიარება (ანგარიში შეესაბამება დაკვირების ფორმას – აღწერითი, ფოკუსირებული, ჩართული დაკვირების მოდელებისთვის)

საბოლოოდ, პროცესის ორგანიზებისთვის არსებითად მნიშვნელოვანია სკოლის ადმინისტრაციის მხარდაჭერა. სტრატეგიის შემუშავების გარდა, ადმინისტრაციის ჩართულობა მაღალი უნდა იყოს საჭიროებათა მოკვლევაში, სასწავლო ცხრილში საჭირო ცვლილებების შეტანასა და ტრენინგების ჩატარებაში.

ქვემოთ წარმოგიდგენთ გაკვეთილის დაკვირვების ფორმების ნიმუშებს.

მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვების ფორმები

მოსამზადებელი კითხვარი

საგანი და კლასი _________________________ თარიღი _____________

გაკვეთილის ხანგრძლივობა _______________ მოსწავლეთა რაოდენობა _____

დამკვირვებელი ___________________________

1.რა არის გაკვეთილის მიზნები? რა არის მოსალოდნელი შედეგები? რა კონტექსის გათვალისწინებაა მნიშვნელოვანი?

2.გაკვეთილის რა ასპექტებზე გსურთ შეფასების მიღება? (მაგ. ახალი მეთოდების გამოყენება, მოსწავლეებთან ურთიერთობა, ტექნოლოგიების გამოყენება, გაკვეთილის მსვლელობა და თანმიმდევრობა, დროის მართვა და ა.შ.)

3.რა კრიტერიუმები არის მნიშვნელოვანი? (მაგ. აქტივობების ეფექტურად გამოყენება, მოსწავლეთა ჩართულობა, პრეზენტაციის უნარ–ჩვევები)

4.კიდევ რა ინფორმაცია უნდა ჰქონდეს დამკვირვებელს? (ჯგუფის დინამიკა, პრობლემები ურთიერთობებში, პრობლემური საკითხები)

მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვების ფორმა

დამკვირვებლის ფორმა (ფორმა 1)

ქვემოთ მოცემული მიმართულებები შერჩევითია და არა სრულყოფილად ამომწურავი. გაკვეთილის დაკვირვების მიზნებიდან გამომდინარე, კატეგორიები შეგიძლიათ შეცვალოთ შესაბამისად.

საგანი და კლასი _________________________ თარიღი _____________

გაკვეთილის ხანგრძლივობა _______________ მოსწავლეთა რაოდენობა _____

დამკვირვებელი ___________________________

მიმართულება	კომენტარები
1.ორგანიზება მიზნები და ამოცანები ეფექტურადაა ჩამოყალიბებული, მასალა ეფექტურადაა ორგანიზებული, გაკვეთილის გეგმა ორგანიზებულადაა აგებული, ინსტრუქციები ნათლადაა ჩამოყალიბებული.
2.პრეზენტაცია ინფორმაცია ნათლადაა წარმოდგენილი, ინფორმაცია დაკავშირებულია წინა მასალასთან და მოსწავლეების საბაზისო ცოდნასთან, მიზნებსა და ამოცანებთან. გაკვეთილის ბოლოს ხდება ინფორმაციის შეჯამება და მომავალი ნაბიჯების მიმოხილვა.
3.სასწავლო მიდგომა და მასალები სწავლების მეთოდები და შესაბამისობა მოსწავლეების საჭიროებებთან. სასწავლო აქტივობების სახეები, მოსწავლეთა წახალისება, გაკვეთილის და კლასის მართვა, შეფასების მეთოდები.
4.მოსწავლეთა მონაწილეობა მოსწავლეთა მონაწილეობის და ინტერესის დონე. კლასის ზოგადი გარემო.
5.ზოგადი შენიშვნები

მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვების ფორმა

დამკვირვებლის კომენტარები (ფორმა 2)

საგანი და კლასი _________________________ თარიღი _____________

გაკვეთილის ხანგრძლივობა _______________ მოსწავლეთა რაოდენობა _____

დამკვირვებელი ___________________________

ზოგადი შენიშვნები

გაკვეთილის რა ნაწილი/ელემენტები იყო ეფექტური? (მაქსიმუმ 5)

რჩევები (მაქსიმუმ 5)

ემოციური თავისებურებები და ბავშვის ქცევის მართვა

მიერ

admin

14 თებერვალი, 2014 - 01:00

სწავლებაში წარმატებისთვის ხშირად საგაკვეთილო პროცესის სწორად დაგეგმვა არ არის საკმარისი. ბავშვთან ურთიერთობისას როგორც საკუთრივ მისი, ისე ჩვენი ემოციური თავისებურებების გაუთვალისწინებლობა შესაძლოა უამრავი პრობლემის წყაროდ გვექცეს. წლების წინ ერთმა შეწუხებულმა მშობელმა თხოვნით მოგვმართა, დავხმარებოდით მის შვილს, რომელიც ისტორიაში არათუ მაღალი, დაბალი ნიშნის მიღებასაც ვერ ახერხებდა – საგანგებოდ მომზადებულიც კი ვერ ამჟღავნებდა გაკვეთილზე საკუთარ ცოდნას. დიტო დინჯი, მშვიდი ბიჭუნა იყო. მას საკმაოდ ღრმა და საფუძვლიანი ცოდნა ჰქონდა, მაგრამ დასმულ კითხვებზე მისგან პასუხის მისაღებად მასწავლებელს დიდი ძალისხმევა და მოთმინება უნდა გამოეჩინა. ისტორიის მასწავლებელისთვის ეს ადვილი არ იყო – საკუთარი ემოციური თავისებურებები უშლიდა ხელს. მარინა მასწავლებელი სწრაფად მოქმედებდა, აზროვნებდა, მეტყველებდა და იმავეს ითხოვდა ბავშვებისგანაც. ამ პედაგოგთან ურთიერთობა დიტოსთვის დაუძლეველ პრობლემად იქცა.

ასეთივე მდგომარეობაში აღმოჩნდა პატარა ტატოც, რომელიც ხასიათით ძალიან ჰგავდა უფროს მეგობარს. ერთხელ, როცა მასთან, გაკვეთილზე, სტუმრად მყოფმა, მისი პასიურობა შევამჩნიე, ვუსაყვედურე: „რატომ არ იწევდი ხელს, დავიჯერო, ასეთმა ჭკვიანმა ბიჭმა ერთ კითხვაზე მაინც არ იცოდი სწორი პასუხი?” საგონებელში ჩავარდნილმა ტატომ დინჯად მიპასუხა: „ვიცოდი, მაგრამ სანამ ხელს ავიწევდი, პასუხი უკვე გაცემული იყო და რაღა აზრი ჰქონდა ხელის აწევას?” ასეთ სიტუაციებს არცთუ იშვიათად წააწყდებით ჩვენს სკოლებში.

ვინაიდან ადამიანის ემოციური ცხოვრების საფუძველს ტემპერამენტი წარმოადგენს, სასურველია, ყველა პედაგოგი მეტ-ნაკლებად ერკვეოდეს მის არსსა და ტიპოლოგიურ თავისებურებებში და ითვალისწინებდეს ამას ბავშვთან ურთიერთობისას.

ტემპერამენტი პირველად აღწერა და ამ ცნების პირველი განმარტება, ისევე როგორც ტემპერამენტის ტიპების პირველი კლასიფიკაცია, მოგვცა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე V საუკუნეში ძველი საბერძნეთის მოაზროვნემ, მედიცინის მამამთავარმა ჰიპოკრატემ. დღესაც, ოცდახუთი საუკუნის შემდეგ, ფსიქოლოგიაში, ფსიქიატრიასა და ფიზიოლოგიაში მიღებულია ტემპერამენტის ის 4 ძირითადი ტიპი, რომლებიც ჰიპოკრატემ გამოყო.

ტემპერამენტის ძირითადი ტიპები:

·სანგვინიკური

·ქოლერიკული

·ფლეგმატიკური

·მელანქოლიკური

ტემპერამენტის ტიპების ძირითადი განმასხვავებელი ნიშნები:

·გრძნობათა აღმოცენების სისწრაფე

·გრძნობათა ხასიათი

·გრძნობათა ხანგრძლივობა

·გრძნობათა ექსპრესიულობის ხარისხი

სანგვინიკური ტიპი

·გრძნობები აღმოცენდება ძალიან სწრაფად;

·აღმოცენებული გრძნობა არ არის ღრმა და მტკიცე, ის ადვილად და სწრაფად ქრება;

·მიდრეკილება აქვს დადებითი ხასიათის გრძნობებისადმი;

·საკმაოდ კომუნიკაბილურია;

·ახასიათებს მკვეთრი ჟესტიკულაცია და მიმიკა;

·არის ოპტიმისტი, მხიარული, არასოდეს კარგავს მომავლის იმედს.

ქოლერიკული ტიპი

·გამოირჩევა ემოციური აღგზნებადობით, ძლიერი განცდების სწრაფი აღმოცენებით; ეს ტიპი ადვილად ინთება, ხშირად აფექტურიც არის;

·ახასიათებს შედარებით მტკიცე, უფრო ხანიერი და ღრმა გრძნობები;

·მიდრეკილება აქვს უარყოფითი ხასიათის გრძნობებისადმი;

·ახასიათებს მდიდარი მიმიკა და მეტყველი ჟესტიკულაცია, ასევე – აჩქარებული მოქმედება და მოძრაობათა სისწრაფე.

ფლეგმატიკური ტიპი

·ახასიათებს გრძნობათა სუსტი აღგზნებადობა, მისთვის უცხოა აფექტები;

·აღმოცენებული გრძნობები არის მტკიცე და ღრმა, დიდხანს არ ქრება, პირიქით, დროთა განმავლობაში უფრო და უფრო ღვივდება და ძლიერდება;

·მიდრეკილება აქვს უფრო დადებითი ხასიათის გრძნობებისადმი, არის ოპტიმისტი;

·მისი მიმიკა და ჟესტები ძუნწია, არ უყვარს გრძნობების გამომჟღავნება.

მელანქოლიკური ტიპი

·ახასიათებს გრძნობათა სუსტი აღგზნებადობა;

·აქვს მიდრეკილება უარყოფითი გრძნობებისადმი; მასთან ჭარბობს უარყოფითი ემოციები; იგი პესიმისტურადაა განწყობილი, ხშირად ნაღვლიანია;

·მისი მოქმედება, ჩვეულებრივ, დუნეა, უენერგიო, უხალისო. ცხოვრების ტონუსი დაქვეითებული აქვს, გულჩათხრობილი და ეჭვიანია, ყველაფერი გულთან მიაქვს;

·გრძნობები ღრმა და ხანგრძლივია;

·ჟესტები და მიმიკა გაუბედავი აქვს.

რეკომენდაციები სხვადასხვა ტემპერამენტის ადამიანებთან ეფექტური კომუნიკაციისთვის

არ არსებობს ტემპერამენტის კარგი და ცუდი ტიპი; ეფექტური კომუნიკაცია შეიძლება ნებისმიერი ტემპერამენტის ადამიანთან, თუ გავითვალისწინებთ მის თავისებურებებს.

სანგვინიკი ცოცხალია, ცნობისმოყვარე, მოძრავი, მხიარული, ხალისიანი, ემოციურად არამდგრადი; ადვილად ემორჩილება გრძნობებს, მაგრამ მისი გრძნობები არ არის ძლიერი და ღრმა. სწრაფად ავიწყდება წყენა, შედარებით ადვილად იტანს წარუმატებლობას. ადვილად ეგუება ცვლილებებს.

სანგვინიკში უნდა აღვზარდოთ მდგრადი ინტერესები, სერიოზული დამოკიდებულება ნებისმიერი საქმიანობის მიმართ, აუჩქარებლობა.

ქოლერიკი გამოირჩევა მოძრაობისა და მოქმედების სისწრაფით, აღგზნებადობით. ფსიქიკური პროცესები მასში სწრაფად, ინტენსიურად მიმდინარეობს. ქოლერიკისთვის დამახასიათებელი გაუწონასწორებლობა აშკარად მჟღავნდება მის მოქმედებაში: ის გატაცებით იწყებს საქმეს, იჩენს ინიციატივას, მაგრამ ნერვული ენერგიის მარაგი შესაძლოა მალე გამოელიოს, განსაკუთრებით მაშინ, როცა სამუშაო ერთფეროვანია და მოთმინებას მოითხოვს. ამ დროს ქოლერიკს ეუფლება გულგრილობა, განწყობა მკვეთრად ეცემა.

თავშეუკავებლობის, უხეშობისა და სიფიცხის გამო ადვილად ვარდება აფექტურ მდგომარეობაში, ამიტომ მასთან მკვეთრი და ხმააწეული ტონით საუბარი რეკომენდებული არ არის, ეს მხოლოდ გააძლიერებს მის აღგზნებას. ქოლერიკზე უკეთესად მოქმედებს მშვიდი, წყნარი ხმა. სასურველია, გავითვალისწინოთ მისი დადებითი თვისებები – ენერგიულობა, აქტიურობა, ინიციატივიანობა.

ფლეგმატიკი ნელია, მშვიდი, აუჩქარებელი; საქმიანობას ეკიდება გულისყურით, ბეჯითად. მიდრეკილება აქვს წესრიგისკენ, ჩვეული გარემოსკენ; ცვლილებები არ უყვარს. დაწყებული საქმე, წესისამებრ, ბოლომდე მიჰყავს. ფსიქიკური პროცესები მასთან შენელებულია. ადამიანებთან ურთიერთობისას ის ყოველთვის მშვიდი, გაწონასწორებული და ზომიერად კომუნიკაბელურია. ფლეგმატიკის წონასწორობიდან გამოყვანა და ემოციურად დამუხტვა ადვილი არ არის. ის გაურბის ჩხუბს, უსიამოვნებას და წარუმატებლობას, ძალიან ძნელია მისი გაცინებაც და გაბრაზებაც.

ფლეგმატიკის ნაკლია ინერტულობა, სიზანტე. მას დრო სჭირდება ყურადღების მობილიზებისთვის, ერთი ობიექტიდან მეორეზე ყურადღების გადატანისთვის სასურველია, განვუვითაროთ აქტიურობა, ქმედითობა, ვიზრუნოთ, რომ არ გამოიჩინოს გულგრილობა, სიზარმაცე და ინერტულობა საქმიანობის მიმართ.

მელანქოლიკი ძნელად რეაგირებს ძლიერ გამღიზიანებლებზე. ფსიქიკური პროცესები მასში შენელებულად მიმდინარეობს. მართალია, ის სწრაფად იღლება, მაგრამ ნაცნობ სიტუაციაში თავს მშვიდად გრძნობს და ნაყოფიერად მუშაობს. მისი წყენინება ადვილია. ის მტკივნეულად განიცდის წყენას, მწუხარებას, თუმცა გარეგნულად ამ განცდებს სუსტად გამოხატავს. მიდრეკილება აქვს ჩაკეტილობისკენ, გაურბის ურთიერთობას ნაკლებად ნაცნობ ადამიანებთან. ხშირად მორცხვობს და გრძნობს უხერხულობას უცხო ვითარებაში. საშიშ სიტუაციებში განიცდის ძლიერ შიშს.

მელანქოლიკთან ურთიერთობისას აუცილებელია სირბილე, ტაქტი, გულისხმიერება, კეთილგანწყობა. უზომო სიმკაცრე და მაღალი მოთხოვნები უფრო მეტად თრგუნავს მას და აქვეითებს მის შრომისუნარიანობას. მელანქოლიკს ხშირად სჭირდება მოწონება, შექება და გამხნევება.

ამ სტატიის წაკითხვის შემდეგ, ალბათ, ბევრს გაუჩნდა სურვილი, მიიღოს ფსიქოლოგიური ტესტი, რომელიც მას საკუთარი თუ ბავშვის ტემპერამენტის ტიპის განსაზღვრაში დაეხმარება. ჩვენი პრინციპული პოზიციაა, ვერიდოთ ფართო მკითხველისთვის ფსიქოლოგიური ტესტების მიწოდებას – ასეთი ტესტის გამოყენება და, მით უმეტეს, შედეგების ინტერპრეტირება კვალიფიციური ფსიქოლოგის საქმეა, ვინაიდან მცირე უზუსტობაც კი შესაძლოა სიკეთის ნაცვლად ზიანის მომტანი აღმოჩნდეს. ამასთან, ვფიქრობთ, ტემპერამენტის ტიპების ზემოთ მოყვანილი დახასიათება გარკვეულწილად დაეხმარება ადამიანს საკუთარი ტიპის განსაზღვრაში. თუმცა ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ტემპერამენტის წმინდა ტიპები იშვიათად გვხვდება – ადამიანთა უმრავლესობა ნარევს წარმოადგენს, რაც იმას ნიშნავს, რომ მას აქვს როგორც ერთი, ისე მეორე ტიპის ნიშნები. საყურადღებოა, რომ ტემპერამენტის წმინდა ტიპებს ბავშვებთან უფრო ვხვდებით, ვიდრე მოზრდილებთან. ეს იმაზე მიანიშნებს, რომ ადამიანი ასაკის მატებასთან ერთად უკეთესად ახერხებს იმ მახასიათებელთა გამოვლენის შესუსტებას, რომლებიც მას სხვებთან ურთიერთობას ურთულებს.

ქვემოთ წარმოდგენილ ნახატზე დანიელმა მხატვარმა ბიდსტრუპმა დიდი ოსტატობით გამოსახა ტემპერამენტის 4 ტიპი. ვფიქრობთ, ჩვენ მიერ მოწოდებული ინფორმაციის მეშვეობით მკითხველი ადვილად ამოიცნობს თითოეულ მათგანს ერთსა და იმავე სიტუაციაში მოქმედების მიხედვით:

საკუთარი თავის მართვა

მიერ

admin

14 თებერვალი, 2014 - 01:00

პიტერ დრუკერს მენეჯმენტის მამად მოიხსენიებენ. გასული საუკუნის 40-იანი წლებიდან მოყოლებული მრავალი მსხვილი კონცერნი „დრუკერის პრინციპებით” ხელმძღვანელობს. დრუკერს ეკონომიკური პროგრესისა და სოციალური ჰარმონიის თანაარსებობის სჯეროდა. მისი სტატია „საკუთარი თავის მართვა” (Managing Oneself), რომლის შემოკლებულ ვერსიასაც გთავაზობთ, შესულია წიგნში „მართვის ამოცანები 21-ე საუკუნეში” (Management Challenges for the 21st Century. HarperCollins, 1999).

ჩვენ უმაგალითო შესაძლებლობების ეპოქაში ვცხოვრობთ: თუ ადამიანს ამბიცია აქვს და გონიერია, შეუძლია თავისი პროფესიის მწვერვალზე მოექცეს, მიუხედავად იმისა, საიდან დაიწყებს.

თუმცა შესაძლებლობებს თან სდევს პასუხისმგებლობაც. დღეს კომპანია კი არ მართავს თავისი თანამშრომლების კარიერას, არამედ თვით ცოდნის მუშაკები მართავენ. თქვენზეა დამოკიდებული საკუთარი ადგილის პოვნა, კურსის ცვლილების დროის განსაზღვრა, ასევე ისიც, ეფექტურად და ნაყოფიერად იმუშავებთ თუ არა. საქმის კარგად შესასრულებლად საკუთარი თავის სიღრმისეულად შესწავლა გჭირდებათ – არა მხოლოდ საკუთარი ძლიერი და სუსტი მხარეების, არამედ იმის შესწავლაც, როგორ სწავლობთ ან მუშაობთ სხვებთან ერთად, რა ღირებულებები გაქვთ და რა წვლილის შეტანა შეგიძლიათ სხვებზე უკეთ. მხოლოდ საკუთარ ძლიერ მხარეებზე დაყრდნობით შეგიძლიათ ნამდვილი უპირატესობის მოპოვება.

დიდ ადამიანებს – ნაპოლეონს, ლეონარდო და ვინჩის, მოცარტს – საკუთარ თავზე მუშაობა შეეძლოთ. მათი მიღწევები, მნიშვნელოვანწილად, სწორედ ამით აიხსნება. თუმცა ისინი გამონაკლისები არიან და მათი ცხოვრებისეული გამოცდილება ნაკლებად გამოადგება ჩვეულებრივ მოკვდავს. უმრავლესობამ – ვინც ბუნებამ ასე უხვად არ დაგვაჯილდოვა – საკუთარი თავის მართვა, საკუთარი უნარების განვითარება უნდა ვისწავლოთ, ის საქმე უნდა ვიპოვოთ, რომელიც თვითრეალიზებას შეგვაძლებინებს.

თითქმის ყველა ვფიქრობთ, რომ ვიცით, რა გამოგვდის კარგად და რა – არა, თუმცა ხშირად ვცდებით.

რაშია ჩემი უპირატესობა?

საკუთარი ნიჭის გამოვლენის შესაძლებლობას ე.წ. შედეგების ანალიზის მეთოდი გვაძლევს. მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილების მიღებისას დაწერეთ, რისი მიღწევის იმედი გაქვთ. ერთი წლის შემდეგ კი შეადარეთ, რამდენად შეესაბამება რეალობა თქვენს პროგნოზს. ეს მეთოდი ჯერ კიდევ XIV საუკუნეში შეიმუშავა არაფრით გამორჩეულმა გერმანელმა თეოლოგმა. 150 წლის შემდეგ ის დამოუკიდებლად “აღმოაჩინეს” ჟან კალვინმა და იგნასიო ლოიოლამ. სწორედ მეთოდის არსი – წარმატებაზე ორიენტაცია – ხსნის კალვინიზმისა და ასევე, იეზუიტთა ორდენის იმ უდიდეს გავლენას ევროპაში, რომელიც მას დაარსებიდან 30 წლის შემდეგ ჰქონდა.

შედეგების მუდმივი ანალიზის საშუალებით, 2-3 წელიწადში შესაძლებელია საკუთარი შესაძლებლობების გამოვლენა. თქვენ გეცოდინებათ, რა სფეროში გჭირდებათ დამატებითი ცოდნა, კვალიფიკაცია და გამოცდილება. რაც მთავარია, განსაზღვრავთ, რომელია ის პროფესია, რომელშიც ვერასოდეს იქნებით წარმატებული, რადგან საამისოდ მონაცემები არ გაქვთ.

შედეგების ანალიზის მეთოდი მოქმედების ერთგვარი გზამკვლევის შექმნის საშუალებას გაძლევთ: 1) პირველ რიგში, საკუთარ ძლიერ მხარეებს დაეყრდენით და ისეთი სამუშაო იპოვეთ, სადაც თქვენი ღირსებების წყალობით მეტ წარმატებას მიაღწევთ; 2) განივითარეთ პროფესიონალიზმი და ნიჭი; 3) ეცადეთ, გამოავლინოთ და დაძლიოთ უცოდინრობის ხელშემწყობი თავდაჯერებულობა. ბევრ ჩვენგანს, განსაკუთრებით, გამოცდილ სპეციალისტებს, “უცხო” სფეროს ცოდნის მიმართ ქედმაღლური დამოკიდებულება აქვს. უცოდინრობა მარცხის წინაპირობაა. მუდამ გამოიყენეთ ახლის სწავლის შესაძლებლობა.

მოლოდინებისა და შედეგების შედარებით გაიგებთ, რომელ საქმიანობაზე უნდა თქვათ უარი.

როგორ ვმუშაობ?

საოცარია, მაგრამ, ჩვეულებრივ, არ ვიცით ხოლმე, როგორ ვაღწევთ წარმატებას. ამიტომ ხშირად სხვებს ვბაძავთ, სხვების მეთოდებსა და სტრატეგიას ვიყენებთ და საკუთარ თავს მარცხისათვის ვწირავთ.

პირველ რიგში, გაარკვიეთ, რომელ კატეგორიას მიეკუთვნებით – “მკითხველს” თუ “მსმენელს”. ბევრმა ამ კატეგორიების არსებობაც კი არ იცის, რაც შესაძლოა დამღუპველი აღმოჩნდეს.

ჟურნალისტები აღმერთებდნენ ეიზენჰაუერს, როგორც მთავარსარდალს, მაგრამ 10 წლის შემდეგ იგივე ჟურნალისტები აუგად მოიხსენიებდნენ პრეზიდენტ ეიზენჰაუერს. ისინი აცხადებდნენ, რომ პრეზიდენტი არასოდეს პირდაპირ არ პასუხობს შეკითხვებს და იწყებს ვრცელ მსჯელობას განყენებულ საკითხებზე. როგორც ჩანს, ეიზენჰაუერმა არ იცოდა, რომ “მკითხველის” კატეგორიას მიეკუთვნებოდა. მთავარსარდლობისას ის პრესკონფერენციამდე ნახევარი საათით ადრე ეცნობოდა ჟურნალისტების შეკითხვებს და არაჩვეულებრივად პასუხობდა. პრეზიდენტის პოსტზე ის ორი “მსმენელის” – რუზველტისა და ტრუმენის – მემკვიდრე აღმოჩნდა, რომლებსაც პრესკონფერენციაზე იმპროვიზება შეეძლოთ. ალბათ ეიზენჰაუერმა იფიქრა, რომ მათთვის უნდა მიებაძა. შედეგად, ის თითქმის ვერასოდეს ვერ იგებდა სათანადოდ, რას ეკითხებოდნენ ჟურნალისტები.

არანაკლებ მნიშვნელოვანია იმის ცოდნა, როგორ ვსწავლობთ. როცა სწავლის საკუთარ სტილს განსაზღვრავთ და აგრეთვე იმას, „მკითხველის” კატეგორიას ეკუთვნით თუ „მსმენელისას”, არ შეჩერდეთ. გაარკვიეთ, როგორ უფრო გეხერხებათ მუშაობა – სხვებთან ერთად თუ დამოუკიდებლად, რა როლი მოგწონთ. დაფიქრდით იმაზეც, შეგიძლიათ თუ არა გადაწყვეტილებების დამოუკიდებლად მიღება, მრჩევლის როლი უფრო გიზიდავთ თუ არა. ხშირად კარგი მრჩეველი თავს არიდებს გადაწყვეტილების მიღების პასუხისმგებლობას. სწორედ ამის გამო ხელმძღვანელის პოსტზე დანიშნული ყოფილი მოადგილე ხშირად უმწეოდ გრძნობს თავს.

როგორია ჩემი ფასეულობები?

საკუთარი ცხოვრებისა და კარიერის მართვისათვის კარგად უნდა ვიცნობდეთ ფასეულობათა საკუთარ იერარქიას. თუ ისეთ ორგანიზაციაში მუშაობთ, რომლის ფასეულობათა სისტემა თქვენსას ეწინააღმდეგება, მუდმივი შინაგანი ბრძოლა გექნებათ და ვერასოდეს მიაღწევთ სასურველ შედეგს. ერთ-ერთი კომპანიის ერთ-ერთ წარმატებული ხელმძღვანელი მშვენივრად უძღვებოდა საკუთარ საქმეს: მას ევალებოდა კანდიდატების შერჩევა ხელმძღვანელ თანამდებობებზე. ის დარწმუნებული იყო, რომ გარედან ადამიანების მოზიდვა მხოლოდ მაშინ იყო აუცილებელი, როცა კომპანიის შიდა რესურსებს ამოწურავდნენ. მოგვიანებით, როცა მისი კომპანია უფრო მსხვილმა კორპორაციამ შეისყიდა, ახალმა ხელმძღვანელებმა ჩათვალეს, რომ მხოლოდ გარედან მოწვეულებს შეეძლოთ კომპანიაში სიახლეების დანერგვა. რა თქმა უნდა, ორივე თვალსაზრისს თავისი დადებითი მხარე აქვს, მაგრამ ისინი ურთიერთგამომრიცხავ ფასეულობებს ემყარება: განსხვავებულ შეხედულებებს ორგანიზაციასა და თანამშრომლებს შორის ურთიერთობების შესახებ. რამდენიმე წლის შემდეგ მმართველი თავისი ნებით წავიდა სამსახურიდან.

როგორც წესი, ჩვენი უნარები და მუშაობის მანერა ერთმანეთს არ ეწინააღმდეგება, თუმცა ფასეულობათა სისტემასა და უნარებს შორის კონფლიქტი მოსალოდნელია. ადამიანი შესაძლოა სპეციალისტი იყოს იმ პროფესიაში, რომელიც არ შეესაბამება მის ფასეულობებს. ამ შემთხვევაში, არ ღირს ცხოვრების ან მისი ნაწილის მიძღვნა ასეთი საქმისადმი. საკუთარი ცხოვრებიდან მოვიტან მაგალითს: XX საუკუნის 30-იან წლებში წარმატებით ვმუშაობდი ლონდონის ერთ-ერთ საინვესტიციო ბანკში. საქმე აქტივებთან მქონდა და ვხვდებოდი, რომ ადამიანები უფრო მაინტერესებდა, ვიდრე ფული. არ მქონდა სხვა სამსახურის პოვნის საშუალება. მიუხედავად იმისა, რომ დიდი დეპრესიის წლები იდგა, სამსახურს თავი დავანებე, და ვთვლი, რომ სწორედ მოვიქეცი.

რა სარგებლობის მოტანა შემიძლია?

საუკუნეების განმავლობაში ადამიანებს არ სჭირდებოდათ იმაზე ფიქრი, რა სარგებლობის მოტანა შეეძლოთ. რა და როგორ უნდა ეკეთებინათ, მათი დაბადებისთანავე იყო განსაზღვრული. XX საუკუნის 50-60-იან წლებშიც კი გონებრივი შრომის მუშაკები თვლიდნენ, რომ მათ კარიერას კადრების განყოფილება განსაზღვრავდა. 60-იანი წლების ბოლოს უცებ აღმოჩნდა, რომ არავის სურდა მუშაობა სხვისი კარნახით. ახალგაზრდებისთვის მნიშვნელოვანი გახდა მათივე სურვილები. მათ ასწავლიდნენ, რომ მთავარი „საკუთარი თავის პოვნა” იყო. თუმცა ეს მიდგომაც მცდარი იყო. ის დრო, როცა ადამიანები მხოლოდ იმას აკეთებდნენ, რასაც ავალებდნენ, წარსულს ჩაბარდა.

ვნახოთ, როგორ მოქმედებდა დიდი საავადმყოფოს ახლად დანიშნული დირექტორი. ერთ დროს საავადმყოფო წარმატებული იყო, თუმცა ბოლო 30 წლის განმავლობაში არასახარბიელო მდგომარეობაში აღმოჩნდა. დირექტორმა მიზნად დაისახა, ორ წელიწადში ერთი განყოფილების მდგომარეობა მაინც გამოესწორებინა. მან არჩევანი შეაჩერა სასწრაფო დახმარების განყოფილებაზე, რომელიც საავადმყოფოს ერთგვარი სავიზიტო ბარათია. ერთი წლის შემდეგ ეს განყოფილება საუკეთესო გახდა, ხოლო 2 წლის შემდეგ მთელი საავადმყოფო გარდაიქმნა. ზოგადად, მკაფიო და კონკრეტული გეგმა, მაქსიმუმ, წელიწადნახევარზე უნდა იყოს გათვლილი. ამიტომ კარგად უნდა ვიცოდეთ, რისი მოსწრება შეიძლება ამ დროში. უნდა გავითვალისწინოთ რამდენიმე გარემოებაც:

·დასახული ამოცანა რთული, მაგრამ რეალისტური უნდა იყოს;

·ის გააზრებული უნდა იყოს;

·შედეგები თვალსაჩინო უნდა იყოს.

კოლეგებთან ურთიერთობა

პირველ ყოვლისა, უნდა ვაღიაროთ, რომ ზოგადად, ადამიანები და კერძოდ, კოლეგები, ჩვენნაირები არიან. მათაც აქვთ ძლიერი მხარეები, ფასეულობათა სისტემა, მუშაობის სტილი, რომელიც უნდა ვიცოდეთ.

მიუხედავად ნათქვამის სიმარტივისა, ხშირად ვტოვებთ ამ საკითხს უყურადღებოდ. აი, ერთ-ერთი ცნობილი ამბავი: პირველ სამსახურში თანამშრომელი ანგარიშებს წერდა, რადგან მისი უფროსი „მკითხველი” იყო. ახალ სამსახურში ის უსარგებლო ანგარიშების წერას განაგრძობს თავისი „მსმენელი” ხელმძღვანელისთვის. უფროსი, რასაკვირველია, დარწმუნებულია, რომ ახალი თანამშრომელი სულელი, ზარმაცი, არაკომპეტენტურია და ვერ ასრულებს მოვალეობებს.

ამგვარი სიტუაციის თავიდან აცილება შესაძლებელია. უნდა გვახსოვდეს, რომ უფროსი ჩვეულებრივი ადამიანია და უფლება აქვს, ისე იმუშაოს, როგორც მოსწონს. თანამშრომელი უნდა დააკვირდეს, რათა ზუსტად გაიგოს, როგორი სტილი აქვს მის უფროსს. სწორედ ამაშია „მართვის” საიდუმლო. ამავეს თქმა შეიძლება კოლეგებზეც.

გარდა ამისა, აუცილებელია კოლეგებთან ურთიერთობა, მათთან საკუთარ სამუშაოზე საუბარი. როცა კონსულტანტი პირველად მიდის ორგანიზაციაში, თანამშრომლები კონფლიქტების შესახებ იწყებენ საუბარს. მიზეზი ერთია: მათ არ იციან, რას აკეთებენ კოლეგები, როგორია მათი წვლილი საერთო საქმეში და რა შედეგების მიღწევას ცდილობენ. არ იციან, რადგან ერთმანეთს არ ეკითხებიან. თანამედროვე ორგანიზაცია ურთიერთნდობას ემყარება. ურთიერთნდობა ყოველთვის ურთიერთსიმპატიას არ გულისხმობს: ეს მხოლოდ იმას ნიშნავს, რომ ადამიანებს ერთმანეთის ესმით. აუცილებელია, კოლეგებთან ურთიერთობების მოგვარება შეგვეძლოს და პასუხისმგებლობას ვგრძნობდეთ ამ ურთიერთობების გამო.

ცხოვრების მეორე ნახევარი

ბოლო დროს ხშირად საუბრობენ მმართველებში „საშუალო ასაკის კრიზისზე”. 45 წლის ასაკში მრავალი მათგანი თავისი კარიერის მწვერვალს აღწევს. მომავალი 20–25 წელი ისინი ასეთივე შრომისუნარიანნი იქნებიან.

ახალი საქმის პოვნა სხვადასხვაგვარად შეიძლება. პირველ რიგში, შეიძლება სამსახურის გამოცვლა. ადამიანები ხშირად სხვა ორგანიზაციაში გადადიან. ზოგი უფრო გამბედავია: მაღალი რანგის ჩინოვნიკი სასულიერო პირი ხდება, მენეჯერი კი იურიდიულ განათლებას იღებს და პატარა ქალაქში ადვოკატობას იწყებს.

მომავალში პირველი წარმატებული კარიერის მქონე ადამიანები კიდევ უფრო ხშირად დაიწყებენ მეორე კარიერაზე ზრუნვას. ბევრი, მნიშვნელოვანი პროფესიული წარმატების მიღწევის შემდეგ, ძირითად სამუშაოს არ ტოვებს და ახალს პოულობს, როგორც წესი, საქველმოქმედო ორგანიზაციაში. ზოგი, ბრწყინვალე კარიერის შემდეგ, საზოგადო მოღვაწე ხდება. მათ უყვართ, მაგრამ უწინდებურად ვეღარ ხიბლავთ საკუთარი საქმე. ამიტომ მას თავს არ ანებებენ, ისე ერთვებიან სოციალურ პროექტებში.

მუდამ მცირერიცხოვანნი იქნებიან ის ადამიანები, რომლებიც სერიოზულად ემზადებიან ცხოვრების მეორე ეტაპისთვის. თუმცა მაგალითი სწორედ მათგან უნდა ავიღოთ, რადგან მათ სურთ, სანამ ძალა შესწევთ, სასარგებლონი იყვნენ საკუთარი თავისა და საზოგადოებისათვის. თუ მათ რიცხვში მოხვედრა გსურთ, მზადება დროულად უნდა დაიწყოთ. ცნობილი საქველმოქმედო ორგანიზაციების დამფუძნებლები და სოციალური პროექტების ხელმძღვანელები მეორე კარიერას ჯერ კიდევ მაშინ იწყებენ, სანამ პირველი კარიერის მწვერვალზე ავლენ. საზოგადოებაში, სადაც წარმატება ასე ფასობს, უბრალოდ, აუცილებელია, ძირითადი სამუშაოს გარდა, სხვა საქმის კეთებაც. წარმატების გზაზე მარცხი გარდაუვალია. სწორედ ამიტომაც, აუცილებელია „სხვა საქმეც” გვქონდეს, რომლის საშუალებითაც თვითრეალიზაციას და სარგებლობის მოტანას შევძლებთ.

ბევრი მიიჩნევს, რომ საკუთარი თავის მართვა უადვილესი ამოცანაა. სინამდვილეში კი ეს ყველასგან ახლებური გადაწყვეტილებების მიღებას მოითხოვს. დღეს ყოველმა ჩვენგანმა, არსებითად, მენეჯერის მსგავსად უნდა იაზროვნოს. ფიზიკური შრომიდან, რომლის დროსაც ადამიანი იმას აკეთებს, რასაც ავალებენ, გონებრივ შრომაზე გადასვლა საზოგადოების სტრუქტურის ძირეულ ცვლილებებს იწვევს. არსებული საზოგადოება ორ პრინციპს ემყარება: ორგანიზაცია თავის თანამშრომლებზე დიდხანს „ცოცხლობს” და ადამიანთა უმრავლესობა იშვიათად იცვლის სამსახურს. დღეს სულ უფრო ხშირად ვაწყდებით რადიკალურად განსხვავებულ სიტუაციას: ის, ვინც „ინტელექტუალურ” სფეროში საქმიანობს, ხშირად ორგანიზაციაზე დიდხანს ცოცხლობს და მთელ ცხოვრებას ერთ საქმეს არ უძღვნის. საკუთარი თავის მართვა ნამდვილი რევოლუციის საწინდარია.

დიდაქტიკური თამაშის ფსიქოლოგიური და კოგნიტური საფუძვლები

მიერ

admin

14 თებერვალი, 2014 - 01:00

“თამაშობს ყველა. თამაშობენ ბავშვები, უფროსები. თამაშობენ ცხოველები. თამაშობდნენ პირველყოფილი ადამიანები…” _ ეს სიტყვები მიხეილ თუმანიშვილის ერთ-ერთი წერილიდანაა. წერილის მთავარი დედააზრია, რომ ნებისმიერ ეპოქაში ყველა ცოცხალ არსებას აქვს თამაშის _ რეალობის იმიტირების, “თეატრალიზების” მოთხოვნილება.

საყოველთაოდ აღიარებული და მეცნიერულად დადასტურებულია, რომ თამაშს, როგორც ქცევას, საფუძვლად უდევს სიამოვნება. ბავშვისთვის თამაშის ძირითადი მოტივი აქტივობისაგან სიამოვნების მიღებაა. თამაშზე საუბრისას აუცილებელია, შევეხოთ მის ფსიქოლოგიურ და კოგნიტურ საფუძვლებს.

თამაშის დროს ქცევის იმპულსი ფუნქციონალურია, ანუ ბავშვის ქცევას წარმართავს ფუნქციური სიამოვნება. ამიტომ, როდესაც ბავშვი შედის სკოლაში და იწყებს სწავლას, მისი ინტელექტუალური ფუნქციების ასამოქმედებლად უფრო ეფექტური იქნება თამაშის გამოყენება, ანუ სწავლის წარმართვა თამაშით.

ცოდნის მიღების, განმტკიცებისა და სასწავლო უნარ-ჩვევების განვითარებისთვის ხშირად გამოიყენება სახალისო, შემეცნებითი სავრჯიშოები _ დიდაქტიკური თამაშები.

დიდაქტიკური თამაშები მრავალფეროვანია. ეს თამაშები შეიძლება იყოს:

1. სახალისო

2. სააზროვნო

3. ლოგიკური

4. განმავითარებელი

5. შემეცნებითი

6. სიმულაციური

7. ინტელექტუალური

დიდაქტიკური თამაშები, კოგნიტური განვითარების თეორიების მიხედვით, ორ ჯგუფად იყოფა:

1. ჯგუფი

ამ
ტიპის დიდაქტიკური თამაშის დროს ბავშვის
აზროვნება

ლოგიკური ხდება, მაგრამ მაინც აღქმით
არის განსაზღვრული. გასათვალისწინებელია, რომ
ბავშვი პრობლემას მხოლოდ საკუთარი მოლოდინის მიხედვით განიხილავს.

2. ჯგუფი

ამ
ტიპის დიდაქტიკური თამაშის დროს ბავშვები აღარ უშვებენ შეცდომებს კლასიფიკაციის დროს,
იმიტომ, რომ აზროვნება აღარ არის მხოლოდ
აღქმით შემოფარგლული.

დიდაქტიკური
თამაშის გართულება იმით არის გამოწვეული, რომ ამ ასაკში (7-11 წ.) მოზარდის ცნობიერებაში
ჩნდება მასის, მოცულობისა და წონის მუდმივობის ძირითადი ცნებები. მეორე მხრივ, ლოგიკური
ოპერაციების შესრულება შესაძლებელია მხოლოდ რეალურ საგნებზე. ამიტომ ბავშვები ხშირად
წყვეტენ ამოცანებს რეალურ საგნებზე, მაგრამ ამას ვერ ახერხებენ ფორმალურ დონეზე
– აზრობრივად, წარმოსახვით.

ამ ტიპის დიდაქტიკური თამაშის დროს ბავშვის აზროვნება ლოგიკური ხდება, მაგრამ მაინც აღქმით არის განსაზღვრული. გასათვალისწინებელია, რომ ბავშვი პრობლემას მხოლოდ საკუთარი მოლოდინის მიხედვით განიხილავს.ამ ტიპის დიდაქტიკური თამაშის დროს ბავშვები აღარ უშვებენ შეცდომებს კლასიფიკაციის დროს, იმიტომ, რომ აზროვნება აღარ არის მხოლოდ აღქმით შემოფარგლული.

დიდაქტიკური თამაშის გართულება იმით არის გამოწვეული, რომ ამ ასაკში (7-11 წ.) მოზარდის ცნობიერებაში ჩნდება მასის, მოცულობისა და წონის მუდმივობის ძირითადი ცნებები. მეორე მხრივ, ლოგიკური ოპერაციების შესრულება შესაძლებელია მხოლოდ რეალურ საგნებზე. ამიტომ ბავშვები ხშირად წყვეტენ ამოცანებს რეალურ საგნებზე, მაგრამ ამას ვერ ახერხებენ ფორმალურ დონეზე – აზრობრივად, წარმოსახვით.

როგორც სქემიდან ჩანს, 7-11 წლის მოსწავლეებს შეიძლება გავურთულოთ დიდაქტიკური თამაშები, რადგან ისინი კონკრეტული ოპერაციების სტადიაზე იმყოფებიან.

რა არის ოპერაცია?

ოპერაცია არის გონებრივი აქტივობა, რომელიც გარკვეულ ლოგიკურ წესს ეყრდნობა.

ახლა დავაკონკრეტოთ ის ლოგიკური წესები, რომლებსაც გონებრივი აქტივობა ეყრდნობა:

ოპერაციებში ორი ლოგიკური წესი მონაწილეობს – შექცევადობის და იგივეობის.

შუქცევადობა

ნებისმიერი ოპერაციისათვის
არსებობს საპირისპირო ოპერაცია, რომელიც აღადგენს პირვანდელ მდგომარეობას
(6-4=2; 2+4=6).

ხე შემოსილია ფოთლებით.
ხეს ფოთლები დასცვივდა. ხე შეიმოსა ფოთლებით.

იგივეობა

ნებისმიერი ოპერაციისათვის არსებობს ოპერაცია, რომელიც
არაფერს არ ცვლის (2X1=2; 2X1X1=2).

ამ ეტაპზე მყოფ მოსწავლეს ესმის “შენახვის” ცნება, ანუ შეუძლია იმის გაცნობიერება, რომ რაოდენობა და მოცულობა არ იცვლება მანამდე, სანამ არ დაემატება ან მოაკლდება რამე.

მასწავლებლებისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია დარგობრივი თამაშები სასკოლო დისციპლინების მიხედვით. მათი სწორად შერჩევის შემთხვევაში, მასწავლებელს ხელთ ექნება სერიოზული დამხმარე რესურსი სასწავლო პროცესის წარმართვისათვის. ცნობილია, რომ კოგნიტური განვითარება, პიაჟეს მიხედვით, სტადიურ ხასიათს ატარებს და ოთხ საფეხურს მოიცავს. განვიხილოთ II და III საფეხურები, რომლებიც დაწყებითი კლასების მოსწავლეებს შეესაბამება.

II სტადია _ ოპერაციამდელი – 2-დან 7 წლამდე

ბავშვი თანდათან იქცევა შემმეცნებელ სუბიექტად, ეუფლება წარმოდგენებით აზროვნებას. ამ სტადიის დასაწყისში ბავშვი იწყებს მეტყველებას. მას ნამდვილი ცნებები არ გააჩნია და იყენებს ცნებამდელ წარმონაქმნებს, მიჯაჭვულია მხოლოდ იმას, რასაც ხედავს.

ცნებამდელ აზროვნებას ამავე სტადიაზე ცვლის ე.წ. ინტუიციური აზროვნება (4-7 წ.), როცა ბავშვის აზროვნება ლოგიკური ხდება, მაგრამ მაინც აღქმით არის განსაზღვრული. ბავშვი პრობლემას მხოლოდ საკუთარი მოლოდინის მიხედვით განიხილავს.

IIII კონკრეტული ოპერაციების სტადია _ ეს არის ლოგიკურ აზროვნებაზე გადაგადასვლის სტადია 7-11 წლამდე.

ამ სტადიაზე ბავშვები აღარ უშვებენ შეცდომებს კლასიფიკაციის დროს, იმიტომ, რომ აზროვნება აღარ არის მხოლოდ აღქმით შემოფარგლული. ამ პერიოდში მათ ცნობიერებაში ჩნდება მასის, მოცულობისა და წონის მუდმივობის ძირითადი ცნებები. მეორე მხრივ, ლოგიკური ოპერაციების შესრულება შესაძლებელია მხოლოდ რეალურ საგნებზე. ამიტომ ბავშვები ხშირად წყვეტენ ამოცანებს რეალურ საგნებზე, მაგრამ ამას ვერ ახერხებენ ფორმალურ დონეზე – აზრობრივად, წარმოსახვით.

განვიხილოთ 6 წლის მოსწავლისათვის შექმნილი დიდაქტიკური თამაში, რომლის შედგენისას გათვალისწინებულია მიდგომა – ამ ასაკის ბავშვი საკითხს მხოლოდ საკუთარი მოლოდინის მიხედვით განიხილავს. ამ ტიპის თამაშების გამოყენებით ხდება მოსწავლის კოგნიტური განვითარება. თამაშს საფუძვლად უდევს კოგნიტური უნარების განვითარებაზე ორიენტირებული მეთოდი _ გონებრივი იერიში. მისი მეორე ეტაპი (რანჟირება) “თეატრალიზებული” შეკითხვებით მიმდინარეობს. ასეთი თამაშების ეფექტურად გამოყენებით ბავშვის აზროვნება ლოგიკური ხდება, თუმცა მაინც აღქმით არის განსაზღვრული.

დიდაქტიკური თამაში “მებაღე”

“მებაღე” მოსწავლემ უნდა დაასახელოს მისი საყვარელი 3, 4, 5 ხილის სახელი.

მოსწავლეები ასახელებენ სხვადასხვა ხილს. ერთი და იმავეს გამეორება შეიძლება. მასწავლებელი დაფაზე წერს მოსწავლეთა მიერ დასახელებულ სახელებს და დაფაზე “ბაღის პანორამა” ჩნდება.

შემდეგ მასწავლებელი იწყებს სახალისო შეკითხვებით თამაშს. ის სვამს შეკითხვებს:

მარწყვი რომ მოწყვიტო, ხეზე უნდა ახვიდე?

მოცხარი რომ მოწყვიტო, ხეზე უნდა ახვიდე?

ბალი ბალახია? რომ მოწყვიტო, ბალახის ფოთლები უნდა გადაწიო და იქ იპოვი?

შემდეგ მასწავლებელი დაფაზე ხაზავს სამსვეტიან ცხრილს და შიგ წერს: ხე, ბუჩქი ბალახი. მოსწავლეები სახალისო კითხვა-პასუხის შედეგების მიხედვით ავსებენ ცხრილს, ანუ ხდება რანჟირება.

ხე

ბუჩქი

ბალახი

ვაშლი

მსხალი

ატამი

კომში

მოცხარი

ჟოლო

მაყვალი

მარწყვი

პედაგოგიური ფსიქოლოგიის სპეციალისტები აღნიშნავენ, რომ დიდაქტიკურ თამაშში ჩართვისათვის მოსწავლეს სჭირდება სპეციალური მზაობა, განწყობა, რომელიც აამოქმედებს მის სათანადო ძალებსა და უნარ-ჩვევებს. მასწავლებელმა 6 წლის მოსწავლეს მის სამოქმედოდ განწყობილ ძალებზე გათვლილი სასწავლო თამაში უნდა მიაწოდოს. დიდაქტიკური თამაშისას სასწავლო პროცესი იმაზე უნდა იყოს ორიენტირებული, რომ მოსწავლეს ცნობისმოყვარეობა ცოდნის წყურვილში გადაეზარდოს. უზნაძე აღნიშნავს: “გახსოვდეთ, რომ ბავშვის განვითარება მხოლოდ აქტივობის პროცესშია შესაძლებელი”.

განვიხილოთ უზნაძის კონცეფციის გამოყენების ასპექტები დიდაქტიკური თამაშებისას.

სწავლებისას უნდა გადაიდგას შემდეგი ნაბიჯები:

1. მოსწავლეს უნდა შევუქმნათ განწყობა;

2. დიდაქტიკური თამაშის მასალა უნდა მოვარგოთ მოსწავლეს (აქტუალური დონე + წინსვლა);

3. უნდა შევქმნათ სწავლაზე ორიენტირებული საკლასო გარემო.

სასწავლო პროცესის ეფექტიანობა, პირველ რიგში, სწავლისადმი დადებითი განწყობის შექმნას გულისხმობს, ანუ მთლიან პიროვნულ მზაობას, რომელიც განსაზღვრავს მოსწავლის ჩართვას დიდაქტიკურ თამაშში. თუ დიდაქტიკური თამაშის მიმართ მოსწავლეებს დადებით ემოციურ დამოკიდებულებას შევუქმნით, შედეგი აუცილებლად დადებითი იქნება.

საჭიროა, მასალა მოვარგოთ მოსწავლეს (აქტუალური დონე + წინსვლა). დიდი მნიშვნელობა აქვს იმას, თუ როგორ მოვარგებთ დიდაქტიკური თამაშის სასწავლო მასალას მოსწავლის განწყობას, მის სამოქმედოდ განწყობილ ძალებს.

როგორი უნდა იყოს ეს მასალა?

“იგი, ერთი მხრივ, შესაფერისი უნდა იყოს მოწაფის ძალთა განვითარების აქტუალური დონისათვის. მეორე მხრივ, იგი დაშორებულიც უნდა იყოს მას საკმარისად. წინააღმდეგ შემთხვევაში, წინსვლა შეუძლებელი იქნება. მასწავლებლის ჩარევა სწორედ ამ პირობის რეალიზაციას ახდენს, მასწავლებელი მასალას ისე აწვდის მოწაფეს, რომ იგი მისაწვდომი გახდეს. მასწავლებლის როლი სასწავლო მასალისა და მოწაფის ძალთა შორის შუამავლობასა და მისი ნამდვილი განვითარების შესაძლებლობის აუცილებელი პირობის შექმნაში მდგომარეობს” (დ. უზნაძე).

ბავშვის განვითარება ეფუძნება იმ კიბეს, სადაც ათვისებული და აუთვისებელი მასალა ქვედა და ზედა საფეხურებია! მნიშვნელოვანია, სწავლაზე ორიენტირებული საკლასო გარემო შევქმნათ. დიდაქტიკური თამაშებით სწავლება მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლებაა და ის, პირველ რიგში, მოსწავლეების ინტერესებისა და სურვილების გათვალისწინებას გულისხმობს.

სწავლის ცნება ძალიან ფართოა. არ არსებობს არცერთი ექსტეროგენური ქცევის ფორმა, რომლის სწავლის საგნად გადაქცევაც არ შეიძლება. დ. უზნაძე ამას სწავლის გენერალურ ხასიათს უწოდებს და იმით ხსნის, რომ სწავლის დროს მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ იმ ჩვევების, უნარებისა და ცოდნის შეძენა, რასაც ბავშვი იღებს, არამედ მოზარდის ძალების განვითარება განსაზღვრული მიმართულებით. სწორედ ამ თვისებით ჰგავს სწავლა თამაშს, ანუ მოზარდის ძალების განვითარება ისეთივე სპეციფიკურია სწავლისათვის, როგორც თამაშისათვის. თამაშიც, თავის მხრივ, ქცევის ისეთივე გენერალური ფორმაა, როგორიც სწავლა.

როდესაც სწავლის შესახებ ვსაუბრობთ, ძნელია იმის თქმა, რომ ქცევის იმპულსი აქაც ფუნქციონალურია. სწავლა ყოველთვის გულისხმობს იმას, რაც ისწავლება: მოსწავლეს ვაწვდით საგანს, გარედან ავამოქმედებთ მის ძალებს, ე. ი. სწავლა, როგორც ქცევა, იგება გარეგან იმპულსზე.

როდესაც ბავშვს გარკვეულ ასაკში მეტყველების ფუნქცია მოუმწიფდება, უჩნდება შინაგანი იმპულსი _ მეტყველების ფუნქციის ამოქმედების ტენდენცია, მაგრამ თუ ჩვენ მას გარედან არ მივაწვდით გარკვეულ ენობრივ მასალას, შეუძლებელია, გაიზარდოს ეს ფუნქციონალური ტენდენცია.

ამრიგად, სწავლა არის ქცევის თავისებური ფორმა, რომელიც არ შეიძლება იყოს გაიგივებული თამაშთან, შრომასთან თუ ქცევის რომელიმე სხვა ფორმასთან. სწავლა შეიცავს როგორც ექსტეროგენური, ასევე ინტროგენური ქცევის ფორმების ელემენტებს და ამასთანავე განსხვავდება თითოეული მათგანისაგან.

დიდაქტიკური თამაში სწავლების ისეთი საშუალებაა, რომელიც შესაძლებლობას იძლევა, სასწავლო ამოცანის შენიღბვის მეშვეობით ბავშვი წინასწარი განზრახვის გარეშე დაეუფლოს ცოდნას.

მაგალითად განვიხილოთ მკითხველთა თეატრი. ის ისეთი დიდაქტიკური თამაშია, რომელიც კითხვის დასახვეწად გამოიყენება _ ამა თუ იმ ნაწარმოების ზეპირი შესრულებით ხომ მოსწავლეები გაუცნობიერებლად ვარჯიშობენ კითხვაში. გარდა ამისა, ისინი ოსტატდებიან საუბარში, მეტი ინტერესი უჩნდებათ ლიტერატურისადმი.

საჭიროა მცირე ზომის ტექსტი, რომელიც 10-15 წუთში იკითხება და შედგება დიალოგებისაგან, რაც მოსწავლეებისთვის როლების განაწილების საშუალებას იძლევა.

მკითხველთა თეატრის მოსაწყობად უნდა განხორციელდეს შემდეგი პროცედურები:

·კლასში ტექსტის წასაკითხად უნდა შეირჩნენ მოხალისეები;

·თითოეულ მკითხველს უნდა მიეცეს ასლი და მასწავლებელმა უნდა მოისმენოს მხატვრულად წაკითხული ვარიანტი;

·ამის შემდეგ მასწავლებელმა უნდა წაიკითხოს ტექსტი კლასთან ერთად;

·მან უნდა სთხოვოს მოსწავლეებს, წაიკითხონ ტექსტი ჟესტებით, მიმიკებით, ინტონაციებით;

·მოსწავლეებმა ტექსტი თეატრალურად უნდა წაიკითხონ;

·მათ უნდა გაიმეორონ სცენები რამდენჯერმე, რათა მათი წაკითხული უფრო დრამატული და გამართული გახდეს.

გასაკვირი არაა, რომ ბავშვებს თამაში განსაკუთრებით უყვართ. ამ დროს ისინი ითავისებენ სასიცოცხლოდ აუცილებელ უნარებს და ჩვევებს, იმდიდრებენ სოციალურ წარმოდგენებს და ეცნობიან რთული და პრობლემური სიტუაციებიდან თავის დაღწევის გზებს. დიდაქტიკური თამაში სწავლების განსაკუთრებული საშუალებაა. მისი გამოყენებით მასწავლებელს შეუძლია ლამაზად შენიღბოს სასწავლო ამოცანა და მოსწავლე ბუნებრივად, სტრესის გარეშე დაეუფლოს ცოდნას.

1...916917918...1,055 გვერდი 917 of 1,055

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

21 იანვარი, 2025 - 10:39

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

წყლის ძალა და ღირებულება

ჰამბავი ერთი კაცის მარტოობისა

ლევან გიგინეიშვილი – მასწავლებლები საკუთარ თავს არ ეკუთვნიან

მოსმენის პედაგოგიკა

ზვიად კვარაცხელია

სად მთავრდება სწავლა და სად იწყება სწავლება

მასწავლებელთა ურთიერთდაკვირვება. პროფესიული განვითარებისა და სწავლების მონიტორინგის ინსტრუმენტი

ემოციური თავისებურებები და ბავშვის ქცევის მართვა

საკუთარი თავის მართვა

დიდაქტიკური თამაშის ფსიქოლოგიური და კოგნიტური საფუძვლები

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე